8857685923

Krzysztof Piech

ELEMENTY POLITYKI GOSPODARCZEJ OKRESU WIELKIEGO KRYZYSU W WYBRANYCH PAŃSTWACH

W dalszym ciągu trwają spory na temat przyczyn Wielkiego Kryzysu. Pretekstem ponownego zajęcia się tematyką jest mijające w br. 70-lecie jego rozpoczęcia. Gdyby wierzyć Kondratiewowi, powinniśmy być już w trakcie kolejnego, światowego kryzysu gospodarczego, którego pewne symptomy można zaobserwować. Jeśli tak się stanie, z pewnością wystąpi potrzeba ponownego spojrzenia w przeszłość i przypomnienia sobie elementów polityki gospodarczej okresu Wielkiego Kryzysu w wybranych państwach.

Elementy polityki gospodarczej

Teoria polityki gospodarczej składa się z następujących, logicznie powiązanych ze sobą elementów: uwarunkowań, podmiotów, narzędzi, celów oraz przedmiotu. Podmioty, do których najczęściej zalicza się naczelne organy władz państwa¹, oddziaływają na przedmiot polityki gospodarczej, którym jest gospodarka lub jej wybrana część² w otoczeniu pewnych uwarunkowań³. Aby mówić o polityce, podmioty muszą oddziaływać na przedmiot(y) świadomie i celowo, tj. są to zorganizowane, zaplanowane działania skierowane w określonym celu. Są one zazwyczaj opisane w różnego rodzaju strategiach, planach rządowych. Oddziaływanie to odbywa się przy wykorzystaniu pewnych narzędzi i instrumentów. By dokładniej wyjaśnić i rozgraniczyć te pojęcia, spróbujemy zastosować heurystyczną⁴ technikę analogii bezpośredniej⁵. Przeniesiemy mianowicie definicje (rozumiane intuicyjnie, co jest wystarczające dla naszych potrzeb) z innych systemów pojęciowych: medycyny, muzykologii. Narzędziami chirurga są: skalpel, chustki chirurgiczne, zaciskacze, tampony, odsączacze, różnego rodzaju urządzenia pomiarowe, stół operacyjny, lampy, piły, wiertła itd. Natomiast instrumentem, spośród wymienionych, jest jedynie skalpel i inne narzędzia manipulacyjne, bezpośrednio za pomocą których przeprowadza się operację (np. właśnie skalpel). Podobnie narzędziem muzyka jest nie tylko jego instrument, lecz także wykorzystywany przez niego zapis nutowy, jego usta, układ oddechowy, przepona i in. W ekonomii natomiast, narzędzia polityki gospodarczej to akty prawne (ustawy, uchwały, rozporządzenia i in.), uwarunkowania doktrynalne wykorzystywane dla danego celu, instrumenty finansowe (np. środki budżetu centralnego, lokalnego, ulgi itp.), publicznie wypowiadane opinie decydentów (które wpływają na funkcjonowanie gospodarki (szczególnie giełdy, rynku walutowego). Wybór instrumentów, czas ich

1

   Nie są to oczywiście wszystkie grupy podmiotów, do których można zaliczyć również wydzielone agencje rządowe, naczelne organy kontrolne, władze regionalne i samorządowe, czy nawet przedsiębiorstwa monopolistyczne. Por. K. Piech, Polityka internetowa - próba ujęcia teoretycznego, „Polityka Gospodarcza” nr 1/1999, ss. 239-240.

2

   Od ich nazw pochodzą przymiotniki określające politykę, np. rolnictwo - polityka rolna.

3

   Mechanizm ten obrazowo przedstawiony został w artykule: Ibidem, s. 233, rys. 1.

4

   Por. K. Piech, Heurystyka, http://akson.sqh.waw.pl/~kpiech/heurvstvka.htm, 5 grudnia 1998 r.

5

   Por. J. Antoszkiewicz, Metody heurystyczne. Twórcze rozwiązywanie problemów, PWE, wyd. II, Warszawa 1990, ss. 126-127.