Agrobiznes - część 2. - mgr Kurek
SYSTEM PODATKOWY AGROBIZNESU
Podatek - świadczenie powszechne, pieniężne, przymusowe, nieodpłatne, nakładane jednostronnie przez państwo lub związek publiczno - prawny, w celu finansowania jego potrzeb publicznych.
Z podatków finansowane są:
Oświata
Służba zdrowia
Policja
Sądownictwo
Opieka socjalna
W agrobiznesie są płacone podatki:
Gruntowy (rolny)
Dochodowy
Od nieruchomości
Od towarów i usług
Leśny
Akcyzowy
Podatek rolny:
Ustawa o podatku rolnym z 15 listopada 1984 roku.
Przedmiot opodatkowania:
Grunty sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne lub jako grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych z wyjątkiem gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej innej niż rolnicza
Płacą go rolnicy indywidualni, nie prowadzący ksiąg rachunkowych
Podmioty opodatkowania:
Właściciele
Posiadacze samoistni
Osoby władające gruntem jak właściciel
Użytkownicy wieczyści
Dzierżawcy (gdy grunty należą do Skarbu Państwa lub JST, albo gdy grunty zostały wydzierżawione na podstawie umowy zawartej stosownie do przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników → minimum 10 lat)
Naliczanie podatku - przeliczanie hektarów fizycznych na przeliczeniowe - uwzględnia się rodzaj gruntu, ilość hektarów fizycznych, klasy bonitacyjne użytków rolnych, miejsce położenia gruntów względem rynków zaopatrzenia i zbytu
1 ha przeliczeniowy obciąża się równowartością 2,5 kwintali żyta (0,25 t)
stawka jest obliczana według średniej ceny skupu żyta za pierwsze trzy kwartały roku poprzedzającego rok podatkowy (w 2004 r. = 37,67 zł)
Rada Gminy może obniżyć cenę skupu żyta na obszarze swojej gminy
Obowiązek podatkowy:
powstaje od 1 dnia miesiąca następnego po miesiącu, w którym nabyto tytuł prawny do gruntów lub objęto grunty w posiadanie
wygasa ostatniego dnia miesiąca, w którym przestały istnieć okoliczności uzasadniające ten obowiązek
Czynności i dokumenty związane z podatkiem rolnym:
Osoby fizyczne zobowiązane są składać organowi podatkowemu informacje o gruntach w terminie 14 dni od dnia zaistnienia okoliczności uzasadniających powstanie lub wygaśnięcie obowiązku
Osoby prawne, jednostki organizacyjne, w tym spółki, nie posiadające osobowości prawnej, muszą składać deklarację w terminie do 15 I roku podatkowego, a jeśli obowiązek powstał później to tak jak osoby prawne
Organem podatkowym jest wójt, burmistrz, prezydent miasta właściwy ze względu położenia gruntów
Podatnicy są zobowiązani do złożenia zgłoszenia identyfikacyjnego
Obowiązek złożenia zgłoszenia identyfikacyjnego nie dotyczy tych, którzy mają nadany NIP
Osobom fizycznym doręczana jest deklaracja, nakaz płatniczy ustalający wysokość podatku i podatek płatny jest w 4 ratach, do 15 marca, maja, września i listopada
Osoby prawne, jednostki organizacyjne, w tym spółki, nie posiadające osobowości prawnej wpłacają obliczony w deklaracji podatek rolny w terminach jak osoby fizyczne.
