Temat:
Mass media w procesie kreowania tożsamości dziecka
Przedmiot badań:
Z. Skorny uważa, że „Przedmiotem badań naukowych jest określony zbiór zjawisk, przedmiotów lub osób. Badania psychologiczne i pedagogiczne dotyczą wybranej kategorii osób określanej mianem populacji”1. „Używając zwrotu „przedmiot badań”, mamy na uwadze zarówno rzeczy i obiekty w sensie dosłownym, jak i zjawiska czy zdarzenia, którym one podlegają i w odniesieniu, do których chcemy prowadzić badania. Mogą nimi być uczniowie, nauczyciele, rodzice, instytucje oświatowe, a także towarzyszące im zjawiska i procesy, takie jak: niepowodzenia szkolne, osiągnięcia, zainteresowania uczniów, ich aspiracje, postawy oraz inne wydarzenia i sytuacje pedagogiczne”2.
Przedmiotem badań empirycznych uczyniłam kreowanie tożsamości dziecka.
Wg Jerzego Nikitorowicza istnieją trzy rodzaje tożsamości: tożsamość przypisana (dziedziczona) związana z określonym kontekstem familijno-środowiskowym, tożsamość nabywana (kształtowana) jako wynik socjalizacji i członkostwa w określonych grupach, tożsamość świadomie wybierana (odczuwana) jako efekt mediacji między dziedziczeniem a nabywaniem społecznym.3
Gdy dziecko się rodzi, przez parę lat nieświadomie nabywa tożsamość przypisaną. Zostaje „zanurzone” w kulturze danej grupy co silnie wpływa na jego tożsamość grupową. Dziecko uczy się: języka matczynego, pieśni, bajek, baśni, legend, zapoznaje się ze: strojami, obyczajami, obrzędami, rytuałami, normami, znaczeniami oraz sposobami zachowania codziennego z całą dostępną symboliką.4
Tego rodzaju tożsamość można określić jako zakwalifikowanie, przyporządkowanie i nie postrzegać jako zjawiska dynamicznego, procesualnego, niekończącego się. Można także podkreślić jego stałość, wewnętrzną spójność oraz wyróżnić podstawowe składniki, czyli elementy tożsamości, jej kształtowanie na bazie interakcji społecznych, zakotwiczenie w normach, wartościach i tradycji przekazywanej z pokolenia na pokolenie w danej grupie.5
Natomiast mass media zgodnie z definicją Encyklopedii Powszechnej PWN to urządzenia, instytucje, za pomocą których kieruje się pewne treści do bardzo licznej i zróżnicowanej publiczności. Zalicza do nich przede wszystkim wysokonakładową prasę, radio, telewizję, fonografię, szeroko rozpowszechnione filmy i wideokasety. 6
Na użytek badań własnych za środek przekazu mass mediów będę uważać telewizję.
Problematyka badawcza
Wg Jozefa Pietera „problem badawczy to pytanie, na które szukamy odpowiedzi na drodze badań naukowych”7. Wg Józefa Kozieleckiego „problem jest zadaniem (sytuacją), którego podmiot nie może rozwiązać za pomocą posiadanego zasobu wiedzy”8. Stefan Nowak uważa, że „problem badawczy to tyle, co pytanie lub zespół pytań, na które odpowiedzi ma dostarczyć badanie”9.
Głównym problemem w niniejszej pracy jest ustalenie jak mass media wpływają na kreowanie tożsamości dziecka.
Problemy główne:
Jak mass media wpływają na kreowanie tożsamości dziecka?
Problemy szczegółowe:
Jaki jest zakres korzystania z telewizji przez dziecko?
Jaki jest sposób korzystania z telewizji przez dziecko?
Jaki jest charakter relacji dziecko-telewizja?
Jakie są skutki korzystania z telewizji przez dziecko?
Jakie są uwarunkowania odbioru telewizji przez dziecko?
Jaka jest rola rodziców w odbiorze przekazów medialnych przez dziecko?
Jakie są wzorce korzystania z telewizji przez dziecko?
Jaka jest kontrola korzystania z telewizji przez dziecko?
