Motywacja

1. Rozumienie motywacji na przykładzie wybranego polskiego i niepolskiego badacza-psychologa

• Łukaszewski: Motywacja to system procesów odpowiedzialnych za uruchomienie, nadanie kierunku i podtrzymania zachowania się tak długo, aż cel, względem którego zachowanie się jest instrumentalne, nie zostanie spełniony.

• Atkinson: Termin motywacja odnosi się do wzbudzania tendencji do działania prowadzącego do 1 lub więcej skutków. Odnosi się on do końcowej siły tej tendencji, której dana osoba doświadcza jako „chęć czegoś”. Szczególny cel konkretnego stanu motywacyjnego jest określony przez sytuację.

2. Dlaczego posługujemy się pojęciem motywacja?

• Wyjaśnienie różnic w zachowaniu się ludzi (co ich motywuje i jak ich motywować)

• Ustalenie i zrozumienie związków zachodzących między procesami biologicznymi a zachowaniem.

• Wnioskowanie o prywatnych stanach człowieka z jego działań publicznych.

• Ustalenie odpowiedzialności za działania.

• Wyjaśnienie wytrwałości mimo przeciwności

3. Pięć kluczowych problemów psychologii motywacji

• Nacisk na wrodzone lub nabyte składniki zachowania?

• Świadome lub nieświadome czynniki zachowania?

• Czy zachowanie jest celem, czy środkiem?

• Tendencje zachowawcze czy rozwojowe?

• Istota natury ludzkiej.

4. Tradycje problematyki motywacji.

- filozoficzno - teologiczna

- biologiczna

- kulturowa

- nomotetyczna

-idiograficzna

5. Cztery sposoby rozumienia bierności w psychologii (na wzór sposobu rozumienia psychologii woli)

1. Bierność rozumiana jako właściwości osobowości człowieka (predyspozycje tempera mentalne, zewnątrz sterowność, nieśmiałość)

2. Bierność jako działanie dowolne (obojętność wobec zła, postawa fatalistyczna)

3. Bierność jako rodzaj doświadczenia wewnętrznego (przesyt, wypalenie zawodowe, wartość, trudność podejmowania decyzji)

4. Bierność jako proces psychologiczny, pełniący określone funkcje regulacyjne (wyuczona bezradność, neurotyczny mechanizm rezygnacji, bierność przypisana i oczekiwana - rezultat treningu społ.)

6. proszę porównać trzy modele motywacji: tradycyjny F. Taylora, stosunków współdziałania E. Majo i zasobów ludzkich

• TRADYCYJNY (Taylor)

• Ważnym elementem kierowania - zapewnić jak najlepsze warunki pracy. Kierownik ma organizować pracę, dyrygować i zarządzać. Sposoby typowania i realizacji zadań należy do kompetencji kierowników, a pracownika trzeba pilnować i kontrolować. Stąd ograniczony poziom zaufania kierowany do grupy pracowniczej.

• Rola pracownika - praca, a nie myślenie. Wynagrodzenie podstawowym elementem motywującym.

• STOSUNKÓW WSPÓŁDZIAŁANIA (E. Majo)

• Ważny czynniki- kontakty towarzyskie pracowników w miejscu pracy. Dbanie tu o pozytywny klimat pracy oraz unikanie nudy. Dla dobrego samopoczucia pracowników, należy dobrze informować ich aby w ten sposób utożsamiać ich z miejscem pracy i zadaniem. Od pracownika oczekuje się okazywania szacunku w postaci dopatrywania się i dostosowania wzajemnych potrzeb. Sam klimat, dobra atmosfera jest też istotna jak dobra materialne. Potrzeby społeczne równoważne z potrzebami fizycznymi, materialnymi. Człowiek w imię lepszego klimatu pracy jest w stanie odstąpić od dóbr materialnych. Nie tylko płaca, ale i klimat.

• ZASOBY LUDZKIE (McGregor, Maslow, Likert)

• Umocnienie własnych sił, możliwości. Pracownik, który się rozwija będzie wykonywał swoją pracę lepiej bo ma wtedy poczucie samorealizacji- rozwoju. (np. ma szanse na awans). Występuje tu potrzeba zadowolenia z osiągnięć. Należy kierować pracownikami poprzez możliwości rozwoju i awansu (manipulowanie motywacją pracownika). Istotną rolę przykłada się do dzielenia się odpowiedzialnością za wykonywaną pracę. Zwraca się tu uwagę na poziom kompetencji określonego zadania. Pracownicy mają możliwości swobody w realizacji wyznaczonego celu. Nie tylko płaca, ale też perspektywy.

7. co ludzi motywuje? Modele motywacji skoncentrowane na potrzebach

I. Teoria potrzeb Maslowa:

Piramida potrzeb zaczynając od najniższej do najwyższej:

• potrzeby fizjologiczne

• bezpieczeństwa

• przynależności

• szacunku

• potrzeba samorealizacji

Założenia teorii:

1.Tylko nie zrealizowane potrzeby wywierają wpływ na zachowanie człowieka, potrzeby zrealizowane tracą wartość motywacyjną

2. Potrzeby człowieka sa zorganizowane w formie okreslonej hierarchi

3. Potrzeby jednostki rozmieszczone są na pięciu poziomach. Zaspokojenie potrzeb nizszego rzędu pozwala osiągnąć wyższy poziom.

4. hierarchiczny system potrzeb A. Maslowa ma charakter dynamiczny. Potrzeby nie są respektowane raz na zawsze. Niezaspokojenie potrzeby w jakimś momencie powoduje ponowne odwrócenie hierarchi, tak że najistotniejsza staje się niezaspokojona potrzeba.

• II. Teoria Alderferta

Motywacja - pragnienie zaspokojenia potrzeb sklasyfikowanych w następujących grupach

I. E - exeistence potrzeby egzystencji ( od najniższych):

• fizjologiczne

• materialne

• poprawa warunków pracy itp.

II. R - relatedness potrzeby relacji społecznych

III. G - growth potrzeby rozwoju osobistego

• III. Teoria potrzeby osiągnięć Mc Clellanda

Istnieją 3 podstawowe potrzeby pracowników:

• potrzeba osiągnięć wyznacza pułap dążeń i celów, do których człowiek zmierza w relacji do społecznych standardów.

• potrzeba władzy manifestuje się chęcią sprawowania kontroli nad innymi ludźmi i wywierania na nich wpływu.

• potrzeba przynależności (afiliacji) określa dążenia ludzi do współpracy i bliskich stosunków interpersonalnych, gotowość do podejmowania odpowiedzialności, wskazanie czynności prowadzących do wys. Rezultatów, oraz dążenie do pozyskiwania szybkich inf o efektach, w końcu tendencja do stawiania sobie umiarkowanych celów.

Zdaniem Mc Clellanda, podejmowanie ryzyka na zmiennym poziomie jest właśnie charakterystyką osób o wysokiej potrzebie osiągnięć, takie osoby podejmowały zmienne ryzyko, podczas gdy osoby o niskim poziomie ryzyka dostosowując się do własnych możliwości ryzykowały zbyt wiele lub zbyt mało - w zależności od wcześniejszych doswiadczeń. Innym czynnikiem występujących u osób o wysokiej motywacji osiągnięć jest potrzeba natychmiastowego sprzężęnia zwrotnego, w postaci uzyskania zamierzonego efektu lub osiągnięcia określonego etapu na drodze realizacji celu.

IV. Teoria dwóch czynników Herzberga

Czynniki wewnętrzne

Zadowolenie - Brak zadowolenia

Czynniki zewnętrzne

Niezadowolenia - Brak niezadowolenia

Czynnikami wpływającymi na niezadowolenie z pracy - higienicznymi są:

• Polityka firmy i administracji i jasność stosowanych kryteriów

• Atmosfera satysfakcjonujące stosunki interpersonalne

• Warunki pracy: odpowiednia temperatura powietrza, oświetlenie, wentylacja, godziny pracy

• Sprawiedliwa ocena

• Wynagrodzenie oraz dodatkowe korzyści płynące z pracy

• Relacja ze współpracownikami/interpersonalnych między pracownikami, przełożonymi i podwładnymi; możliwość osiągnięcia satysfakcjonujących relacji w stosunkach społecznych firmy

• Relacje z podwładnymi

• Status - przywileje, pozycja społeczna, symbole pozycji społecznej

• Bezpieczeństwo w pracy i zabezpieczenie na przyszłość

• Poziom nadzoru technicznego - możliwość uzyskania pomocy w rozwiązywaniu problemów zawodowych

Sa podstawa poczucia niezadowolenia z pracy, ich cecchą charakterystyczną jest zewnętrzność i względne niezależności osoby wykonującej konkretną prace. Nie ma ona możliwości kontroli czynników, które jeśli nie osigna minimalnego poziomu, wywołuja poczucie niezadowolenia z pracy. Jeśli zaś poziom ten zostanie osiągnięty, nie sa one wystarczajacym powodem, wyzwalającym pozytywną motywację do pracy.

Czynnikami - motywatorami zadowolenia z pracy są:

• Osiągnięcia - dązenie do osiągnięć, możliwość sprawdzenia siebie poprzez zrealizowanie konkretnego celu

• Uznanie, przeświadczenie o tym, że określony wysiłek włożony w pracę zostanie dostrzeżony i doceniony

• Praca sama w sobie, dająca możliwości samorealizacji i sprawdzenia siebie

• Odpowiedzialność, wzrost poczucia odpowiedzialności i zaznajomienia się z nowymi dziedzinami w swej pracy; przejmowanie większego zakresu obowiązków bezpośrednio lub poprzez delegowanie

• Awans, progresja pozycji społecznej w pracy jako rezultat włsnego włożonego wysiłku w pracę

• Rozwój włsny w zakresie wzrostu poziomu wiedzy i doświadczenia zawodowego

Są zasadniczym elementem wywołującym poczucie satysfakcji z wykonywanej pracy. Zawarte sa w charakterze samej pracy. Niedostateczne ich uwzględnienie jest przyczyną braku satysfakcji z pracy. Z kolei zrealizowanie czynników motywacji choćby na dostatecznym poziomiewyzwala pozytywną motywacje do pracy. Czynniki te wywołuja motywacje u konkretnych ludzi, mogą nie wywoływać jej u ich kolegów.

IV. Style zarzadzania według Halla:

Hall wraz ze swoim zespołem opracował style zarzadzania charakteryzujące wysoką, średnią i niską motywacje osiągnięć. Oto zasadnicze wnioski jego badań:

1. Nisko motywowani kierownicy - charakteryzują się pesymistycznym nastawieniem i mają dużą dozę nieufności odnośnie do kompetencji i zamierzeń swoich podwładnych. Kierownicy o wysokiej motywacji osiągnięć zdecydowanie się od nich różnią pod względem poziomu zaufania do podwładnych i ogólnego ustosunkowania do nich.

2. Osobista motywacja kierownika - bywa zazwyczaj przypisana jego podwładnym. Kierownicy wysoko motywowani zwracają uwagę na te aspekty pracy, które przyczyniają się do realizacji potrzeb i rozwoju zawodowego podwłdnych. Na tej samej zasadzie usiłuja zaangażować się w pracę, aby przyczyniła się do uzyskiwania satysfakcji przez ich podwładnych. Kierownicy motywowani w sposób zmienny dużą uwagę przypisują w pracy statusowi pracowników i wszelkim elementom związanym z symboliką w pracy, a wiec jej prestiżowi, etosowi posłannictwa społecznego, w określonych rodzajach działalności. Kierownicy nisko motywowani natomiast akceptują w pracy szeroko rozumiane poczucie bezpieczeństwa, mniej czy bardziej świadomie przekazując podwładnym swoje nastawienie.

3. Kierownicy wysoko motywowani - staraja ię umożliwić podwładnym partycypację w zarządzaniu przedsiębiorstwem, w którym pracują, podczas gdy kirownicy motywowani w sposób zmienny i nisko motywowani nie stwarzają im takiej szansy, nie dopuszczając do uczestnctwa podwładnych w procesie podejmowania decyzji.

4. Kierownicy o wysokiej motywacji osiągnięć - są otwarci w procesie komunikacji i interakcjach z innymi ludźmi, w przeciwieństwie do kierowników o zmiennej motywacji osiągnięć zaangażowanych w realizację własnych koncepcji i przemyśleń w trakcie procesu interakcji, a także kierowników o niskiej motywacji osiągnięć, którzy starają się wręcz ograniczac własne kontakty z innymi pracownikami.

Kierownicy wysoko motywowani - dużą wagę przywiązują zarówno do kwestii produkcji przedsiebiorstwa, jak i zatrudnionych tam pracowniów. Kierownicy o zmiennej motywacji są zainteresowani głównie efektami produkcji, natomiast kierownicy o niskiej potrzebie osiągnięć za wszelką cene starają się utrzymać.posiadane wartości związane z wykonywaną pracą mniej są zainteresowani zarówno efektami produkcyjnymi, jak i samopoczuciem własnych pracowników

Są typem bezpretensjonalnych samotników.

• V.Teoria X i Y Mc Gregora

Mc Gregor przedstawił w swojej teorii X i Y przeciwstawne poglądy na temat natury ludzkiej.

• Teoria X

Człowiek przedstawiony został tutaj jako niechętny do pracy, z natury leniwy, którego można motywować jedynie płacą.

• Teoria Y

Człowiek jako nie stroniący od pracy, a nawet widzący w niej potencjalny sposób włanego rozwoju

8. Jak motywować? Modele motywacji skoncentrowane na zachowaniu.

• I. Teoria oczekiwań Vrooma

Instrumentalna, źródłem jej sa koncepcje hedonizmu oraz utylitaryzmu, na bazie których powstała teoria popędu. Spośród wszystkich teorii oczekiwań jedynie ta teoria skonstruowana została w celu wyjaśnienia przebiegu procesów motywacyjnych w sytuacji pracy. Teoria ta oparta jest na 3 zmiennych:

1. Wartość - atrakcyjność nagrody - obejmuje ona subiektywne znaczenie otzrzymanej nagrody dla jednostki - z reguły wartość ta związana jest z niezrealizowanymi potrzebami.

2. Instrumentalności - która określa subiektywne prawdopodobieństwo osiągnięcia nagród (celu), a więc przeświadczenie, że określone działanie potencjalnie doprowadzie do oczekiwanego wyniku (zwanego tez celem lub nagrodą).

3. Oczekiwania - a więc oceny poziomu wysiłku, włożonego w realizację celu (osiągnięcie nagrody) i prawdopodobieństwo osiągnięcia tegoż celu.

Zaleta tej teorii jest fakt, że kładzie nacisk na te klasy zmiennych (wartość, instrumentalność, oczekiwanie), które determinują samo zachowanie, gdy tymczasem inne teorie koncentrują się na intensyikacji czynników nagradzających, np.. przytaczana teoria Maslowa, czy Herzerberga.

• II. Teoria wzmocnienia

Bazuje ona na mechaniźmie ucznia się. W trakcie funkcjonowania w organizacji jej członkowie uczą się określonych zachowań, akceptowanych przez kierownika, które nastepnie zostają utrwalone, nieakceptowane natomiast zostają tą drogą wytłumione. Zachowanie członków organizacji jest oczywiście modyfikowane także przez minione doświadczenie, które pozwoliło na utrwalenie jednych zachowań, wyemilinowanie natomiast innych. Teoria ta oparta jest na koncepcji behawiorystycznej człowieka wg której, człowiek działa na podstawie instynktów, oraz kieruje swoim zachowaniem w taki sposób, aby pozwalał zaspokoić jego potrzeby. Zwana również teoria modyfikacji zachowań lub teorią uczenia się. Ludzie postepuja tak, jak postępują czyli prawo skutku: zachowanie przynoszące przyjemne konsekwencje prawdopodobnie zostanie powtórzone, zaś nieprzyjemne będzie zaniechane w przyszłości.

Istnieja 3 typy wzmocnień, którymi mogą dysponować kierownicy - wzmocnienie pozytywne (nagrody), wzmocnienie negatywne (kary) oraz ignorowanie niewłaściwego zachowania podwładnych.

1. Pozytywne wzmocnienia - celem ich jest zwiększenie prawdpopodobieństwa wystąpienia u podwładnych akceptowanych zachowań. Mogą one przybierać formę określonych gratyfikacji materialnych bądź pozamaterialnych.

2. Negatywne wzmocnienia - zmierza do tłumienia określonych przez kierownika , nieakceptowanych zachowań lubn obniżenia częstości ich wystepowania. Kara ma jednak bardzo istotna wadę, informuje konkretną osobę o tym, że określone zachowanie jest niewłaściwe, nie daje jednak innej możliwości zachowania poprawnego, ocenianego pozytywnie.

3. Ignorowanie niewłaściwego zachowania u podwładnych - może prowadzić do ich wzmocnienia lub wytłumienia. Ta technika wzmacniania powinna być stosowana wówczas, gdy dane niewłaściwe zachowanie pojawia się sporadycznie, kiedy jest ono nietypowe dla konkretnej osoby lub kiedy nie pociaga za sobą poważnych konsekwencji.

• III. Teoria równowagi

Założenie, że zachowanie człowieka w organizacji jest efektem dokonania swoistej kalkulacji. Ze względu na to, że ludzie dążą do tego, aby w pracy byli traktowani sprawiedliwie, oceniają własny wkład i wysiłek włożony w wykonanie określonej pracy pod kątem uzyskanych w zamian efektów. Teoria równowagi bazuje z jednej strony na koncepcji „homo economicus” i teorii wzmocnienia. Zakładają one, że zachowaniami człowieka w organizacji można całkowicie sterować za pomocą nagród. Istnieją bowiem bezpośrednie zależności między wielkością nagród i rezultatami pracy. Człowiek jako istota w pełni racjonalna stara się maksymalizować swoje mozliwości do osiągnicia korzyści. Praca w organizacji dzięki zadowoleniu stwarza możliwości zrealizowania swoich potrzeb. Z drugiej strony rodowodu teorii równowagi należy szukać w teorii wymiany społecznej Homansa, teorii dysonansu poznawczego Festingera i teorii słusznej płacy adamsa.

W teorii Homansa należy zwrócić uwage na to, żę zachowanie społeczne to proces wymiany dóbr. W trakcie tego procesu człowiek dąży do maksymalizowania zysku, ale także do osiągnięcia stanu równowagi zarówno między własnymi kosztami i nakładami, jak i własnymi zyskami i zyskami innych.

• IV. Teoria popędu

Popęd tutaj jest alternatywą pojecia instynktu. Obiekty, kóre zaspokajają popęd są nagradzające i funkcjonują jako wzmocnienia pewnych zachowań - pozwalają przewidywać nie tylko jakie obiekty będą celem poszukiwań (a więc stanowiły pobudkę do działania) ale i z jaką siłą będą poszukiwane(Woodworth).

Ideą Thorndika jest stwierdzenie, że na proces motywacyjny ma wpływ doświadczenie człowieka i wydarzenia z przeszłości.

Prawo efektu:

Doświadczenie z przeszłości ma wpływ na bodźce i reakcje powodujące odczuwanie satysfakcji. Jeśli skojarzeniu bodźca z reakcją towarzyszy stan przyjemności, to związek ten zostanie z dużym prawdopodobieństwem utrwalony.

Hull - poped i nawyk decydują o reakcji człowieka, czyli w uproszczeniu- o jego zachowaniu.

Reakcja = f(nawyk) x g (popęd)

Teorię tą krytykuje się za trudność z wyjaśnianiu nagłych zmian motywacji u ludzi.

9. Omówić model decyzyjny SEU

V. Vroom zdefiniował motywację do pracy jako proces podejmowania decyzji, w którym dokonuje się wyborów między alternatywnymi formami dowolnej aktywności. 2 podst pojęcia tego modelu to: wartości i oczekiwania. Motywacja to wynik zmiennych: stopnia satysfakcji z wyników pracy, znajomości wartości wyników pracy.

Model SEU:

1. Przedmiot Wyboru, czyli Wartość Oczekiwana, Subiektywne prawdopodobieństwo, dalej

2. Wybór zadania (w tym standardy społeczne i ustalenie zadania

3. Realizacja zadania, w tym informacja zwrotna o wykonaniu

4. Wykonanie zadania

5. Nagroda

6. Subiektywna ocena nagrody, dalej porównanie społeczne oraz ważność nagrody, które spowrotem przechodzą do subiektywnej oceny nagrody (coś na kształt sprzężenia zwrotnego)

7. Wartość osiągnięta, i z powrotem do punktu pierwszego

Model SEU jako podstawa procesu decyzyjnego w motywacji

1.Ważne jest poznanie wartości cenionych przez pracowników

2. System motywacji musi być:

- obiektywnie sprawiedliwy i stosowany według zasad

- znany i zrozumiały

3. Trzy najczęściej stosowane zasady nagradzania:

- równościowa

- według potrzeb

- według zasług

• Model SEU jako podstawa procesu decyzyjnego w motywacji i motywacji człowieka do pracy

To poznawczy (decyzyjny) model oparty na założeniu, że:

- człowiek podejmujący określoną działalność (pracę) oczekuje, że jego aktywność zawodowa doprowadzi go do osiągnięcia cenionych przez niego wartości.

W SEU pokazany jest obraz umowy społecznej między organizacją a pracownikiem - pracownik wykonuje wysiłek, aby zrealizować oczekiwane przez organizację zadania, za to organizacja nagradza go.

Schematycznie model SEU można przedstawić jako:

- wartość oczekiwana i subiektywne prawdopodobieństwo,

- ustalenie zadania (standardy społeczne wpływają na wybór zadania).

- realizacja zadania w trakcie której otrzymywane są informacje zwrotne o jej wykonaniu.

- nagroda za zrealizowane zadanie (ma funkcję nagradzającą).

- subiektywna ocena nagrody (jej ważności)

Czynniki wpływające na wybór zadania i realizację zadania

- Ustalenie zadania

- Standardy społeczne

- Informacja zwrotna o wykonaniu

- Funkcja nagradzania

- Ważność nagrody

- Porównania społeczne

10. Omówić problematykę harmonogramu stosowania wzmocnień

• Harmonogram wzmocnień:

• - ustalona częstotliwość (wzmocnienia w stałych odstępach czasu, niezależnie od zachowania)

• - zmienna częstotliwość (wzmocnienia w zmiennych odstępach czasu, niezależnie od zachowania; przykład: wygrane na loterii)

• - ustalony stosunek (wzmocnienia stosowane po stałej licznie zachowań, niezależnie od czasu)

• - zmienny stosunek (wzmocnienia stosowane po zmiennej licznie zachowań, niezależnie od czasu)

11. Proszę omówić wybrane style motywowania

1. Teoria oczekiwań (instrumentalna)

• opracowana przez V.H. Vrooma, rozwijana przez L.W. Portera i E. Lawlera

• źródeł nalezy dopatrywać się w koncepcjach hedonizmu i utylitaryzmu, na bazie któreych powstała teoria popędu

• E.C. Tolman i K. Lewin zdefiniowali pojęcia wartości i oczekiwania

MOTYWACJA= WARTOŚĆ X OCZEKIWANIA X INSTRUMENTALNOŚĆ

1. motywacja jest funkcją pożądanych rezultatów

2. teoria kładzie nacisk na zmienne wywołujące zachowania, a nie na czynniki nagradzające

(2). Teoria sprawiedliwości/ równowagi

1. powstała w wyniku krytyki człowieka ekonomicznego, modelu instrumentalnego Vrooma i teorii motywacji opartej na potrzenie osiągnięć

2. Zródła:

- teoria wymiany społecznej Homansa

Zachowanie społeczne to proces wymiany dóbr; człowiek dąży nie tylko do zdobycia maks. Zysku, ale też do równowagi między własnymi kosztami i nakładami oraz miedzy własnym zyskiem i zyskiem innych

-teoria dysonansu poznawczego Festingera

Ludzie odczuwają potrzebę spójności poznawczej, mają skłonność do takiego przetwarzania informacji, aby były spójne z ich strukturami poznawczymi.

