Przedmiot I Zadania Farmakologii
Farmakologia - jest to nauka o środkach leczniczych (lekach) i ich działaniu na organizm.
Nazwa pochodzi od słów greckich pharmakon - lek, trucizna i logos - nauka.
Lekiem nazywamy środek leczniczy, któremu nadano odpowiednią postać i który stosuje się w zapobieganiu, rozpoznawaniu bądź leczeniu chorób ludzi i zwierząt.
Zadaniem farmakologii jest m. In. Poszukiwanie nowych leków, poznanie działania i mechanizmu działania leków, ustalenie wskazań leczniczych i przeciwwskazań oraz racjonalnego dawkowania leków, ich toksyczności i działań niepożądanych.
Farmakologia dzieli się na kilka działów - m. In. Na farmakodynamikę, farmakokinetykę, farmakoterapię i inne.
Farmakodynamika - jest to nauka o zmianach czynności organizmu pod wpływem leku i mechanizmie działania leku.
Farmakokinetyka - to nauka o losach leków w organizmie, czyli o zmianach stężenia leku we krwi i tkankach jako wypadkowej wchłaniania, wiązania z białkami, przenikania do tkanek, metabolizmu i wydalania.
Farmakoterapia - jest nauką o zastosowaniu terapeutycznym leków.
Farmakologia kliniczna - to nauka o metodach badania i działania leków na człowieka zdrowego i chorego i ich praktycznym zastosowaniu.
Farmakogenetyka - to dział farmakologii zajmujący się wpływem czynników dziedzicznych na działanie leków.
Farmakologia rozwojowa zajmuje się wpływem działania leków na organizm w zależności od wieku - w ramach tego działania rozróżniamy farmakologię pediatryczną oraz farmakologię geriatryczną.
Z farmakologią łączy się ściśle receptura, czyli nauka o postaciach leków, ich zapisywaniu i sposobach sporządzania.
Pochodzenie i nazwy leków
Lekiem mogą być substancje i surowce pochodzenia roślinnego, tkanki i narządy zwierzęce lub częściej preparaty galenowe sporządzone z tkanek roślinnych lub zwierzęcych.
Obecnie częściej stosuje się leki syntetyczne. Ich nazwy chemiczne są zwykle bardzo skomplikowane i używanie ich w życiu codziennym jest praktycznie niemożliwa, dlatego stosuje się obowiązujące we wszystkich krajach tzw. Nazwy rodzajowe lub międzynarodowe. Fabryki produkujące leki nadają im, zastrzeżone patentem, nazwy handlowe (firmowe).
Rodzaje działania leków.
Działania przyczynowe i objawowe. Zasadniczym celem stosowania leków jest usunięcie przyczyn choroby. Leki takie nazywamy lekami przyczynowymi, a tego rodzaju działanie - działaniem przyczynowym. W wielu przypadkach nie jesteśmy w stanie usunąć przyczyny choroby. Staramy się zatem usunąć lub przynajmniej zmniejszyć nasilenie objawów chorobowych. Tego rodzaju działanie nazywamy objawowym.
Działanie ośrodkowe i obwodowe. Działaniem ośrodkowym nazywamy działanie leków bezpośrednio na komórki nerwowe w OUN, po wchłonięciu się ich do krwiobiegu. Działanie obwodowe jest to działanie na obwodowy układ nerwowy - głównie na zakończenia nerwowe i ogólne.
Działanie miejscowe i ogólne. Działaniem miejscowym nazywamy działanie leków na tkanki w miejscu ich wprowadzenia. Działaniem ogólnym nazywamy działanie leków po ich wchłonięciu się do krwiobiegu.
Działanie wybiórcze. Niektóre leki podane w małych dawkach oddziałują wyłącznie na czynności tylko określonych narządów.
Działanie odwracalne i nieodwracalne. W zależności od leku i jego dawki działanie na organizm może być odwracalne (przemijające) lub nieodwracalne (nie przemijające).
Działanie antagonistyczne - przeciwne, różnokierunkowe działanie leków prowadzące do osłabienia lub całkowitego zahamowania ich działania.
Działanie synergistyczne. Synergizm jest to zgodne, jednokierunkowe działanie leków na czynności organizmu, przy czym wynik ich działania sumuje się.
Zależności działania leków od jego dawki
Efekt farmakologiczny leku - zmiana czynności komórki, narządu czy organizmu pod wpływem leku; zależy od dawki (stężenia) leku i w pewnym zakresie dawek czy stężeń (20-80% maksymalnej odpowiedzi na lek), jest on proporcjonalny do logarytmu dawki.
Aktywność leku - właściwości wyzwalania określonego efektu przez określoną dawkę.
Intensywność działania leku - właściwości wyzwalania maksymalnego efektu określonej wielkości; jeśli lek A w maksymalnej dawce (stężeniu) jest w stanie wywołać większy efekt maksymalny niż lek B w większej dawce (stężeniu), stwierdzamy, że ma większą intensywność działania.
Dawka minimalna - najmniejsza dawka leku, wywołująca efekt farmakologiczny.
Dawka maksymalna - największa dawka, która może być stosowania leczniczo.
Maksymalną dawką tolerowaną - największa dawka nie wywołująca uchwytnych objawów toksycznych.
Dawka efektywna - dawka wywołująca określony efekt. Jeśli jest to pożądany efekt leczniczy, to dawkę tę nazywamy.
Dawka lecznicza - jest to dawka wywołująca pożądany efekt leczniczy.
Wskaźnik leczniczy - stosunek dawki wywołującej objawy toksyczne (lub śmierć) do dawki leczniczej.
Współczynnik „korzyści” - stosunek wartości terapeutycznej leku do jego działań niepożądanych.
Mechanizm działania
Mechanizmem działania leku nazywamy sposób jego oddziaływania ze składnikami żywego organizmu w wyniku czego dochodzi do wyzwolenia efektu farmakologicznego.
Biochemiczny (receptorowy),
Fizykochemiczny.
Punkty uchwytu działania leku
Enzymy i koenzymy - większość leków bezpośrednio lub pośrednio wpływa na aktywność enzymów, najczęściej je hamuje (inhibitory enzymatyczne, inhibitory anhydrazy węglowej, inhibitory syntetazy PG), niekiedy wzmaga.
Substraty - niektóre leki eliminują z procesów biologicznych określone składniki ustrojowe (np.. Cytryniany - wapń, siarczan protaminy - heparynę).
Kwasy nukleinowe - niektóre leki zmieniają funkcję komórek przez wpływ na kwasy nukleinowe - DNA i RNA. Tak działają np., niektóre leki przeciwnowotworowe, DNA jest również punktem uchwytu terapii genowej.