Zmienne i wskaźniki
„Zmienna to pewna właściwość przybierająca różne wartości. Jeżeli badana przez nas właściwość przybiera dwie lub więcej wartości. Zmienne w badaniach naukowych są próbą uszczegółowienia problemów, na które szukamy odpowiedzi”10.
Istnieje wiele rodzajów zmiennych tj. zmienne dychotomiczne lub politomiczne, zależne, niezależne, ilościowe lub jakościowe, skokowe. Ja jednak skupie się na podziale najbardziej mnie interesującym, na zmienne zależne, niezależne. Pierwsza z nich jest to „zmienna, która jest przedmiotem badania i którą badacz chce w wyniku badań wyjaśnić. (…) Zmienna niezależna, jest to ta której wartości liczbowe wpływają na wartości zmiennej zależnej, powodując w niej określone zmiany”11, zazwyczaj jest to przyczyna zmiennej zależnej”12.
W mojej pracy zmienną zależną jest tożsamość dziecka.
W badaniach naukowych niezbędny jest proces operacjonalizacji zmiennych czyli nadanie im sensu empirycznego. Dzieje się to poprzez opisanie zmiennych za pomocą wskaźników13.
„Wskaźnikiem jest pewna cecha, na podstawie zaistnienia której możemy stwierdzić, że występuje zjawisko czy zdarzenie będące przedmiotem badania”14.
„W zależności od charakteru powiązania wskaźnika z właściwością wskazywaną, czyli zmienną, można wskaźniki podzielić na: definicyjne, empiryczne, inferencyjne i inne”15
Zmienna zależna:
Tożsamość dziecka.
Wskaźniki:
Zmienna niezależna:
Uczestnictwo w mediach
zakres korzystania z telewizji
sposób korzystania z telewizji
charakter relacji dziecko-telewizja (sposób postrzegania, rozumienia, oceny treści)
rodzinne uwarunkowania odbioru telewizji
skutek korzystania z telewizji
Życie rodzinne
wzorce korzystania z telewizji w rodzinie
kontrola korzystania z telewizji w rodzinie
Wskaźniki:
Zakres korzystania z telewizji:
Czas
Miejsce
Osoby wspólnie oglądające
Rodzaj programu, tematyka
Motywy odbioru
Częstotliwość kontaktów
Zainteresowania medialne;
Sposób korzystania z telewizji:
Selektywny lub przypadkowy
Aktywny lub bierny
Krytyczny lub bezkrytyczny
Refleksyjny lub nie refleksyjny
Podmiotowy lub przedmiotowy
Charakter relacji dziecko-telewizja:
Postrzeganie treści
Rozumienie treści
Ocena treści
Rodzinne uwarunkowania odbioru telewizji:
Wzory korzystania z telewizji
Charakter rodzinno-domowego odbioru telewizji
Wspólne korzystanie z telewizji
Rodzinne rozmowy
Wyjaśnianie dziecku treści telewizyjnych
Korzystania z telewizji w pracy wychowawczej w rodzinie
Wykształcenie rodziców
Charakter pracy rodziców
Metody, techniki i narzędzia badawcze
Według Encyklopedii Pedagogicznej XXI wieku „metoda, (gr. Meta- wzdłuż, odos- droga) jest sposobem, w jaki musimy postępować w pewnej dziedzinie, tzn. sposobem, w jaki musimy organizować nasze działanie, przyporządkowując je pewnemu celowi.”16 Natomiast pod pojęciem metody badań rozumieć należy „zespół środków i czynności badawczych, umożliwiający zdobycie informacji, prowadzących do wydania prawdziwych sądów o określonym wycinku rzeczywistości.”17
„Metoda badania naukowego jest celowym, planowym, obiektywnym, dokładnym i wyczerpującym poznawaniem danego wycinka obiektywnej rzeczywistości stosowanym świadomie, intencjonalnie, z przestrzeganiem właściwych wskazań metodologicznych.”18 Każdą metodę badawczą zawiera w sobie szereg technik, „przy czym przez technikę należy rozumieć sposób realizacji, czyli zespół czynności określonych przez dobór odpowiedniej metody badawczej i przez nią uwarunkowanych.”19
Główną metodą, którą wykorzystam w badaniach będzie sondaż diagnostyczny.