• W ramach tej teorii wyróżnia się tzw. sprawiedliwość dystrybutywną. Oznacza to, że stosunek wynagrodzenia do kosztów określonego pracownika powinien być proporcjonalny do wszystkich pozostałych zatrudnionych. W przypadku wystąpienia odchyleń w trakcie porównań powstaje napięcie i w efekcie niezadowolenie jednostki.

• Teorię sprawiedliwości sformułował J.S.Adams. Wyróżnić można trzy sytuacje, które są wynikiem tego porównania:

Wyi / Wki = Wy / Wk -> sprawiedliwość

Wyi / Wki < Wy / Wk -> niesprawiedliwość

Wyi / Wki > Wy / Wk -> niesprawiedliwość

gdzie Wyi =wynagrodzenie indywidualne

Wki = wkład pracownika

Wy =wynagrodzenie w firmie

Wk =wkład wszystkich pracowników

(3) Teoria popędu

• rozwijana przez Woodwortha i Thordike'a (PRAWO EFEKTU)

• Autorem współczesnej koncepcji jest C.L. Hull

• Popęd i nawyki decydują o reakcji człowieka, czyli- w uproszczeniu- o jego zachowaniu

REAKCJA= NAWYK X POPĘD

• zróżnicowanie zachowań ludzkich da się wytłumaczyć zasadami uczenia się

• popędy prowadzą do powstawania nawyków (przypadkowe zaspokojenie popędu jest wzmocnieniem, które powtórzone kilka razy prowadzi do powstania nawyku- zachowania refukującego popęd

• popędy dostarczają energii do działania, bez popędów nie ma działania

teoria ta nie wyjaśnia nagłych zmian w zachowaniu się ludzi

12. Czego o woli dowiadujemy się od filozofów?

8 ujęć myślicieli filozoficznych z których czerpali psychologowie:

1. ARYSTOTELES - prekursor problematyki woli bo rozgraniczył rzeczy zależne od woli (gdy przyczyna tkwi w podmiocie myślącym, odczuwającym) i niezależne od woli (które dzieją się pod przymusem). Wola to realizacja zamiarów i osiąganie celów.

Arystoteles - prekursor problematyki woli

rozgraniczył rzeczy zależne i niezależne od woli

przyczyna tkwi w podmiocie

przyczyna - nieświadoma; wynik przymusu

czyny mieszane - czyny, w których człowiek czuje się przymuszony do zrobienia czegoś, czego bez przymusu by nie zrobił (np.: robi coś naganne by ocalić siebie lub innych) - bliższe zależnym od woli

Postanowienie ≠ wola (pojęcie szersze) - również czyny nagłe

Rozważnie Manifestuje się w działaniu - realizacja zamiarów

Myślenie;

Dążenie do celu - wybór właściwych działań (środki)

Postanowienie to coś innego niż życzenie, pożądanie

(przedmiot jest w mocy postanawiającego)

Przekonanie

(postanowienie - ocena „dobre - złe” niż „prawda - fałsz”, działanie a nie myślenie, wpływ na charakter)

2. ŚW. AUGUSTYN - mówił, że człowiek składa się z ciała i duszy, która potrafi podporządkować sobie ciało. Wola jest traktowana jako dar od Boga. A człowiek z natury jest dobry i ma chęć do życia uczciwego. Człowiek ma też wybór zależnie od własnej woli i może podejmować niezależne decyzje.

3. ŚW. TOMASZ - wola jest głębią duszy zaś intelekt współdziała z wolą. Rozróżnia „królestwo konieczności” (to co naturalne i związane z naturą człowieka), oraz „królestwo wolności” (zw. ze sferą duchową).

4. BARUCHA SPINOZA - poczucie wolności jest złudzeniem. Ludzie znają swoje pragnienia ale nie znają ich przyczyn. Celem życia człowieka jest spokój ducha i radzenie sobie z namiętnościami poprzez zrozumienie, które jest tajemnicą poradzenia sobie z problemem wolnej woli.

5. IMMANUEL KANT - człowiek jest wolny nie dlatego, że urodził się wolny ale dlatego, że spoczywa na nim odpowiedzialność za podejmowanie wolnych decyzji. Człowiek kieruje się 3 imperatywami: (kolejno) - zręczności, - pragmatyczny(mądrości), - kategoryczny. Zwracał uwagę na współdziałanie woli z rozumem. (człowiek z wolną wolą potrafi stanąć po stronie dobra)

6. ARTHUR SCHOPENHAUER - wskazuje na 3 kategorie wolności: - fizyczną, - moralną, - intelektualną. Człowiek uświadamia sobie własne „Ja” -a to oznacza odkrywanie tożsamości i własnej woli. Ale widzi on też rodzaj zagrożenia z tego uświadomienia, więc głosi myśl żeby zrezygnować ze wszystkiego co się pragnie. (Stan nirwany jest tu stanem wyższego rzędu)

\7. FRIDRICH NITZSCHE - nadrzędnym pragnieniem człowieka jest pragnienie „przyrostu mocy”. Satysfakcję i moc woli widzi on gdy człowiek jest w stanie odstąpić os swojego pierwotnego pragnienia - to wyraz mocnej woli, która jest sprawą indywidualną. Moc woli można zmierzyć dopiero w momentach pokusy. Rezygnacja z czegoś przyjemnego jest wyrazem totalnej autonomii = niezależności. Silna wola oznacza, że człowiek jest w stanie kierować własnymi emocjami i potrafi przezwyciężyć w sobie popęd.

8. EDMUND HUSSERL - cechą woli jest samookreślenie bo wola może być spowodowana tylko przez „ja”. Akt woli ma charakter wewnętrzny - wszystko jest kwestią decyzji. Pojawia się u niego transcendencja  czyli kierowanie się nie tylko tym co przyziemne ale też tym co wartościowe.

13. Cztery sposoby rozumienia woli w psychologii współczesnej

Cztery sposoby rozumienia woli w psychologii współczesnej:

1. pojętej jako właściwości osobowości człowieka

2. jako działanie dowolne

3. jako rodzaj doświadczenia wewnętrznego

4. jako pewien proces psychologiczny, pełniące określone funkcje regulacyjne

14. Podstawowe problemy psychologii woli w perspektywie funkcjonalnej i personalistycznej

• 1. Perspektywa FUNKCJONALNA

• Dążenie do zrozumienia mechanizmów i wewnętrznej struktury procesów poznawczych wytwarzających związki bodziec-reakcja.

• Perspektywa zewnętrznego obserwatora.

• Konstruowane modele mają charakter:

• * wyjaśniający

• * zorientowany na procesy i mechanizmy leżące u podstaw procesów regulacji zachowania (w tym strategii wolicjonalnych, jako rodzaju procesu pośredniczącego między zamiarem i jego realizacją).

• Przedmiotem badania bierności jest przebieg działań złożonych i celowych w kontekście deficytów ograniczających ich realizację, np. inhibicja społeczna vs facylitacja społeczna (studium Tripletta); próżniactwo społeczne (Ringelmann, Latane).

• Człowiek sprowadzony jest do kategorii mechanizmów i procesów. Staje się zarazem możliwa do badania eksperymentalnego, np. koncepcja Juliusa Kuhla. Traktowanie bezosobowe! - co oznacza znamiona technicyzacji.

• 2. Perspektywa PERSONALISTYCZNA

• Człowiek jako osoba jest postawiony w horyzoncie swej możliwej wolności, rozumianej jako zdolność do kształtowania swego życia wg przyjętych przez siebie wartości. Świat wartości i sensu jest tu uznawany za swoistą „niszę ekologiczną” przynależną człowiekowi, swoista ludzka rzeczywistość dostępną w doświadczeniu wewnętrznym.

• W tej perspektywie należy uwzględniać doświadczenie. Natura człowieka interpretowana jest t w kategoriach egzystencji zarówno „będącej”, jak i „stającej się”.

• Swoistość „bycia” i „stawania się” człowieka spoczywa w tym, że nie jest on kimś raz na zawsze określonym, dokonanym, „zredukowanym” do własnych cech osobowościowych, mechanizmów funkcjonowania itp., co oznacza dużą wrażliwość na aspekty etyczne.

• Wykraczanie człowieka poza pewne prawidłowości psychofizyczne samoregulacji.

15. Zaburzenia samoregulacji - geneza, przykłady z badań

Zaburzenie samoregulacji oznaczać może, że jest ona:

1. niewystarczająca (underregulation)

2. niewłaściwa (misregulation)

3. nadmierna (overregulation)

Zaburzenia samoregulacji:

- zwalczanie pokus i tłumienie myśli męczy

- Gilbert: monitorowanie męczy np. film z napisami i bez napisów a odpowiedź na pytania dotyczące filmu → osoby oglądające film z napisami zapamiętały mniej szczegółów i były bardziej sceptyczne

- inercja psychologiczna: „zjem jedno ciasteczko”, czyli problem zerowej tolerancji a przejadanie się, alkoholizm (6% Polaków - 50% alkoholu), palenie, uzależnienia.

(Odnosi się on do zasady, zgodnie z którą zachowanie, które trwa już od jakiegoś czasu jest trudniejsze do zahamowania od zachowania, które jeszcze nie rozpoczęło się lub dopiero co się rozpoczęło; im dłużej się pije, tym trudniej jest przestać.)

- hazard: iluzja kontroli, złudzenie gracza → przez „odcięcie od świata”, brak okien lub ich silne zaciemnienie

- zakład Pascala „nie wiem Boże czy istniejesz ale wierzę w Ciebie, bo to się opłaca” (na wszelki wypadek a nie z przekonania)

- zdarzenie losowe i sprawnościowe - czy kontrola jest czymś przyjemnym czy nie → zdarzenia losowe pozytywne:

a) w sensie doświadczeń, dla osób zewnątrzsterownych z poczuciem kontroli wzmocnień

b) zdarzenia sprawnościowe lepsze dla osób o wewnętrznym przekonaniu o wpływie zdarzeń.

- Miller: hipoteza minimaksowa, czyli skłonność do minimalizowania

maksymalnego niebezpieczeństwa

- Strube, Berry: hipoteza maksimaksowa - tendencja do maksymalizowania szans uzyskania maksymalnego zysku

16. Istota samoregulacji, charakterystyka, sposoby rozumienia

Samoregulacja pozwala człowiekowi w swoich reakcjach uniezależnić się od wewnętrznych tendencji, automatyzmów. Jej istotą jest zjawisko nakładania się procesów wyższego rzędu na procesy rzędu niższego (procesy wyższego rzędu zarządzają procesami niższego rzędu). Jeśli w sytuacji wewnętrznego konfliktu pomiędzy pokusą wypicia alkoholu, a postanowieniem zachowania pełnej abstynencji (które znajduje się wyżej w hierarchii danej osoby) dana osoba wypije alkohol, samoregulacja zostanie złamana. Przykład ten pokazuje, iż jedną z elementarnych postaci samoregulacji jest hamowanie się (self-stopping).

Samoregulacja wg Frankena: umiejętność wykorzystywania wiedzy o prawach rządzących ludzkim zachowaniem do osiągnięcia celów, których urzeczywistnienie leży, jak nam się zdaje, w naszym interesie lub sprawia nam zadowolenie

- Miller, Galanter, Pribram

Schemat TOTE

Task Operation Test Exit

Świadomie lub nieświadomie wytwarzamy cele a następnie opracowujemy zestaw środków pomocnych w osiągnięciu celu. Jeśli nie udaje nam się uzyskać zamierzonego wracamy do pierwszej fazy, zmieniamy taktykę działania i tak aż dojdziemy do upragnionego celu.

Model homeostazy

Standard porównań Stan organizmu

Proces porównania

Brak rozbieżności rozbieżność

Brak motywacji zachowanie motywowane wynik

Higgins

Ja idealne - kim chce być

Ja powinnościowe - kim powinienem być

Ja odzwierciedlone - kim chcieliby inni, żebym był

Ja rzeczywiste - kim jestem

Promowanie i zapobieganie -

Dwa tryby regulacyjne:	Tryb promowania	Tryb zapobiegania
Charakterystyka (ogólna)	Koncentracja na ideałach, Maksymalizowanie stanów pozytywnych, Dążenie jako strategia Motywacja parateliczna (uruchamiana przez brak pobudzenia; dążenie ku podnieceniu; wysokie pobudzenie - przyjemne, niskie - nieprzyjemne) Motywacja heterostatyczna Standardy promowania zachowania Sprzężenie dodatnie	Koncentracja na powinnościach, Minimalizowanie stanów negatywnych Unikanie jako strategia Motywacja teliczna (uruchamiana przez nieprzyjemne napięcie; dążenie do zrelaksowania się; wysokie pobudzenie - nieprzyjemne; niskie - przyjemne) Motywacja homeostatyczna Standardy porównań i wykrywania odchyleń Ujemne sprzężenie zwrotne
Różnice w procesie kategoryzacji	Nie odrzuca tego co pozytywne Minimalizuje fałszywe alarmy Efekt pozytywności Poszukiwanie ryzyka Zmiana status quo	Nie przyjmuje tego co negatywne Minimalizuje uchybienia Efekt negatywnosci Unikanie ryzyka Zachowanie status quo

- De Charm, Rotter, Kofta, Łukaszewski - sprawowanie kontroli jako coś przyjemnego

Rotter:

wewnętrzne (wynika z poczucia opartego na doświadczeniach, ze sprawując kontrole osiągamy pożądane lub zakładane rezultaty)

i zewnętrzne (sprawując kontrole wcale nie jest powiedziane ze osiągniemy pożądane lub zakładane cele; poczucie braku wpływu na zdarzenia)

umiejscowienie źródła kontroli

De Charm, Kofta:

Człowiek ma motywacje do stawania się czynnikiem sprawczym we własnym środowisku

Poczucie kompetencji, wolności wyboru, niezależności od innych, możliwości inicjowania działań i wywoływania za ich pośrednictwem pożądanych zmian w otoczeniu

- Baumaister - sprawowanie kontroli męczy

Sprawowanie efektywnej samoregulacji wymaga pewnego wysiłku. Roy Baumeister udowodnił w serii pomysłowych eksperymentów, że właściwie każda forma podmiotowej samoregulacji wiąże się z utratą energii. W jednym z nich osoby badane proszone były o przybycie do laboratorium na czczo. W laboratorium unosił się wspaniały zapach dopiero, co upieczonych ciasteczek czekoladowych. Na stole stała misa z tymi ciasteczkami i druga, wypełniona rzodkiewkami. W zależności od warunków eksperymentalnych, badanych zachęcano do zjedzenia kilku ciasteczek, prosząc o nie sięganie po rzodkiewki, lub do zjedzenia kilku rzodkiewek, prosząc o nie sięganie po ciasteczka. Po przedstawieniu tej instrukcji eksperymentator wychodził, pozostawiając badanego samego w laboratorium. O ile rezygnacja z rzodkiewek była dla osób badanych bardzo łatwa, o tyle powstrzymywanie się od sięgnięcia po wspaniale pachnące ciasteczka było mało przyjemnym i - jak zakładał Baumeister - wyczerpującym energetycznie przezwyciężeniem pokusy. Następnie obie grupy uczestników eksperymentu poproszono o rozwiązywanie anagramów. Mniej wysiłku w to zadanie włożyły osoby, które wcześniej zwalczały w sobie pokusę sięgnięcia po zakazane ciasteczko. Zdaniem Baumeistera brakowało im już na to energii.

W warunkach presji, gdy podmiot jest silnie motywowany do perfekcyjnego wykonywania zadań dobrze wyuczonych, zwiększona samoświadomość może pogarszać jego funkcjonowanie, zwraca on, bowiem uwagę na to, co robi i jak wykonuje poszczególne sekwencje ruchów, co w konsekwencji prowadzi do zakłócenia wykonywanych czynności.

• Seligman - wyuczona bezradność - zespół zmian psychicznych występujących wskutek długotrwałej utraty kontroli nad biegiem zdarzeń

Przejawia się w:

Deficycie poznawczym - min trudności z uczeniem się

Deficycie motywacyjnym - spadku gotowości do inicjowania działania

Deficycie afektywnym - negatywne emocje

Seligman i Maier (1967r) umieszczali psy w klatce tak, że nie mogły one uniknąć uderzenia prądem. Po pewnym czasie i kilkunastu nieskutecznych próbach uniknięcia bólu psy kładły się na podłodze i biernie znosiły cierpienie. Robiły tak nawet wtedy, gdy przeniesiono je do klatki, z której mogły łatwo uciec, przeskakując barierkę. Nawet, jeśli smutnego psa siłą przeciągnięto przez przeszkodę w celu pokazania, że druga część jest bezpieczna, psy nie powtarzały tego zachowania samodzielnie.

Trening bezradności powoduje powstanie stanu demobilizacji poznawczej, tj. opierania się na starych, sprawdzonych wzorach, rutynowych, schematycznych sposobach myślenia po to, by uniknąć wysiłku poznawczego

• Kofta i Sander - istotą treningu bezradności jest przeciążenie poznawcze

Samoregulacja zachowań:

1. Samoobserwacja (monitorowanie siebie)

2. Samoocena (co umiem dobrze, co słabiej)

3. reagowanie na samoocenę (samodzielne pobudzanie się do działania)

• Festinger - popęd do oceniania własnych możliwości i umiejętności

Trop - redukcja niepewności, co do własnych możliwości; większość ludzi preferuje zadania diagnostyczne, a tendencja ta jest wyraźna szczególnie u osób o wysokiej motywacji osiągnięć

Sorrentino, Short, Swann - obrona posiadanych przekonań - ludzie zorientowani są raczej na zdobywanie informacji ugruntowujących ich dotychczasową wiedzę niż na poszukiwanie danych, które mogłyby ją rzeczywiście zweryfikować

Goethals, Suls - dążenie do podtrzymania i podnoszenia własnej wartości

Biologia

• Antonio Damasio: Umiejętność tworzenia obrazów i odnoszenia ich do siebie była korzystna adaptacyjnie

Poznawczo: Samoświadomość trzeba kształtować, gdyż nie jest ona osobna adaptacja, ale możliwością.

17. Znaczenie uczenia się i poznania dla samoregulacji

Samoświadomość jest wskaźnikiem dojrzałości człowieka, nie jest osobną adaptacją, lecz jest możliwością. Chcąc z niej korzystać musimy ją ukształtować. Naszym celem jest utrzymanie stanu pełnej świadomości. Jego przejawem jest ciągłe analizowanie rozmaitych możliwości.

18. Proszę uzasadnić następującą tezę: „Sztuka odnoszenia sukcesów związana jest z umiejętnością wyznaczania celów”

• Cel:

• - pobudza do wysiłku

• - wzmaga aktywność

• - ukierunkowuje

• - skłania do opracowania strategii

• → Kiedy znajdziemy cel, on będzie nas popychał do działania i wspierał odnoszenie sukcesów.

19. Wyjaśnić relację między skuteczną samoregulacją a wizerunkiem siebie.

Samoregulacja zachowań:

1. Samoobserwacja (monitorowanie siebie)

2. Samoocena (co umiem dobrze, co słabiej)

3. reagowanie na samoocenę (samodzielne pobudzanie się do działania)

Osoby dowartościowane są najskuteczniejsze w działaniu, panują nad sytuacją.

• Festinger - popęd do oceniania własnych możliwości i umiejętności

Trop - redukcja niepewności, co do własnych możliwości; większość ludzi preferuje zadania diagnostyczne, a tendencja ta jest wyraźna szczególnie u osób o wysokiej motywacji osiągnięć

Sorrentino, Short, Swann - obrona posiadanych przekonań - ludzie zorientowani są raczej na zdobywanie informacji ugruntowujących ich dotychczasową wiedzę niż na poszukiwanie danych, które mogłyby ją rzeczywiście zweryfikować

Goethals, Suls - dążenie do podtrzymania i podnoszenia własnej wartości

Seligman - wyuczona bezradność - zespół zmian psychicznych występujących wskutek długotrwałej utraty kontroli nad biegiem zdarzeń

20. Teoria popędu. Kto rozwijał te teorie i jej najważniejsze założenia

a) Rozwijał ją m.in. R.S. Woodworth. Pojęcie popędu należy traktować jako alternatywę dla pojęcia instynktu. Obiekty, które zaspokajają popęd są nagradzające i funkcjonują jako wzmocnienia pewnych zachowań - pozwalają przewidywać nie tylko, jakie obiekty będą celem poszukiwań (a więc stanowiły pobudkę do działania), ale i z jaką siłą będą poszukiwane.

b) Kolejna idea Thorndike'a: na proces motywacji ma wpływ doświadczenie człowieka i wydarzenia z przeszłości.

Prawo efektu: doświadczenie z przeszłości ma wpływ na bodźce i reakcje powodujące odczuwanie satysfakcji. Jeśli skojarzeniu bodźca z reakcją towarzyszy stan przyjemności, to związek ten zostanie z dużym prawdopodobieństwem utrwalony.

c) Współczesną teorię popędu przedstawił C.L. Hull. Popęd i nawyk decydują o reakcji człowieka, czyli - w uproszczeniu - o jego zachowaniu.

Reakcja = f (nawyk) x g (popęd)

Teorię tę krytykuje się za trudność w wyjaśnieniu nagłych zmian motywacji u ludzi.

To samo inaczej:

• rozwijana przez Woodwortha i Thordike'a (PRAWO EFEKTU)

• Autorem współczesnej koncepcji jest C.L. Hull

• Popęd i nawyki decydują o reakcji człowieka, czyli- w uproszczeniu- o jego zachowaniu

REAKCJA = NAWYK x POPĘD

• zróżnicowanie zachowań ludzkich da się wytłumaczyć zasadami uczenia się

• popędy prowadzą do powstawania nawyków (przypadkowe zaspokojenie popędu jest wzmocnieniem, które powtórzone kilka razy prowadzi do powstania nawyku - zachowania refukującego popęd

• popędy dostarczają energii do działania, bez popędów nie ma działania

• teoria ta nie wyjaśnia nagłych zmian w zachowaniu się ludzi

21. Charakterystyka własności kodu etyki produktywności według Maxa Webera

wartość centralna: produkcja dóbr

cnoty kardynalne	grzechy główne
Użyteczność	Bezproduktywność
Skuteczność	Lenistwo
Pracowitość	Marnotrawstwo (dóbr, czasu)
Oszczędność	Pospieszna konsumpcja
Odraczanie gratyfikacji	Lekkomyślność
Sukces	Porażka

22. Hipoteza rozdźwięku w teoriach wyznaczania celu

• Wg większości teorii wyzn. Celu, cel musi powodować rozdźwięk miedzy miejscem, w którym się w danym momencie znajdujemy, a tym, w którym chcielibyśmy być.