Losy leków w organizmie
Uwalnianie leku polega na przechodzeniu substancji leczniczej z postaci leku do roztworu w płynach organizmu.
Dzieli się ono na trzy etapy:
Rozpad postaci leku,
Rozpuszczanie substancji leczniczej,
Dyfuzję leku do miejsca wchłaniania.
Wchłanianie leków.
Leki wchłaniają się do krążenia ogólnego przez:
Skórę,
Płuca,
Błonę śluzową jamy ustnej,
Błonę śluzową żołądka,
Błonę śluzową jelita,
Błonę śluzową nosa,
Błonę śluzową pochwy,
Tkankę podskórną oraz doodbytniczo, dotchawiczo, śródoponowo
Wydalanie leków.
Wydalanie odbywa się:
Z moczem,
Z żółcią,
Ze śliną,
Przez jelita,
Przez płuca,
Z potem,
z mlekiem matki.
Interakcje leków
Współczesne leczenie polega najczęściej na stosowaniu u chorego kilku leków równocześnie. Należy pamiętać, że leki te mogą wzajemnie ze sobą interferować, zmieniając niekiedy swoje działanie. Wpływ jednego leku na skład, losy w organizmie i na działanie drugiego leku nazywamy interakcją leków.
Odróżniamy 3 rodzaje interakcji:
Farmacełtyczną,
Farmakodynamiczną,
Farmakokinetyczną.
Działanie nieporządne leków
Działanie nieporządne to wszystkie niekorzystne efekty działania leków, występujące po dawkach leczniczych. Działanie niepożądane może być nierozerwalnie związane z działaniem głównym (wysychanie w jamie ustnej po atropinie i działanie spazmolityczne) lub też może być od niego niezależnie.
Podział
Ze względu na zależność od działania farmakologicznego leku.
Działanie nieporządne bezpośrednie - np. Objawy parkinsonowe po pochodnych fenotiazyny.
Działanie niepożądane wtórne- następstwo odległych konsekwencji działania leku, np. hipowitaminoza B i K po stosowaniu doustnym antybiotyku o szerokim zakresie działania.
Ze względu na mechanizm powstawania:
Działanie niepożądane wynikające z działania farmakologicznego leku (zależnie od dawki).
Działanie niepożądane na tle uczuleniowym - reakcje alergiczne na lek (brak zależności od dawki).
Działanie teratogenne - szkodliwe działanie leków stosowanych w małych dawkach (efekt nie w pełni zależy od dawki) na płód w okresie organogenezy i embriogenezy (pierwszy trymestr) - powstawanie wad rozwojowych (zniekształceń, potworności).
Działanie embriotoksyczne - szkodliwe działanie leków na płód w dawkach toksycznych (efekt zależy od dawki); może powodować obumarcie płodu, poronienie lub uszkodzenie płodu.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Środki antyseptyczne i odkażające
Środki antyseptyczne nazywamy środki stosowane na powierzchnię żywych tkanek w celu zabicia drobnoustrojów lub zahamowania ich rozwoju. Mogą one niekiedy powodować podrażnienie tkanek, choć niektóre z nich działają ściągająco i przeciwzapalnie.
Środki dezynfekcyjne są to środki stosowane do zabicia drobnoustrojów znajdujących się poza organizmem. Są one zbyt toksyczne, aby mogły być stosowane na żywą tkankę organizmu wyższego - działają drażniąco, a w większych stężeniach żrąco.
Mechanizm działania środków odkażających
Kwasy
Drobnoustroje chorobotwórcze namnażają się tylko w określonym, zwykle stosunkowo wąskim zakresie odczynu środowiska - najczęściej w środowisku zasadowym. Wiadomo powszechnie z życia codziennego, że zakwaszanie produktów żywnościowych (marynaty, kiszonki) jest metodą ich konserwacji. Spośród kwasów, jako środki antyseptyczne do odkażania błon śluzowych i skóry nie uszkodzonej, stosuje się kwas borowy, dwuboran sodowy, kwas salicylowy oraz kwas benzoesowy.
Aldehydy, alkohole
Wśród aldehydów szczególne znaczenie jako środek odkażający ma aldehyd mrówkowy (formaldehyd) oraz aldehyd glutarowy.
Silnymi środkami odkażającymi są alkohole alifatyczne (alkohol etylowy, izopropylowy).
Środki utleniające
Nadtlenek wodoru (3% roztwór to woda utleniona)
Nadmanganian potasu
Związki chlorowcowe i ich pochodne
Chlor - związki chlorowcowe - chloramina, chlorheksydyna (Manusan, Abacil),
Jod - 3% jodyna, jodofor (Braunol 2000, Betadin, Polseptol).
Związki srebra
Azotan srebra,
Sól srebrowa sulfadiazyna (Dermazin)
Związki cynku
Siarczan cynku (Cincol),
Leki roślinne
Rumianek,
Olejek z drzewa herbacianego.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Leki Chemioterapeutyczne
Sulfonamidy
Sulfonamidami nazywamy pochodne kwasu sulfanilowego.
Zakres działania
Sulfonamidy działają przeciwbakteryjnie głównie na następujące drobnoustroje:
Ziarnkowce Gram-dodatnie (paciorkowce, dwoinki zapalenia płuc, słabiej gronkowce) i Gram-ujemne (dwoinki rzeżączki, dwoinki zapalenia opon mózgowych),
Pałeczki - czerwonki, dżumy, okrężnicy (słabo),
Laseczki - zgorzeli gazowej, wąglika, tężca, przecinkowca cholery,
Bedsonie (neoriketsje) - ziarniaka wenerycznego, choroby papuziej,
Promieniowce promienicy, nokardie.
Mechanizm działania
W stężeniach stosowanych leczniczo nie działają bakteriobójczo, lecz działają tylko bakteriostatycznie, tzn. hamują rozwój i rozmnażanie się bakterii.
Mechanizm bakteriostatycznego działania polega głównie na tym, że zajmują w bakteriach miejsce witaminy bakteryjnej - kwasu para-aminobenzoesowego, który staje się wówczas nieprzyswajalny. Działanie to zależy od obecności wolnej grupy aminowej przy pierścieniu benzenowym cząsteczki sulfonamidu.
Poza tym sulfonamidy zmniejszają przepuszczalność otoczki komórek bakterii dla kwasu glutaminowego, który jest niezbędny do syntezy kwasów nukleinowych. Drobnoustroje przestają się wówczas rozmnażać i wytwarzać toksyny.
