9576709491

I zewnątrz, ale także przez nakazy, zakazy, obowiązki ustalone wewnątrz społeczności żydowskich przez uczonych rabinów. Prawodawstwo żydowskie opierające się na Pięcioksięgu, ujęło w kask rygory wszystkiej czynności dnia codziennego, rytuał świąt, obrządek weselny i taniec Ustalono określoną liczbę „mycwot"* czyli dobrych uczynków, ni wypełnianiu których polegało życie. Jedną z tych „mycwot" był taniec I Dzięki temu pełnił on istotną rolę w obrzędowości żydowskiej, co pozwoliło mu rozwinąć bardzo różnorodne formy.

Taniec obrzędowy w diasporze rozwijał się w dwóch zasadniczych! |kierunkach. Pierwszy z nich, to ujęte w określone przez rabinów kanom (zachowania się tańce weselne o podłożu świeckim. Ich celem było uczczenie młodej pary w czasie obrzędu wesela. W innym natomiast | kierunku rozwijały się tańce w obrzędach religijnych, których zadaniem jbyło oddanie czci Bogu. Obydwie grupy tańców różniły się między sobą nic tylko cckm. ale i doborem pas. formami, stanami ducha, itp. Osobną grupę natomiast, stanowiły tańce chasydów, które nigdy nie, przybrały charakteru świeckiego. Bez względu na powód oddawania się tańcowi, jego celem było uczczenie Stwórcy i zbliżenie się do Niego 1 i Taniec wesełay

Powstanie instytucji tanzhausu w życiu społecznym aszkenazyjskich* środowisk żydowskich, tzn. takich, których trzon stanowili Żydzi, niemieccy, miało ogromne znaczenie w kształtowaniu się formy obrzędu weselnego i towarzyszących mu tańców. Jeden z najwcześniejszych i dokumentów świadczących o nabyciu tanzhausu pochodzi z 1290 roku z Augsburga. Niemniej jednak podobne budynki istniały już w XII wieku Na okres istnienia żydowskich domów tańca przypada krystalizowanie się zasad zachowania się kobiet i mężczyzn podczas wykonywanial tanecznych pas i figur. Informacji na ten temat dostarcza bogata literatura rabiniczna. a szczególnie ta o mniej oficjalnym charakterze! | tzw responzy’. W nich właśnie znajdujemy odpowiedzi na pytanie, jak tańczono w średniowieczu, renesansie, baroku i wyjaśnienie współczesnego kształtu wesela żydowskiego. Jak wynika z responz i dokumentów XV*wiecznych, wszyscy tancerze biorący udział w ówczesnej zabawie weselnej mieli obowiązek posiadania specjalnych szarf. Poza tym I uważano je za bardzo elegancką ozdobę stroju i zapewne były bardzo¹ kosztowne, gdyż w zachowanym testamencie z (ego okresu testator przeznaczał znaczną sumę pieniędzy na zakup takiej szarfy dla nie narodzonej wnuczki. Ozdobna szarfa lub pasek były warunkiem| uczestnictwa w tańcach weselnych, które stanowiły szansę zamążpójś-cia dla młodej dziewczyny. Dziewczęta były jedyną grupą weselm-| Ików, której zezwalano tańczyć, wirować i podskakiwać na oczach wszystkich mężczyzn. Swoim pięknym tańcem mogły pozyskiwać sobie | kandydatów na męża. Dlatego też nie należy się dziwić, że warunki uczestniczenia w tańcu zapewniano dziewczętom nawet w testamentach przodków. Taniec z szarfą był również decydującym kryterium w zatwierdzaniu zawartego związku małżeńskiego, o czym świad-l czy responza rabina Israela Iserlina (1390-14601. w które czytamy: Ruwen pożyczył szarfa od Szymona za dwa dinary, więc mógł się nią 'przepasać i przystroić do tańców podczas dni we seta. Podczas tańca mlodal dziewczyna poprosiła go o pożyczenie Jej szarfy. 6y i ona mogla\ przyłączyć się do tańczących Run en odpowiedział Jeśli chclalahys\ \ poił ubić mnie tą szarfą, dam ci Ją ł będziesz mogła zatańczyć. Ona

|    ' Gtóuoyro joyeng' b)to ciciaut Boę* i radowanie uę tyacn.