• DUŻY ROZDŹWIĘK- teorie konentrujące się na bliskich celach- im większy rozdźwięk, tym większa motywacja. Istnieje jednak górna granica tego wysiłku.

• OPTYMALNY ROZDŹWIĘK- teorie o charakterze poznawczym- Zadanie nie może być ani tak trudne, aby jednostka nie miała nadziei najego rozwiązanie, ani tak łatwe, by nie stanowiło dla niej wyzwania.

• NORMATYWNY ROZDŹWIĘK- ludzie nastawieni na wykazywanie się dążą do osiagniecia poziomu umiejętności wyznaczonego przez grupę. Motywacja do działania stanowi rozdźwięk między stanem aktualnym a poziomem umiejętnosci charakteryzującym grupę.

23. Co wpływa na trudność w realizacji zamiaru według J. Kuhla? Wymienić i omówić te czynniki.

• Trudność w realizacji zamiaru mówi o wielkości wysiłku (stopniu samokontroli) jaki jest konieczny do realizacji danego zamiaru.

• Jest funkcją 3 czynników:

• 1) liczby i siły konkurencyjnych tendencji działania generowanych przez podmiot

• 2) wielkości nacisku zewnętrznego przeciw aktualnemu zamiarowi w postaci norm społecznych, wymagań, instrukcji, wzmacniających alternatywne działania,

• 3) typu kontroli aktywizowanego w danej sytuacji. Kuhl zaproponował rozróżnienie między typem kontroli metastatycznym (powodującym zmianę danej sytuacji podmiotu )

• -> orientacja na działanie; a katastatycznym (uniemożliwiającym lub utrudniający, zmianę aktualnej sytuacji podmiotu) -> orientacja na stan

24. Opisz krótko stany metamotywacyjne

Wg Aptera wyróżnia się dwie orientacje- stany metamotywacyjne:

1. stan teliczny- wiąże się z sytuacją, gdy człowiek ukierunkowany jest na realizację określonego celu. Odczuwa wówczas zobowiązanie działań nastawionych na jego osiągnięcie. Uwaga osoby znajdującej się w stanie melicznym skoncentrowana jest na celu i na własnych działaniach zmierzających do jego realizacji. W stanie melicznym podmiot funkcjonuje lepiej, jeśli poziom pobudzenia nie jest zbyt wysoki. Relatywnie niski poziom pobudzenia jest korzystny zwłaszcza wówczas, gdy zadanie jest trudne. Silne pobudzenie prowadzi do ograniczenia możliwości przetwarzania informacji.

Stan parateliczny - wiąże się z nastawieniem na samą aktywność, a nie na jej instrumentalny wobec celu charakter. Uwagę podmiotu pochłania wówczas działanie, które samo w sobie jest angażujące i satysfakcjonujące. W tanie tym podmiot funkcjonuje tym lepiej, im wyższy jest poziom pobudzenia emocjonalnego. Odczuwa przyjemny stan podniecenia i funkcjonuje szybko i sprawnie. Przy niskim pobudzeniu człowiek znajdujący się w stanie paratelicznym odczuwa znudzenie

25. Wymienić i krótko opisać poziomy kontroli wywieranego wrażenia

• - Nieświadomość wywieranego wrażenia - nie jesteśmy świadomi jak postrzegają nas inni

• - Podświadome sprawdzanie wywieranego wrażenia - kontrolujemy przekazywany przez siebie wizerunek na poziomie podświadomym, czy nieświadomym, świadoma koncentracja na innych sprawach

• - Świadomość wywieranego wrażenia - wiem, że inni ludzie mogą tworzyć sobie wyobrażenia na mój temat i mogę brać to pod uwagę

• - Koncentrowanie się na wywieranym wrażeniu - wszystkie moje myśli poświęcone są wywieranemu przeze mnie wrażeniu oraz na jego konsekwencjach

26. Funkcje autoprezentacji

Autoprezentacja:

a) służy jako narzędzie do oddziaływania w relacjach interpersonalnych - wrażenie jakie człowiek wywiera na otoczeniu stanowi jeden z głównych czynników wyznaczających jego życiowe sukcesy. Można powiedzieć, że w trakcie interakcji społecznej wrażenie, które wywierają na sobie nawzajem uczestnicy, pełni rolę pośrednika. (kiedy ludzie reagują na mnie w rzeczywistości reagują na prezentowany przeze mnie wizerunek)

b) wzmacnia tożsamość jednostki oraz jej poczucie własnej wartości

-niepowodzenia na polu autoprezentacji nadwerężają poczucie własnej wartości człowieka i wywołują negatywne reakcje emocjonalne, podczas gdy sukces w tej dziedzinie powoduje, że cenimy się wyżej i lepiej się czujemy. Zachowania, które wywierają dobre czy złe wrażenia często mają związek ze zmianami w ocenie własnej osoby oraz wahaniami stanu emocjonalnego, na poczucie własnej wartości i emocje wpływa też samo wyobrażanie sobie, co inni o nas myślą

-angażowanie się w autoprezentację pomaga człowiekowi stworzyć i utrzymać własną tożsamość. Autoprezentacja ma wpływ na tożsamość i sposób spostrzegania własnej osoby.

-autoprezentacja jest tak głęboko zakorzenionym nawykiem, że trudno nam przestać martwić się cudzymi opiniami nawet wówczas gdy wiemy, iż nie mają one żadnego znaczenia.

c) wywołuje pozytywne emocje (regulowanie emocji)

autoprezentacja może redukować negatywne emocje a nasilać pozytywne. Regulowanie emocji za pomocą autoprezentacji wiąże się z faktem, że w pewnych okolicznościach samo mówienie innym o sobie redukuje negatywne uczucia. Negatywne emocje stanowią motywację do opowiadania o sobie.

27. Omówić i porównać Łukaszewskiego i Obuchowskiego poglądy na temat motywacji

K. Obuchowski:

• Motyw to uświadomienie celu i programu, umożliwiające danej osobie podjęcie określonej czynności

• Motyw definiuje się także jako sygnał określonej potrzeby

• Bez emocji sygnał ten byłby zbyt słaby, aby uruchomić program działania

W. Łukaszewski:

• Motywacja to system procesów odpowiedzialnych za uruchomienie, nadanie kierunku i podtrzymania zachowania tak długo, aż cel, względem którego zachowanie się jest instrumentalne, nie zostanie spełniony

Obuchowski mówił, że nim motyw zmieni się w działanie, musi pojawić się jakaś emocja. Postulował też to, że z motywem związane jest uświadomienie sobie celu i „drogi” dojścia do niego.

Łukaszewski natomiast w motywacji widział system procesów, które wpływają na działania przybliżające nas do celu i które są obecne dopóki go nie osiągniemy

28. Teoria własnej skuteczności działania według Bandury

• Ludzie podejmują działania ponieważ mają poczucie własnej skuteczności

• Na podejmowanie określonych działań wpływają:

- przekonanie o własnej skuteczności (wiara w siebie, swe własne kompetencje)

zwiększa motywację, pozwala mobilizować zasoby poznawcze, przejmować kontrolę nad wydarzeniami; od niego zależy nasza wytrwałość, zdolność przezwyciężania stresu i zniechęcenia w sytuacji niepowodzeń

- oczekiwana skuteczność(przekonanie,że osiągnięcie celu będzie satysfakcjonujące)

ludzie unikają zagrożeń nie z powodu odczuwanego lęku lub pobudzenia, lecz z obawy, że sobie nie poradzą, behawioralnie lub poznawczo; żeby poradzić sobie z tą obawą podejmują działania zaradcze behawioralne (działania, które zapobiegają zagrożenie lub je osłabiają) lub poznawcze (pozwalają kontrolować własne myśli)

• silny związek z poczuciem własnej skuteczności mają katecholaminy (epinefryny, norepinefryny, dopaminy) - kiedy nasze przekonanie o własnej skuteczności jest silne K. są na niskim poziomie; gdy jest niezbyt silne poziom K. wyraźnie wzrasta. Katecholaminy są ściśle powiązane z emocjami

• Naszych działań wg. Bandury nie wstrzymuje lęk, ale negatywne myśli oraz ocena wielkości ryzyka. Trening doskonalący poczucie własnej skuteczności powinien zmierzać do wzmocnienia kontroli poznawczej, gdyż z wysokim stopniem kontroli wiąże się niski poziom negatywnych myśli, a także słabnie skłonność do unikania

29. Aspekty czasu motywacyjnego, opisywane przez Zimbardo

pięć aspektów perspektywy czasowej, ważnych z perspektywy motywacyjnej:

1.Zaangażowanie i wytrwałość w realizacji zadań odległych

2.Planowanie i przewidywanie przyszłości

3.Hedonistyczna koncentracja na teraźniejszości

4.Fatalistyczna koncepcja teraźniejszości

5.Presja czasowa

30. Proszę podać możliwe sposoby definiowania ryzyka

Ryzyko jest wskaźnikiem stanu lub zdarzenia które może prowadzić do strat. Jest ono proporcjonalne do prawdopodobieństwa wystąpienia tego zdarzenia i do wielkości strat które może spowodować.

Ryzyko najczęściej definiowane jest jako niebezpieczeństwo poniesienia straty, możliwość wystąpienia niekorzystnego wydarzenia lub nieosiągnięcia celu. Można je także określać jako taką sytuację, w której przyszłych warunków nie sposób przewidzieć z całą pewnością, znane jest natomiast prawdopodobieństwo ich wystąpienia.

31. Motywy zachowań rywalizacyjnych

Wg Frankena i Browna:

1. Chęć wygrania (okazania się lepszym poprzez konkurowanie z innymi

2. Chęć ciągłej poprawy własnego poziomu wykonania określonych zadań (inni ludzie

- wzorzec optymalnego funkcjonowania)

3. Uzyskanie dodatkowej motywacji do włożenia maksymalnego wysiłku w realizacje zadania

4. Satysfakcja płynąca z poczucia dobrze wykonanego zadania (preferencja zadań trudnych)

32. Integracyjny model motywacji

Motywacja to system pobudek będących efektem interakcji (współdziałania) indywidualnych potrzeb jednostki z zewnętrznymi oddziaływaniami ze strony otoczenia, które prowadzą do osiągnięcia konkretnego celu. Niezrealizowane potrzeby wywołują określone działanie (wybór aktu zachowania) wg schematu:

potrzeba → napięcie → bodziec inicjujący działanie → dążenie → wzory zachowania → działanie dla osiągnięcia celu → potrzeba

Na wybór zachowania wpływają czynniki:

a) ubiegłe doświadczenia: pozytywne (gdy udało się zrealizować cele) i negatywne (zakończone niepowodzeniem), ocena wysiłku, który trzeba będzie włożyć w konfrontacji z ubiegłymi doświadczeniami, doświadczenie związane z zachowaniem a nagrodą

b) oddziaływanie otocznia: wartość działania dla grupy (np. firmy) oraz wpływ zwierzchników, ich oczekiwania

c) percepcja: przewidywany wysiłek, wartość przewidywanej nagrody i prawdopodobieństwo jej osiągnięcia

Na wybór działania wpływają też indywidualne zdolności jednostki i jej kompetencja.

33. Atrybucyjna teoria motywacji

Ludzie czerpią więcej satysfakcji z sukcesu będącego wynikiem i odzwierciedleniem ich możliwości i umiejętności, niż z sukcesu będącego wynikiem szczęśliwego zbiegu okoliczności lub działań innych ludzi. Trope → Ludzie o silnej motywacji osiągnięć mają szczególnie wyraźną potrzebą uzyskiwania wiedzy o własnych umiejętnościach i możliwościach.

Przeważnie zadania o średnim poziomie trudności dostarczają im najwięcej okazji, by dowiedzieć się czegoś o własnych umiejętnościach i zdolnościach. W zadaniach łatwych dużo osób osiąga sukces, więc nie są one diagnostyczne. W zadaniach trudnych z kolei dużo osób osiąga porażkę.

34. Metody zdobywania kontroli nad myślami według Bandury

1) Monitorowanie mowy wewnętrznej (np.. „dam rade”)

2) Restrukturyzacja poznawcza

3) Zastępowanie jednych myśli innymi

4) Dystans do negatywnych myśli

35. Teoria obserwacyjnej kontroli ekspresji własnego zachowania Marca Snydera

M. Snyder opisał na czym polegają różnice indywidualne w zakresie obserwacyjnej samokontroli ekspresji własnego zachowania. Wyróżnił dwa typy osób:

-pragmatycy- osoby o dużym potencjale w obserwacyjnej samokontroli, potrafią swoje zachowanie ekspresyjnie obserwować i intencjonalnie nim manipulować, poszukują w ekspresji swojego zachowania wskazówek co do tego, w jaki sposób mają siebie zaprezentować, dysponują szerokim repertuarem technik prezentacji własnej osoby, zadają oni sobie pytanie: „co może zrobić w danej sytuacji, aby się do niej dopasować?”, preferują międzysytuacyjną zmienność zachowania się. Uważają się za ludzi plastycznych, o dużych zdolnościach przystosowawczych, zręcznie adaptują swoje zachowania do wymogów sytuacji i podejmowanych przez siebie celów. Własne zachowania uważają za środek realizacji celów.

-pryncypialiści- osoby o niskim potencjale obserwacyjnej samokontroli regulują swoje zachowanie głównie poprzez odwoływanie się do rzeczywistych własnych stanów wewnętrznych, a mniej motywowani są w kierunku dopasowywania się do wymogów bieżącej sytuacji. Uważają się za ludzi niezmiennie pozostających sobą, niezależnie od osób i sytuacji. Główne pytanie jakie sobie zadają to:” kim jestem i w jaki sposób mogę być sobą w tej sytuacji?”, cenią sobie zgodność myśli i czynów między tym, jacy są i co robią. Preferują międzysytuacyjną stałość zachowania. Nie tyle poddaję się dyspozycją, co potrafi je wykorzystać jako wskazówki wyboru zachowania się.

36. Ewolucja i świadomość a samoregulacja

Poziom świadomości - różne jakości czy cechy odzwierciedlające dynamicznie nasz sposób myślenia oraz reagowania na otaczający nas świat

Wg Antonia Damasio fundamentem świadomości jest czynność i zdolność wytwarzania wytwarzani obrazów różnych obiektów, a także poczucie własnej tożsamości. To poczucie kształtuje się dzięki konstatacji, że wytwarzane obrazy mają związek z osobą postrzegającego. Ujmując rzecz z perspektywy ewolucyjnej, umiejętność tworzenia obrazów i odnoszenia ich do siebie była bardzo korzystna adaptacyjnie. Zdaniem Damasio wyższe poziomy świadomości (włączając w to Ja autobiograficzne) wymagają posiadania trwałych obrazów (pamięć długotrwała) do których mamy stały dostęp.

Osiągnięcie wysokiego poziomu świadomości pozwala korzystać z przeszłości i przyszłości przy prowadzeniu bieżących działań.

Dzięki posiadaniu dużego mózgu możemy osiągać wysoki poziom świadomości, obserwować własne zachowanie i skutecznie rozwiązywać problemy. (ciekawostka: są 3 hipotezy dotyczące rozwoju kory mózgowej: kora mózgowa rozwinęła się w celu chłodzenia mózgu (!), w celu rozwiązywania problemów lub w celu uświadamiania sobie różnych spraw).

Wyjątkowość mózgu ludzkiego przejawia się tym, że możemy przetwarzać informacje na znacznie wyższym poziomie niż szympansy, a to zdaniem Ornsteina umożliwia prowadzenie samoobserwacji. Jednak samoobserwacja  nie wystarcza, aby można było regulować swoje zachowanie. Aby dokonać samoregulacji musimy być w stanie kontrolować wszystkie nasze zachowania, nawet te, które są głęboko zakorzenione w naszej strukturze biologicznej. Zdaniem większości psychologów pełna samoregulacja jest niemożliwa. W najlepszym razie możemy wstrzymywać, przekierowywać i doskonalić niektóre z naszych zachowań. Wymaga to wiele czasu i wysiłku, ale samoregulacji można się nauczyć.

37. Kiedy i dlaczego obecność innych pomaga. Proszę opisać eksperymenty

Procesy, dzięki którym obecność innych wywiera intensyfikujący wpływ na zachowania jednostki określa się terminem facylitacji społecznej. Badania nad tym zjawiskiem rozpoczął Triplett przeprowadzając eksperyment, w którym w systematyczny sposób sprawdzano wpływ obecności innych ludzi na szybkość wykonywania przez badanych prostych czynności motorycznych (inspiracją dla T. było spostrzeżenie, że kolarze uzyskują najlepsze wyniki ścigając się razem na równoległych torach). Różni badacze w różny sposób wyjaśniają to zjawisko, jednak wszyscy są zgodni co do tego, iż obecność powoduję polepszenie wykonywania zadań łatwych i pogorszenie wykonywania zadań trudnych (teza ta poparta jest badaniami empirycznymi).

-Zajonc: obecność innych ludzi jest dla podmiotu źródłem ogólnego niespecyficznego pobudzenia, które Zajonc wyjaśniająca zakładając, że obecność innych ludzi w odległej ewolucji człowieka związana była często z wystąpieniem zdarzeń doniosłych i wymagających szybkiego i sprawnego reagowania. W wielu wypadkach bowiem nie było wiadomo, co się zdarzy, jak ci ludzie zareagują. Doprowadziło to do wykształcenia korzystnego biologicznie mechanizmu wzrostu popędu pod wpływem dostrzeżenia obecności innych ludzi (hipoteza empirycznie nieweryfikowalna)

-Cottrell: podwyższony stan pobudzenia w obecności innych jest skutkiem wielokrotnie powtarzających się doświadczeń socjalizacyjnych. Większość ludzi nauczyła się, iż obserwacja ich zachowań przez innych owocuje tym, że owi inni poddają ich ocenie, a następnie karzą lub nagradzają.

-Baumeister: jedną z głównych społecznych motywacji człowieka jest chęć zaprezentowania innym swojego korzystnego wizerunku. Pobudzenie może wynikać z obawy podmiotu, że celu nie zdoła osiągnąć.

-Duval i Wicklund: obecność innych doprowadza podmiot do stanu obiektywnej samoświadomości. Jest to stan, w którym uwaga podmiotu skierowana jest na siebie jako na „obiekt percepcyjnie dostępny innym”. Człowiek zaczyna koncentrować się na tym, jak inni widzą go i oceniają. Bardziej wyraziste poznawczo stają się wówczas najróżniejsze standardy funkcjonowania, akceptowane przez podmiot, w tym i te, które są związane z aktualnie wykonywaną działalnością. Jeśli owe standardy są wyższe od aktualnie przejawianego poziomu wykonania, rozbieżność ta rodzi napięcie motywacyjne. W celu zredukowania tego napięcia podmiot intensyfikuje wysiłek ukierunkowany na zadanie. W wypadku zadań prostych nie powstaję niepokój, bo podmiot wie, że gdy zwiększy wysiłek, będzie w stanie wykonać zadanie i wywrzeć pozytywne wrażenie na otoczeniu. W wypadku zadań trudnych podmiot może przypuszczać, że osiągane przez niego wyniki są wciąż zbyt niskie i nawet przy dużym wysiłku nie jest w stanie już ich poprawić. Prowadzić to może do zmniejszenia wysiłku, wzrostu pobudzenia i niepokoju oraz skierowania uwagi na kwestie niezwiązane z bieżącą aktywnością. Eksperyment: badacze umieścili lustro tak by os. bad. musiała w nie spoglądać (założyli, że obserwacja siebie w lustrze będzie działać tak ja obserwacja przez innych). Badani mieli za zadanie przepisywać fragmenty niemieckiego tekstu (zadanie łatwe) i rzeczywiście robili to szybciej niż badani z grupy kontrolnej, siedzący lustrem obróconym szklaną taflą do ściany. (nie sprawdzono czy potwierdziły się hipotez przy zadaniach trudnych.)

-Baron: wyszedł z założenia, że człowiek ma ograniczone zasoby poznawcze. Zewnętrzne wobec zadania dystraktory, takie jak obecność innych ludzi, angażują część zasobów uwagi. Im więcej ich wiążą, tym mniej pozostaję ich na aktywność związaną z samym zadaniem. Konsekwencją tego jest zawężenie pola uwagi i skoncentrowanie jej na niewielkiej liczbie bodźców. Proste zadania wymagają koncentracji uwagi właśnie na bardzo ograniczonej liczbie bodźców. Podmiot funkcjonuję wówczas dobrze. Skomplikowane zadania wymagają jednak objęcia uwagi szerokiej gamy bodźców. Brak wolnych zasobów poznawczych, które można by w tę aktywność zaangażować, stanowi tu powód pogorszenia funkcjonowania. Jeśli założenie to było by prawdziwe takie efekty wykonywania zadań powinny pojawić się również gdy badanym przeszkadzały by inne dystraktory o niespołecznym charakterze. (jest tak rzeczywiście w jednym z eksperymentów, badanym „przeszkadzano” pukając od czasu do czasu w drzwi. Udało się wywołać w ten sposób efekt polepszenia wykonania zadań łatwych i pogorszenie wykonania zadań trudnych).

38. Kiedy i dlaczego obecność innych przeszkadza. Podaj eksperymenty

Obecność innych przeszkadza podczas wykonywana zadań grupowych. Zjawisko polegające na zmniejszeniu przez jednostkę wysiłku wkładanego w pracę grupową (w porównaniu do wysiłku wkładanego przez nią podczas wykonywania tego samego zadania indywidualnie) nazwane jest próżniactwem społecznym. Interpretacje tego zjawiska:

-rozproszenie odpowiedzialności- podczas wykonywania zadania dochodzi do rozłożenia odpowiedzialności. Członkowie grupy czuja się mniej odpowiedzialni za końcowy wynik niż osoba pracująca indywidualnie, dlatego wkładają mniejszy wysiłek w wykonanie zadań.

-kierowanie się zasada równości- osoba, która wraz z innymi członkami grupy pracuje nad określonym zadaniem, stara się dopasować swój osobisty wysiłek do poziomu wysiłku przejawianego przez pozostałych członków grupy. Ponieważ zwykle zakłada ona, że inni nie będą angażować wszystkich swoich sił i możliwości, sama nie daje z siebie wszystkiego.

-strategia chowania się w tłumie- większość sytuacji, w których dochodzi do społecznego próżniactwa, to zadania nudne lub męczące. Anonimowość grupy pozwala jednostce „schować się w tłumie” i uniknąć nieprzyjemnej aktywności.

-wypełnienie społecznego standardu- kluczową rolę odgrywają tu standardy wykonania i oczekiwania wobec działającego podmiotu. W zadaniach grupowych są one mniej sprecyzowane, dlatego nie występuję uczucie dyskomfortu związane z niespełnieniem tych standardów i dlatego jednostka nie intensyfikuję swoich wysiłków.

Eksperymenty:

-Ringelmann- eksperyment z ciągnięciem przez osoby badane liny. Osoby badane miały za zadanie ciągnąć linę tak, aby uzyskać jak największe naprężenie. Początkowo zadanie było wykonywane indywidualnie, potem w grupie. Wydolność grupy była zawsze niższa od sum wydolności indywidualnych.