„Najogólniej przez metodę sondażu rozumie się metodę badań, której podstawową funkcją jest gromadzenie informacji o interesujących badacza problemach w wyniku relacji słownych osób badanych, nazywanych respondentami. Cechą konstruktywną metody sondażu jest „wypytywanie” czy sondowanie opinii. Tak, więc częścią składową metody tej są zadawane respondentom pytania.”20
W obrębie tej metody wykorzystam technikę wywiadu. Do tej technik skonstruuje następujące narzędzie badawcze: kwestionariusz wywiadu z rodzicem dziecka oraz z samym dzieckiem.
Drugą metodą, którą wykorzystam w badaniach będzie obserwacja. Obserwacja jest „zawsze celowym i planowym spostrzeganiem
Dobór i charakterystyka próby badawczej
„Przez dobór próby rozumie się wyselekcjonowanie dla celów badawczych np. pewnej liczby osób wchodzących w skład ściśle określonej zbiorowości nazywanej populacją, którą badacz jest w szczególny sposób zainteresowany. Pobieranie próby do badań z populacji opiera się na przekonaniu, że umożliwia ono wyciąganie wniosków o właściwościach całej populacji, tj. bez konieczności uwzględniania w przeprowadzonych badaniach wszystkich objętych nią osób lub instytucji.”21
Badaniami objęłam celowo dobrane dzieci. „W celowym doborze próby o tym, kto zostanie zakwalifikowany do badanych osób z danej populacji, decyduje sam badacz, a nie jak w losowym doborze próby określony sposób (schemat) losowania. Kieruje się on przy tym posiadaną wiedzą o interesującej go populacji, szczególnie pod względem niektórych charakteryzujących ją cech.”22 Kryteriami doboru osób badanych będzie: wiek oraz środowisko terytorialne.
Teren badań
Badania przeprowadziłam w Przedszkolu nr … w Białymstoku w województwie podlaskim.
Zbigniew Skorny, Prace magisterskie…, op. cit., s. 107.↩
Stanisław Palka, Podstawy metodologii badań w pedagogice, GWP, Gdańsk 2010, s.158.↩
J. Nikitorowicz, Edukacja regionalna i międzykulturowa, wyd. Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2009, s. 354.↩
J. Nikitorowicz, Kreowanie tożsamości dziecka, wyd. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005, s. 85.↩
J. Nikitorowicz, op. cit., s. 85-86.↩
Encyklopedia PWN, T. 2, pod red. Dariusz Kalisiewicz, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999.↩
A. W. Maszke, Tok przygotowania…, s. 158. Cyt. Za J. Pieter, Ogólna metodologia pracy naukowej, Wrocław -Warszawa – Karków 1967, s. 67.↩
Op. cit. s. 158-159. Cyt. za J. Kozielecki, Rozwiązywanie problemów, Warszawa 1969.↩
Ibidem, s. 159. Cyt. za S. Nowak, Metodologia badań socjologicznych. Zagadnienia ogólne, Warszawa 1970, s. 214.↩
A. W. Maszke, op. cit. s. 164.↩
A. W. Maszke, op. cit. s. 165.↩
A. W. Maszke, Ibidem, s. 165.↩
A. W. Maszke, op. cit., s. 166-167.↩
Stanisław Palka, Podstawy metodologii badań w pedagogice, GWP, Gdańsk 2010, s. 167.↩
Ibidem.↩
…… Metody badań pedagogicznych, w: Encyklopedia Pedagogiczna XXI wieku, Wydawnictwo Żak, Warszawa 2008, tom III, s. 217.↩
Cytuję za:… Op., cit., s. 217.↩
Cytuję za: Zbigniew Skorny, Prace magisterskie, op. cit., s.91.↩
…… Metody badań pedagogicznych, w: Encyklopedia ..op. cit., s. 217.↩
Mieczysław Łobocki, Metody i techniki badań pedagogicznych, IMPULS, Kraków 2004, s. 243.↩
Mieczysław Łobocki, Wprowadzenie do metodologii badań pedagogicznych, IMPULS, Kraków 2004, s. 169.↩
Op. cit., s. 178.↩