Farmakokinetyka
Wchłanianie sulfonamidów z jelit jest różne, zależnie od preparatu.
Możemy wyróżnić sulfonamidy:
Łatwo wchłaniające się z jelit (sulfadiazyna, sulfametazyna, sulfizomidyna, sulfafurazol, sulfafenazol),
Słabo wchłaniające się z jelit (sulfaguanidyna, ftalilosulfatizol, sukcynylosulfatiazol, salazosulfapirydyna).
Sulfonamidy wydalają się z moczem, częściowo nie zmienione, częściowo zaś w nieczynnej postaci zmetabolizowanej (głównie jako acetylopochodne).
Wśród sulfonamidów wyróżnia się 3 podstawowe grupy:
Sulfonamidy krótko działające, szybko wchłaniane i wydalane - sulfafurazol, sulfakarbamid.
Sulfonamidy o długim działaniu - sulfafenazol, sulfalen.
Sulfonamidy słabo wchłaniające się z przewodu pokarmowego - ftalilosulfatiazol, salazosulfapirydyna, sulfaguanidyna.
Toksyczność
Sulfonamidy są względnie mało toksyczne. Niekiedy mogą powodować nudności, wymioty i bóle głowy.
Mogą też, zwłaszcza w dużych dawkach, powodować uszkodzenie miąższu wątrobowego.
W przypadku wykrystalizowania w cewkach krętych nerek mogą powodować krwiomocz, czasem bezmocz.
U niektórych osób z enzymopatiami mogą prowadzić do methemoglobinemi i hemolizy z uszkodzeniem nerek.
Wszystkie inne powikłania, pojawiające się podczas leczenia, są wywoływane głównie uczuleniem. Objawia się ono wysypkami skórnymi i zapaleniem skóry.
Przeciwwskazania
Sulfonamidów nie można stosować u osób uczulonych, u osób z niedoborem dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej, u chorych z uszkodzeniem nerek i wątroby, u wcześniaków i noworodków (do 3-go miesiąca życia).
Nie należy stosować sulfonamidów łącznie z antybiotykami beta-laktamowymi oraz z mefenaminą.
Zasady leczenia
Sulfonamidy stosuje się najczęściej doustnie (rozpuszczalne w wodzie sole sodowe można wstrzykiwać dożylnie).
Dawkowanie sulfonamidów krótko działających - najczęściej co 4-6 godz. Po 0,5-1,5 g. Sulfonamidy słabo wchłaniające się lub nie wchłaniające się z jelit podaje się najczęściej: pierwszego dnia 6,0g, w następnych dniach po 3,0-4,0 g w równych porcjach co 6-8 godz. (3-4 razy dziennie).
Sulfonamidy podaje się po jedzeniu, ponieważ drażnią błonę śluzową żołądka. Zażywa się je z dużą ilością płynów i z zasadami, jak soda oczyszczona, tlenek magnezowy, co zapobiega wykrystalizowaniu ich w drogach moczowych.
Preparaty
Urenil - sulfakarbamid; Tabletki 0,5g co 6-8 godz. 0,5-1,5g.
Amidoxal - sulfafurazol; Tabletki 0,5g, zawiesina; 0,5-1,5g co 4-6 godz.
Sulfaafenazol - tabletki 0,5g co 12 godz.
Madroxin - sulfadimetoksyna; Tabletki 0,5g; Pierwszego dnia w jednej dawce 1,0g (2 tabletki), przez następne 3 dni co 12 godz. 0,375g, później co 12 godz. 0,25g.
Sulfaguanidinum - sulfaguanidyna; Tabletki 0,5g; Stosuje się 2-4 tabletki co 4 godz.
Merafin - sulfaproksylina + sulfamerazyna; Tabletki, zawiesina; Przez pierwsze 3 dni 1 tabletka co 8 godz., Następnie 1 tabletka co 12 godz.
Biseptol 120, 480 i 960 (groseptol, bactrim, duoseptol, septrin, apo-sulfatrim) - kotrimoksazol; ampułki 0,96g/3ml i 0,48g/5ml podawane i.v. Lub i.m. W dawce 0,96g co 12 godz. Oraz tabletki 0,12, 0,48, 0,96g i zawiesina; doustnie w dawce 30mg/kg/dobę.
Sulfasalazin, -EN - salazosulfapirydyna; tabletki 0,5g stosuje się we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego, chorobie Leśniowskiego-Croha i zapaleniu odbytnicy, początkowo 1,0g co 4-6 godz., a po uzyskaniu poprawy 0,5g co 6-8 godz.
Sulfacetamidum Natrium - sulfacetamid; krople do oczu 10%,
Irgamid - sulfadykramid; maść do oczu 15%.
Dermazin (flammazine) - sól srebrowa sulfadiazyny, 1% krem do stosowania miejscowego - zwłaszcza w oparzeniach.
Ultrax - sulfametoksydiazyna, tabletki 0,5g oraz ampułki 0,5g/5ml; stosuje się doustnie lub we wlewie dożylnym pierwszego dnia 1,0g a następnie 0,5g raz dziennie.
Plisulfan - sulfafenazol, tabletki 0,5g; stosuje się początkowo 1,0g a następnie 0,5g co 12 godz.; miejscowo maść 5%.
Argosulfan - sól srebrowa sulfatiazolu, krem 2% stosuje się zewnętrznie w oparzeniach wszystkich stopni oraz owrzodzeniach poodudzi 1-2 razy dziennie.
Pochodne Nitrofuranu
Związki pochodne nitrofuranu działają bakteriostatycznie (częściowo również bakteriobójczo) w stosunku do wielu drobnoustrojów Gram-dodatnich i Gram-ujemnych, poza tym na pierwotniaki i niektóre grzyby.
Mechanizm działania nie jest znany.
Są stosowane szczególnie w zakażeniach bakteryjnych dróg moczowych, w rzęsistkowicy i kandydiozie pochwy, w lambliozie oraz niekiedy w zakażeniach skóry.
Pochodne nitrofuranu nie można stosować z lekami sympatykomimetycznymi i probenecydem (hamuje wydalanie).
Nie wolno stosować u kobiet w ciąży, u niemowląt, u chorych z uszkodzeniemn wątroby.
Najczęściej Stosowane Pochodne Nitrofuranu
Nitrofurantoina
Siraliden (nitrofurantoin, nifurantin) - nitrofurantoina; Stosuje się p.o. (Po jedzeniu) w tabletkach i kapsułkach 0,1g oraz zawiesinie 0,05g/5ml; Średnio 4 razy dziennie po 1 tabletce lub 5-7 mg/kg m.c./dobę w 4 dawkach.