-Latante- uzyskał podobne wyniki jednak badani mieli za zadanie klaskać w ręce lub krzyczeć.

39. Psychologiczne aspekty instynktów

Instynkt jest jednym z głównych pojęć w etologicznej teorii motywacji. Instynkt jest to biologicznie ukształtowany stereotypowy wzorzec zachowania oraz znajdujący się w zapleczu zachowania mechanizm energetyczny. Aby jednak mogło wystąpić działanie instynktowne potrzebny jest: wrodzony mechanizm wyzwalający, czyli niewymagający uczenia się bodziec lub zespół bodźców, stanowiący konieczny i wystarczający warunek pojawienia się zachowania instynktowego. Etologowie wyróżniają kilka klas instynktów np. rodzicielski, rozrodczy, migracji itp. Instynkty mają strukturę hierarchiczną i każdy z nich ma swoje konkretne (konsumacyjne) przejawy. Aktywność sterowana instynktem zawiera trzy odrębne etapy:

-etap narastania instynktu

- etap apetytywny, charakteryzujący się specyficznym i niespecyficznym pobudzeniem organizmu

-etap konsumacyjny (zachowania spełniające) kończący się rozładowaniem instynktu.

40. Scharakteryzować teorie popędów

Teorię popędu rozwijał R.S. Woodworth: pojęcie popędu należy traktować jako alternatywę dla pojęcia instynktu. Obiekty, które zaspokajają popęd są nagradzające i funkcjonują jako wzmocnienia pewnych zachowań -pozwalają przewidywać nie tylko, jakie obiekty będą

celem poszukiwań (a więc stanowiły pobudką do działania), ale i z jaką siłą będą poszukiwane. 

Kolejną ideę do teorii popędu wniósł Thorndike: proces motywacji ma wpływ doświadczenie człowieka i wydarzenia z przeszłości.

Prawo efektu: Mówi ono, że doświadczenie z przeszłości ma wpływ na bodźce i reakcje powodujące odczuwanie satysfakcji. Jeśli skojarzeniu bodźca z reakcją towarzyszy stan

przyjemności, to związek ten zostanie z dużym prawdopodobieństwem utrwalony

Współczesną teorię popędu przedstawił C.L. Hull: według niego deficyt obiektów pozytywnych lub nadmiar obiektów negatywnych uruchamiają popęd. Aktywacja popędu prowadzi do przypadkowych, nieskoordynowanych zachowań. W ich trakcie organizm przypadkiem wykonuję reakcje redukującą popęd. Zachowanie prowadzące do redukcji popędu zostaje wzmocnione. Po jakimś czasie zachowanie redukujące popęd przechodzi w nawyk. Czyli popęd i nawyk decydują o reakcji człowieka - w uproszczeniu - o jego zachowaniu.

Reakcja = f (nawyk) x g (popęd)

Zgodnie więc z tą formułą kiedy nawyk jest słaby, do wywołania działania niezbędny jest bardzo silny popęd. Natomiast jeśli nawyk już się ukształtował, to wystarczy słaby popęd, by uruchomić zachowanie.

Teorię tę krytykuje się za trudność w wyjaśnieniu nagłych zmian motywacji u ludzi.

41. Teoria kontroli wolicjonalnej według J. Kuhla

• Siła woli wg Kuhla:

• orientacja na działanie/stan (zmienna osobowościowa)

• efektywność kontroli wolicjonalnej (przejawiająca się w zgodności zamiarów z ich realizacją)

• efektywność strategii wolicjonalnych (samoregulacyjnych)

a) zależność między temperamentem a orientacją na s/d:

-podstawowe są 2 rodzaje związków między temperamentem a orientacją na s/d:

• środowisko -> temperament -> orientacja na s/d

-wpływ jaki wywiera środowisko jest zależny od temperamentu. Wpływa on na nasilenie i charakter odbieranych bodźców, co kształtuje strukturę osobowości.

-rodzaje sytuacji:

• porażki doświadczane przez podmiot: wysoka wrażliwość na kary jest związana z dużym poziomem lęku (introwertycy). Można więc wnioskować, że u osób wysokoreaktywnych wpływ porażek jest intensyfikowany, co powoduje orientację na S.

-u introwertyków: system hamujący zachowanie jednostki -> jej ogólne pobudzenie -> orientacja na S.

• stopień percepcyjnej niezgodności informacyjnej:

-duży stopień niegodności informacyjnej -> zahamowanie procesów potrzebnych do podjęcia działania -> orientacja na S.

• Teza Gray'a: odporność na rozbieżność stymulacyjną: introwertycy < ekstrawertycy

• Teza Eliasza: szerokość pasma optymalnej stymulacji: introwertycy < ekstrawertycy

• Wg Berlyne'a odbiór rozbieżności informacyjnej jest rodzajem bodźców silnie stymulujących. W związku z tym osoby wysokoreaktywne będą szybciej i silniej rejestrować rozbieżność, co utrwala orientację na S.

-WNIOSKI: wysoka reaktywność intensyfikuje wpływy środowiska sprzyjające wykształceniu się orientacji na S.

• temperament -> aktywność -> orientacja na s/d

-określone temperamentalne preferencje zachowań o odpowiedniej wartości stymulacyjnej utrwalają się w rozwoju ontogenetycznym powodując orientację na s/d.

-wszystkie działania służą obronie przed nadmierną stymulacją, a jej poziom jest zależny od temperamentu.

-badania dowodzą, że

-osoby wysokoreaktywne wykonują więcej czynności pomocniczych -> zmniejszenie P porażki -> orientacja na S.

(jest to spowodowane chęcią ochrony przed nadmierną stymulacją podczas procesu decyzyjnego - „strach przed nieodwołalnością”)

Czy nie może być tak, że szybka decyzja jest sposobem redukcji napięcia?

-Odpowiedzi dostarcza koncepcja Revelle'go i Anderson: dzielą oni pobudzenie na:

• energetyzujące: związane z aktywnością w kierunku realizacji działania i pozytywnymi emocjami.

-niski poziom u nerwicowców, introwertyków i osób wysokoreaktywnych.

• napięciowe: związane z biernością i zmęczeniem oraz negatywnymi emocjami.

-wysoki poziom u osób nisko impulsywnych, wysoko lękowych; introwertyków.

Wysoki poziom pobudzenia napięciowego powoduje blokadę energetycznego potrzebnego do działania.

-wysokie pobudzenie napięciowe -> lęk przed napięciem -> trwanie w katastatycznym (biernym) typie kontroli -> orientacja na S

• reaktywność, a orientacja na d/s w sytuacji niepowodzenia:

-wysoka reaktywność; niska potrzeba stymulacji; zachowania pasywne, nie prowadzące do zmian; orientacja na S.

-niska reaktywność; wysoka potrzeba stymulacji; zachowania zmierzające do zmiany, nowe, bardziej niepewne; orientacja na D

b) zależność między temperamentem a zgodnością zamiarów z ich realizacją:

-niezbędny jest kontekst sytuacyjny, gdyż wg Eliasza w obrębie temperamentu występuje niespójność transsytuacyjna. W związku z tym reaktywność i aktywność zależy w dużej mierze od sytuacji.

-Jeśli aktualny zamiar jest zgodny z istniejącą w danej sytuacji potrzebą stymulacji, to siła aktywująca zmian będzie większa niż przy braku takiej zgodności:

De = 1 - T'e / Te (trudności w realizacji zamiaru = 1 - tendencja motywacyjna zmian / liczba i siła konkurencyjnych tendencji motywacyjnych)

c) zależność między temperamentem a efektywnością strategii wolicjonalnych:

-strategie wolicjonalne (są one mniej efektywne u osób zorientowanych na S):

• aktywna selektywność uwagi (mniejsza koncentracja uwagi na informacjach dot. realizowanego zamiaru, przewaga czynności przerywanych nad ciągłymi = liczne przerwy)

• kontrola kodowania informacji

• kontrola emocji (dużo wolniejsze identyfikowanie zagrażających bodźców na poziomie nieświadomym - trudności w ich hamowaniu i nie dopuszczaniu do tego, by zakłócały one realizację zamiaru)

• kontrola motywacji (rzadsze stosowanie strategii kontroli motywacji polegającej na zwiększaniu atrakcyjności wstępnie dokonanych wyborów i zmniejszeniu atrakcyjności odrzuconych możliwości)

• oszczędność w przetwarzaniu informacji (stosowanie nadmiarowych, złożonych reguł przetwarzania, bazujących zarówno na ocenie wartości wyniku, jak i na ocenie P jego osiągnięcia)

• kontrola otoczenia

42. Geneza orientacji katastycznej i orientacji metastatycznej

Są to typy kontroli w teorii J. Kuhla:

• Katastatyczna (bierna) - uniemożliwia lub utrudnia zmianę aktualnej sytuacji podmiotu, powoduje dążenie do zachowania status quo i unikanie zmian.

-aktywizuje ją orientacja na stan

-orientację na stan powoduje z kolei bardzo duża spostrzegana niezgodność informacyjna (co rodzi duże napięcie) i duży zakres „zdegenerowanych intencji” (takich poznawczych reprezentacji intencji, w których 1 lub kilka elementów jest źle zdefiniowanych, mało określonych, niejednoznacznych).

• Metastatyczna - umożliwia zmianę danej sytuacji podmiotu, wprowadzanie licznych zmian.

-aktywizuje ją orientacja na działanie.

-orientację na działanie powoduje średnia spostrzegana niezgodność informacyjna i brak „zdegenerowanych intencji”.

43. Proszę porównać teorie potrzeb Maslowa z teorią Herzberga

Maslow: Potrzeby człowieka są zorganizowane w formie hierarchii - od priorytetowych potrzeb fizjologicznych, bezpieczeństwa, przynależności, szacunku, do potrzeby samorealizacji na szczycie. Zaspokojenie potrzeb z niższego poziomu pozwala przejść na wyższy. Jeśli któraś potrzeba z niższego poziomu nie jest zaspokojona - staje się ona najistotniejsza.

Dwuczynnikowa teoria F. Herzberga

• CZYNNIKI HIGIENY- leżą u podstaw niezadowolenia z pracy. Są niezależne od osoby wykonującej określoną pracę. Wchodzą w skład szeroko rozumianego środowiska pracy i jeśli nie osiągną minimalnego poziomu, wywołują poczucie niezadowolenia. Jeśli poziom ten będzie osiągnięty, to nie są wystarczającym powodem wyzwalającym pozytywną motywację do pracy. Czynniki te to: polityka firmy i administracji, atmosfera, warunki pracy, sprawiedliwa ocena, wynagrodzenie, relacje ze współpracownikami i podwładnymi, status, bezpieczeństwo.

• MOTYWATORY (czynniki wzrostu), wywołujące zadowolenie z wykonywanej pracy. Zawarte w charakterze samej pracy. Niedostateczne ich uwzględnianie jest przyczyną braku satysfakcji z pracy. Zrealizowanie ich na dostatecznym poziomie wyzwala pozytywną motywację do pracy. Istnieją tu różnice indywidualne (coś jednych motywuje, a innych już nie), jednak czynniki te działają jak bodźce na drodze rozwoju jednostki. Należą do nich: osiągnięcia, uznanie, praca sama w sobie (ciekawa itd.), odpowiedzialność, awans, rozwój.

44. Co oznacza zasada aldohedonizmu

Uniwersalna zasada, określana jako hedonizm psychologiczny, tłumacząca, że wszelkie motywy działań człowieka są spowodowane dążeniem do przyjemności lub unikaniem przykrości.

45. Proszę omówić znane Ci koncepcje motywacji osiągnięć

• Model Atkinsona:

• Ts = Ps x Ws (tendencja do osiągania sukcesów = prawdopodobieństwo osiągnięcia sukcesu x wartość gratyfikacyjna)

• Tp = Pp x (-Wp) (tendencja do unikania porażki = prawdopodobieństwo porażki x ujemna wartość niepowodzenia)

• Tc = Ts + Tp (motywacja osiągnięć)

• Ts > Tp pozytywny wzorzec motywacji osiągnięć (preferowanie zadań o średnim poziomie trudności)

• Ts < Tp negatywny wzorzec motywacji osiągnięć (preferowanie zadań b.łatwych i b.trudnych)

• Atrybucyjny model motywacji osiągnięć:

• Ludzie czerpią więcej satysfakcji z sukcesu będącego wynikiem i odzwierciedleniem ich możliwości i umiejętności niż z sukcesu będącego wynikiem szczęśliwego zbiegu okoliczności. lub działań innych ludzi.

• Ludzie o silnej motywacji osiągnięć preferują zadania o średnim poziomie trudności, gdyż dostarczają im najwięcej informacji o własnych zdolnościach i umiejętnościach (są najbardziej diagnostyczne).

• Alternatywne ujęcia:

• Dweck, Maehr, dwie orientacje:

• >orientacja na poziom wykonania - na zademonstrowanie w określonej sytuacji kompetencji wyższych (a przynajmniej nie niższych) od innych jej uczestników.

• -sprzyja wycofywaniu wysiłku w sytuacji niepowodzenia, preferowaniu zadań łatwych, rezygnacji z kontynuacji działań w wypadku napotkania trudności. Może wiązać się zarówno z unikaniem porażek, jak i z nastawieniem na osiąganie sukcesów.

• >orientacja na osiągnięcie mistrzostwa - na rozwój własnych kompetencji i umiejętności i osiągnięcie dzięki temu jeszcze wyższego poziomu wykonania w przyszłości.

• -sprzyja uporczywości w działaniu, preferowaniu zadań o średniej trudności i zaangażowaniu w działania. Jest związana wyłącznie z nastawieniem na osiąganie sukcesów.

46. Teoria X i Y McGregora

dwie koncepcje człowieka:
Człowiek X - z natury swej leniwy, niechętny do pracy, trzeba go kontrolować, kierować nim motywować można go jedynie poprzez płacę.
Człowiek Y - jest przeciwstawieństwem człowieka X, jest chętny do pracy gdyż widzi w niej potencjał własnego rozwoju.

47. Różne ujęcia teoretyczne na temat psychologicznych aspektów bierności

Bierność trwała: frustracyjna, nieśmiałość, niechęć do działania, brak zainteresowań, brak zaangażowania, wyuczona bezradność.

Bierność społeczna: awersyjna, postawa zachowawcza, postawa recepcyjna, mizantropia, alienacja, anomia.

Bierność przejściowa: patologiczna, zaburzenia funkcji organizmu, zaburzenia osobowości.

48. Bierność według Alberta Bandury

Bierność, mówiąc językiem samoskuteczności oznacza, że jednostka ma głębokie przekonanie, że nie leży w jej mocy organizowanie, regulowanie, ukierunkowanie i wykonanie własnych działań tak, aby zyskać kontrolę nad własnym życiem.

49. Psychologiczne przejawy i wskaźniki bierności

• brak naturalnej pewności siebie,

• -  nieufność i ostrożność wobec innych;

• -  nadmierna uległość wobec innych

• -  brak aspiracji i wiary w swoje umiejętności

• -  lęk w nowych sytuacjach, niepewność,

• - powolność reakcji,

• -  zamyślenie,

• - brak energii fizycznej,

• - odrzucenie kontaktów społecznych.

• -  trudności współdziałania z innymi ludźmi 

50. Mechanizmy i przyczyny bierności

• Temperamentalne predyspozycje

• Bierność ludzi zewnątrzsterownych

• Bierność rezultatem wyuczonej bezradności

• Jako wyraz bezsilności wobec sytuacji trudnej

• Jako przejaw postawy fatalistycznej

• Bierność jako obojętność wobec zła

• Jako neurotyczny mechanizm rezygnacji

• Bierność jako wartość

• Bierność przypisana i oczekiwana - jako rezultat treningu społecznego

• Bierność jako trudność podejmowania decyzji

• Bierność jako syndrom wypalenia zawodowego

• Bierność spowodowana nieśmiałością

• Bierność z przesytu

• Bierność psychopatologiczna

51. Prokrastynacja - istota, funkcje, geneza

PROKRASTYNACJA(zwlekanie)- oznacza patologiczną tendencję do nieustannego przekładania czynności na później,ujawnia się w rożnych dziedzinach życia.Prokrastynacja to problem łączący się z ustaleniem priorytetów i niechęcią do podejmowania długoterminowych projektów.Osoba cierpiąca na tą przypadłośc ma problemy z zabraniem się do pracy, zwłaszcza wtedy, gdy nie widzi natychmiastowych efektów.gł. przyczyny: lęk przed porażką, lęk przed sukcesem, lęk przed bezradnością,lęk przed bezradnością,lęk przed izolacją, lęk przed intymnoścą.funkcje:-ochrona poczucia własnej wartości(porażka jest postrzegana jako podważenie własnej wartości.Im mniejsze są szanse na to, że odniesie się sukces, tym dłużej prokrastynator zwleka.)-uniknięcie frustracji-ochrona przed negatywnymi emocjami

52. Model etapów działania Heckhausena i Gollwitzera

1. Pobudzenie pragnień jednostki

2. Ustalenie celu przez jednostkę

3. Poprzez samoregulacyjne procesy konieczne do skutecznego zainicjowania działania przebiegu działania

4. Aż do myślenia ewaluacyjnego na temat uzyskanego rezultatu

53. Typy indywidualnej poznawczej orientacji działania (??)

1. Orientacja na sukces

2. Orientacja na unikanie niepowodzeń

54. Geneza aktywności vs bierności w rozważaniach K. Lachowicz-Tabaczek

55. Pozytywne i negatywne aspekty bycia biernym

- bierność jako warunek doświadczenia religijnego

- racjonalne i egotystyczne mechanizmy unikania kontroli nad biegiem zdarzeń:

Unikanie sytuacji, w których stosunkowo prawdopodobne będzie pojawienie się porażki, a ślad za nią konieczności przypisania sobie odpowiedzialności i wystąpienie towarzyszących temu stanowi emocji winy czy wstydu (poczucie odpowiedzialności jest bowiem naturalnym następstwem  pojawiania się negatywnych konsekwencji w sytuacjach kontrolowanych)

- ograniczenie kontroli pobudzać może reaktancję (proces motywacyjny zwiększający atrakcyjność „zakazanych” dróg działania i zwiększający jego energię), skłaniać jednostkę do zbierania większej ilości informacji przed podjęciem działania w celu zwiększenia jego skuteczności (Pittman i D'Agostino), motywować ja do poszukiwania alternatywnych dróg osiągania celu (Kuhl), czy wreszcie pobudzić aktywność poznawczą, służącą przywróceniu wiary w siebie i zwiększeniu (niechby iluzorycznemu) poczucia panowania nad własnym losem (Taylor). 

56. Teoria orientacji kauzalnej według Deci'ego i Ryana

Odnosi się do wewnętrznych, osobowościowych i motywacyjnych charakterystyk sprawstwa. Koncepcja opisuje trzy duże klasy zachowań:

1. zachowanie samoukierunkowane - wiąże się z dwoma typami zachowań: tymi które umotywowane są samoistnie oraz z motywowanymi instrumentalnie (zewnętrznie)

2. zachowanie zdeterminowane przez kontrolę jest inicjowane i regulowane z zewnątrz 
   (o intencji działania decydują rozmaite wymagania)

3. zachowanie amotywowane jest inicjowane i kontrolowane przez czynniki pozostające poza zakresem wpływu, są nieintencjonalne

 

Orientacja kazualna uważana jest za specyficzną, dyspozycję motywacyjną, skłonność do spostrzegania wydarzeń w określony sposób i realizowania zadań w określonym trybie.  

Każdy człowiek ma obszar: autonomii, kontroli i bezradności i możliwy jest pomiar tych właściwości. Mierzy je Ogólna Skala Orientacji Kazualnej.

Orientacja na autonomię - jednostka w wysokim stopniu doświadcza wyboru w sytuacjach inicjowania i regulowania własnego zachowania

Orientacja na kontrolę - zachowanie jest organizowane z uwagi na kontrolę w otoczeniu lub  
z nich samych. Ludzi ci szukają, selekcjonują lub interpretują wydarzenia jako kontrolujące.

Orientacja pozaosobowa (amotywacyjna) - powoduje, że ludzie doświadczają swojego zachowania jako pozostającego poza ich intencjonalną kontrolą. Widzą siebie jako niekompetentnych i niezdolnych do opanowania sytuacji.  

Najistotniejsze wydaje się to, że w koncepcji Deciego i Ryana podstawowym regulatorem działania jest sam podmiot, jego wybór i jego intencja. Podmiot, który poszukuje optymalnej jedności pomiędzy własnymi możliwościami a problemami jakie stwarza otoczenie.  
 

57. Model motywacji osiągnięć według Atkinsona

• tendencja do osiągania sukcesu (Atkinson)

• subiektywne prawdopodobieństwo osiągnięcia celu

• wysoka wartość gratyfikacyjna celu

• upór w dążeniu do celu

• odporność na kłopoty i niepowodzenia

• sukces musi być wynikiem odzwierciedlającym ich możliwości i umiejętności (atrybucyjny model motywacji osiągnięć)

• orientacja na poziom wykonania - zademonstrowanie w określonej sytuacji kompetencji wyższych / a przynajmniej nie niższych/ od innych uczestników( Dweck, Maehr)

• orientacja na osiągnięcie mistrzostwa - na rozwój własnych kompetencji  
  i umiejętności i osiągnięcie dzięki temu jeszcze wyższego poziomu wykonania  
  w przyszłości (jw.)

• wysoka samoocena

• tendencja do osiągania i przekraczania standardów doskonałości

• zainteresowanie współzawodnictwem

• gotowość do podejmowania odpowiedzialności

Model motywacji osiągnięć wg Atkinsona

Założył on istnienie hipotetycznej tendencji do osiągania sukcesu (Ts), będącej iloczynem subiektywnego prawdopodobieństwa osiągnięcia sukcesu (Ps) i jego wartości gratyfikacyjnej (Ws). Zakładał przy tym, że im łatwiej osiągnąć sukces tym mniejszą na ogół miał on wartość nagradzającą więc Ws = (1- Ps)

Tym samym tendencja do osiągania sukcesu: Ts = Ps x Ws = Ps x (1 - Ps)

Ts osiąga swoje maksimum wtedy, gdy Ps ma wartość 0,5 a więc wówczas gdy w percepcji podmiotu zadanie nie jest ani wyraźnie łatwe, ani bardzo trudne.

Atkinson założył też istnienie tendencji do unikania porażki (Tp). Ma ona miejsce gdy ludzie wykonują zadania nie po to, aby osiągnąć sukces, ale po to aby nie ponieść klęski. Natężenie tendencji do unikania porażki jest równe iloczynowi subiektywnego prawdopodobieństwa osiągnięcia porażki (Pp) i ujemnej wartości niepowodzenia (Wp). Im pewniejsze jest odniesienie sukcesu (łatwiejsze zadanie), tym gorzej będzie się czuł człowiek, któremu się nie powiedzie. Więc Wp = -Ps

Tym samym tendencja do unikania porażki: Tp = Pp x Wp

Zależność między prawdopodobieństwem sukcesu i porażki: Ps = 1- Pp .

