Atrakcyjność

interpersonal

na

Wykład 1

Wstęp do psychologii

społecznej

Studia zaoczne

Semestr letni 2002/2003

Dr hab. Anna Kwiatkowska, prof. SWPS

Sem.let.2002/20
03

Kwiatkowska/W1: Atrakcyj
ność

2

Plan wykładu

1.

Potrzeba bycia z innymi ludźmi jako podstawowa motywacja

człowieka.

1.

Podstawowe powody stowarzyszania się (porównywanie się i wymiana)

2.

Potrzeba afiliacji – czynniki determinujące jej natężenie.

3.

Samotność (poczucie osamotnienia).

2.

Atrakcyjność

1.

Efekt bliskości i efekt ekspozycji.

2.

Atrakcyjność fizyczna

1.

Uroda i stereotyp piękna.

2.

Korzyści i szkody posiadania urody

.

3.

Pierwsze spotkanie: nawiązanie znajomości

1.

Rola wzajemnego podobieństwa – model atrakcyjności Byrne’a

2.

Rola wzajemnej sympatii.

3.

W pogoni za zdobyczą.

4.

Dobór partnera

1.

Podejście ewolucyjne

2.

Podejście socjokulturowe

Sem.let.2002/20
03

Kwiatkowska/W1: Atrakcyj
ność

3

Podstawowe motywy wchodzenia

w relacje interpersonalne

Porównania społeczne (Festinger, 1954):



Jednym ze sposobów poznania siebie i lepszego

poznania swojego miejsca w środowisku społecznym

jest porównanie siebie z innymi.

Wymiana społeczna (Homans, 1961, Kelley,

Thibaut, 1978)



Ludzie poszukują i podtrzymują takie relacje z

innymi, w których nagrody przewyższają koszty, a

unikają oraz przerywają takie związki, w których

koszty są wyższe niż nagrody.



Poziom kosztów i nagród uzyskiwanych w aktualnym

związku może być porównywany do możliwych
kosztów i nagród w związkach alternatywnych

.

Sem.let.2002/20
03

Kwiatkowska/W1: Atrakcyj
ność

4

Człowiek - istota społeczna

Potrzeba afiliacji (przynależności) wg Baumeistera i Leary’ego
(1995):



silny popęd do formowania i podtrzymywania
przynajmniej minimalnej liczby długotrwałych,
pozytywnych i znaczących związków interpersonalnych.

Odczucia co do własnych związków interpersonalnych mają
większy wpływ na ogólną satysfakcję życiową niż praca, dochód,
nawet zdrowie fizyczne.
Ludzie cieszą się, gdy poznają nowych ludzi i tworzą nowe
związki
Ludzie reagują smutkiem, depresją i żałobą na separację z
bliskimi osobami.

Troska o akceptację siebie przez innych ludzi może przerodzić
się w lęk przed odrzuceniem (lęk społeczny, fobia społeczna –
zwłaszcza w sytuacjach ekspozycji społecznej).

Sem.let.2002/20
03

Kwiatkowska/W1: Atrakcyj
ność

5

Czynniki determinujące

natężenie tendencji do

kontaktów społecznych

Ewolucja i dziedziczenie



Tendencje afiliacyjne są cechą wrodzoną zdobytą w procesie

ewolucji, która umożliwia nam przetrwanie i reprodukcję.

Osobowość



Osoby o wysokim natężeniu PA wykazują nasiloną aktywność w

poszukiwaniu kontaktów społecznych i wysoko je wartościują.



Mimo różnic indywidualnych, ludzie głównie są motywowani do

utrzymania optymalnego poziomu kontaktów społecznych.

Biologia i poziom pobudzenia



Osoby aktywnie poszukujące kontaktów społecznych wykazują

wyższy poziom pobudzenia w odpowiedzi na bodźce społeczne i

niespołeczne.

Kultura: indywidualizm vs kolektywizm



Osoby z kultur IND mają wyższy poziom PA, lecz kontakty

interpersonalne osób z kultur KOL są bardziej intymne.

Sem.let.2002/20
03

Kwiatkowska/W1: Atrakcyj
ność

6

Sytuacje

wzmagające tendencje afiliacyjne

Celebrowanie ważnych wydarzeń w życiu jednostki

lub grupy (np. Nowy Rok, małżeństwo, dyplom,

zwycięstwo własnej drużyny sportowej).
Stres:



Schachter (1959): osoby badane czekające na udział w

eksperymencie z bolesnymi szokami elektrycznymi

preferowały spędzenie czasu w towarzystwie innych osób

pozostających w tej samej sytuacji.