Levantin - nitrofuinol; Stosuje się p.o. tabletki 0,4g, 2 tabletki co 12 godz.
Furaginum (furagin) - furazydyna; Stosuje się p.o. w tabletkach 0,05g; Pierwszego dnia 0,4g w 4 dawkach (co 6 godz.), następnie 0,3g dziennie w 3 dawkach (co 8 godz.).
Furazolidon - stosuje się w zakażeniach przewodu pokarmowego p.o. W postaci zawiesiny 0,33% (4 razy dziennie po 1-2 łyżki), w leczeniu rzęsistkowicy oraz leczeniu kandydiozy odbytu.
Nifuroksazyd (Ercefuryl) - stosuje się p.o. w tabletkach 0,1g lub zawiesinie (0,2g/5ml) w dawce do 0,8g dziennie co 4-6 godz.
Nitrofural - tabletki do ssania 5mg, maść 0,2%, zasypka 0,2%.
Pochodne Nitroimidazolu
Mechanizm Działania
Mechanizm działania przeciwbakteryjnego polega na uszkadzaniu DNA przez wytwarzane w komórce metabolity nitroimidazoli.
Pochodne nitroimidazolu działają bakteriobójczo głównie na Gram-ujemne bakterie beztlenowe jak Bacteroides, Clostridum, Fusobacterium i inne.
Farmakokinetyka
Nitroimidazole wchłaniają się dobrze z przewodu pokarmowego (pokarm upośledza wchłanianie) gorzej z odbytnicy i źle z pochwy.
Metronidazol jako lek przeciwbakteryjny w groźnych zakażeniach beztlenowcami jest stosowany jednak najczęściej dożylnie. Przenika łatwo do tkanki, a wydala się głównie w postaci nie zmienionej przez nerki z moczem. Czas półtrwania metronidazolu wynosi około 8 godz., tynidazolu 10-13 godz.
Działanie niepożądane
Nitroimidazole są związkami dość toksycznymi.
Wywołują zaburzenia gastryczne, zaburzenia czynności OUN i nerwów obwodowych (ataksja, parestezje, niekiedy drgawki).
Metronidazol wywołuje nietolerancję na alkohol.
Nie należy stosować pochodnych nitroimidazolu u kobiet w ciąży, karmiących i u noworodków.
Preparaty
Metronidazol (flagyl, efloran, deflamen, gynalgin, metronidazol 1% krem) - tabletki 0,25g, ampułki i flakony roztworu 0,5% do wstrzyknięć i wlewów i,v., tabletkki dopochwowe 0,5g, czopki 0,5-1,0g; stosuje się doustnie 0,25-0,75g co 8-12 godz. Następnie 0,5g 3 razy dziennie, dożylnie 0,25-0,5g co 6-12 godz.; miejscowo krem i żel 1% oraz maść 10%.
Tinidazolum (tinitazolum 0,2% w glukozie 5%, fasigyn) - tynidazol, flakon 400ml, tabletki 0,5g; stosuje się doustnie w dawce podzielonej co 12 godz. Oraz i.v. 0,8g w dwóch dawkach.
Tiberal - omidazol, tabletki 0,125 i 0,5g, ampułki 0,5g/3ml; stosuje się w zakażeniach ostrych 1,5g jednorazowo, w przewlekłych 0,5g rano i wieczorem.
Chinolony
Podział
I generacji - kwas nalidyksowy, kwas oksolinowy, kwas pipemidowy, rozoksacyna.
II generacji - (chinolony 1-fluorowane) - norfloksacyna, enoksacyna, pefloksacyna, cyprofloksacyna, efloksacyna.
III generacji - (chinolony wielo-fluorowane) - lomefloksacyna, fleroksacyna, temofloksacyna, tosulofloksacyna.
Mechanizm działania
Chinolony mają specyficzny mechanizm działania przeciwbakteryjnego - hamują mianowicie aktywność topoizomerazy (gyrazy) odgrywającej istotną rolę w procesie replikacji transkrypcji i rekombinacji DNA. Są to zatem inhibitory gyrazy.
Działanie niepożądane
Wywołują najczęściej zaburzenia czynności przewodu pokarmowego, OUN, niekiedy odczyn alergiczny.
Wywierają również działanie chondrotoksyczne, tzn. uszkadzają chrząstki nasadowe w organizmach rozwijających się. Z tego powodu fluorochinolonów II generacji nie należy podawać dzieciom i młodzieży.
I generacja
Wszystkie chinolony tej generacji są chemioterapełtykami o działaniu bakteriostatycznym, głównie na drobnoustroje Gram-ujemne. Są stosowane przede wszystkim w zakażeniach dróg moczowych, poza tym w zakażeniach przewodu pokarmowego.
Preparaty
Nevigramon - kwas nalidyksowy; stosuje się w kapsułkach 0,5g, po 2 kapsułki co 6 godz. Przez 7 dni.
Gramurin - kwas oksolinowy; stosuje się w tabletkach 0,25g co 8 godz. 0,5g.
Palin (urolin, pipram) - kwas pipemidowy; działa silnie przeciwbakteryjnie niż kwas oskolinowy i kwas nalidyksowy, w tym także na Pseudomonas aeruginosa; stosuje się w kapsułkach i czopkach dopochwowych 0,2g oraz tabletkach powlekanych 0,4g w dawce 0,4g co 12 godz.
Eradacin - rozoksacyna, kapsułki 0,15g; stosuje się doustnie w rzeżącze niepowikłanej i zakażeniach jelitowych 1 kapsułkę co 12 godz.
II generacji
Fluorochinolony II generacji charakteryzują się wysoką aktywnością przeciwbakteryjną i szerokim spektrum działania przeciwbakteryjnego.
Z powyższych powodów stosuje się je nie tylko w zakażeniach dróg moczowych, ale również w zakażeniach dróg oddechowych, w zakażeniach skóry i tkanek miękkich, dróg żółciowych i narządów rodnych (wrzód miękki, rzeżączka - enoksacyna).
Preparaty
Tarivid/200 (zanocin) - ofloksacyna, tabletki powlekane 0,1 i 0,2g oraz ampułki 0,2g/100ml; stosuje się doustnie 0,2-0,6g dziennie w 2 dawkach podzielonych co 12godz. Lub i.v. 0,1-0,2g czo 12 godz.