Tendencja do unikania niepowodzeń jest najsilniejsza wtedy, gdy zadanie spostrzegane jest jako średnio trudne. Wynika z tego, że człowiek zorientowany wyłącznie na unikanie niepowodzeń powinien ochoczo podejmować się wykonywania wyłącznie zadań bardzo łatwych (bo ryzyko porażki jest minimalne) oraz bardzo trudnych (bo choć ryzyko porażki jest znaczne, to nie przynosi ona ujmy).

W większości sytuacji ludzie motywowani są przez obie tendencje: chcą zarówno osiągnąć sukces jak i uniknąć porażki. Poszczególne sytuacje mogą też nasilać albo osłabiać każdą z tych tendencji. W grę wchodzą także wyraźne różnice indywidualne. Są ludzie u których motyw osiągania sukcesu jest silniejszy od motywu unikania porażki, są też tacy u których jest odwrotnie. Motywacja osiągnięć jest sumą obu tych tendencji: Tc = Ts + Tp

Gdy Ts > Tp  → pozytywny wzorzec motywacji osiągnięć (pozytywna motywacja osiągnięć) Osoby o tym wzorcu za najatrakcyjniejsze uznawać powinny zadania o średnim stopniu trudności.

Gdy Ts < Tp  → negatywny wzorzec motywacji osiągnięć (negatywna motywacja osiągnięć). Dla osób o tym wzorcu, zadania o średnim stopniu trudności powinny być najmniej atrakcyjne.

Osoby z silną motywacją osiągnięć powinny lepiej od innych funkcjonować w warunkach zadań o średnim poziomie trudności i wykazywać większy upór w dążeniu do celu i odporność na kłopoty i niepowodzenia. 
 

58. Teoria potrzeb według McClellanda

(czyli główna siła determinująca przedsiębiorczość) oscyluje wokół 3 zasadniczych potrzeb człowieka - osiągnięć (potrzeba indywidualna), władzy i afiliacji (mają charakter indywidualny, występują u większości ludzi).

• Potrzeba osiągnięć - wyznacza pułap dążeń i celów, do których człowiek zmierza w relacji do społecznych standardów.

• Potrzeba władzy - manifestuje się chęcią sprawowania kontroli nad innymi ludźmi i wywierania na nich wpływu/

• Potrzeba afiliacji - określa dążenia ludzi do współpracy i bliskich stosunków interpersonalnych.

McClelland zapoczątkował badania nad motywacją osiągnięć.

Scharakteryzował osoby o wysokiej potrzebie osiągnięć:

-podejmują one ryzyko na zmiennym poziomie;

-mają potrzebę natychmiastowego sprzężenia zwrotnego w postaci uzyskania zamierzonego efektu, nie obawiają się informacji zwrotnych z otoczenia

-osiągają określony etap na drodze realizacji celu;

-wykazują tendencję do silnego zaangażowania się w wykonanie zadania aż do momentu, gdy można je uznać za zakończone;

-mają tendencje do stawiania sobie umiarkowanych celów,

-są gotowi do podejmowania odpowiedzialności,

-dąża do możliwie wysokiego rezultatu  
 

59. Pojecie motywacji wewnętrznej na gruncie różnych koncepcji psychologicznych

• Najogólniej motywacja wewnętrzna to tendencja podmiotu do podejmowania i kontynuowania działania ze względu na samą treść tej aktywności.

• W teoriach uczenia się termin motywacja wewnętrzna nie był używany, co nie oznacza, że  badacze nie zajmowali się tym zjawiskiem, Przedmiotem zainteresowania badaczy były zachowania podejmowane przez zwierzęta mimo braku jakichkolwiek nagród zewnętrznych.  Interpretacje tych zachowań można uznać za interpretacje pojęcia motywacji wewnętrznej. Najczęściej tłumaczono je istnieniem popędów wrodzonych, potrzebą stymulacji sensorycznej, redukcją lęku oraz tym, że czynność staje się celem samym w sobie na drodze uczenia.

• Teorie rozbieżności główny czynnik motywacyjny upatrują w rozbieżności między informacjami dopływającymi a informacjami do których jednostka się zaadoptowała. Wg Hunta, motywację wewnętrzną można określić jako tendencję do podejmowania i kontynuowania działań w trakcie których jednostka zdobywa informacje redukujące lub zwiększające rozbieżność, między informacjami do których zaadoptowała się, a informacjami napływającymi do poziomu optymalnego. Berlyne wyróżnił dwa niezależne mechanizmy leżące u podstaw motywacji wewnętrznej: tendencję do optymalnego zwiększania rozbieżności informacyjnejvoraz tendencję do całkowitej redukcji rozbieżności informacyjnej.

• Autorzy koncepcji atrybucyjnych szukają treści pojęcia motywacji wewnętrznej w doznaniach samej jednostki. De Charms motywację wewnętrzną utożsamia z samoatrybucją osobniczą. Gdy jednostka odczuwa, że przyczyna zachowania leży w niej samej (jest źródłem) uważa siebie za wewnętrznie motywowaną. Deci proponuje, aby zamiast dwóch rodzajów przyczyn (osobniczych i środowiskowych), wyróżnić trzy : osobnicze wewnętrzne, osobnicze zewnętrzne i pozaosobnicze środowiskowe. Motywacja wewnętrzna byłaby związana z przyczynami osobniczymi wewnętrznymi. Deci twierdzi, że zachowania wewnętrzie motywowane to zachowania motywowane potrzebę skuteczności i potrzebę samodecydowania.

• Wg Kruglanskiego motywacja wewnętrzna jest z atrybucją endogenną, w której działąnie jest celem samo w sobie ( w odróżnieniu do atrybucji egzogennej gdzie działanie to środek osiągnięcia dalszych celów) 

60. Wpływ nagród zewnętrznych na motywację wewnętrzną

Wyniki wczesnych badań nad wpływem nagród zewnętrznych na motywację wewnętrzną wskazywały na ogół, że osoby nagradzane w eksperymentach wykazywały niższy pozom motywacji wewnętrznej niż osoby nienagradzane. W interpretacji tego efektu najczęściej odwoływano się do teorii  atrybucyjnych. Najprostszego wyjaśniania dostarcza zasada pomniejszania (Kelley): im więcej potencjalnych czynników może być przyczyna określonego działania, tym mniejsza jest rola, jaką jednostka przypisuje każdemu z nich (lub tym mniej jednostka jest pewna, że określony czynnik ma właściwość sprawczą). Nagroda zewnętrzna szczególnie ogranicza motywację wewnętrzną gdy jest wyrazista, a przez to narzuca się wręcz jako przyczyna wyjaśniająca własne zachowanie. Późniejsze badania wykazały, że zależności pomiędzy motywacją wewnętrzną a nagrodami zewnętrznymi są trochę bardziej skomplikowane. Edward Deci stwierdził, że pozytywna informacja o poziomie wykonania nie obniża motywacji wewnętrznej. Inna jest percepcja nagród polegających na pochwałach (aspekt informacyjny nagrody), a inna - nagród o charakterze materialnym (aspekt sterujący nagrody). Deci i Ryan konkludują, że jeśli w zewnętrznych nagrodach dominuje pierwiastek informacyjny, nie spowodują one spadku wewnętrznej motywacji (niekiedy mogą ją nawet podwyższyć). Jeśli jednak dominować będzie aspekt sterujący, oczekiwać należy redukcji motywacji wewnętrznej. Na spadek motywacji wewnętrznej nie wpływają:

• nagrody będące konsekwencją samego wykonywania zadań lub uzależnione od wypełnienia ogólnego standardu „jeśli wypadniesz dobrze”

• nagrody, które są dla badanych niespodzianką

• nagrody przy wykonywaniu nudnych zadań

Arie Kruglanski sugeruje, że wszelkie nagrody mogą mieć charakter egzogenny (są one czynnikiem zewnętrznym wobec zadania, np. rower dla dziecka za dobre wyniki w nauce) lub endogenny ( są immanentnym składnikiem zadania, np. wynagrodzenie za pracę). Nagrody o charakterze egzogennym obniżają motywację wewnętrzną, a nagrody endogenne ją wzmacniają.

Ostatnio pojawiają się głosy, że zewnętrzne nagrody przyczyniają się raczej do wzrostu motywacji wewnętrznej. 

61. Od czego zależy wielkość motywacji samoistnej

• sprawstwo zewnętrzne - obniża motywację samoistną

• sprawstwo wewnętrzne - podwyższa motywację samoistną

• poczucie kompetencji (pozytywne informacje zwrotne) - podwyższa motywację samoistną

• sytuacje informacyjne ułatwiają spostrzeganie sprawstwa wewnętrznego i własnej kompetencji - podwyższają motywację samoistną

• sytuacje kontrolujące powodują spostrzeganie sprawstwa jako zewnętrznego - obniżają motywację samoistną (podporządkowanie lub upór)

• sytuacje amotywujące powodują spostrzeganie własnej niekompetencji - obniżają motywację samoistną (stan bezradności)

• gdy nagroda ma właściwości wydarzenia informacyjnego - podwyższa motywację samoistną

• gdy nagroda ma właściwości wydarzenia kontrolującego - obniża motywację samoistną

62. Etyczne aspekty rozumienia produktywności

• Arystoteles: etyka złotego środka (zasada właściwej miary)

• Immanuel Kant - etyka autonomii, oparta na przesłankach rozumowych a nie na doświadczeniu. Trzy imperatywy Kanta:

1. techniczny imperatyw zręczności - zachęca do tego aby dobierać odpowiednie środki zapewniające osiągnięcie celu

2. pragmatyczny imperatyw mądrości

3. Imperatyw kategoryczny - bezwzględny nakaz postępowania według takiej zasady jakiej chcielibyśmy aby stałą się ona powszechnym prawem

• Etyka utylitaryzmu - korzyści, pożytku, wygody - Jeremiasz Bentham; reguła użyteczności - minimalizować zagrożenie i straty a maksymalizować zyski (minimaks)

• Etyka protestancka Maxa Webera

• Społeczna etyka katolicka wg Jana Pawła II - ujęcie personalistyczne - człowiek jest sam w sobie wartością. Człowiek, który jest w stanie działać na korzyść innych (na rzecz innych) jest produktywny.

 

63. Proszę omówić rozumienie produktywność za M. Weberem

Etos pracy. Najważniejsze wartości to: produkcja dóbr, oszczędność i inwestowanie (dóbr i czasu), skuteczność, pracowitość, użyteczność. Natomiast za niedopuszczalne uważa: bezproduktywność, lenistwo, marnotrawstwo, lekkomyślność i porażkę.  

64. Psychologiczne wskaźniki produktywności

• . Weber: etos pracy, oszczędność i inwestowanie (dóbr i czasu), podejmowanie decyzji, uczciwość, moralność

• J. Bentham: przyjemność, hedonizm, tzw. zasada minimaksu

• Jan Paweł II: pracowitość - nie dla zysku i własności, ale dla miłości i dobra społecznego

• A. Antonovsky: zrozumiałość (zakres w jakim jednostki odbierają bodźce, zdarzenia), sensowność (emocjonalny aspekt stosunku do sytuacji; poczucie sensu), zaradność (poczucie kompetencji, odwrotność bezsilności, powiązana z poczuciem kontroli, sprawstwa), podejmowanie decyzji, niedociążenie, przeciążenie

65. Specyfika badań nad psychologicznymi aspektami bierności w perspektywie personalistycznej

Człowiek ma zdolność do kształtowania swojego życia wg przyjętych przez siebie wartości, uwzględnia się jego doświadczenia, nie jest on kimś na zawsze określonym, zredukowanym do własnych cech osobowościowych, mechanizmów funkcjonowania co oznacza duża wrażliwość na aspekty etyczne.

66. Specyfika badań nad psychologicznymi aspektami bierności w perspektywie funkcjonalnej

. FUNKCJONALNEJ

• Dążenie do zrozumienia mechanizmów i wewnętrznej struktury procesów poznawczych wytwarzających związki bodziec-reakcja.

• Perspektywa zewnętrznego obserwatora.

• Konstruowane modele mają charakter:

• * wyjaśniający

• * zorientowany na procesy i mechanizmy leżące u podstaw procesów regulacji zachowania (w tym strategii wolicjonalnych, jako rodzaju procesu pośredniczącego między zamiarem i jego realizacją).

• Przedmiotem badania bierności jest przebieg działań złożonych i celowych w kontekście deficytów ograniczających ich realizację, np. inhibicja społeczna vs facylitacja społeczna (studium Tripletta); próżniactwo społeczne (Ringelmann, Latane).

• Człowiek sprowadzony jest do kategorii mechanizmów i procesów. Staje się zarazem możliwa do badania eksperymentalnego, np. koncepcja Juliusa Kuhla. Traktowanie bezosobowe! - co oznacza znamiona technicyzacji. 

67. Sytuacja pewności, niepewności i ryzyka - wyjaśnić, zdefiniować

W sytuacji pewności decydent dysponuje kompletnym zbiorem informacji na temat tego, co wydarzy się w przyszłości. Człowiek zachowuje się rutynowo, co nie wymaga dużego wysiłku poznawczego i emocjonalnego (automatyzm).

W sytuacji niepewności decydent nie jest w stanie określić prawdopodobieństw wystąpienia różnych stanów rzeczy, brak inf., danych o przyszłych skutkach naszych działań.

W sytuacji ryzyka konieczne jest szacowanie prawdopodobieństw wystąpienia różnych stanów rzeczy; prawdopodobne jest poniesienie przez człowieka negatywnych konsekwencji dotyczących różnych sfer życia

Ryzyko jest to konstrukt istniejący subiektywnie. Jest to efekt interakcji cech sytuacji i różnic indywidualnych a także efekt interakcji wielkości i ważności strat oraz prawdopodobieństwa ich wystąpienia. W sytuacji ryzyka, ludzie koncentrują się bardziej na tym ile i z jakim prawdopodobieństwem mogą stracić niż na tym ile mogą zyskać. Ludzie podejmują ryzyko bo musza albo chcą.

68. Proszę omówić normatywny model ryzyka

Modele normatywne ryzyka opisuje w jaki sposób racjonalnie postępujący decydent powinien radzić sobie z niepewnością i na podstawie jakich kryteriów ocenić wielkość ryzyka

*(w tym modelu analizuje się ryzyko instrumentalne)

69. Porównać problem ryzyka stymulującego i instrumentalnego

Sytuacje ryzyka instrumentalnego to takie, w których większość ludzi koncentruje się na relacji między możliwymi zyskami, a potencjalnymi stratami i dąży do pozytywnego wyniku. Sytuacje są tylko instrumentem do osiągania konkretnych celów.

Sytuacja ryzyka stymulującego to te, w których ludzie skupiają się na osiągnięciu pobudzenia fizjologicznego, emocjonalnego, przyjemnego podekscytowania. W tej sytuacji człowiek nie jest zainteresowany wynikiem pozytywnym, czy negatywnym, zainteresowany jest samym działaniem.

Sytuacje ryzyka instrumentalnego spostrzegane są jako motywowane przez konieczność. Stymulujące zaś wiążą się z ryzykiem jako działaniem nastawionym na poszukiwanie przyjemności. Silniej zależy od osobowości, można być dokładnej przewidywany na podstawie wiedzy o cechach osobowości, częściej ujawnia się u mężczyzn. Typowe jest dla stanu paratelicznego (czerpanie przyjemności z samego znajdowania się w danej sytuacji). Silnie koreluje z ogólną impulsywnością oraz z hedonicznym sposobem myślenia. Natomiast instrumentalne korelują z funkcjonalną impulsywnością, ukierunkowane na urzeczywistnienie celu, z orientacją teliczną - angażuje się w działanie ryzykowne, pozwalające na osiągnięcie celu. Korelują z racjonalnym sposobem myślenia. Bardziej zależy od specyficznych czynników sytuacyjnych.

70. Teoria motywacji do podejmowania ryzyka według Trimpopa

Teoria motywacji do podejmowanie ryzyka:

Jest to teoria interakcyjna (osoba i sytuacja). Na percepcję ryzyka wpływa zależność między czynnikami indywidualnymi i sytuacyjnymi spośród zmiennych sytuacyjnych ważny jest rodzaj aktywności, szansa sukcesu, jego wartości, możliwość kontroli. Wśród zmiennych osobowościowych istotne są potrzeba kontroli, potrzeba stymulacji, reaktywność emocjonalna, tendencja .teliczna/ parateliczna , wew. / zew.umiejscowienie kontroli.

Percepcja ryzyka obejmuje: percepcję symptomów fizjologicznych, emocjonalnych i poznawczych.

Ocena ryzyka będzie przebiegała inaczej w zależności od sytuacji.

Podejmowanie ryzyka jest każdym świadomie lub nieświadomie kontrolowanym zachowaniem, w przypadku którego spostrzegana jest niepewność dotycząca jego wyniku i / albo możliwych korzyści lub strat związanych z fizycznym, ekonomicznym lub psychospołecznym funkcjonowaniem osoby podejmującej ryzyko, bądź innych ludzi.

71. Ilościowe i jakościowe wymiary ryzyka

Spośród wielu wymiarów ilościowych stosowanych do kalkulowania ryzyka, 5 z nich jest podstawowe:

• prawdopodobieństwo straty

oznacza jednocześnie ignorowanie wariantu wielkości straty. Im bardziej strata jest prawdopodobna, tym większe ryzyko danego wariantu.

• wielkość strat

ignoruje się tu prawdopodobieństwo zysku i strat

Im potencjalna strata jest większa, tym bardziej wzrasta ryzyko.

• oczekiwana strata

to połączenie w / w dwóch wymiarów

Oblicza się ją jako sumę wszystkich negatywnych wyników ważonych przez prawdopodobieństwo ich zaistnienia.

• wariancja wielkości strat i prawdopodobieństwo poniesienia strat.

Zmienność wyników stanowi kryterium, zgodne z którym dokonuje się wyborów ważnych do przetrwanie w niepewnym otoczeniu.

• liniowa funkcja wartości oczekiwanej wariancji

Wielkość ryzyka jest uzależniona zarówno od bezwzględnej wartości wyników, jak i od ich zmienności w czasie.

• Jakościowe wymiary oceny ryzyka według Slovica

• ryzyko nieznane

człowiek uświadamia sobie ryzykowność czegoś ,ale nie potrafi go zdefiniować (nowe, nietypowe, niejasne)

• ryzyko wzbudzające lęk

(zagrażające przyszłym pokoleniom, podejmowane niedobrowolnie, niekontrolowane)

ryzyko ocenia się jako tym większe, im silniejsze poczucie niepokoju wywołuje w umyśle.

Bardziej jesteśmy skłonni podejmować działania zabezpieczające przed skutkami ryzyka, gdy wzbudza w nas lęk, niż wtedy, gdy brakuje nam między o ryzyku.

Nosi znamiona niekontrolowalności, podejmowane niedobrowolnie, wiąże się z możliwością „katastrofalnych skutków”.

• liczba osób narażonych na niebezpieczeństwo

Jest ono tym większe im więcej osób może jednocześnie doświadczyć negatywnych skutków.

W sytuacji ryzyka stymulującego preferuje się jakościowe, w sytuacji ryzyka instrumentalnego - ilościowe

72. Metody pomiaru ryzyka

Metody do pomiaru spostrzeganego ryzyka i podejmowania ryzyka.

1. Loteryjna

Stosuje się przede wszystkim w analizie decyzyjnej.

2. Ryzyko sprawnościowe

O wyniku decyduje aktywność osoby badanej

Nasilenie potrzeby osiągnięć modyfikuje zachowanie człowieka w sytuacji decyzyjnej i wpływa na to czy preferowane jest duże, czy małe ryzyko.

3. Metoda dylematów wyboru.

Polega na tym, że przedstawia o.b. opisane sytuacje społeczne z życia codziennego albo sytuacji biznesowych. Osoba następne jest proszona o wybranie jednej z wielu opcji różniących się poziomem ryzyka.

4. Obserwowanie rzeczywistych zachowań ryzykownych stosowane przez osoby z kręgu naturalistycznej teorii decyzji.

Obserwuje się jak zachowują się menadżerowie, piloci samolotów, strażacy, politycy (ci co funkcjonują w dynamicznych, niepewnych i często zmieniających się środowiskach, ich wybór przynosi konsekwencje im i innym.

5. Metoda kwestionariuszowa

Podejście pomiarowe stosowane przez tych badaczy, którzy uważają, że spostrzeganie ryzyka i skromności do ryzykowania to względzie stałe dyspozycje indywidualne.

Np.: KWESTIONARIUSZ SIRI Zaleśkiewicza bada styl spostrzegania ryzyka.

Jest to dwuczynnikowy model spostrzegania ryzyka.

Styl S : styl spostrzegania ryzyka w kategoriach stymulacyjnych

Styl I : styl spostrzegania ryzyka w kategoriach instrumentalnych

Mężczyźni w obu stylach uzyskują wyższe wyniki.

73. Samoregulacyjny schemat TOTE

Schemat samoregulacyjny TOTE jest autorstwa Miller, Galanter, Pribram.(Task, Operation, Test, Exit)

Jego działanie: Zadanie uruchamia działanie, poczym następuje sprawdzanie, czy cel został osiągnięty, jeśli tak to następuje zakończenie zadania, jeśli nie to następuje powrót do początku zadania i takie same  postępowanie według schematu

74. Proszę zaprezentować różne poglądy na temat samoregulacji

Samoregulacja - Franken - umiejętność wykorzystywania wiedzy o prawach rządzących ludzkim zachowaniem do osiągania celów, których urzeczywistnianie leży, jak nam się zdaje, w naszym interesie lub sprawia nam zadowolenie  

- Miller, Galanter, Pribram

Schemat TOTE 

Task               Operation                   Test              Exit

 
 
 

Świadomie lub nieświadomie wytwarzamy cele a następnie opracowujemy zestaw środków pomocnych w osiągnięciu celu. Jeśli nie udaje nam się uzyskać zamierzonego wracamy do pierwszej fazy, zmieniamy taktykę działania i tak aż dojdziemy do upragnionego celu.  