Sarnoff i Zimbardo (1961): badani czekający na udział w

eksperymencie wymagającym wysoce ambarasującego

zachowania (ssanie dużych piersi) preferowali spędzanie

czasu samotnie.



Yacov Rofe (1984): ważna jest użyteczność – uzyskanie

informacji o wielkości zagrożenia od osób, których

sytuacja jest podobna („Bieda kocha biedę”).

Sem.let.2002/20
03

Kwiatkowska/W1: Atrakcyj
ność

7

Nieśmiałość i samotność

Nieśmiałość –



Brak umiejętności społecznych, trudności w nawiązywaniu

kontaktów, zahamowanie, wycofywanie się z kontaktów itp.



Jako nieśmiałych opisuje siebie 40% Amerykanów, 40% Niemców,

60% Japończyków.



Cecha wrodzona (wg Kagana – niektóre noworodki wykazują

nadwrażliwość na bodźce i zahamowanie) lub reakcja wyuczona.



Nieśmiałość może prowadzić do izolowania się i do samotności.

Samotność –



Poczucie deprywacji (bycia pozbawionym) kontaktów społecznych.



Może być spowodowana rozbieżnością między poziomem

kontaktów posiadanych a oczekiwanych (Peplau i Perlam, 1982).



Najczęściej występuje w okresach przejściowych (nowa szkoła,

przeprowadzka, zerwanie związku, wdowieństwo, zmiana statusu

społecznego).

Sem.let.2002/20
03

Kwiatkowska/W1: Atrakcyj
ność

8

Atrakcyjność:

podejścia teoretyczne

Podejście społeczno-behawioralne (Byrne i Clore, 1970):



Atrakcyjni są ci, relacje z którymi są nagradzające



Nagrody bezpośrednie: dostarczanie uwagi, wsparcia
emocjonalnego, finansowego, statusu, informacji itp.



Nagrody pośrednie: dobre samopoczucie w towarzystwie
osoby pięknej, inteligentnej, wesołej, dowcipnej itp.

Podejście ewolucyjne (Buss, 1994):



Atrakcyjni są ci, którzy zapewniają możliwość poczęcia, urodzenia
i zapewnienia opieki potomstwu.

Podejście poznawczo-społeczne (np. Berscheid i Reis,
1998):



Atrakcyjni są ci, których znamy (efekt bliskości i efekt ekspozycji)



Atrakcyjne są osoby urodziwe.

Sem.let.2002/20
03

Kwiatkowska/W1: Atrakcyj
ność

9

Atrakcyjność osób znanych:

efekt bliskości / częstości

kontaktów

Bliskość przestrzenna (fizyczna) jest najlepszym

predyktorem prawdopodobieństwa nawiązania

bliskiej znajomości.



Najwięcej interakcji społecznych odbywa się między

osobami, które znajdują się w tym samym miejscu w

tym samym czasie.



Festinger i in. (1950):



Bliskość miejsca zamieszkania na kampusie uniwersyteckim

była najważniejszym czynnikiem mającym wpływ na

powstawanie związków interpersonalnych



Mieszkanie w tym samym budynku, klatce, w pobliżu miejsc

często odwiedzanych, np. w pobliżu skrzynki pocztowej, budki

telefonicznej, zwiększa prawdopodobieństwa przypadkowego

spotkania.

Sem.let.2002/20
03

Kwiatkowska/W1: Atrakcyj
ność

10

Atrakcyjność osób znanych:

efekt ekspozycji

Badania eksperymentalne Zajonca (1989):



Im częściej bodziec jest eksponowany, tym bardziej go lubimy

Moreland i Beach (1992):



Osoby podstawione (3 rzekome studentki) uczęszczały na wykład

5, 10 i 15 razy;



Oceniano różne cechy osobowości na skalach na podstawie

fotografii (dodano fotografię studentki, która nie pojawiła się ani

razu)



Efekt wprost proporcjonalny do czasu ekspozycji (liczby

wykładów)

Ograniczenia efektu ekspozycji:



Powtarzana ekspozycja może spowodować wzrost antypatii, jeśli

obiekt na początku wzbudzał uczucia negatywne.



Efekt nadmiernej ekspozycji – bodziec zbyt często eksponowany

przestaje wzbudzać sympatię.