Cipronex (cipropol, ciprobay 100, 200, 250, 500, ciprinol) - cyprofloksacyna; tabletki 0,25 i 0,5g, ampułki 0,1g/10ml oraz fiolki 0,1g/50ml, 0,1g/100ml i 0,2g/100ml; stosuje się doustnie co 12 godz. 0,25-0,5g lub dożylnie 0,1-0,2g co 12 godz.
Pefloksacyna (abaktal, peflacine) - pefloksacyna; tabletki powlekane 0,4g oraz ampułki 0,4g/5ml; stosuje się najczęściej co 12 godz. 0,4g p.o. Lub i.v.
Nolicin (norbactin) - norfloksacyna; tabletki 0,4 i 0,8g, stosuje się co 12 godz. 1 tabletkę.
III generacja
Wielofluorowane chinolony odznaczają się lepszą tolerancją, dobrą wchłanialnością z przewodu pokarmowego i bardzo dobrym przenikaniem do tkanek.
Wywierają znacznie słabsze działanie chondrotoksyczne.
Mają szersze spektrum - działają również na drobnoustroje Gram-dodatnie (w tym na pneumokoki oporne na penicyliny i cefalosporyny) oraz na beztlenowce (pseudomonas aeruginosa).
Preparaty
Avelox - moksyfloksacyna, tabletki powlekane 400mg; tabletka raz dziennie.
--------------------------------------------------------------------------Antybiotyki
Antybiotyki są to substancje wytwarzane przez żywy organizm, mające w małych stężeniach właściwości hamowania rozwoju drobnoustrojów. Wiele specjalistów zalicza fluorochinolony - związki syntetyczne oraz inne syntetyczne chemioterapełtyki - również do antybiotyków.
Zdolność wytwarzania antybiotyków mają zresztą nie tylko drobnoustroje, ale również większość organizmów wielokomórkowych zwierzęcych i roślinnych, m.in. człowiek.
Obecnie wiele antybiotyków jest otrzymywanych syntetycznie lub półsyntetycznie.
Wszystkie antybiotyki wykazują jedną wspólną właściwość - mają zdolność hamowania rozwoju drobnoustrojów.
Antybiotyki mogą działać na drobnoustroje bakteriostatycznie lub bakteriobójczo.
Działanie bakteriostatyczne polega na hamowaniu zdolności podziału komórki bakteryjnej bez upośledzania innych jej czynności.
Nie rozmnażający się drobnoustrój ulega zniszczeniu przez siły obronne organizmu - fagocyty i przeciwciała.
Mechanizm działania
Antybiotyki, określając ogólnie, hamują procesy przemiany materii i upośledzają przyswajanie niektórych substancji niezbędnych do życia i rozmnażania się drobnoustrojów.
W zależności od mechanizmu i punktu uchwytu działania dzielimy antybiotyki na następujące grupy:
Uszkadzające strukturę i funkcję ściany komórkowej bakterii (penicyliny, cefalosporyny, linkozamidy).
Wywołują zaburzenia funkcji lub biosyntezy ściany komórkowej (polimyksyny).
Hamują wewnątrz komórkową biosyntezę białek i kwasów nukleinowych (chloramfenikol, tetracykliny, aminoglikozydy).
Hamują inne enzymy odgrywające istotną rolę w funkcji komórki bakteryjnej; fluorochinolony hamują enzym gyrazę (inhibitory gyrazy), co uniemożliwia „zwijanie” się nici DNA.
Antybiotykooporność
Podstawowym problemem ograniczającym skuteczność antybiotyków jest antybiotykooporność, czyli uodpornienie się drobnoustrojów na bakterjostatyczne lub bakteriobójcze działanie antybiotyków.
Nabywanie odporności przez bakterie powstaje w skutek selekcji lub adaptacji.
Selekcja polega na eliminowaniu bakterii wrażliwych. Pozostają wówczas przy życiu tylko osobniki oporne.
Adaptacja może wytwarzać oporność na różnej drodze.
Uodpornienie się drobnoustrojów może polegać na zmianie ich metabolizmu w wyniku czego zostaje ominięta „zablokowana” przez antybiotyk droga przemiany, lub na wytwarzaniu enzymów rozkładających antybiotyki (np. Penicylinooporny szczep gronkowca złośliwego wytwarza enzymy-penicylinazę, która rozkłada penicylinę). Jest to oporność chromosomalna.
Oporność na antybiotyki może być również wywołana zahamowaniem przenikania antybiotyków do wnętrza komórki bakteryjnej. Ten rodzaj oporności wytwarza się np. w stosunku do teracyklin.
Oporność na antybiotyki może być również przekazywana między drobnoustrojami na drodze pozachromosomalnej (plazmidy).
Podział
Pod względem charakteru (typu) działania na drobnoustroje antybiotyki dzielimy na:
Bakteriobójcze - penicyliny, cefalosporyny, monobaktamy, karbapenemy, aminoglikozydy, polimyksyny, wankomycyna, refampicyna.
Bakteriostatyczne - makrolidy, chloramfenikol, tetracykliny, linkozamidy, kwas fusydowy, wiomycyna, cykloseryna, nowobiocyna.
Ze względu na zakres działania przeciwbakteryjnego antybiotyki dzielimy na dwie grupy:
O wąskim zakresie działania:
Działające głównie na drobnoustroje Gram-dodatnie - penicyliny, makrolidy, nowiobiocyna, likozamidy, ryfampicyna, wankomycyna.
Działające głównie na drobnoustroje Gram-ujemne - aminoglikozydy, polimyksyns, monobaktamy.
Działające głównie na prątki gruźlicy - cykloseryna, wiomycyna, streptomycyna.
Działające głównie na grzyby - gryzeofulwina, nystatyna, amfoterycyna B, hachimycyna.
Działające pierwotniakobójczo - fumagilina, trychomycyna.
O szerokim zakresie działamia
Ampicylina, mezlocylina, azlocylina, cefalosporyny II i III generacji, tetracykliny, chloramfenikol, karbapenemy.
Farmakokinetyka
Pod względem stopnia wchłaniania z przewodu pokarmowego antybiotyki możemy podzielić na:
Nie wchłaniające się - polimoksyny, aminoglikozydy, wiomycyna, amfoterycyca B, niektóre cefalosporyny, karbapenemy i monobaktamy.
Słabo wchłaniające się (20-40% podanej dawki) - gryzeofulwina, benzylopenicylina, cefaloglicyna, chlorotetracyklina, ampicylina, likomycyna.
Średnio wchłaniające się (40-60% podanej dawki) - fenoksymetylopenicylina, nowobiocyna, oksytetracyklina, metacyklina, kloksacylina, tetracykliny.
