Charakterystyka młodzieży
Młodzież gimnazjalna to młodzież w okresie dorastania. Przedstawione tu zostanie co się w nich zmienia i jakim przeobrażeniom ulęgają
Zmiany fizjologiczne przemiany organizmu które można zaobserwować rozpoczynają się od tzw. skoku pokwitaniowego. Jest to szybki wzrost ciała, który u chłopców występuje przeciętnie między 12 15. r.ż i powoduje przyrost wysokości o około 20 cm, a towarzyszy mu przyrost wagi ciała o około 20 kg. U dziewcząt ten skok rozpoczyna się o około 2 lata wcześniej niż u chłopców, trwa krócej i jest mniej nasilony. U chłopców i dziewczyn w okresie dorastania zachodzą zmiany w obrębie szkieletu to znaczy: wzrasta jego długość, zmieniają się proporcje i skład. U dziewczyn występuje bardziej gwałtowny rozwój szkieletu od chłopców; struktura ich kości osiąga dojrzały poziom do17 roku życia., zaś chłopcy to stadium osiągają prawie dwa lata później. W okresie dorastania wzrasta ciężar szkieletu u obu płci, lecz wyraźniej zaznacza się to u chłopców.
Bardziej zróżnicowana procesie dojrzewania organizmu u obu płci jest budowa ciała. U chłopców rozrastają się ramiona, a sylwetka staje się bardziej „ kanciasta”, zaś u dziewcząt rozrasta się miednica( przygotowując ich organizm do przyszłego macierzyństwa) oraz podskórna tkanka, powodująca zaokrąglenie się sylwetki. Zmiany w wyglądzie i czynnościach ciała które dostrzegane są przez osoby dorastające wpływają na ich obraz własnej osoby oraz związane nim emocje. Mogą one być źródłem radości, np. wyraźny wzrost siły mięśni u chłopców. Często w fazie dorastania dominują ambiwalentne postawy, a niekiedy dezaprobata zmian. Dzieje się tak gdyż obraz samego siebie dotyczący cech fizycznych ( „ Ja” - cielesne), „zderza się” z wyidealizowanymi normami dotyczącymi wyglądu i sprawności ( „Ja” - idealne). Występuje zjawisko porównywania siebie z lansowanymi przez środki masowego przekazu wzorami, które zazwyczaj wypada negatywnie, jeśli chodzi o sylwetkę. Ważny wpływ na konsekwencje emocjonalne i społeczne ma to czy chłopiec lub dziewczyna należy do wcześnie dojrzewających czy późno dojrzewających.
Chłopcy wcześnie dojrzewający mają większe szanse na wybicie się w sporcie z powodu swego wzrostu siły. Jest też prawdopodobne, że wcześniej osiągną pewność siebie w kontaktach z dziewczętami, niż późno dojrzewający chłopcy. Są oni bardziej pewni siebie, swobodni i aktywni oraz są zarówno przez rówieśników, jak i przez dorosłych, oceniani jako bardziej atrakcyjni. Inaczej jest u dziewcząt.
Dziewczyny wcześnie dojrzewające( w porównaniu z późno dojrzewającymi), mają więcej osobistych problemów, np. zakłopotanie wzrostem, sylwetką czy menstruacją. Wykazuje się u nich też częste występowanie objawów psychosomatycznych, a także częstsze kontakty z alkoholem i narkotykami. Mają one więcej konfliktów z rodzicami, otoczenie oczekuje od nich większej odpowiedzialności, podczas gdy społecznie i intelektualnie są jeszcze dziećmi.
Te drugie zaś mogą być przewrażliwione na punkcie własnej osoby, gdyż pozostają poza ustalonymi normami rozwojowymi, w przeciwieństwie do wcześnie dojrzewających, którzy wyprzedzają normy rozwojowe.
Młodzież w tym wieku zbliża się do rówieśników, znajdujących się w pobliżu i z którymi mogła by się wspólnie bawić. Młodzież ta bardziej aktywnie dobiera sobie partnerów, oczekując od nich wymiany myśli i współdziałania.
Do form interakcji w grupie rówieśniczej zalicza się: paczki, grupy oraz przyjaźń.
Paczki - są małymi, intymnymi w swym charakterze grupami które są złożone z osób najpierw tej samej płci, później przeciwnej , które są w tym samym wieku ale mających te same zainteresowania i wywodzących się z podobnych środowisk społecznych.
Ludzie z paczki zazwyczaj spotykają się codziennie np.: w szkole lub w sąsiedztwie.
Grupy- połączone są na zasadzie podobieństwa szerszych zainteresowań społecznych, oczekiwań przyszłego życia oraz orientacji zawodowych.
Cechy które różnicują grupy koleżeńskie to interakcje heteroseksualne. Nie jednokrotnie przedmiotem zainteresowań takich grup są zawody lekkoatletyczne, koncerty, tańce. Grupy koleżeńskie mają też nie zaplanowane działania. Większość grup gromadzi się w miejscu spotkań popularnym u wszystkich członków, jak na przykład na parkingu, rogu ulicy czy pobliskim parku.
