9621686826

48 Sposoby łączenia spółgłosek ze spółgłoskami.

zwarto-szczelinowa. W następstwie tych zmian wyrazy takie, jak dąb, dęby wymawiamy [domp, demby], wyrazy kąt, kręty, jak [kont, krenty], dąć, chęć, jak [dońć, yeńc], mąka, męka, jak [monka, menka].

Wszystkie te przemiany samogłosek nosowych są wynikiem ich upodobnienia do następujących spółgłosek zwartych lub zwarto-szczelinowych pod względem stopnia i miejsca rozwarcia narządów mowy w jamie ustnej. W położeniu przed zwartą lub zwarto-szczelinową właściwe tym spółgłoskom zwarcie powstaje już pod koniec wymawiania poprzedzającej je samogłoski nosowej, to jest, podczas rozwarcia jamy nosowej; ■a gdy współcześnie z rozwarciem nosowem wytworzy się w ja-kiemś miejscu jamy ustnej zwarcie, to powstaje spółgłoska nosowa. Rozpadanie się więc samogłoski nosowej na samogłoskę ■czystą i spółgłoskę nosową jest' w tych warunkach wynikiem upodobnienia jej do następującej spółgłoski pod względem stopnia rozwarcia: samogłoska otrzymuje zwarcie i rozpada się wskutek tego na dwie głoski, — samogłoskę czystą i spółgłoskę nosową. Miejsce zwarcia tej spółgłoski nosowej jest znowu zależne od miejsca zwarcia następującej spółgłoski. Jeżeli następująca po samogłosce nosowej spółgłoska zwarta lub zwarto-szczelinowa jest wargowa, to i wytwarzająca się wskutek rozpadu samogłoski nosowej spółgłoska nosowa staje się również wargową i przybiera brzmienie [m]; tak samo przed spółgłoskami przed-niojęzykowemi(zębowemi), średniojęzykowemi lub tylnojęzykowemu spółgłoska nosowa, będąca wynikiem rozpadu samogłoski nosowej, staje się przedniojęzykową, średniojęzy^rkową lub tylnojęzykową i przybiera brzmienie [n], [ń] lub [i>]. W tym więc szczególe mamy tu do czynienia z upodobnieniem pod względem miejsca zwarcia.

Odwrotne zjawisko zauważyć można w sposobie wymawiania połączeń głoskowych [an, am, on, om, en, em, un, um, in, im, yn, ym] w wyrazach zapożyczonych. Jeżeli te połączenia głoskowe znajdą się w położeniu przed spółgłoską szczelinową, to zastępujemy' je w wymowie odpowiedniemi samogłoskami nosowemi, przyczem oprócz rodzimych polskich samogłosek