Model homeostazy 
 

Standard porównań                  Stan organizmu

                          

                         Proces porównania

 
 

Brak rozbieżności                      rozbieżność

 
 

Brak motywacji                    zachowanie motywowane                  wynik 

Higgins  

Ja idealne - kim chce być

Ja powinnościowe - kim powinienem być

Ja odzwierciedlone - kim chcieliby inni, żebym był

Ja rzeczywiste -  kim jestem 

Promowanie i zapobieganie - 

Dwa tryby regulacyjne:	Tryb promowania	Tryb zapobiegania
Charakterystyka (ogólna)	Koncentracja na ideałach, Maksymalizowanie stanów pozytywnych, Dążenie jako strategia Motywacja parateliczna (uruchamiana przez brak pobudzenia; dążenie ku podnieceniu; wysokie pobudzenie - przyjemne, niskie - nieprzyjemne)   Motywacja heterostatyczna Standardy promowania zachowania Sprzężenie dodatnie	Koncentracja na powinnościach, Minimalizowanie stanów negatywnych Unikanie jako strategia Motywacja teliczna         (uruchamiana przez nieprzyjemne napięcie; dążenie do zrelaksowania się; wysokie pobudzenie - nieprzyjemne; niskie - przyjemne) Motywacja homeostatyczna Standardy porównań i wykrywania odchyleń Ujemne sprzężenie zwrotne
Różnice w procesie kategoryzacji	Nie odrzuca tego co pozytywne Minimalizuje fałszywe alarmy Efekt pozytywności Poszukiwanie ryzyka Zmiana status quo	Nie przyjmuje tego co negatywne Minimalizuje uchybienia   Efekt negatywnosci Unikanie ryzyka Zachowanie status quo

 

- De Charm, Rotter, Kofta, Łukaszewski - sprawowanie kontroli jako coś przyjemnego  

Rotter -

wewnętrzne (wynika z poczucia opartego na doświadczeniach, ze sprawując kontrole osiągamy pożądane lub zakładane rezultaty)

i zewnętrzne (sprawując kontrole wcale nie jest powiedziane ze osiągniemy pożądane lub zakładane cele; poczucie braku wpływu na zdarzenia)

umiejscowienie źródła kontroli  

De Charm, Kofta -

Człowiek ma motywacje do stawania się czynnikiem sprawczym we własnym środowisku

Poczucie kompetencji, wolności wyboru, niezależności od innych, możliwości inicjowania działań i wywoływania za ich pośrednictwem pożądanych zmian w otoczeniu  

- Baumaister - sprawowanie kontroli męczy  

Sprawowanie efektywnej samoregulacji wymaga pewnego wysiłku. Roy Baumeister udowodnił w serii pomysłowych eksperymentów, że właściwie każda forma podmiotowej samoregulacji wiąże się z utratą energii. W jednym z nich osoby badane proszone były o przybycie do laboratorium na czczo. W laboratorium unosił się wspaniały zapach dopiero, co upieczonych ciasteczek czekoladowych. Na stole stała misa z tymi ciasteczkami i druga, wypełniona rzodkiewkami. W zależności od warunków eksperymentalnych, badanych zachęcano do zjedzenia kilku ciasteczek, prosząc o nie sięganie po rzodkiewki, lub do zjedzenia kilku rzodkiewek, prosząc o nie sięganie po ciasteczka. Po przedstawieniu tej instrukcji eksperymentator wychodził, pozostawiając badanego samego w laboratorium. O ile rezygnacja z rzodkiewek była dla osób badanych bardzo łatwa, o tyle powstrzymywanie się od sięgnięcia po wspaniale pachnące ciasteczka było mało przyjemnym i - jak zakładał Baumeister - wyczerpującym energetycznie przezwyciężeniem pokusy. Następnie obie grupy uczestników eksperymentu poproszono o rozwiązywanie anagramów. Mniej wysiłku w to zadanie włożyły osoby, które wcześniej zwalczały w sobie pokusę sięgnięcia po zakazane ciasteczko. Zdaniem Baumeistera brakowało im już na to energii. 

W warunkach presji, gdy podmiot jest silnie motywowany do perfekcyjnego wykonywania zadań dobrze wyuczonych, zwiększona samoświadomość może pogarszać jego funkcjonowanie, zwraca on, bowiem uwagę na to, co robi i jak wykonuje poszczególne sekwencje ruchów, co w konsekwencji prowadzi do zakłócenia wykonywanych czynności.

• Seligman - wyuczona bezradność - zespół zmian psychicznych występujących wskutek długotrwałej utraty kontroli nad biegiem zdarzeń

Przejawia się w:

Deficycie poznawczym - min trudności z uczeniem się

Deficycie motywacyjnym - spadku gotowości do inicjowania działania

Deficycie afektywnym - negatywne emocje

Seligman i Maier (1967r) umieszczali psy w klatce tak, że nie mogły one uniknąć uderzenia prądem. Po pewnym czasie i kilkunastu nieskutecznych próbach uniknięcia bólu psy kładły się na podłodze i biernie znosiły cierpienie. Robiły tak nawet wtedy, gdy przeniesiono je do klatki, z której mogły łatwo uciec, przeskakując barierkę. Nawet, jeśli smutnego psa siłą przeciągnięto przez przeszkodę w celu pokazania, że druga część jest bezpieczna, psy nie powtarzały tego zachowania samodzielnie.

Trening bezradności powoduje powstanie stanu demobilizacji poznawczej, tj. opierania się na starych, sprawdzonych wzorach, rutynowych, schematycznych sposobach myślenia po to, by uniknąć wysiłku poznawczego 

• Kofta i Sander - istotą treningu bezradności jest przeciążenie poznawcze

 

Samoregulacja zachowań:

1. samoobserwacja

2. samoocena

3. reagowanie na samoocenę

• Festinger - popęd do oceniania własnych możliwości i umiejętności

Trop - redukcja niepewności, co do własnych możliwości; większość ludzi preferuje zadania diagnostyczne, a tendencja ta jest wyraźna szczególnie u osób o wysokiej motywacji osiągnięć

Sorrentino, Short, Swann - obrona posiadanych przekonań - ludzie zorientowani są raczej na zdobywanie informacji ugruntowujących ich dotychczasową wiedzę niż na poszukiwanie danych, które mogłyby ją rzeczywiście zweryfikować

Goethals, Suls - dążenie do podtrzymania i podnoszenia własnej wartości  

Biologia

• Antonio Damasio

• Umiejętność tworzenia obrazów i odnoszenia ich do siebie była korzystna adaptacyjnie

 

Poznawczo:

Samoświadomość trzeba kształtować, gdyż nie jest ona osobna adaptacja, ale możliwością.  

75. Plusy i minusy samoregulacji

Samoregulacja według Frankena: umiejętność wykorzystania wiedzy o prawach rządzących ludzkim zachowaniem do osiągana celów, których urzeczywistnianie leży, jak nam się wydaje w naszym interesie lub sprawia nam zadowolenie (plus).  

De Charm, Ro.tter, Kofta, Łukaszewski - sprawowanie kontroli jako coś przyjemnego. 

Baumaister - sprawowanie kontroli męczy

Seligman - wyuczona bezradność

Kofta i Sander - istotą treningu bezradności jest przeciążenie poznawane. 

INNE ŹRÓDŁO:

Plusy:

-usprawnienie procesów motywacyjnych

-ułatwienie osiągania celów

-korzystne wpływanie na własny wizerunek

budowanie własnej samooceny

-brak konieczności podporządkowywania się własnym emocjom

-możemy kierować naszym zachowaniem postępując w zgodzie z tym, co uważamy za najlepsze dla siebie

-lepsze samopoczucie, zdrowie psychiczne i fizyczne

-możliwość korekcji niedoskonale wykonywanych zadań, działań  

Minusy:

-zakłócenie procesów automatycznych - gorszy efekt wykonania

-duże straty energetyczne

76. Koncepcja Ja według Higginsa

Rozbieżność wewnątrz ,,ja``.

Ja idealne - kim chciałbym być

Ja powinnościowe - kim powinienem być

Ja rzeczywiste - kim jestem

Ja odzwierciedlone - kim chcieliby inni, żebym był 

Człowiek chce osiągnąć ideały lub powinności. W pierwszym przypadku posiada cele maksymalne, chce zmienić status quo, przejść na wyższy poziom rozwoju, poszukuje ryzyka, maksymalizuje stany pozytywne, towarzyszy mu motywacja heterostatyczna. Człowiek kierujący się powinnościami ma minimalne cele, minimalizujące stany negatywne, chce utrzymać konsekwentnie istniejący stan rzeczy , towarzyszy mu motywacja homostatyczna, unika ryzyka, chce utrzymać bezpieczeństwo.

INNE ŹRÓDŁO:

Higgins uważa, że podmiot może sam dokonywać oceny swego wyglądu, poglądów, myśli itd., ale elementy te mogą też być oceniane przez kogoś innego. Dla podmiotu ważne są jednak przede wszystkim oceny nie całego otoczenia, ale ludzi, z którymi się szczególnie liczy (znaczący inni). Tak, więc wyróżniamy dwie perspektywy, z jakich oceniane jest Ja: perspektywa własne i perspektywa znaczących innych. Istotne jest przy tym nie to, co rzeczywiście owi znaczący inni myślą o podmiocie, ale jego własne wyobrażenia o tych sądach.  

Dziedziny Ja podlegające ocenie: 

Ja realne - kim jestem - zbiór atrybutów ( umiejętności, cech, aspiracji, wiedzy, marzeń itp.), o których jednostka sądzi, że jest nimi obdarzona, lub sądzi, że ktoś inny uważa je za ją charakteryzujące 

Ja idealne - kim chciałbym być - zbiór atrybutów, które jednostka chciałaby mieć lub sądzi, że ktoś inny chciałby, aby je miała 

Ja powinnościowe - kim powinienem być ( ja odzwierciedlone - kim chcieliby inni żebym był) - zbiór atrybutów, które powinny charakteryzować jednostkę ( ona sama tak uważa, jej zdaniem, ktoś inny tak sądzi)  

Ja odzwierciedlone - jak inni by chcieli żebym był 

Zestawienie każdej z dwóch perspektyw z każdym z trzech obszarów Ja daje nam sześć różnych kategorii. 

  Pojęcie Ja    ukierunkowania Ja

           (ja realne postrzegane przez samego siebie

        i przeświadczenie o opiniach innych na własny temat)  

Rozbieżności między pojęciami Ja i ukierunkowania Ja może rodzić specyficzne negatywne emocje, motywujące podmiot do ich usunięcia. Np.: rozbieżność między Ja realnym własnym i Ja idealnym własnym wiąże się z niespełnieniem osobistych nadziei i pragnień - powstają emocje rozczarowania i frustracji; rozbieżność między Ja realnym własnym a Ja powinnościowym własnym rodzi poczucie winy oraz doznanie własnej moralnej niedoskonałości.  
 

Literatura uzupełniająca:

Slajdy + psychologia motywacji Frankena bądź inne źródła dostępne na psychologicznym rynku wydawniczym 
 

77. Problematyka woli w kontekście determinizmu i indeterminizmu

Fenomen woli wydaje się źródłowo związany z wolnością. Jeżeli istniej wola - to jej wolność musi być zupełna.

Zgodnie ze stanowiskiem deterministycznym wszystkie celowe działania ludzkie mogą być wyjaśnione przyczynowo. Oznacza to, że w każdej sytuacji dokonywania wyboru istnieje tylko jedna realna możliwość działania.

Z punktu widzenia indeterminizmu istnieje więcej niż jedna realna możliwość i człowiek jest wolny, aby wśród nich wybierać. Williams nazywa to zasadą wielości. 

INNE ŹRÓDŁO:

determinizm - założenie, że wszystkie nasze działania są warunkowane czynnikami zewnętrznymi, nie podlegają kontroli naszej woli ; wszystkie akty woli są przyczynowo zdeterminowane przez wcześniejsze warunki ; możliwa jest pełna predykcja zachowań człowieka w określonej sytuacji ; w każdej sytuacji wyboru możliwa jest tylko jedna realna możliwość działania (a więc wybór jest pozorny) 

indeterminizm - założenie, że ludzie posiadają wolną wolę i świadomie wybierają swoje działania, spośród istniejących alternatyw ; w momencie wyboru istnieje więcej niż jedna realna możliwość i człowiek jest wolny, aby wśród nich wybierać, tzn. zasada wielości ;

występuje w 2 odmianach

• Umiarkowanej - uzależnienie woli od motywacji działania

• Skrajnej - wolność kaprysu; akty woli są w ogóle  niepowiązane z poprzedzającymi je warunkami

 

wg Johna Locke'a: jeżeli istnieje wola - to jej wolność musi być zupełna, nie ma tu mowy o żadnej stopniowalności

wg Bernarda Williamsa: wola jest czymś innym niż wolność: wola jest niestopniowalna, jednak wolność tak 
 

3 kategorie argumentów indeterministów:

1. Argumenty o charakterze introspekcyjnym czy psychologicznym

 

a) wewnętrzne poczucie wolności

Argumentacja odwołująca się do danych pochodzących z wewnętrznego doświadczenia zakłada, że człowiek jest świadomy swojej wolności, zwłaszcza w rzeczywistym akcie podejmowania decyzji. 

Momentowi podejmowania decyzji towarzyszy często uczucie samopotwierdzenia i przezwyciężenia „determinujących” wpływów (zewnętrznych i wewnętrznych); a więc możliwość nie ulegania wpływom.

Decyzja jest poprzedzona rozważaniem motywów 

     Kontrargumenty demerministów:

• Wybór determinuje dalsze zachowanie (autodeterminizm)

-> riposta indeterministów: wybór nie jest ostateczny, zawsze można zmienić swój wybór; wybór jest jedynie zwiastunem przyszłego działania

• Doświadczenie wolności jest tylko poczuciem ulgi po wcześniejszym napięciu wynikającym z niezdecydowania

 

b) wola ma krytyczną zdolność do wyboru pomiędzy zrównoważonymi (jednakowo pozytywne lub jednakowo negatywne) motywami 

     Kontrargumenty demerministów:

• Faktyczne motywy nigdy nie są zrównoważone; gdyby tak było człowiek pozostawałby w niepewności w nieskończoność, nie mogąc podjąć decyzji

• W normalnym życiu jeden z motywów staje się chwilowo silniejszy

 

a) retrospekcyjne przeświadczenie działającego podmiotu

podmiot mógłby (gdyby taki był jego wybór) postąpić inaczej, niż postąpił -> świadomość, że tego, co właśnie czynimy, moglibyśmy równie dobrze nie uczynić  

   Kontrargumenty demerministów:

• Przeświadczenie o występowaniu prawdziwych alternatyw (takich, w których wybór jednej z możliwości nie jest faktycznie determinowany) jest silniejsze w retrospektywie niż w czasie podejmowania decyzji

 

2. Argumenty o charakterze moralnym i religijnym

a) Trudność pogodzenia determinizmu z moralną odpowiedzialnością

etyczne kategorie wymagają czegoś więcej, co wyklucza determinizm (czysto psychologiczne pojęcie wyboru nie jest wystarczające dla celów etycznych) 

   Kontrargumenty demerministów:

• Przypisywanie zwykłym pojęciom zbyt ambitnej interpretacji: częściej określa się jak powinno być, niż jak jest

 

b) moralne działanie realizuje ideał lub wartości

rozpoznanie, a następnie akceptacja (realizacja) lub odrzucenie wartości może mieć moralne znaczenie tylko przy założeniu funkcjonowania wolnej woli podmiotu. 

            Kontrargumenty demerministów:

• Argumentacja moralna jest tak rozległa, ogólna i nieprecyzyjna w stosowanej przez siebie logice, że w efekcie staje się trudna do dyskusji

 

3. Argumenty odwołujące się do fizycznego niezdeterminowania

 

a) niezdeterminowanie na subatomowym poziomie kwantowej mechaniki

atomy nie są rzeczami, są jedynie tendencjami; zasada nieoznaczoności Heisenberga i komplementarności Bohra

determinizm w filozofii był wynikiem determinizmu w fizyce, więc skoro fizyka przestaje uznawać determinizm to i filozofia może przestać go uznawać 

     Kontrargumenty demerministów:

Nie ma powodu by przyjmować, iż subatomowe niezdeterminowanie przejawia się w jakikolwiek sposób na poziomie makro-obiektów (ludzkiego postępowania) 
 

78. Emocjonalne mechanizmy motywacyjne

emocjonalne mechanizmy motywacyjne:

Poszczególne emocje uruchamiają odpowiadające im programy działania, np.:

Wstręt skłania do dystansowania się, strach do ucieczki.   

79. Poznawcze mechanizmy motywacyjne

Ciekawość poznawcza

(sytuacyjne - jako reakcja na zmianę, nowość;

dyspozycyjne - pewna gotowość, niski próg reagowania na wszelkie zmiany i innowacje)

wspólną miarą ciekawości jest preferencja nowości

{po naszemu: nasza ciekawość (czy sytuacyjna czy dyspozycyjna) motywuje nas do działania, a to jak bardzo jesteśmy zmotywowani objawia się w tym jak często wybieramy nowe rzeczy }

Oczekiwania

W sytuacjach losowych możemy mówić o przewidywaniach

W sytuacjach sprawnościowych o oczekiwaniach

Ważne: poziom oczekiwań jest wprost proporcjonalny z motywacją

(im wyższe oczekiwania, tym wyższa motywacja, tym lepsze osiągnięte wyniki (nawet gdy wynik jest niższy od oczekiwań) i tym wyższa satysfakcja z osiągniętego rezultatu)

wyższym oczekiwaniom towarzyszą wyższe rezultaty jednak oczekiwania muszą mieścić się w granicach maksymalnej wykonalności zadania, oczekiwania - wynik jaki będzie

Marzenia, aspiracje - wynik upragniony

Aspiracje ( i inne formy marzeń czy fantazji) uruchamiają motywację gdy 1 dotyczy to sytuacji sprawnościowych, w których wynik zależy od określonych działań przez podmiot, oraz 2 gdy wyobrażenia zostaną przekształcone w cele działania

{to że będziemy sobie coś tam wyobrażać nie zmotywuje nas do działania, dopiero gdy mają np. taką postać „pragnę zrobić... „

Niezgodność poznawcza :

1. niezgodność między dwiema inf. Napływającymi

2. niezgodność między inf. Napływającymi a elementem struktury poznawczej (np. przekonaniem)

3. niezgodność między dwiema różnymi informacjami będącymi składnikami struktury poznawczej

wielkość niezgodności jest funkcją wielkości różnicy między danymi poznawczymi (od zgodności aż do sprzeczności) stopnia ważności niezgodnych danych oraz stopnia usuwalności niezgodności (od łatwo usuwalnej do nieusuwalnej)

trzeba pamiętać że oba elementy muszą być tak samo ważne, żeby od razu nie usunąć niezgodności

80. Proszę wymienić i omówić funkcje procesu motywacyjnego

(pytanie z kosmosu czytajcie mocno krytycznie) -

Funkcja ukierunkowująca procesów motywacyjnych, funkcja pobudzająca procesów motywacyjnych, funkcja organizująca procesów motywacyjnych. - (z syllabusa)

3) MECHANIZMY ODPOWIADAJĄCE ZA KIERUNEK ZACHOWANIA (franken)

Wg teorii potrzeb odczuwana potrzeba sprawia, że mniej lub bardziej automatycznie zwracamy się w odpowiednim kierunku. Jednakże równie ważne jest to, czego nauczyliśmy się w przeszłości, jak i to, co myślimy (dane poznawcze). Wg współczesnego stanu wiedzy potrzeby zostają przekształcone w skłonności. Nadają one kierunek niektórym działaniom, ale same w sobie nie tłumaczą ludzkiego zachowania.

Zgodnie z teorią celów to właśnie one leżą u podłoża ludzkich działań. Cel wytwarza napięcie, a ludzie dążą do osiągnięcia celu by to napięcie usunąć. Zatem kierunek działania oraz energia potrzebna do jego zainicjowania wynikają z celu. Cele mogą mieć korzenie w naszej biologii, wiedzy, myśleniu. Jednak zwykle wynikają z połączenia tych 3 czynników.

(reszta z mojej głowy na czuja)

Kierunek - możemy do czegoś dążyć lub czegoś unikać (motywacja defensywna) kierunek jest wyznaczany przez cel dzieje się to na zasadzie preferencji, wybieramy taki rodzaj działania, taki cel i właśnie ten wybór implikuje nasze późniejsze dążenia

Pobudzenie - poziom pobudzenia może być niski wysoki pobudzenie może być negatywne lub pozytywne

Procesy motywacyjne odpowiednio zmniejszają zwiększają poziom tego pobudzenia

Dwa systemy parateliczny i teliczny w których ukierunkowanie na samą aktywność lub na cel warunkuje wysoki bądź niski poziom pobudzenia

Organizowanie - procesy poznawcze przez te mechanizmy motywacyjne organizujemy sobie rzeczywistość różnego rodzaju niezgodności poznawcze (myśl - myśl, fakt - myśl, fakt - fakt) pomagają nam organizować lub reorganizować naszą wiedzę aspiracje oczekiwania i ciekawość wyznaczają priorytety)

(a to co było wcześniej)

1. pobudza

2. inicjuje

3. ukierunkowuje

4. dodaje energii

5. organizuje

6. reguluje

7. podtrzymuje procesy aktywności fizycznej i psychicznej

Te funkcje motywacji odnoszą się do sfer: poznawczej, emocjonalnej i behawioralnego

aspektu funkcjonowania człowieka.

Wojciszke pisał, że w strukturze Ja wyróżnia się specyficzne napięcia motywacyjne, które pełnia funkcję regulacyjną w:

- podnoszeniu doskonałości

- poczuciu tożsamości

- dążeniu do samookreślenia się

- dążenie do poczucia wartości.

81. Potrzeba osiągnięć jako akcelerator wzrostu ekonomicznego

def. Motywacji osiągnięć: tendencja do osiągania i przekraczania standardów doskonałości związana z odczuwaniem pozytywnych emocji w sytuacjach zadaniowych spostrzeganych jako wyzwanie

Atkinson :

Tendencja do osiągania sukcesu = subiektywne prawdopodobieństwo X wartość gratyfikacyjna

Osoby z silną motywacją osiągnięć powinny też lepiej funkcjonować w warunkach zadań o średnim poziomie trudności i wykazywać większy upór w dążeniu do celu

Atrybucje

Ludzie czerpią większą satysfakcję z sukcesu będącego wynikiem ich możliwości i umiejętności niż z sukcesu będącego wynikiem szczęśliwego zbiegu okoliczności lub działań innych ludzi. Ludzie o silnej motywacji osiągnięć chcą znać swoje możliwości dlatego wybierają zadania o średnim stopniu trudności by dowiedzieć się jak najwięcej o swoich możliwościach

Ludzie o pozytywnym wzorcu motywacji osiągnięć są bardziej efektywni i konsekwentni w dążeniu do celu niż ludzie charakteryzujący się wzorcem negatywnym

Alternatywne ujęcie - ludzie nastawienie na osiąganie określonego poziomu (orientacja na poziom wykonania) i ludzie nastawieni na mistrzostwo

Ludzie funkcjonujący zawodowo będą produktywni w momencie gdy, będą mieli wysoką samoocenę i atrybucyjną tendencje do wyjaśniania osiągniętych przez siebie wyników w kategoriach wewnętrznych (moja własna praca, zdolności) charakterystyczna jest wysoka uporczywość w wykonywaniu zadania oraz czerpanie z niego przyjemności

Jeżeli pracownik będzie przypisywał wysoki sukces szczęściu czy innym ludziom a porażki upatrywał w swoim zachowaniu to nie będzie przyczyniał się do wzrostu ekonomicznego. (źródło strelau 465)

82. Wpływ rywalizacji na funkcjonowanie jednostki

Dobrodziejstwa rywalizacji:

- jest motorem napędowym gospodarki, rozwoju techniki i handlu,

- chęć lepszego wykonania własnego poziomu wykonania określonych działań.