Przyjaźń- typ najmniejszej grupy rówieśniczej, która złożona jest z dwu jednostek, najprawdopodobniej o zbliżonej osobowości i temperamencie.
Działalność dorastających ma pewne charakterystyczne dla tego okresu życia właściwości. Zalicza się do nich :
zdolność do wyznaczania odległych celów, oraz podporządkowana im,
zorganizowana i planowa aktywność.
- poszerzanie się działalności wskutek wchodzenia w nowe sytuacje i nowe środowiska społeczne, a także wskutek poznawania nowych obszarów wiedzy i wytworów człowieka.
- dążenie do przeżyć wzruszających i pięknych.
Oprócz wyżej wymienionych cech działalności można jeszcze wyróżnić cechę wspólną którą jest intensywność ich działań, oddanie się jakiejś ulubionej czynności bez reszty, bez względu na zmęczenie i inne przeszkody.
Obszarem w którym występuje konflikt między dorastającą młodzieżą jest rodzina.
Według E. M. Duvalla, te obszary konfliktowe wynikają z następujących sprzeczności: między kontrolą ze strony rodziców- a potrzebą swobody u dorastających; między odpowiedzialnością rodziców- a dzieleniem się nią z dorastającymi; miedzy przykładaniem przez rodziców dużej wagi do nauki szkolnej - a poświęcaniem czasu na inne rodzaje aktywności przez dorastających
„Życie rodzinne znajduje się pod ogromnym naciskiem ze względu na pragnienie autonomii, w tym też poszukiwanie indywiduacji. Indywiduacja jest wtedy, gdy dorastający zaczynają uwalniać swe postawy i przekonania od postaw i przekonań swych rodziców. W tym okresie rozwojowym, ze względu na walkę o bardziej niezależną tożsamość i stopniowy wzrost dorastających. Rodzice często są zmuszeni do ponownego zmodyfikowania relacji dziecko- rodzic. Muszą oni po raz pierwszy zdać sobie sprawę z tego, że ich potomkowie są zdolni do podejmowania dojrzałych decyzji w sprawach ich dotyczących i że wkrótce pójdą dalej ustalając swój własny, niezależny styl życia i urządzenia się w życiu.
Ludzie podają następujące przyczyny konfliktów miedzy rodzicami i dorastającymi dziećmi a mianowicie: zachowania seksualne, pieniądze, ubrania, narkotyki, postępy w nauce, przyjaźń w ogóle oraz używanie samochodu rodzinnego. Wpływ na konflikty ma płeć . W okresie dorastania chłopcy i dziewczynki wykazują skłonność do silniejszego nie zgadzania się z matkami niż z ojcami. Może być to rezultatem tego, że matki w większym stopniu zajmują się czynnościami związanymi z prowadzeniem domu.
Konflikty między rodzicami a ich dorastającymi dziećmi niejednokrotnie są konfliktami pozornymi, gdyż rodzina staje się jedynie „polem bitwy” dla wrogich uczuć, których geneza tkwi poza nią.
Następnym zjawiskiem wartym poruszenia w tym rozdziale jest poszukiwanie tożsamości przez dorastającą młodzież.
Głównym celem dorastającej jednostki jest osiągnięcie dającej poczucie bezpieczeństwa oraz stabilnej tożsamości „ ja” ( ego- identity) oraz świadomości siebie. Ta tożsamość” składa się z trzech istotnych składników:
Poczucia jedności, czyli zgodności ( koherencja ) obrazu „ ja”
Poczucia ciągłości w czasie obrazu „ ja”
Poczucia wzajemności między własnym obrazem „ ja” a sposobem w jaki jest się spostrzeganym przez innych.
Według K. Obuchowskiego istnieją 3 fazy poszukiwania przez młodzież własnej tożsamości związanej z sensem życia:
Identyfikacji-„ występuje gdy dorastający utożsamia się z zewnętrznymi wzorami ( w tym z autorytetami)
kosmiczna - charakterystyczną cechą tej fazy jest oderwanie się od rzeczywistości, rozmach a zarazem chaos w poszukiwaniu celu i sensu życia
dojrzałego sensu życia- ta faza ma miejsce wtedy człowiek potrafi określić siebie i sens swojego istnienia
Niepowodzenie w osiągnięciu poczucia mocnej, satysfakcjonującej i trwałej tożsamości prowadzi do rozproszenia ról (role-diffusion) albo do poczucia dezorientacji co do tego, czym lub kim się jest.
W tym okresie u młodzieży występuje najczęściej pierwsza miłość zwana inaczej romantyczną, ponieważ istotą jej jest idealizowanie obiektu miłości., oraz dochodzi do pierwszych stosunków seksualnych.
Czas inicjacji seksualnej jest zróżnicowany, najczęściej przypada on, zarówno chłopców jak i u dziewcząt na okres młodzieńczości. Można wyróżnić trzy odmienne nastawienia młodzieży do seksu: hedonistyczne, wulgarne oraz świadomie powściągliwe. Ostatnie nastawienie bywa uzasadniane trojako:
czekaniem na wielkie uczucie,
czekaniem na większa własną dojrzałość
czekaniem na zawarcie związku małżeńskiego