Sem.let.2002/20
03

Kwiatkowska/W1: Atrakcyj
ność

11

Atrakcyjność fizyczna jako cecha

obiektywna

(badania międzykulturowe)

Wysoka zgodność opinii co do ocen atrakcyjności

przedstawicieli różnych kultur, również co do tego, co

konstytuuje atrakcyjne ciało:



U kobiet talia jest o 1/3 węższa niż biodra; u mężczyzn tors w

kształcie litery V.

Zidentyfikowano rysy twarzy powszechnie kojarzone z

urodą:



U kobiet duże oczy, wydatne kości policzkowe, mały nos; u

mężczyzn – wydatna szczęka;



Najbardziej atrakcyjne są twarze nie odbiegające od twarzy

przeciętnej;



Wyjaśnienie: przeciętność jest prototypowa = osoba bardziej

znajoma, albo przeciętność jest symetryczna = osoba zdrowa

(bardziej pożądana dla celów reprodukcyjnych).

Niemowlęta reagują pozytywnie na twarze uważane za atrakcyjne

Sem.let.2002/20
03

Kwiatkowska/W1: Atrakcyj
ność

12

Atrakcyjność fizyczna jako cecha

subiektywna

(badania międzykulturowe)

Na ocenę atrakcyjności fizycznej mają wpływ kultura, czas

i czynniki sytuacyjne.



Ludzie z różnych kultur w różny sposób podnoszą swoją

atrakcyjność (operacje plastyczne, fryzury, ozdabianie różnych

części ciała, diety).



Kobiety o obfitych kształtach uważane są za bardziej atrakcyjne w

krajach, gdzie jest mało żywności (wskaźnik zdolności do przeżycia).



Standardy piękna (ciała i twarzy) zmieniają się w czasie (por. obrazy

pięknych kobiet w różnych epokach, modelki w żurnalach mody).



Czynniki sytuacyjne:



Osoby zakochane oceniają inne osoby płci przeciwnej jako mniej

atrakcyjne (Johnson i Rusbult, 1989)



Mężczyźni po obejrzeniu zdjęć w Playboyu oceniają kobiety

przeciętne jako mniej atrakcyjne (Kenrick i in. 1989) – efekt
kontrastu

.

Sem.let.2002/20
03

Kwiatkowska/W1: Atrakcyj
ność

13

Nastrój a oglądanie zdjęć osób

atrakcyjnych i nieatrakcyjnych tej samej i

innej płci

(Kenrick i in., 1993)

0

1

2

3

4

5

6

7

Ta sama płeć

I nna płeć

Atrakcyjne
Nieatrakcyjne

Sem.let.2002/20
03

Kwiatkowska/W1: Atrakcyj
ność

14

Dlaczego uroda jest

atrakcyjna?

Przebywanie w towarzystwie ludzi pięknych jest

nagradzające:



Ze względów estetycznych, tak jak np. oglądanie dzieł

sztuki;



Efekt aureoli: - powstanie związku skojarzeniowego

między osobą piękną a przeciętną (Geiselman i in. 1984 –

osoby o przeciętnej urodzie widywane z osobą piękną tej

samej płci zyskiwały na atrakcyjności).

Stereotyp „piękno = dobro” (por. bajki o

Kopciuszku, o dwóch siostrach etc.)



„Dobro” jest różnie definiowane w różnych kulturach, np.

w kolektywistycznych – troska o innych.



Stereotyp jest silnie utrwalony prawdopodobnie na skutek

samospełniającego się proroctwa (oczekiwanie, że osoba

piękna jest dobra, inteligentna, uczciwa, powoduje, że

osoba ta tak jest spostrzegana).

Sem.let.2002/20
03

Kwiatkowska/W1: Atrakcyj
ność

15

Korzyści i szkody posiadania

urody

Plusy:



Osoby atrakcyjne fizycznie są bardziej popularne, mają więcej

doświadczeń seksualnych i więcej umiejętności społecznych,



ale atrakcyjność nie zapewnia automatycznie zdrowia,

szczęścia czy wysokiej samooceny.

Minusy:



Nie są pewne, czy pozytywne oceny są determinowane ich

urodą czy właściwościami wewnętrznymi (nie mogą

wykorzystać tych informacji do budowania pozytywnej

samooceny, Major i in. 1984).



Doświadczają presji, aby podtrzymywać swoją atrakcyjność

bez względu na wiek i inne okoliczności (skutki: zdrowy styl

życia, albo – bulimia, anoreksja, liczne operacje plastyczne).