Wpływa destruktywnie na:

- genialne idee ludzi twórczych,

- oryginalność myślenia,

- twórcze rozwiązywanie problemów,

- stosunki interpersonalne (wzrost nieufności i podejrzliwości)

- motywację wewnętrzną (obniża ją),

- racjonalność ludzkich działań (redukuje ją)

pozytywnie wpływa na takie dziedziny jak sport, w którym chęć bycia lepszym od innych

często prowadzi do wygranej

Motywy rywalizacji według Frankena i Browna: (powody)

- chęć wygrania i okazania się lepszym od innych,

- maksymalizacja wysiłku w realizacji zadania,

- chęć poprawy własnego wykonania zadań (jako dążenie do mistrzostwa),

- satysfakcja płynąca z dobrze wykonanego zadania przy preferencji trudnych zadań (uczucia zadowolenia)

83. Psychodynamiczne podejście teoretyczne do problematyki motywacji

Podstawowe założenia to:

1. Wszelkie zachowania są zdeterminowane;

2. Źródłem wszelkich zachowań jest energia psychiczna;

3. Zachowaniami rządzą wrodzone instynkty, częściej zwane popędami - popęd życia, czyli popęd seksualny, oraz popęd przeżycia, np.głód;

4. Motywy ludzkiego zachowania mają charakter nieświadomy, świadomość nie odgrywa istotnej roli w kształtowaniu zachowania;

1. Jest to teoria redukcji napięcia związanego z działaniem

popędów;

2. Popędy można charakteryzować, odwołując się do 4 stałych kryteriów:

1. źródło popędów-stany organizmu, procesy metaboliczne, inne formy kumulacji energii;

2. impet popędu- strona energetyczne popędu, wielkość działającego napięcia;

3. zaspokojenie (ukierunkowanie) popędu- usunięcie nieprzyjemnego napięcia lub innej wewnętrznej stymulacji uruchamiającej aktywność;

4. przedmiot poędu-może to być każdy stan organizmu lub każdy obiekt, który redukuje napięcie i powoduje zaspokojenie działającego popędu.

1. Podstawowy popęd wg Freuda - libido-szeroko rozumiany popęd seksualny

2. Karen Horney postulowała istnienie dwóch mechanizmów motywacyjnych:

1. Potrzeby bezpieczeństwa i lęku podstawowego;

2. wyidealizowanego obrazu własnej doskonałości ( Ja idealnego), pozostającego w konflikcie z Ja aktualnym i/lub Ja realnym;

1. Eric Fromm-jego zdaniem najważniejszym mechanizmem motywacyjnym jest dążenie do integralności własnej osoby.

2. Harry Sulivan - dwa mechanizmy motywacyjne- potrzeba przyjemności i potrzeba bezpieczeństwa- zaspokajanie tych potrzeb jest siłą napędową ludzkiego zachowania.

3. Cofer i Appley - podsumowanie stanu psychodynamicznej teorii motywacji:

1. Energia -biol. stany organizmu;

2. Geneza zachowania - popędy;

3. Samokontrola motywacji - motywacja najczęściej nieświadoma;

4. Mechanizm motywacyjny - redukcja napięcia.

84. Behawiorystyczne podejście teoretyczne do problematyki motywacji

Jest to koncepcja empiryczna;

Siłę motywacji, jej ukierunkowanie ocenia się post hoc )po liczbie prób, po wielkości włożonego wysiłku, etc.)

Podstawowe pojęcia w tej teorii:

1.Popęd- wielkośc deficytu jakiegoś ważnego dla organizmu czynnika pozytywnego lub jako sił oddziaływania czynnika negatywnego. Mniej lub bardziej ukierunkowany i specyficzny niepokój.

2.Pobudka (przynęta)- to obiekt lub stan mający zdolność redukowania lub zmniejszania wielkości popędu. , np. gdy jesteśmy głodni-pokarm;

3.Wzmocnienie- każdy obiekt lub każdy stan rzeczy, który zwiększa prawdopodobieństwo powtórzenia reakcji wywołanej działaniem danego bodźca (pobudki lub/i popędu)

Zależności między wzmocnieniem a gotowością do działania, która rośnie wraz z:

• wielkością nagrody;

• częstością otrzymywania danej nagrody;

• regularnością otrzymywanej nagrody;

• Clark Hull-motywacja ma źródła w Darwinowskiej walce o byt; akcentował podział na popędy pierwotne i wtórne; oddzielenie od siebie uczenia się zachowania i wykonania zachowania (wcześniej wyuczonego);

85. Propozycja schematyzacji teorii motywacji według K. Madsena

• model homeostatyczny (teorie instynktów - Darwin, McDougall, Freud) źródło motywacji- zaburzenie homeostazy orgaznimu

• model podnietowy (teorie popędów - Woodworth, Hull) źródło motywacji- bodziec (może poprzez działanie wzbudzone motywacją być zniesiony lub nie, jeśli nie zostanie zniesiony zachowanie jest kontynuowane)

• model poznawczy (teorie intelektualistyczne - Kelly, Festinger, Osgood) źródło motywacji- przetwarzenie informacji

• model humanistyczny (teorie hedonistyczne - Epikur, Maslow, White) źródło motywacji- wewnętrzne (bodźce nie są potrzebne do motywacji)

86. Psychologia woli a konieczność

Współcześnie używane pojęcie wolności uwzględnia zazwyczaj tylko jedno ze znaczeń, jest to wolność sprowadzana do wolności i swobody wyboru. U św. Augustyna, Tomasza czy Kanta człowiek wolny w tym sensie jest niezdolny do pewnych aktów woli ze względu na siłę logicznych lub moralnych argumentów, które uważa za nieodparte. Wolność nie polega na swobodnym dokonywaniu aktów wyboru, lecz na coraz pełniejszym posiadaniu prawdy i dobra, które kierują wyborami. Inne ujęcia: doświadczenie konieczności może się wiązać z tym, co być musi- nie ze względu na określoną przyczynę, ale ze względu na wartość, którą pragnie realizować. Idea konieczności podporządkowana jest tu idei wartości. Jest to konieczność oparta na założeniu, że wśród wielu możliwych dróg realizowania wartości istnieje jedna, najlepsza. Tak rozumiana konieczność musi być odkryta, uświadomiona i zaakceptowana. Wolność ograniczona do wyboru spośród różnych możliwości, jest faktycznie wolnością pozorną; oznacza, że w gruncie rzeczy nie została zaakceptowana żadna wartość, a dokonany wybór nie znajduje autentycznego uzasadnienia. Zdaniem Frankfurta, istnieją różne stopnie konieczności. Po pierwsze pewne rzeczy musimy robić, bo to jest niezbędne dla osiągnięcia naszych własnych celów. Są zatem konieczności będące wynikiem ambicji i rozsądku. Po drugie istnieją powinności moralne. 3 rodzaj konieczności związany z miłością i troską o coś lub o kogoś. Nazywa je „koniecznościami woli”, gdyż jak pisze „sedno miłości nie ma natury ani uczuciowej, ani poznawczej, ale wolicjonalną”. To, co jest przedmiotem troski, determinuje więc jej wybory. Niektóre przedmioty troski mogą stać się tak ważne, że określone zachowanie staje się dla danej osoby właśnie rodzajem konieczności. Powoduje to, że wiele możliwości zostaje faktycznie zamkniętych. Dzieje się tak nie dlatego, że osobie brakuje wiedzy, umiejętności czy siły, ale woli: człowiek podlega więc „wolicjonalnej konieczności”, jeżeli istnieją działania czy wybory, które są dla niego „nie do pomyślenia”. Frankfurt uznaje, że prawdziwa wolność nie tylko nie kłóci się z koniecznością, ale nawet ją zakłada. I tak, jak dla Kanta nieuwarunkowana możliwość (autonomia woli) i bezwarunkowa konieczność (racje rozumu) są zasadniczo zbieżne. Źródłem autonomii działania i woli jest nie tylko zgodność z powinnością, ale także z koniecznościami dyktowanymi przez miłość (troskę).

87. Inspirowanie ludzi do działania a przymus, uległość i współpraca

Inspirowanie ludzi do działania a przymus, uległość i współpraca

Kooperacja polega na tym, że ludzie osiągają swoje cele tylko wtedy, gdy i inni realizują swoje. Problematyce kooperacji badacze poświęcili znacznie mniej uwagi niż np. przyczynom rywalizacji. Wyjątkiem od tej reguły jest podejście ewolucyjne, w którym podkreśla się bardzo mocno, że większość zwierząt żyjących stadnie jest, skłonna do kooperacji, gdyż wzajemnie pomaganie sobie i ułatwianie różnych działań jest niezbędne do sprawnego funkcjonowania, a nawet przeżycia. Można więc sądzić, że także u ludzi doszukiwać się można biologicznych podstaw kooperacji. Poważną przesłanką na rzecz takiej tezy mogłoby być występowanie we wszystkich ludzkich społecznościach reguły wzajemności, zakładającej, że otrzymane dary i świadczenia stanowią obligacje do ich odwzajemnienia.

Przymus i uległość

Stanley Milgram wykazał, że jeśli osoba będąca autorytetem poleca uczestnikowi eksperymentu psychologicznego uderzać prądem elektrycznym innego człowieka zazwyczaj wykonuje on jej polecenia. S. J Gilbert zauważa, że uczestnicy eksperymentów prowadzonych w paradygmacie zaproponowanym Milgrama wpadają w pułapkę konsekwencji. Wciśnięcie pierwszego przycisku powoduje, że brak im uzasadnienia, aby nie wcisnąć drugiego, a przy drugim trzeciego itp. Radosław Drwal argumentował, że główną przyczyną mogą być jednak nie mechanizmy związane z pułapką konsekwencji czy przesunięciem odpowiedzialności, ale procesy socjalizacyjne sprzyjające bezmyślnemu uleganiu osobom o wyższym statusie. Rodzice tłumaczą swoim dzieciom, aby nie zastanawiały się nad sensem i konsekwencjami poleceń wydawanych im przez nich samych i przez nauczycieli. Co więcej takie właśnie zachowania są pozytywnie wzmacniane, refleksyjne rozważania sensu zasłyszanych poleceń karane. Sytuacja taka prowadzi do wykształcenia automatycznej, bezmyślnej uległości w wielu sytuacjach społecznych.

88. Atrybuty i wskaźniki motywacji osiągnięć

Wskaźniki motywacji: siła motywacji zależy od:
- oczekiwań poznawczych (czy dane działanie doprowadzi do określonej konsekwencji)
- atrakcyjności tych konsekwencji
- tendencja do osiągania sukcesu jest wysoka prze średnim poziomie trudności zadania. Osoby o wysokiej motywacji osiągnięć wybierają zadania o średnim stopniu, a osoby z tendencją do unikania niepowodzeń wybierają bardzo łatwe zadania lub bardzo trudne (model motywacji osiągnięć Atkinsona). W większości sytuacji ludzie motywowani są przez obie tendencje- chcą zarówno osiągnąć sukces, jak i uniknąć porażki. Motywacja osiągnięć jest sumą tych tendencji Tc= Ts+Tp.
- zdolność do odraczania gratyfikacji - zrezygnowanie z nagród natychmiastowych na rzecz większych ale odleglejszych w czasie - wysoka motywacja osiągnięć

Atrybuty (atrybucyjny modelem motywacji osiągnięć):

-ludzie czerpią więcej satysfakcji z sukcesu będącego wynikiem i odzwierciedleniem ich możliwości i umiejętności, niż z sukcesu będącego wynikiem szczęśliwego zbiegu okoliczności lub działań innych ludzi

-ludzie o silnej motywacji osiągnięć mają szczególnie wyraźną potrzebę uzyskania wiedzy o własnych umiejętnościach i możliwościach. Przeważnie zadania o średnim stopniu trudności dostarczają ludziom najwięcej okazji, aby dowiedzieć się czegoś o własnych zdolnościach i umiejętnościach.

Nie mam pewności co do tego pytania bo jest trochę dziwnie sformułowane. Może w innej literaturze jest to tak napisane, że jest oczywiste o co chodzi ja mam dostęp tylko do Strelaua i w nim jest identycznie jak wyżej:)

89. Wola jako wybór. Alternatywizm Ericha Fromma

Wolę pojmuje jako zdolność wcielania w życie nakazów rozumu. Wolność wiąże z wyborem, ale wybór ten nie dotyczy 2 równorzędnych możliwości, ale dokonuje się między rozwiązaniem „lepszym” i „gorszym”. Określenia te mają u Fromma swoje specyficzne zabarwienie, rzutujące na charakter rozumienia tego, co przynależy do obszaru problematyki woli. Chodzi tu o wybór działania racjonalnego lub irracjonalnego, czy też w zgodzie z dobrem bądź złem. Takie ujecie sytuuje problematykę woli na płaszczyźnie etycznej. Wolność polega tu na zdolności do podążania za głosem rozumu czy sumienia, niezależnie od istnienia irracjonalnych uczuć, nawyków, oraz związanych z nimi tendencji. Wolność wyboru dotyczy przy tym zawsze kręgu realnych możliwości. Rola takich czynników wyznacza pewną sferę, w obrębie której jednostka może się- w sposób mniej lub bardziej wolny poruszać. Zdaniem Fromma zakres wolności dotyczy zawsze konkretnego człowieka i konkretnego czasu. Wolność wyboru nie jest więc czymś, co się posiada lub nie, jest to raczej cecha struktury charakterologicznej danej osoby. Z takiego dynamicznego ujęcia woli wynika, że indywidualna wolność wyboru ciągle się zmienia, pozostając w relacji do konkretnego sposobu życia. Decydujące znaczenie w walce o wolność woli ma więc problem uświadomienia. Uświadomienie to posiada kilka poziomów: prawdziwego dobra i prawdziwego zła, o jakim można mówić w konkretnej sytuacji każdego wyboru; po drugie trzeba uzmysłowić sobie rodzaj działań wiodących do celu; po trzecie zdać sobie sprawę z rzeczywistych możliwości wyboru oraz konsekwencji różnych wyborów i działań; na końcu ważne jest zrozumienie faktu, że sama świadomość jako taka nie może być skuteczna, jeśli nie towarzyszy jej wola działania, gotowość znoszenia bólu frustracji wynikłej w sposób konieczny z przeciwstawienie się irracjonalnym uczuciom. W tym ostatnim punkcie wola nie występuje tylko w kontekście samego wyboru, lecz także zdolności do wcielania go w życie, a więc funkcji siły woli.

Im bardziej jednostka wykształciła w sobie zdolność do wyboru dobra, tym mniej trudu kosztuje ją ten wybór. Jeżeli ta zdolność jest mała, wówczas wybór dobra wymaga olbrzymiego wysiłku woli, pomocy innych, a także sprzyjających okoliczności.

Wymogi, jakie stawia przed wolnym człowiekiem Fromm są wysokie. Wymagają one dużego wysiłku, czujności i rezygnacji z tendencji do samooszukiwania. Czujność jest tu o tyle istotna, że prawdziwa możliwość wyboru dotyczy sytuacji dużo wcześniejszych, niż się wydaje: na ostatnim etapie decyzji faktycznego wyboru może już nie być; człowiek jest wtedy w zbyt silnej władzy swych uczuć lub staje się niezdolny do zobaczenia prawdziwego stanu rzeczy. „Większość ludzi ponosi porażkę ponieważ mają zamknięte oczy i nie widzą kiedy znajdują się na rozwidleniu dróg”.

90. Wola jako wybór. Wola sensu Victora Frankla

frankl = życie stawia ludziom pytania; człowiek zawsze ma możliwość udzielenia wolnej odpowiedzi. Do natury człowieka należy bowiem to, że jest wolny i odpowiedzialny.

Człowiek jest zależny od cielesności, sytuacji życiowej, skłonności. W tym sensie jest kimś zupełnie przypadkowym. A jednak potencjalnie jest wolny, ponieważ jest zdolny do zajęcia postawy wobec warunków, w jakich się znalazł i w jakie go „wyposażono”. Potencjalna „wolność od” (np. od własnej faktyczności psychofizycznej), którą umożliwia samodystansowanie, nie jest jedyną wolnością, którą dysponuje człowiek. Drugą jest „wolność do” (np. do wprowadzenia zmian). Stawanie się innym jest tu związane z samotranscendencją. Wolność w tym ujęciu jest wolnością od „bytu określonego” i w stosunku do stawania się innym. Wolność tę zyskuje człowiek dzięki możliwości samouświadomienia i samookreślenia. Owo „stawanie się innym” umożliwione przez wolność nie przebiega w próżni - jest ono za każdym razem zorientowane na obiektywny świat sensu i wartości.

Wolność człowieka jest w jego „osobie duchowej”. Duchową osobą jest w człowieku to, co za każdym razem i zawsze może opanować. „Osoba duchowa” jest w stanie zdystansować się zarówno wobec sytuacji zewnętrznych, jak też wobec własnych dyspozycji - a więc charakteru. Dzięki temu dystansowi człowiek zdobywa wolność: może podjąć taką bądź inną decyzję. Zatem mając do czynienia z konkretną sytuacją, można co najwyżej przewidzieć, jak dany człowiek by się zachował zgodnie np. z naciskami środowiska czy ze skłonnościami swego charakteru, ale nie można wiedzieć, jak zachowa się faktycznie; ostatecznie rozstrzygające jest zawsze zajęcie stanowiska przez osobę.

Człowiek poszukuje sensu; nie chce istnieć za wszelką cenę, chce żyć z sensem. Nieporozumieniem jest rozpatrywanie woli sensu jako jeszcze jednego popędu w życiu człowieka. Po pierwsze - prowadziłoby to do ujmowania człowieka przez pryzmat homeostazy, a więc dążenia do redukcji napięcia. Wówczas wypełnianie sensu, realizacja wartości byłyby jedynie jeszcze jednym czynnikiem zapewniającym równowagę, czymś w rodzaju biologicznej konieczności. Tymczasem nie jest tak, że realizacja wartości czy wypełnianie sensu prowadzi do spadku napięcia. Przeciwnie, pewien jego poziom jest niezbędny, by cele i ideały mogłyby być realizowane.

Wypełnianie sensu nie jest tożsame z samorealizacją. Chodzi tu o wypełnienie sensu, a nie wypełnienie własnego „ja”. Samorealizacja - o ile jej celem jest sam człowiek - zaprzecza jednemu z podstawowych atrybutów ludzkiej egzystencji, za jaki Frankl uważa samotranscendencję, a więc wykraczanie poza siebie, w kierunku obiektywnie istniejących celów i wartości.

Wypełnienie sensu wiąże się z urzeczywistnieniem wartości. Nadawanie znaczenia własnemu istnieniu wymaga od człowieka otwarcia się na świat wartości przekraczających wartości chwilowe, oraz próbę ich realizacji w ciągu życia. Człowiek zawsze i pierwotnie stoi wobec wartości (obiektywnych i wiecznych), które mimo to dane są mu każdorazowo w niepowtarzalnej sytuacji jego życia. Wartości i sens tkwiące w sytuacji są obiektywne w tym znaczeniu, że człowiek ich w daną sytuację nie „wkłada”, ani ich nie tworzy, gdyż są one w niej już potencjalnie zawarte, ale są też subiektywne - w tym znaczeniu, że zawsze dotyczą tej osoby i tej sytuacji, a ewentualny sposób ich realizacji czy wypełnienia jest konkretny, indywidualny i niepowtarzalny.

Frankl wyróżnia trzy możliwe sposoby urzeczywistnienia wartości: kreatywność, przeżywanie i zajmowanie postawy. Każdy z nich może prowadzić do odkrycia sensu życia. Pierwszy sposób polega na pracy i wytwarzaniu dzieł, drugi - na przeżywaniu czegoś (prawdy, piękna dobra) lub spotkaniu kogoś (miłość, przyjaźń). Wreszcie trzeci związany jest z umiejętnością znoszenia losu. O ile pierwszy zwraca uwagę na dokonania w świecie zewnętrznym, drugi - na bogactwo wewnętrznego świata doświadczeń, o tyle trzeci pokazuje, że nawet w sytuacji beznadziejnej, której nie można zmienić, człowiek może zmienić sam siebie i sytuację, w której się znalazł. Stąd wartości postawy przewyższają etycznie wartości twórcze i przeżyciowe.

Otwarcie się na sferę wartości wyższych, jako tych, których sens jest najtrwalszy, najgłębszy i nieograniczony (co umożliwia czerpanie z nich także w sytuacji, wydawałoby się, beznadziejnej), jest zarazem źródłem wewnętrznego wzrastania. Brak odkrycia wartości lub odmowa ich realizacji - gdyż tylko wartości realizowane mogą stanowić dla osoby źródło sensu - powodują poczucie wewnętrznej pustki i utratę poczucia sensowności własnego życia.

Wola sensu to jako rodzaj ogólnego pragnienia, związanego z możliwościami samotranscendencji człowieka.

samodystansowanie, samotranscendencja, osoba duchowa, potrzeba sensu

91. Pobudzenie emocjonalne jako determinanta aktywności funkcjonowania organizmu

Pobudzenie emocjonalne to chwilowy stan organizmu, charakteryzujący się energetyzacją somatyczną zmianami świadomości, polegającymi n na zwężeniu jej pola. Pobudzenie wprowadza organizm w stan ułatwiający przejawianie zachowań adaptacyjnych w warunkach zwiększonych wymagań.

Zbyt wysoki, jak i zbyt niski poziom pobudzenia nie sprzyja efektywnemu funkcjonowaniu (optymalny jest średni - 1. Prawo Yerkesa-Dodsona). Jeśli zewnętrzna stymulacja jest zbyt silna i następuje przeciążenie informacyjne systemu, wówczas układ siatkowaty uruchamia mechanizmy niedopuszczające do świadomości podmiotu wszystkich napływających informacji lub też przeorganizowujące lub upraszczające ich znaczenie.

Teoria psychologicznej zmiany ukierunkowania Aptera- istnieją dwa poziomy pobudzenia; to który z nich będzie w danym momencie korzystny, zależy od przyjętej przez podmiot orientacji wobec zewnętrznej rzeczywistości; autor wyróżnił dwie takie orientacje:

• stan teliczny- wiąże się z sytuacją, gdy człowiek ukierunkowany jest na realizację określonego celu; podmiot funkcjonuje lepiej, jeżeli poziom pobudzenia nie jest zbyt wysoki, a gdy zadanie jest trudne optymalny poziom pobudzenia powinien być relatywnie niski

• stan parateliczny- wiąże się z nastawieniem na samą aktywność, a nie na jej instrumentalny wobec celu charakter; podmiot funkcjonuje tym lepiej, im wyższy jest poziom pobudzenia- odczuwa wówczas podniecenie, funkcjonuje szybko i sprawnie

Ludzie różnią się trwałym nastawieniem na funkcjonowanie w trybie telicznym i paratelicznym, co w znacznym stopniu determinuje odmienność w sprawności ich funkcjonowania w określonych stanach pobudzenia emocjonalnego.

92. Emocja jako generator programu działania i jako informacja

Poszczególne emocje uruchamiają odpowiadające im programy działania np. wstręt skłania podmiot do dystansowania się od obiektu emocji, strach uruchamia program ucieczki lub zastygnięcia w bezruchu itp. Emocje stanowią dla podmiotu wskazówkę, co aktualnie dzieje się istotnego w jego środowisku zewnętrznym, w jego ciele albo w jego systemie poznawczym.

Ukierunkowanymi zachowaniami ludzi steruje motyw [uświadomienie celu i programu, umożliwiające danej osobie podjęcie określonej czynności]. Tomkins określa motyw jako sygnał określonej potrzeby, ale zwraca uwagę, że bez wystąpienia emocji sygnał ten byłby zbyt słaby, żeby rozpocząć działanie. Ludzie w swoim życiu nie rozpatrują szczegółowo wszystkich, potencjalnych możliwości- prowadziłoby to do przeładowania informacyjnego i starty czasu- lecz właśnie emocje pełnią funkcję detektora tego, co jest zdecydowanie dobre i zdecydowanie złe, i stają się filtrem informacyjnym.