Dobrze wchłaniające się (powyżej 60% podanej dawki) - doksycylina, cykloseryna, chlorafenikol, cefaloksyna, cefradyna, cefadroksyl.
Antybiotyki są wydalane głównie przez nerki z moczem.
Niektóre tylko, np. ryfampicylina i makrolidy, w większym stopniu z żółcią.
Czas utrzymywania się stężenia przeciwbakteryjnego we krwi jest bardzo istotnym wskaźnikiem warunkującym m.in. częstość podania pojedynczych dawek.
Liczbowym miernikiem tego jest tzw. biologiczny okres półtrwania, tzn. czas, w którym stężenie antybiotyków zmniejsza się do połowy wartości wyjściowej. Okres półtrwania np. benzylopenicyliny wynosi poniżej 1 godz., a gryzeofulwiny 18 godz. Z tego powodu benzylopenicylinę należy podawać co 4 godz., a gryeofulwinę co 12-24 godz.
Objawy niepożądane
Antybiotyki należą do najmniej toksycznych leków. Są środkami o wybiórczej toksyczności - znacznie większej w stosunku do komórek drobnoustrojów niż komórek organizmu wyższego.
Mogą jednak wywołać objawy niepożądane, które można podzielić na 3 podstawowe grupy:
Bezpośrednie działanie toksyczne,
Reakcje alergiczne,
Dysbakteriozy i ich następstwa.
Penicyliny
Penicyliny naturalne są to antybiotyki wytworzone przez pleśń Penicillium notatum i Penicillium chrysogenum.
Zostały one odkryte przez Fleminga w 1928 r. Jednak dopiero na początku II wojny światowej udało się wyosobnić z przesączu tej pleśni penicylinę w tej postaci, w której można było stosować ją leczniczo. Była to benzylopenicylina.
Niektóre penicyliny wchłaniają się z jelit, jednak większość z nich (poza fenoksymetylopenicyliną, ampicyliną, piwmecylinamem i in.) jest rozkładana pod wpływem kwasów i nie może być podawana doustnie.
Po podaniu pozajelitowym osiągają szybko duże stężenie, ale są szybko wydalane przez nerki z moczem.
W organizmie penicyliny są rozkładane przez enzym penicylinazę.
Zakres działania
Penicyliny działają silnie bakteriobójczo głównie na drobnoustroje Gram-dodatnie, jak paciorkowce, maczugowce błonicy oraz niektóre Gram-ujemne, jak gonkoki, menigokoki, krętki blade i inne.
Niektóre penicyliny, np.. Ampicylina, karbecylina, mezlocylina i azlocylina, należą dp antybiotyków o szerokim zakresie działania. Poza drobnoustrojami Gram-dodatnimi działają również na takie drobnoustroje Gram-ujemne, jak pałeczka okrężnicy, enterokoki.
Działanie niepożądane
Penicyliny są antybiotykami o wyjątkowo małej toksyczności.
Współczynnik terapełtyczny benzylopenicyliny w stosunku do zakażenia pneumokokiem wynosi około 300000, tzn., że benzylopenicylina jest 300000 razy bardziej toksyczna w stosunku do tych drobnoustrojów niż do komórek organizmu człowieka.
Penicyliny odznaczają się natomiast silnymi właściwościami uczulającymi. Wywołują względnie często (u 3-10% leczonych) różnorodne odczyny uczuleniowe, od różnopostaciowych zmian skórnych przez zmiany we krwi aż do wstrząsu anafilaktycznego.
Po domięśniowym podaniu penicyliny prokainowej występuje niekiedy (1-3/1000) tzw. Zespół Hoigne.
Zespół ten występuje w kilkanaście sekund do 3 minut po wstrzyknięciu preparatu, po czym następnie samoistnie ustępuje.
Spowodowany jest on najprawdopodobniej mikrozatorami w naczyniach płuc i mózgu przez cząsteczki źle rozpuszczone w płynach ustrojowych preparatu penicyliny prokainowej.
Występuje wówczas niepokój, uczucie lęku przed śmiercią, zaburzenia świadomości, widzenia i mowy.
Wystarczy wówczas podanie 10mg diazepamu dla uspokojenia pacjenta.
W celu upewnienia się, czy pacjent nie jest uczulony na penicylinę, należy wykonać próbę uczuleniową.
Obecnie stosujemy próbę ze specjalnym odczynnikiem penicyloilopolilizynowym (Testarpen).
Próba śródskórna polega na tym, że wstrzykuje się śródskórnie 0,1-0,2ml roztworu penicyliny zawierającej 400-10000 j.m/1ml.
Wykonanie próby z Testarpenem polega na śródskórnym wstrzyknięciu 0,1ml roztworu Testarpenu (jako próbę kontrolną stosuje się śródskórne wstrzyknięcie 0,1ml izotonicznego chlorku sodowego).
Wyniki próby odczytujemy po 60min. Jeśli w miejscu wstrzyknięcia pojawi się grudka obrzękowa, przekraczająca średnicę 1 cm, uważa się próbę za dodatnią, co oznacza, że pacjent uczulony jest na penicylinę.
Zastosowanie
Zakażenia gronkowcowe - ropnie, czyraki, zastrzały, ropowice, zapalenia szpiku, posocznice.
Zakażenia paciorkowcowe - ropowice, róże, ropnie, zastrzały, anginy, posocznice, płonice.
Zapalenie płuc pneumokokowe.
Zapalenie opon mózgowych meningokokowe.
Rzeżączka, kiła.
Błonica, tężec, zgorzel gazowy, różyca, wąglik, promienica.
Zakażenie dróg moczowych.
Zakażenia chirurgiczne, ginekologiczne i położnicze wywołane przez beztlenowce.
Zakażenia wywołane przez pałeczkę ropy błękitnej.
Benzylopenicylina (Penicillin G)
Penicillinum crystallisatum - penicylina krystaliczna (sól potasowa) - fiolki 100000, 200000, 600000, 1000000, 3000000 i 5000000 j.m. Podaje się głównie domięśniowo 1200000 j.m., dziennie w 4-6 dawkach, żadziej dożylnie w dawkach 20mln j.m (wlew krótkotrwały) i do 100mln j.m (wlew długotrwały).
Penicillin Sodium - sól sodowa penicyliny krystalicznej; fiolki 1,5 i 10mln j.m.; stosowane jak wyżej.
Penicillinum Crystalisatum-Natrium - sól sodowa penicyliny krystalicznej; fiolki 1,3 i 5mln. J.m.; stosowane jak wyżej.
