KANCELARIE ZIEMSKIE

• funkcjonowały w powiatach sądowych

• służyły sądowi ziemskiemu, który „obsługiwał” szlachtę posesjonatów

• skład sądu: sędzia, podsędek, pisarz (wszyscy mianowanie przez króla)

KANCELARIE GRODZKIE

• „obsługuje” sąd grodzki, zajmujący się szlachtą „gołotą” oraz urząd grodzki, który przyjmował sprawy niesporne i funkcjonował cały rok

• starosta generalny (ingres - mianowanie starosty)

* organizator i kierownik kancelarii grodzkiej

* zastępca króla

* jurysdykcja, sprawy karne (4 artykuły kardynalne: zgwałcenie kobiety, podpalenie, napad na drodze publicznej, zbrojny napad na dom)

* prawo powołania pod broń

* księgi sądowe jego własnością (księgi starościńskie) - capitanealia (akta sporne)

- liber resignationum (akta wieczyste)

• burgrabia - zastępca starosty, panował w grodach bez prawa wieczności (księgi burgrabialia - wpisy akt niespornych)

• surogator - urząd funkcjonujący od II poł XVII w, kiedy zlikwidowano funkcję starosty, zajmował się sądownictwem skargowym (akta wieczyste)

• personel kancelarii grodzkiej: sędzia grodzki, pisarz grodzki

• pisarz grodzki - brał udział w rozprawach, wpisywał akta do ksiąg, dbał o stan ich zachowania

• właściwy personel kancelarii:(urzędnicy zaprzysiężeni)

• regent - zwierzchnik personelu, zastępca pisarza, zajmował się nadzorowaniem pracy kancelaryjnej, oprawianiem ksiąg, viceregent

• susceptanci - dokonywali wpisów w protokołach

• palestranci:

• skrybenci, inducenci - przepisywali

• lektanci - nadzorowali zgodność wypisów wychodzących z ksiąg grodzkich

• aktykanci

• ingrosanci

• klawiger (woźny)

• serie ksiąg grodzkich:

* księgi relacji - zawierające dokumenty niezbędne do przeprowadzenia sprawy przed sądem

* inskrypcje - sprawy niesporne i sporne, zeznania woli jednostronnej

* dekrety - wyroki sądu

* transakcje

* rezygnacje, akta wieczyste

* plenipotencje

* burgrabialia

* capitanealia - księgi sądownictwa skargowego, karnego

* libri civium - sprawy sporne z udziałem mieszczan