Poza tym emocje wypełniają luki informacyjne, są dodatkowymi informacjami. Przeżywanie nastroju pozytywnego mówi o tym, że w zewnętrznym środowisku nie dzieje się nic niedobrego i można nie angażować wysiłku poznawczego, lecz kierować się heurystykami. Emocje i nastroje negatywne informują natomiast, ze powinny zostać podjęte jakieś działania korekcyjne i interwencyjne, co motywuje człowieka do systematycznego przetwarzania informacji.

93. Motywacja w przebiegu zachowania - wymienić i omówić krótko poszczególne etapy

URUCHOMIENIE zachowania - źródłem często są czynniki emocjonalne (osiągnięcie pozytywnego lub uniknięcie negatywnego afektu)

• Model Atkinsona i McClellanda (motywacja jest iloczynową funkcją wartości celu i oczekiwań dotyczących jego osiągnięcia. Tendencja do podjęcia działania jest tym silniejsza, im większa jest subiektywnie oszacowana wartość celu)

• Trzy komponenty motywacyjne( Pintrich, DeGroot): wartości, możliwości, afektu

• Cztery elementy uruchamiające działanie(Heckhausen, Kuhl): wartość zakładanych wyników, oczekiwania, odpowiedniość między celem a możliwościami jednostki, pobudzenie emocjonalne)

- PODTRZYMANIE aktywności i wytrwałość - ludzie często podejmują długoterminowe działania, co znaczy, że napięcie motywacyjne musi być podtrzymywane długi czas, gratyfikacje związane z wynikiem są bardzo odległe, a mimo to ludzie są gotowi ponosić znaczne koszty psychologiczne. Gollwitzer wyróżnia między początkowymi pragnieniami i końcowymi 4 fazy działania: przeddecyzyjną (podmiot wybiera co będzie robił), przeddziałaniową (planowanie zachowania ->kiedy, jak, gdzie, czas), wykonaniową ( od początku realizacji planu do obserwacji konsekwencji), podziałaniową ( operacja ewaluacji wyniku)

- ZANIECHANIE działania przed osiągnięciem planowanego wyniku, co często spowodowane jest brakiem podtrzymania działania, związane jest to z brakiem gratyfikacji, przesyceniem mniejszymi nagrodami, motywacja zewnętrzna często zakłóca działanie, przy prostych zadaniach pojawia się znudzenie, kolejnym czynnikiem jest utrata ważności przez działanie lub pojawienie się innego ważnego działania, zbyt wysoka motywacja wyjściowa, lęk przed niepowodzeniem i lek przed sukcesem

- ZAKOŃCZENIE działania - porównywanie wyniku założonego z otrzymanym, jeśli jest zbieżność, to kończę zadanie, również gdy inni udzielą informacji, że już wystarczy, na zakończenie wpływa też znudzenie i zmiana standardów dotyczących planowanego wyniku

94. Motywacja związana z obrazem własnej osoby

Festinger ->„w organizmie człowieka istnieje popęd do oceniania własnych opinii i możliwości”, jest to potrzeba równie ważna jak zaspokojenie głodu, oddychania czy snu.

Trope-> celem ludzi jest redukcja niepewności co do własnych możliwości, poszukują danych o jak największej diagnostyczności (odkrywanie własnych umiejętności i zdolności jest tak samo ważne jak dowiadywanie się o swoich brakach i ułomnościach)

Sorrentino, Short, Swann -> ludzie zorientowani są na zdobywanie informacji ugruntowujących ich dotychczasową wiedzę niż na poszukiwanie danych, które mogłyby ją rzeczywiście zweryfikować

Inni -> człowiek szuka informacji, które mogłyby dostarczyć mu przesłanek pozytywnego myślenia o sobie (dążenie człowieka do podtrzymania i podnoszenia własnej samooceny)

Wszystkie te tezy są poparte badaniami empirycznymi.

(Obecnie psychologia przestaje się spierać która z tych tendencji dominuje-->skupia się na osobowaości i sytuacjach które te tendencje uaktywniają.)

95. Motywacje samoaktualizacji i samorozwoju

Koncepcja zapoczątkowana przez Carla Rogera wg którego podstawa funkcjonowania człowieka jest motywacja samorozwoju czy in. samoaktualizacji . człowieka charakteryzuje tylko jeden motyw: rozwoju, spełniania się i osiągnięcia zupełności. Specyficzne zjawiska jak głód, pragnienie, unikanie bólu- są jedynie poszczególnymi aspektami motywu ogólnego.

Podstawą rozwoju i realizacji motywu wzrostu jest doświadczenie w dzieciństwie bezwarunkowej miłości.

5 przejawów funkcjonowania człowieka dążącego do wzrostu:

• otwartość na nowe doświadczenia-pełna, niezafałszowana percepcja zdarzeń i doświadczenia emocjonalne

• koncentracja na teraźniejszości- ważny i wzbogacający jest każdy aspekt życia „tu i teraz”

• zaufanie do własnego organizmu- zaufanie własnej intencji

• poczucie wolności -poczucie kontroli nad własnym życiem i przyszłością

• kreatywność- zdolność do oryginalnego myślenia, rozwiązywania problemów nawet w dramatycznych okolicznościach

Podobne poglądy głosił Maslow (motywacja wzrostu jest ostatecznym celem jednostki). Klinger: gdy jednostka formułuje cel, który jest dla niej atrakcyjny, to wzbudza w sobie zobowiązanie do jego realizacji .Motywacje samoaktualizacji i samorozwoju człowieka związane są z czerpaniem przez człowieka satysfakcji z wywoływania zmian w zewnętrznym środowisku ( współczesne badania nad motywacją kompetencji i przyczynowością osobistą).

96. Zasada przywracania równowagi psychologicznej

Jednym z motywów człowieka jest nastawienie na odzyskanie zaburzonej równowagi organizmu. Jest to popęd biologiczny, mający źródła w fizjologicznym stanie organizmu. W przypadku zaburzenia równowagi pojawiają się potrzeby wzbudzające w organizmie aktywność ukierunkowaną na przywrócenie względnej stałości swego wewnętrznego środowiska (powrót do stanu optymalnego- homeostazy).

Przykłady zachowań kierowanych motywem utrzymania homeostazy:

• Mechanizmy odpowiedzialne za odżywianie się, zaspokajanie pragnienia (biologia, uczenie się i poznanie; ośrodek głodu i sytości w przysadce)

• Zachowania seksualne

• Dążenie do równowagi poznawczej

97. Motywacje oparte na zaburzeniach równowagi

Do motywacji tego typu należą:

• motywacja hedonistyczna- C. Young- podstawową motywacją organizmów żywych jest dążenie do doświadczenia pozytywnego i unikania negatywnego afektu. Organizmy uczą się przejawiania reakcji prowadzących do pozytywnych zmian afektu (ich wydłużania i intensyfikowania) i unikania reakcji prowadzących do zmian negatywnych (Young i Greene). Stany organizmu związane z przeżywaniem negatywnych emocji (np. związanych z utratą czegoś) uruchamiają często dążenie do przywrócenia utraconego stanu rzeczy.

• motywacja poszukiwania nowości, złożoności i ciekawość poznawcza- aktywność jako nagroda sama w sobie, obejmuje skłonność do podejmowania działań ryzykownych w celu przeżywania wrażeń, doświadczeń nowych bodźców i sytuacji.

Wg Salomona po pewnym czasie od przeżycia silnego afektu negatywnego pojawia się dość długotrwała reakcja emocjonalna o przeciwnym znaku (tzw. Potrzeba hedonistyczna).

Wg Kruglańskiego- motywacja epistemiczna- ukierunkowująca na poszukiwanie i uzyskiwanie informacji i wiedzy.

Ludzie różnią się stopniem zorientowania na uzyskanie nowych, wzbogacających wiedzę, ale potencjalnie zaburzających struktury poznawcze, informacji.

Cacioppo i Petty- człowiekiem kieruje potrzeba poznania- skłonność do angażowania się w przetwarzanie informacji i czerpanie z tego satysfakcji.

• motywacja własnej efektywności ( White)jej podstawę stanowi motywacja kompetencji czyli posiadania zdolności do efektywnej interakcji z własnym środowiskiem. Potrzeba kontroli jest często powodem powstawania złudzenia , że wywieram wpływ na bieg wydarzeń w sytuacjach w których mają one obiektywnie losowy charakter (iluzja kontroli- E. Langer). Współcześnie: motyw wywierania wpływu na bieg zdarzeń jest jedną z najważniejszych sił ukierunkowujących ludzkie działanie.

98. Motywacje oparte na strachu i nadziei - koncepcja Mowrera

Każdy wzrost popędu prowadzi do wystąpienia emocji strachu. Organizm kojarzy i utrwala (warunkowanie klasyczne) określone bodźce, wywołujące wzrost popędu. Ich obecność motywuje organizm do zachowań redukujących strach.

Spadkowi popędu towarzyszy emocja nadziei, związana z uczeniem się unikania, bodźce z nią skojarzone stają się z czasem sygnałami redukcji popędu (jak wyżej- warunkowanie klasyczne).

Dodatkowo wraz ze zniknięciem sygnału strachu (redukcją popędu) pojawia się uczucie ulgi (podobne konsekwencje jak radość), a w przypadku niespełnionej nadziei pojawia się rozczarowanie, które wywołuje działania takie jak w przypadku strachu.

99. Konflikty motywów

Człowiek aktywny realizuje różne cele, a w konsekwencji narażony jest na nieustanne przeżywanie konfliktów motywacyjnych. 3 podstawowe rodzaje konfliktów wg K. Lewina to:

1. Konflikt dążenie- dążenie- sytuacja w której podmiot musi wybierac między dwiema pozytywnymi możliwościami o zbliżonym stopniu atrakcyjności.

2. Konflikt unikanie-unikanie- podmiot zmuszony jest do wyboru między dwiema negatywnymi możliwościami o zbliżonym stopniu awersyjności.

3. Konflikt dążenie- unikanie- określona możliwość decyzyjna wywołuje w podmiocie zarówno uczucia pozytywne jak i negatywne

Miller: jeśli cel wzbudza zarówno tendencje do dążenia jak i do unikania (konflikt3) to w miarę zbliżania się do niego

-wzrasta siła dążenia i wzrasta siła unikania

-gradient unikania jest bardziej stromy niż gradient dążenia (przyrost siły unikania jest szybszy od przyrostu siły dążenia)

Epstein: badania nad skoczkami spadochronowymi

-gdy skok jest odległy- wzrost tendencji do jego wykonania

-na pokładzie samolotu- bierze górę tendencja do unikania

100. Motywy afiliacji i zażyłości

eksp. S. Schachtera (1959) osoby, które miały wkrótce otrzymać uderzenia prądem wolały oczekiwać na nie w towarzystwie innych osób

potrzeba afiliacji - potrzeba przebywania z innymi ludźmi

• Morris- inni też się boją, więc nie mamy poczucia, że jesteśmy wyjątkowo tchórzliwi

• Byrne- szansa na zdobycie dodatkowych informacji o uderzeniach prądem, info ważne dla podmiotu

McClelland i Pilon- osoby z dużą potrzebą afiliacji były w niemowlęctwie poddawane treningowi socjalizacyjnemu, że matki ignorowały ich płacz  lęk przed społecznym odrzuceniem  wzmożona potrzeba przebywania z innymi ludźmi

ale: natężenie potrzeby afiliacji jest skorelowane z dużą liczbą przyjaciół, a lęk przed odrzuceniem nie z liczbą, lecz ze stopniem podobieństwa przekonań i postaw przyjaciół.

motyw zażyłości - preferencja lub gotowość do doświadczeń interpersonalnych szczególnego rodzaju- doświadczeń ciepła, bliskości, szczerej rozmowy z inna osobą lub osobami.

( D. P. McAdams 1980)

silny motyw afiliacji: ci ludzie źle się czują w samotności, nawiązują interakcje z innymi; rozległość kontaktów

silny motyw zażyłości: lepiej znoszą samotność, silna potrzeba kultywowania starych znajomości; głębokość kontaktów

101. Plusy i minusy inspirowania rywalizacji na przykładzie badań psychologicznych

Abra 1993: większość ludzi twórczych preferuje funkcjonowanie indywidualistyczne, a nie rywalizacyjne czy kooperacyjne

Rywalizacja nie przynosi korzyści dla oryginalności myślenia i twórczego rozwiązywania problemów, bo zmniejsza się ilość wolnych zasobów poznawczych, które podmiot może zaangażować w twórcze i efektywne rozw. zadań

Rywalizacja destruktywnie wpływa na stosunki interpersonalne- wzrost nieufności i podejrzliwości wobec partnera

współpraca  ufność ( H. H. Kelley i A. J. Stahelski 1970)

eksp. Niehoff i Mesh: studenci na 4 grupy: warunki kooperacji, rywalizacji międzygrupowej, indywidualizmu i kontrolna. Najniższe wyniki mieli studenci rywalizujący.(dlatego pomysł naszego samorządu na stypendia dla 10% najlepszych nie był trafiony)

Rywalizacja:

redukuje racjonalność ludzkich działań, obniża motywację wewnętrzną, zwłaszcza u przegranych ( a tych jest w społeczeństwie więcej)

eksp. Sherifa: rywalizacja  agresja wśród 12-letnich uczestników obozów wakacyjnych

102. Motywacje manipulatorów i manipulowanych

manipulacja społeczna - planowe i celowe działanie, którego autor wywiera wpływ na osobę tak, aby nie zdawała sobie sprawy z tego, że podlega jakimkolwiek oddziaływaniom, bądź by nie była świadoma siły lub konsekwencji tych oddziaływań

motywacje manipulujących: maksymalizacja własnego interesu (lub instytucji, z którą się identyfikuje)

np. technika niskiej piłki (cena auta niska, kupujący decyduje się na nie, potem okazuje się, że cena jest wyższa)

motywacja manipulowanych: poczucie zobowiązania- człowiek jest skłonny do kontynuowania działań, w które się zaangażował z własnej woli

reguła wzajemności

mechanizmy wynikające z konformizmu (np. skłonność ulegania autorytetom

103. Poznawcze koncepcje motywacji

* dotyczą wszystkich zwierząt

* konsekwencje deprywacji sensorycznej ( Solomon, Łukaszewski),{ Badania inspirowane koncepcja Hebba o proc. mózgowych}

Wyróżniono 4 konsekwencje deprywacji:

1. zaburzenia percepcji

2. z. proc. myślowych, pamięci itp.

3. halucynacje, sny na jawie

4. negatywne napięcie, lęki

* brak inf. Dezorganizuje proc. mózgowe

* podwaliny do teorii stworzył behawiorysta Berlyne, który stwierdził, że zach. eksploracyjne uruchamiane są przez nowość, zmianę, dziwność, niezgodność. Złożoność, wieloznaczność, niewyraźność dostarczanych inf.

Konflikt poznawczy jest zjaw. Negatywnym,zakłócającym

• teoria równowagi poznawczej( Heider)

• teoria dysonansu poznawczego (Festinger):

Założenia - ludzie gromadzą dane poznawcze, które mogą być ze sobą porównywane i mogą prowadzić do: ( bierzemy pod uwagę tylko 2 elementy na raz!)

- konsonansu - z treści jednego elementu wynika drugi

- dysonansu - z treści jednego elementu wynika psychologicznie coś

przeciwstawnego /zaprzeczającego drugiemu

- braku związku - motywacyjnie obojętny

Wielkość dysonansu/ konsonansu zależy od istotności danych poznawczych, całkowita wielkość dysonansu jest tym większa, im korzystniejsza jest proporcja ważonych relacji dysonansowych do wszystkich relacji znaczących.

FAKTY:

*Dysonans zajmuje się zgodnością - sprzecznością.

*Zachodzi tylko przy zaprzeczaniu/wykluczaniu się inf.

*wielkość D zależy od ważności inf. I ilości elementów w dysonansie

*jest to stan przykry, im silniejszy dysonans tym większa chęć usunięcia go

* często zwraca się uwagę, że to, co wyjaśnia się dysonansem może być tez wytłumaczone na wiele innych sposobów

104. Poznawcze wyjaśnienie efektu facylitacji społecznej

Facylitacja społeczna-procesy ,dzięki którymi obecność innych ludzi intensyfikuje zachowania jednostki

1. Duval i Wicklund - obecność ludzi doprowadza jednostkę do stanu :

• Obiektywnej samoświadomości- uwaga skierowana jest na siebie jako „obiekt percepcyjnie dostępny innym”, czyli człowiek koncentruje się na tym jak widzą go inni

• Wtedy różne standardy funkcjonowania stają się bardziej wyraziste poznawczo-też te związane z aktualnie wykonywaną czynnością

• Jeśli standardy są wyższe od aktualnego poziomu wykonania, pojawia się rozbieżność

• Rodzi ona napięcie motywacyjne - aby je zredukować człowiek intensyfikuje wysiłek ukierunkowany na zadanie

• Zadanie łatwe- brak niepokoju- zwiększając wysiłek można wywrzeć pozytywne wrażenie

• Zadania trudne- większy wysiłek nie gwarantuje sukcesu ,wyniki wciąż za niskie i nie można ich poprawić----wzrost niepokoju i zmniejszanie wysiłku, uwaga kierowana na rzeczy nie związane z bieżącą aktywnością

2) Baron

• Człowiek ma ograniczone zasoby poznawcze

• Dystraktory - w tym obecność ludzi -angażuje część zasobów uwagi

• Zawęża się pole uwagi - skoncentrowanie jej na niewielkiej liczbie bodźców

• Dobre jest to dla prostych zadań bo wymagają małej liczby bodźców

• Trudne zadania wymagają objęcia uwagą szerokiej gamy bodźców ale brak wolnych zasobów-----pogorszenie wykonywania zadania

W tym wypadku bierzemy pod uwagę wpływ biernych widzów, a w wypadku próżniactwa wpływ ludzi, którzy są zaangażowani w tą samą czynność, co jednostka (tworzą grupę)

105. Psychologiczne przyczyny, przejawy i wyjaśnienia występowania zjawiska próżniactwa społecznego

PRÓŻIACTWO SPOŁECZNE- zmniejszenie przez jednostkę wysiłku wkładanego w pracę grupową 

I Badania Ringelmmana - przeciąganie liny- ludzie, którzy robią to samotnie, wkładają więcej siły niż ludzie  pracujący w grupie. Im większa grupa tym wartość włożonego wysiłku maleje

Daszkowski :2 osoby wkładały 93% swej możliwej siły ,3 osoby- 85%  ,8 osób- 49% 

Przyczyny:

1) Rozproszenie odpowiedzialności -wyjaśnienie to nawiązuje do wyników badań Darley'a i Latane - im więcej osób, którzy są obserwatorami tragicznego wypadku, tym mniejsza szansa ,że ktoś pośpieszy z pomocą (w mniejszym stopniu każda z osób czuje się odpowiedzialna  za skutki i przebieg wypadku) We wspólnym wykonywaniu zadań też następuje rozłożenie odpowiedzialności

2)  Kierowanie się zasadą równości- osoba pracująca w grupie chce dostosować swój osobisty wysiłek do poziomu wysiłku przejawianego przez pozostałych członków. Zakłada ,że inni nie będą wkładać swego max. wysiłku, sama więc też nie daje z siebie wszystkiego

3) Strategia chowania się w tłumie- zazwyczaj zadania,w których występuje próżniactwo,są nudne lub męczące. Jednostka  unika więc aktywności, gdyż jest nieprzyjemna,licząc że inni to wykonają

4) Wypełnianie społecznego standardu- kluczowa rola- standardy wykonania  i oczekiwania wobec jednostki. Gdy są jasne- jednostka wkłada więcej wysiłku aby osiągnąc określony standard (ponieważ pojawia się dyskomfort) W przeciwnym wypadku (czyli kiedy standard nie jest sprecyzowany)  dyskomfort nie występuje  i ludzie nie angażują się w pełni. W zadaniach grupowych standardy rzadziej są jasno określone 

106. Obraz polskiej produktywności w badaniach psychologów

- naruszenie podstawowych norm etycznych życia społecznego własnej moralnej uczciwości wydaje się polaką naturalne ( Doliński)

- tendencja do pomniejszania kapitału w polskim społeczeństwie jest wyjątkiem od reguły niz obowiązujacą normą (Doliński)

- polacy raczej nie oszczędzają z myślą o przyszłości są też ostrożni w decyzjach o inwestycjach

107. Motywacja osiągnięć w psychologii

- tendencja do osiągania i przekraczania standardów doskonałości związane z odczuwaniem pozytywnych emocji w sytuacjach zadaniowych spostrzeganych jako wyzwanie

- zainteresowanie współzawodnictwa z pewnym wzorem doskonałości (coffer)

-tendencja do współzawodniczenia z uzewnętrznionymi standardami doskonałości (widerszel)

- jeden z podstawowych elementów determinujących przedsiębiorczość objawiający się stworzeniem małych firm (mcclelland)

108. Potrzeba osiągnięć według wybranych trzech psychologów

Murray - teza o istnieniu ,, potrzeby osiągnięć”

• Różni się ona nasileniem u różnych ludzi

• Wpływa na tendencje dążenia do sukcesu i ocenę własnej sprawności

McClelland - narzędzia do mierzenia siły ,, potrzeby osiągnięc”

• Do analizy siły osiągnięć posłuży mu fantazjowanie osób badanych, bajek analiza źródeł historycznych

Reykowsky - uwarunkowania

• Czynniki organizmalne- np. wiek potrzeba stymulacji

• Czynniki somatyczne - wymagania i wzory

• Panująca społeczna forma ładu - system kategorii w jakich ujmowane jest życie społeczne

109. Paradoks ludzkiej egzystencji według Ericha Fromma i propozycja jego rozwiązania

- człowiek jednocześnie szuka bliskości i niezależności , wyjątkowości i odrębności

- rozwiązaniem tego paradoksu a zarazem moralnego problemu może stać się produktywność

• Praca

• Miłość produktywna (troska, odpowiedzialność)

• Rozum ( wiedza, myślenie produktywne)

- rozwój ,,Ja” nigdy się nie kończy

110. Orientacja produktywna i nieproduktywna według E. Fromma

Orientacja produktywna:

- freudowskie libido w znaczeniu symbolicznym

- osiągnięta zdolność produkcji naturalnej

- fundamentalna postawa umysłowa emocjonalna i zmysłowa relacja wobec innych , siebie samego i do rzeczy

- zdolność człowieka do używania swych władz oraz realizacji przyrodzonych człowiekowi potencjalnych możliwości w poczuciu wolności i niezależności do jakichkolwiek sił je kontrolujących

- człowiek doświadcza siebie samego jako uosobienie wszystkich swych sił że czuje się aktorem tzn czuje się jednością ze swoimi zdolnościami

Orientacja nieproduktywna:

-receptywna - wrażliwi na porzucenie zależni od ludzi lojalność

- eksploratorska - zabieranie, autonomiczność

- tezauryzatorska - zabezpieczenie, apodyktyczność, oszydzenie

- merkantylna - ,, jestem tym co robię i jakiego mnie pragniecie”

str. 81

---