Nie ma korelacji między urodą w młodości a zdrowiem

psychicznym w wieku średnim; ładne studentki łatwiej

wychodziły za mąż, ale nie koniecznie szczęśliwie (Berscheid i
in. 1972).

Sem.let.2002/20
03

Kwiatkowska/W1: Atrakcyj
ność

16

Wzajemne podobieństwo

Ludzie mają tendencję do utrzymywania kontaktów z

osobami podobnymi do siebie ze względu



na cechy demograficzne (wiek, wykształcenie, rasa, religia,

poziom inteligencji, status społeczno-ekonomiczny – badania

Newcomba, 1961);



na podzielane opinie, wartości, zainteresowania (badania

Byrne’a, 1997, dotyczące podobieństwa postaw);



na stopień atrakcyjności fizycznej (Berscheid i in. 1971 –”być

w tej samej lidze”).

Wg Rosenbauma (1986): to nie podobieństwo

przyciąga, lecz brak podobieństwa odpycha.
Model Byrne’a (1986):



Najpierw „odsiewamy” osoby do nas niepodobne,



Spośród pozostałych wybieramy najbardziej podobne.

Sem.let.2002/20
03

Kwiatkowska/W1: Atrakcyj
ność

17

Model atrakcyjności Donna

Byrne’a (1986)

Ludzie,

których

spotykasz

Ludzie,

których

spotykasz

Niepodobieństwo

Unikanie

Niepodobieństwo

Unikanie

Brak

niepodobieństwa

Brak

niepodobieństwa

Niskie podobieństwo

Obojętność

Niskie podobieństwo

Obojętność

Wysokie

podobieństwo

Przyciąganie

Wysokie

podobieństwo

Przyciąganie

Kontynuowanie

kontaktu

Kontynuowanie

kontaktu

Negatywny ekran
NIEPODOBIEŃSTWA

Pozytywny ekran
PODOBIEŃSTWA

Sem.let.2002/20
03

Kwiatkowska/W1: Atrakcyj
ność

18

Atrakcyjność braku

podobieństwa (odrębności)

Atrakcyjne są dla nas także osoby niepodobne.
Hipoteza komplementarności:



Jesteśmy atrakcyjni dla osób, które mają przeciwne niż my

cechy, np. introwersja – ekstrawersja, dominacja – uległość

(Winch, 1958).



Badania empiryczne nie potwierdzają tej hipotezy.

Hipoteza atrakcyjności Innych – Odrębnych jako źródła

informacji o Ja (Maria Jarymowicz, 1988).



Poczucie odrębności Ja – Inni jest warunkiem ukształtowania

się tożsamości osobistej.

Hipoteza optimum „podobieństwa – odrębności”

Snydera i Fromkina (1980).



Najbardziej atrakcyjne jest dla nas umiarkowane podobieństwo

do Innych; awersyjne – podobieństwo / odrębność ekstremalne.

Sem.let.2002/20
03

Kwiatkowska/W1: Atrakcyj
ność

19

Wzajemna sympatia

Teoria równowagi w stosunkach interpersonalnych

Heidera (1958):



Ludzie preferują relacje zrównoważone (lubimy przyjaciół naszych

przyjaciół, wrogów naszych wrogów).

Reguła wzajemności –



Równowaga w dawaniu i braniu, np. odwzajemniamy się sympatią

za sympatię.



Nie oznacza to, że im bardziej ktoś nas lubi, tym bardziej go

lubimy.



Najbardziej lubimy tych, którzy stopniowo zmieniają swoje zdanie o

nas z negatywnego na pozytywne (potrzeba czasu, żeby nas

polubić).



Eksperyment Aronsona i Lindera (1961):



Badani spotykali się kilkakrotnie w parach w celu przedyskutowania

czegoś; badany miał szansę podsłuchiwania ocen formułowanych przez

„partnera” – od pozytywnych do negatywnych lub odwrotnie.

Sem.let.2002/20
03

Kwiatkowska/W1: Atrakcyj
ność

20

Efekt „osoby trudnej do

zdobycia”

Lubimy tych, którzy są społecznie selektywni (wybredni w

doborze przyjaciół), dlatego uatrakcyjniamy siebie poprzez

odgrywanie roli osoby trudnej do zdobycia (selektywnej).
Efekt trudny do potwierdzenia empirycznego, bo:



Odrzucenie może oznaczać, że ta osoba jest zaangażowana w innym

związku, albo nie jest nami zainteresowana,



Lubimy tych, którzy są umiarkowanie selektywni (w ogóle nie

selektywni – nie mają gustu; bardzo selektywni – aroganccy).

