9621686834

50    Sposoby łączenia spółgłosek ze spółgłoskami.

czenie z [ń], a [ń] w następstwie npodobnienia nie zatraca się jako osobna głoska, lecz przeobraża się w średniojęzykową nosową głoskę szczelinową, czyli w nosowe [i], t. j. [j], np. pański — [pajsk'i], ća?ź$£t/=[tajśy]. Jest przytem rzeczą znamienną, że taka wymowa [ń] jak [j] występuje nietylko w położeniu przed szczelinową, lecz także przed spółgłoskami wargowemi i tylnojęzykowemi, _: np. hańba — [hajba], bańka = [bajka]; niekiedy podobna zmiana j zjawia się także na końcu wyrazów, czasem w środku między dwoma samogłoskami np. koń — [koj], Mania — [maja]¹).

§ 37. Wpływ upodobniającego oddziaływania jednych głosek na drugie rozciąga się nietylko na grupy wewnątrzwyra-zowe, lecz także między wyrazowe: spółgłoska końcowa wyrazu upodobnia się do głoski początkowej wyrazu następnego. I tu również występują różne odmiany upodobnienia, — upodobnienie, pod względem dźwięczności, miejsca artykulacji w jamie ustnej i stopnia rozwarcia. Np. wóz siana wymawiamy [vus śana], upodobniając dźwięczne [z] do bezdźwięcznego [s] i odwrotnie, snop żyta wymawiamy [snob żyta], upodobniając bezdźwięczne [p] do dźwięcznego [ż]; zrób to dla mnie — [zrup to dla mńe], ale zrób dobrze — [zrub dobże]. W wyrażeniach przez ziemią— [pseź żerne], przez żyto — fonet, [pśeż żyto] końcowe zębowe [z] wyrazu przez pod wpływem początkowego średniojęzykowego [ź] w wyrazie ziemia przesuwa się ku tejże artykulacji średniojęzykowej, a pod wpływem dziąsłowego [ż] w wyrazie żyto przeobraża się w wymowie również w dziąsłowe [Żl. W zdaniach on sunie, on szanuje, wymawianych [o suńe], [o sanuie], następuje to samo upodobnienie w stopniu rozwarcia, jakie zachodzi wewnątrz wy razów tego rodzaju, co przytoczone wyżej awans, anons, sens.

W upodobnieniach między wy razowych panuje, jak ^vidać, ta sama ogólna zasada, która leży u podstawy upodobnień wewnątrzwyrazowycli, kierunek upodobnienia jest wsteczny, czyli spółgłoska wygłosowa wyrazu poprzedniego upodobnia się do spółgłoski nagłosowej wyrazu następnego. Zasada ta w po-

^l) Ob. K. N i t s c h, Przyczynki do wymowy polszczyzny kulturalnej. PF. 12, 255 nst. Warszawa, 1927.