Penicillinum procainicum - penicylina prokainowa, połączenie penicyliny z prokainą o działaniu przedłużonym. Fiolki 600000, 1200000 i 2400000 j.m. Po podaniu pojedyńczej dawki stężenie bakteriostatyczne utrzymuje się przez 24 godz. Dawkowanie - 1200000-2400000 j.m. raz dziennie.
Debecylina (Retarpen) - penicylina benzatynowa, połączenie benzylopenicyliny z dibenzyloetylenodiaminą. Fiolki 600000 i 1200000 j.m po podaniu pojedyńczej dawki stężenie bakterjostatyczne utrzymuje się przez 10-14 dni. Stosuje się średnio 1200000-2400000 j.m. co 7-10 dni.
Polbicillinum - mieszanina penicyliny krystalicznej i prokainowej. Fiolki 400000 i 800000 j.m. Stosuje się raz dziennie w dawce 800000-1200000 j.m. (nawet do 2400000 j.m.).
Fenoksymetylopenicylina (Penicillin V)
V-cylina (Ospen, V-penicillin) - tabletki 400000, 500000, 1000000 i 1500000 j.m. oraz substancja do zawiesiny 200000 j.m./5ml, 750000 j.m./5ml; stosuje się 400000-800000 j.m. co 4-6godz. doustnie.
Penicyliny izoksazolilowe (oksacylina, kloksacylina)
Syntarpen - kloksacylina, kapsułki 0,25 i 0,5g, fiolki 0,25 i 0,5g. Stosuje się doustnie lub domięśniowo 4 razy dziennie po 0,5-1,0g.
Oxacillin (Oxacillin natrium) - oksacylina, kapsułki 0,25g, fiolki 0,25 i 0,5g. Stosuje się doustnie lub pozajelitowo (i.m. lub i.v.) co 6 godz. 0,25-1,0g.
Aminopenicyliny (Ampicylina i Amoksycylina)
Ampicyllina - kapsułki 0,25 i 0,5g, fiolki 0,25, 0,5 i 1,0g. Stosuje się doustnie 1-2 kapsułki co 4godz. lub pozajelitowo (i.m. lub i.v.) 0,5-2,0g.
Pivampicylina - piwampicylina, ester ampicyliny o lepszej wchłanialności z przewodu pokarmowego. Stosuje się 3-4 razy dziennie po 1 kapsułce 0,35g lub 0,7g.
Amoxicilline (Hiconcil, Amotax, Amoxil, Amoxycylin, Duomox, Apo-Amoxi, Ospamox) - amoksycylina, kapsułki i tabletki 0,125, 0,25, 0,5, 0,75 i 1,0g. Ampułki 0,125g/5ml i 0,25g/5ml, substancja do zawiesiny 0,125g/5ml i 0,25g/5ml oraz granulat 0,125g/5ml, 0,25g/ml i 0,375g/5ml. Stosuje się co 8 godz. 0,25-0,5g oraz i.m. lub i.v. 0,5-1,0g co 8 godz.
Karbenicylina i jej pochodne
Cerbenicillin - fiolki 1,0g, stosuje się domięśniowo po 1,0g co 6 godz. przez 5-10 dni.
Carfecillin (Uticillin) - karfecylina, kwasoopotny ester fenylowy karbenicyliny. Łatwo wchłania się z przewodu pokarmowego, a następnie hydrolizuje do kerbenicyliny. Tabletki powlekane 0,25 i 0,5g, stosuje się co 8 godz. 0,5-1,0g.
Geopen - karyndacylina, kwasooporny ester indanylowy karbenicyliny. Tabletki 0,5g; stosuje się 0,5-1,0g co 6 godz.
Wzmaganie efektywności penicyliny i cefalosporyn przez inhibitory penicylinazy
Większość penicylin rozkładają wytwarzane przez drobnoustroje penicylinaz (beta-laktamazy).
W wyniku intensywnych poszukiwań wykryto wiele swoistych inhibitorów beta-laktamaz, niektóre z nich wywierają ponadto pewne działania przeciwbakteryjne.
Do tych inhibitorów należą m.in..:
Kwas klawulanowy,
Sulbaktam,
Tazobaktam.
W ciągu ostatnich lat wprowadzono do lecznictwa kilkanaście preparatów złożonych, zawierających beta-laktamy (penicyliny lub cefalosporyny) oraz i9nhibitory beta-laktamaz.
Augmentin (Amoksiklav) - fiolki 0,6 i 1,2g, tabletki 0,375 i 0,625g, syrop 0,156g/5ml i 0,312g/5ml; stosuje się co 8 godz. 1-2 tabletki oraz i.v. 1,2g co 8 godz.
Unasyn - tabletki 0,375g, proszek do zawiesiny 0,25g/5ml oraz ampułki i fiolki 0,75, 1,5 i 3,0g; stosuje się doustnie co 12 godz. 0,375g oraz i.m. lub i.v. 1,5-12,0g na dobę w 2-4 dawkach (co 6-12 godz.)
Timentin - fiolki 1,6 i 3,2g; stosujemy co 8 godz, 3,2-5,2g
Tazocin - fiolki 2,25 i 4,5g; stosuje się i.v. 4,5g co 8 godz.
CEFALOSPORYNY
Cefalosporyny są, podobnie jak penicyliny, antybiotykami beta-laktamowymi (pochodne kwasu aminocefalosporynowego).
Są to antybiotyki o szerokim zakresie działania przeciwbakteryjnego - działają bakteriobójczo na drobnoustroje Gram-dodatnie i Gram-ujemne, tlenowce oraz (niektóre) na beztlenowce.
Farmakokinetyka
Cefalosporyny łączą się z białkami krwi w bardzo różnym stopniu - od 10% (cefaleksyna) do ponad 90% (ceftriakson).
Na ogół są wydalane szybko przez nerki z moczem oraz niektóre (np.. Cefamandol, ceftriakson) również przez wątrobę z żółcią.
Działanie niepożądane
Cefalosporyny są na ogół mało toksyczne.
Niektóre I generacji (cefalorydyna i cefalotyna) działają nefrotoksycznie.
Cefalosporyny podawane doustnie lub wydalane w większym stopniu z żółcią do jelit - mogą wywoływać objawy dyspetyczne.
Przy podawaniu pozajelitowym wywołują podrażnienie miejscowe i bolesność - nacieki przy podaniu i.m. Lub zapalenia żył przy podawaniu i.v.
Zastosowanie
Zastosowanie cefalosporyn jest obecnie bardzo szerokie.
Stosuje się je m.in. w chemioprofilaktyce, tzn. w zapobieganiu zakażeniom pooperacyjnym, ran pourazowych, otwartych złamaniach i inne.