Trudności w zdobyciu osoby mogą być związane z

czynnikami zewnętrznymi (np. Romeo i Julia, Titanic)



Efekt reaktancji (obrona wolności wyboru): zabronione zachowanie

(utrzymywanie związku) staje się bardziej atrakcyjne, gdy jest czymś

zagrożone.



Atrakcyjność związków „nielegalnych”, utrzymywanych w tajemnicy.

Sem.let.2002/20
03

Kwiatkowska/W1: Atrakcyj
ność

21

Dobór partnera: podejście

ewolucyjne (1)

Zdaniem Davida Bussa (1994),



kobiety i mężczyźni muszą się różnić w zakresie optymalnych

zachowań dobierania się w pary.

Kobieta



Powinna być wysoce selektywna, ponieważ liczba dzieci, jakie

może urodzić i wychować, jest biologicznie ograniczona.



Jej sukces reprodukcyjny zależy od możliwości urodzenia i

wychowania określonej liczby potomstwa.



Powinna znaleźć partnera o wysokich możliwościach

ekonomicznych (realnych lub potencjalnych), chętnego do

ponoszenia kosztów opiekowania się jej potomstwem.



W rezultacie dla kobiet atrakcyjni są mężczyźni starsi i zasobni

finansowo, ewentualnie inteligentni, ambitni, zrównoważeni, co

pozwala przewidywać ich przyszłe sukcesy.



Kobiety powinny wykazywać silniejszą zazdrość o kontakty

emocjonalne niż seksualne swoich partnerów.

Sem.let.2002/20
03

Kwiatkowska/W1: Atrakcyj
ność

22

Podejście ewolucyjne (2)

Mężczyzna



Może być ojcem nieograniczonej liczby potomstwa.



Swój reprodukcyjny sukces zawdzięcza zapłodnieniu dużej liczby

kobiet.



Jego możliwości są ograniczone zdolnościami zdobywania

płodnych partnerek i przez brak pewności, czy jest ojcem danego

dziecka.



Mężczyźni poszukują kobiet młodych i fizycznie atrakcyjnych

(gładka skóra, pełne usta, lśniące włosy i inne cechy młodości

wskazujące na zdrowie i płodność)



W celu zminimalizowania „ojcowskiej” niepewności poszukują

kobiet wiernych seksualnie.



Powinny wykazywać silniejszą zazdrość o kontakty seksualne niż

emocjonalne swoich partnerek.

W badaniach nad 10047 kobietami i mężczyznami w 37

krajach świata Buss (1989) potwierdził swoje założenia.

Sem.let.2002/20
03

Kwiatkowska/W1: Atrakcyj
ność

23

Dobór partnera: podejście

socjokulturowe

Różnice między kobietami i mężczyznami mogą

być interpretowane bardziej psychologicznie.



Argument, iż kobiety oferują swoją młodość i urodę

dla pieniędzy w celach reprodukcyjnych, jest

nieprawdziwy.



W większości krajów objętych badaniami Bussa, kobiety mają

niski status społeczno-ekonomiczny, więc nie mogą mieć

bezpośredniego dostępu do władzy ekonomicznej.



Większa zazdrość seksualna mężczyzn może oznaczać

także lęk przed równoczesnym zaangażowaniem się

emocjonalnym kobiety w innym związku.



Różnice w ocenie cech partnera między kobietami i

mężczyznami są o wiele mniejsze niż podobieństwa

między nimi (Regan i Berscheid, 1997).

Sem.let.2002/20
03

Kwiatkowska/W1: Atrakcyj
ność

24

Słowa kluczowe / Literatura

Potrzeba afiliacji
Nieśmiałość
Samotność
Atrakcyjność
Efekt bliskości
Efekt ekspozycji
Atrakcyjność fizyczna
Wzajemne podobieństwo
Wzajemna sympatia
Dobór partnera

Aronson i in. (1997). Psychologia

społeczna. R. 10. Atrakcyjność

interpersonalna: od pierwszego

wrażenia do związków uczuciowych.
Wojciszke, B. (2002). Człowiek

wśród ludzi. R. 8. Atrakcyjność i

miłość.
Literatura uzupełniająca:



Jarymowicz, M. (red.). (1988). Studia

nad spostrzeganiem relacji JA-INNI:

tożsamość, indywiduacja –

przynależność. Wrocław:

Ossolineum.