* Ai2kenasy)c/)C) — aukena/im od Uowa Aukenar. jakim w tredniowteczu | określana Niemcy dotyczy Żydów, których tączyt w»póioy jęx jkIjkz

Rei poora — odpowiedz, bieraiura u«vni<a odpowicd/i uzonyih uhnudyuó* pa pytania nurtujące lud    _ _ _ _ odpowiedziała: «Tak~ I Fu wen dał Jej to. o co prosiła w obecności | Uiodków. Rabin na podstawie przebiegu akcji i odbywającego się | zwyczajowo tańca legalizował związek małżeński. Czasami jednak, dostrzegając nawet najdrobniejsze niezgodności z przepisami, unieważniał śłub. Tak jak to się stało w przypadku dwojga bohaterów icytowanego fragmentu responzy Tylko z tych dwóch przykładów łatwo I zorientować się jak ważną rolę w życiu narodu żydowskiego spełniał taniec. Towarzyszył Żydom we wszystkich przełomowych chwilach i był , usankcjonowany prawem i tradycją. Wielu rabinów zabraniało tańca w [ i>aracht a nawet zalecało separację płci poprzez umieszczanie ich w (oddzielnych pomieszczeniach Dojrzałym kobietom zakazywano również solowych popisów i wolnego wyboru partnerów. Wszystkie te i zabiegi uczonych rabinów prowadziły do utrzymania społeczeństwa we | (względnych rygorach moralnych, z dala od rozwiązłości i rozpusty.

I która mogłaby okazać się zgubna dla narodu

Przebieg zabawy weselnej w dwóch oddzielnych dla obu płci i pomieszczeniach, stosowanie środka uniemożliwiającego bezpośredni I kontakt między partnerami w tańcu, zakaz solowych popisów tanecznych kobiet to tylko niektóre z elementów wywodzących się ze i średniowiecznych tradycji żydowskich, które odcisnęły swoje (współczesnej formie obrzędu weselnego. W tym samym czasie zaczęły (krystalizować się i inne elementy, bez których późniejsze wesela nic odbyć. Kształtowane one obyły głównie przez Żydów I niemieckich, którzy z kolei emigrując masowo do Polski w wiekach XV | i XVI zadecydowali o kierunkach rozwoju kultury społeczeństw żydowskich zamieszkałych do tej pory na terenie naszego kraju. Ostateczny wpływ na całokształt ich wybitnych ouągmęć miały jednak I polskie warunki ekonomiczno-społeczno-polityczne oraz oddziaływanie I elementów kulturowych żydowskich przybyszów z Turcji, Krymu.

* Palestyny itd. Powstały w tych warunkach niezwykłe imponujący, materialny i duchowy dorobek Żydów polskich gromadzony, utrwalany i i wzbogacany w ciągu stuleci obejmuje również specyficzny folklor | taneczny, wierzenia, zwyczaje i obycząje wypełniające zarówno życie, jak i uroczystość wesela żydowskiego.    I

Prawo religijne i zwyczajowe oraz warunki historyczne ukształtowa-1 | ły w ciągu minionych wieków obrzęd weselny taki, jaki przetrwał w | pamięci ostatnich reprezentantów polskich społeczności żydowskich. Dzięki nim udało się ustalić ogólny model przebiegu uroczystości! weselnych włącznie z odbywającymi się tańcami. Model ten obfititjący w I liczne lokalne zwyczaje, obyczaje, wierzenia i przesądy miał jednak na I terenie naszego kraju liczne odmiany regionalne, które wynikały z. odmiennych uwarunkowań społecznych i prawnych panujących na i <lanym terenie. Wzajemne oddziaływanie na siebie obu społeczności.¹ polskiej i żydowskiej, poprzez częste ich kontakty pozostawiło niezatarte ślady w ich obyczajowości i kulturze. Zaznaczyć przy tym należy, żei nic wszystkie społeczności żydowskie jednakowo ulegały wpływom z I zewnątrz. Stopień natężenia procesu przyswajania obcych elementów | kulturowych i jego zakres zależały od wielu czynników m.in. od intensywności i typu religijności, poziomu oświaty, dostępu do kultury.| miejsca zamieszkania (wieś, miasto, region). Dlatego też najmniej uległy! wydaje się wyizolowany świat środowisk chasydzkich, którego bogact-I "o folkloru jest efektem przede wszystkim wybujałej wyobraźni jego reprezentantów. Sporządzony przeze mnie wzór obrzędu weselnego I obowiązywał w zasadzie na terenie całego kraju zarówno wśródl chasydów, jak i Żydów religijnych nie będących chasydami Inne były towarzyszące tym weselom liczne szczegóły stanowiące treść wypełniają-, cą szkielet całego obrzędu i zabawy.

Obrzęd weselny Żydów polskich poprzedzony byl dwoma istotnymi wydarzeniami, które decydowały o tym, czy zaślubiny i wesele dojdą do