9621686438

110 Wymiana ilościowa morfonematów samogłoskowych.

niekiedy także na wyrazy swojskie, które ze względu na swe pochodzenie, oboczności takiej wj^kazywać nie powinny, jak np. wyraz ogień // ognia... zamiast *ogń (porównaj lit. ugnis, lać. ignis, stind. agni• , gdzie między spółgłoskami gn. żadnej samogłoski pierwotnie nie było).

2.    W mianowniku (i bierniku) liczby pojed. spółgłoskowych rzeczowników żeńskich, gdzie w przeciwieństwie do innych przypadków, występuje e ruchome. Np.

wieś 1/ wsi    płeć // płci

cześć // czci (zam. czści)    krew // krwi

3.    W dopełniaczu liczby mnog. samogłoskowych rzeczowników żeńskich i rzeczowników nijakich, gdzio w przeciwieństwie do innych przypadków w razie zbiegu kilku spółgłosek, trudnych do wymówienia zjawia się e ruchome. Np.

matka // matek    jabłko // jabłek

córka //    córek    gumno    // gumien

grzywna    // grzywien    krosno    // krosien

owca H    owiec    dno //    den

deska //    desek    mydło    // mydeł

jodła // jodeł    żebro // żeber.

4.    W formach rzeczownikowych, zachowanych w niektórych przymiotnikach w mianowniku liczby pojedyńczej rodzaju męskiego. Np.

próżny fl próżen wdzięczny // wdzięczen godny // godzien winny // winien

jeden, żaden, (stpolsk. żadzien) obok jedna, żadna z tw'ardem d pod wpływ^rem jedna, żadna...; tak samo pełny // pełen, gdzie e ruchome zjawia się wtórnie pod wpływem oddziaływania podobnych form innych przymiotników *).

^l) W przymiotnikach próżen, wdzięczen, godzien na początku przyrostka -n- była niegdyś półsamogłoska 6, z której z czasem rozwinęło się prawidłowo c z poprzedzającą spółgłoską miękką; w wyrazie pełen, jak wskazuje choćby litewskie pdnas, takiej samogłoski nie było: mamy tu inny przyrostek, który pierwotnie zaczynał się spółgłoską -n-.