Cefalosporyny są stosowane również w zakarzeniach układu oddechowego, dróg moczowych (cefalosporyny II i III generacji), w zakażeniach chirurgicznych, ginekologicznych i położniczych (cefalosporyny działają zwłaszcza na Bacteroides fragilis), w posocznicach oraz we wszystkich innych zakażeniach zagrażających życiu.
Stosuje się je w monoterapii lub niekiedy w skojarzeniu z antybiotykami aminoglikozydowymi.
Preparaty
I generacji
Sefril (Sefril A, Cefradinum) - cefradyna, kapsułki 0,5g, fiolki 1,0g granulat do zawiesiny 0,25g/5ml. Stosuje się doustnie i.m. lub i.v. 0,5-2,0g co 6 godz.
Keflin - ceflotyn, fiolki 1,0g. Stosuje się i.v. lub i.m. w dawce 1,0-3,0g co 8 godz.
Cefaleksyna (Cephalexin, Keflex, Oracef) - cefaleksyna kapsułki 0,25 i 0,5g, zawiesina 0,125g/5ml. Stosuje się doustnie w dawce 0,25-1,0g co 6 godz.
Kefzol (Cefamenzin, Biodroxil) - cefazolina, fiolki 0,25 i 1,0g. Stosuje się i.m. lub i.v. w dawce 0,5-1,0g co 8-12 godz.
Duracef - cefadroksyl, kapsułki 0,25 i 0,5g, tabletki 1,0g, granulat do zawiesiny 0,125g/5ml, 0,25g/5ml i 0,5g/5ml. Stosuje się doustnie 1,0-2,0g w 1-2 dawkach.
II generacja
Panclor (Cefaclor, Alfacet) - cefaklor, kapsułki 0,25 i 0,5g, tabletki 0,375 i 0,75g, substancja do zawiesiny 0,125g/5ml i 0,25g/5ml. Stosuje się doustnie w dawce 0,5-1,0g co 6-8 godz.
Tarcefandol (Mandol) - cefamandol. Stosuje się i.m. lub i.v. w ampułkach 0,5, 1,0 i 2,0g w dawce 0,5-2,0g oraz fiolki 0,5 i 1,0g co 6-8 godz.
Biofuroxym (Biocefal, Zinacef) - cefuroksym. Stosuje się i.m. lub i.v. w ampułkach 0,25, 0,75 i 1,5g w dawce 0,75-1,5g co 6-8 godz.
Bioracef (Zinnat) - ester acetoksyetylowy cefuroksymu, tabletki 0,125, 0,25 i 0,5g, granulat do zawiesiny 0,125g/5ml. Stosuje się doustnie 0,25-0,5g 2 razy diennie.
Monocid - cefonicyd, fiolka 0,5, 1,0 i 10g; stosuje się i.v. lub i.m. 0,5-2g jeden raz dziennie.
Precef - ceforanid, fiolki 0,5 i 1g; stosuje się i.m. i i.v. 0,5-1g dwa razy dziennie.
Karbet - lorakarbef, kapsułki 200mg; 1h przed lub 2h po posiłku 1 kapsułka co 12 godz.
III generacji
Moxalactam - latamoksef, fiolki 1,0 i2,0g. Stosuje się i.m. lub i.v. 1,0g co 8-12 godz.
Biotum (Fortum, Biofort, Kefadim) - ceftazidym, fiolki 0,25, 0,5, 1,0 i 2,0g. Stosuje się 1,0-2,0g co 8-12 godz. i.v. lub i.m.
Tarcefoksym (Biotaksym, Claforan) - cefotaksym, fiolki 0,5, 1,0 i 2,0g. Stosuje się i.m. lub i.v. w dawce 1,0-2,0g co 6-8 godz.
Suprax - cefiksym, tabletki 0,2 i 0,4g, zawiesina 0,1g/5ml. Stosuje się 0,4g jednorazowo lub w dwóch dawkach podzielonych.
Biocefazon (Cefobid) - cefoperazon, fiolki 0,5, 1,0 i 2,0g. Stosuje się i.m. lub i.v. 1,0-4,0g co 12 godz.
Monaspor - cefsulodyna, fiolki 1,0g. Stosuje się i.m. lub i.v. w dawce 1,0-2,0g 3 razy dziennie.
Biotraxon (Longaceph, Lendacin, Rocephin) - ceftriakson, fiolki 0,25, 0,5 i 1,0g do wstrzyknięć i.m. oaz 0,25, 0,5, 1,0 i 2,0g do wstrzyknięć i.v. Stosuje się najczęściej w dawce jednorazowej 1,0-4,0g.
IV generacja
Cefrom - cefpirom, fiolki 1g/10ml i.v.
Axepim - cefpim, ampułki 0,5, 1,0 i 2,0g i.v. I/lub i.m.
Monobaktamy
Monobaktamy są nową grupą antybiotyków beta-laktamowych zbliżonych chemicznie do penicylin, lecz mających układ jednopierścieniowy (monocykliczny), a nie dwupierścieniowy, jak penicyliny czy cefalosporyny.
Budowa ta warunkuje dużą stabilność i oporność na destrukcyjne działanie beta-laktamaz.
Monobaktamy stosuje się głównie w zakażeniach dróg moczowych i oddechowych oraz w posocznicach wywołanych drobnoustrojami gram-ujemnymi.
Preparaty:
Azactam - ampułki 0,5 i 1,0g stosuje się i.v. 1,0-2,0g co 6-12 godz. Oraz i.m. 1,0g co 8 godz.
Karbapenemy
Karbapeptynemy są nową grupą antybiotyków beta-laktamowych.
Przedstawicielami tej grupy, wprowadzonymi do lecznictwa są imipenem, meropenem, panipenem, cerumonam.
Można powiedzieć, że antybiotyki te łączą skuteczność przeciwbakteryjną penicylin w stosunku do drobnoustrojów Gram-dodatnich, działanie przeciwbakteryjne aminoglikozydów i nowych cefalosporyn w stosunku do drobnoustrojów Gram-ujemnych oraz skuteczność klindamycyny lub metronidazolu w stosunku do beztlenowców.
Preparaty:
Tienam (conte) - fiolki 1,0g, stosuje się go w postaci wstrzyknięć i.m. Oraz i.v. w dawce dziennej 1,0-4,0g podzielonej na 3-4 równe dawki co 6-8 godz.
Meronem - meropenem, fiolki 0,5 i 1,0g; stosuje się i.v. 0,5-1,0g co 8 godz.
Podstawy Farmakologii Ogólnej
15