Podatek jest płatny w kasie lub na rachunek budżetu właściwej gminy
W przypadku osób fizycznych można podatek zapłacić bezpośrednio u sołtysa (w formie inkasa)
Nie wszyscy rolnicy płacą podatek rolny - rolnicy prowadzący działy specjalne płacą podatek dochodowy od tych działów - mogą oni płacić ten podatek od dochodu:
Szacunkowego - jest to sposób uproszczony, stosuje się tu normy szacunkowe określane corocznie przez ministra finansów
Rzeczywistego - trzeba przy tym prowadzić ewidencję zaszłości gospodarczych w postaci ksiąg podatkowych, np. księgi przychodów i rozchodów
Podatek leśny:
Ustawa z dnia 30 X 2002 roku o podatku leśnym
Przedmiot opodatkowania:
Grunty leśne sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako lasy, z wyjątkiem lasów zajętych na wykonywanie innej działalności gospodarczej niż działalność leśna
Podmioty opodatkowania:
Właściciel
Posiadacz samoistny
Użytkownik wieczysty
Posiadacz zależny (dzierżawca) - jak w podatku rolnym
Powstanie obowiązku podatkowego i jego wygaśnięcie - jak w podatku rolnym
Stawki:
1 ha lasu stanowi równowartość pieniężną 0,220 m3 drewna obliczoną według średniej ceny sprzedaży drewna uzyskanej przez nadleśnictwa za pierwsze 3 kwartały roku poprzedzającego rok podatkowy (w 2004 r. Cena 1 m3 drewna = 120,40 zł)
Dla lasów chronionych stawka podatku wynosi 50% stawki podstawowej
Osoby fizyczne płacą podatek leśny tak jak podatek rolny, tzn. do 15 marca, maja, września i listopada
Osoby prawne, jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej płacą podatek leśny co miesiąc do 15 dnia każdego miesiąca
Podatek od towarów i usług VAT
Jest to podatek od wartości dodanej przez kolejno po sobie następujące jednostki (ogniwa) uczestniczące w produkcji i obrocie danym towarem lub usługą
Podatek wielofazowy - pobierany w każdej fazie obrotu, od momentu wytworzenia do chwili sprzedaży towarów (usług) konsumentom
Podatnik wpłaca kwotę różnicy między podatkiem należnym a naliczonym
W imporcie towarów podstawą opodatkowania jest ich wartość celna powiększona o należne cło i podatek akcyzowy (jeżeli przedmiotem eksportu są towary objęte akcyzą)
Są trzy stawki VAT dla produktów rolno - spożywczych:
Stawka podstawowa 22% na towary:
Wyroby przemysłu spirytusowego i drożdżowego, wyroby winiarskie, produkty przemysłu piwowarskiego
Wyroby cukiernicze trwałe, przyprawy i dodatki piekarskie i ciastkarskie, wody mineralne i inne napoje bezalkoholowe, ocet, używki naturalne, tytoń i wyroby tytoniowe
Stawka obniżona 7% przewidziana jest dla pozostałych towarów spożywczych, z wyłączeniem wyrobów objętych stawką 0% i zwolnionych z podatku
Stawka 0% jest stosowana w eksporcie towarów i usług, upoważnia eksportera do odliczenia od kwoty podatku należnego kwoty podatku naliczonego przy zakupie towarów i usług na potrzeby produkcji eksportowej
Od podatku VAT zwolniona została sprzedaż artykułów żywnościowych nisko przetworzonych:
Produkty przemysłu mięsnego, z wyłączeniem przetworów mięsnych
Produkty uboczne uboju i przetwórstwa mięsnego
Wyroby przemysłu jajczarsko - drobiarskiego, oprócz konserw i wędlin drobiowych
Produkty połowów i przetworów rybnych, oprócz konserw
Surowce mleczarskie
Mleko z produkcji przemysłowej
Miód pszczeli standaryzowany
Produkty: upraw polowych i łąkowych, ogrodnictwa, hodowli, gospodarki leśnej i łowieckiej
SYSTEM BANKOWY AGROBIZNESU
System bankowy (w sensie instytucjonalnym) - stanowi sieć wzajemnie ze sobą powiązanych banków, które działają na podstawie jednolitych przepisów prawa bankowego oraz własnych statutów i wypełniają określone prawem funkcje gospodarcze
System bankowy (w sensie ekonomiczno - prawnym) - jest zespołem norm, które regulują gospodarkę pieniężną oraz obieg pieniądza w gospodarce
Podstawowe funkcje banków to:
Udzielanie kredytów
Przyjmowanie depozytów pieniężnych
Prowadzenie kont rozliczeniowych poszczególnych klientów
Świadczenie innych usług, np.: emitowanie papierów wartościowych, pośrednictwo w obrotach międzybankowych, prowadzenie działalności gospodarczej, doradztwo finansowe, itp.
W Polsce występuje system dwuszczeblowy:
NBP
Inne banki
Kryterium różnicowania banków:
Specjalizacja
Uniwersalizm
Rolnicy korzystają z banków spółdzielczych, ponieważ są one najczęściej działają w obrębie jednej gminy, są blisko rolnika.
Bank narażony jest na trojakiego rodzaju ryzyko:
Operacyjne - w tym kredytowe, braku płynności, rynkowe
Ekonomiczne - związane z ogólnym pogorszeniem koniunktury gospodarczej
Administracyjne - ryzyko pomyłek, nadużyć, fałszerstw, kradzieży , klęsk żywiołowych itp.
System kredytowy agrobiznesu:
Stanowi on integralną część systemu bankowego
Tworzą go banki oraz zasady i normy prawne regulujące tryb udzielania i spłacania kredytów
Kredyt preferencyjny:
W szerokim zakresie korzystają z niego rolnicy
Ma charakter celowy - udzielany jest na ściśle określone cele. Wyboru celów dokonuje rząd stosownie do aktualnych potrzeb i preferencji.
Kredyt ten jest przyznawany najczęściej na:
Zakup ziemi
Modernizację i restrukturyzację gospodarstwa (działalność inwestycyjna)
Zakup nawozów mineralnych
Finansowanie skupu i przechowywania produktów rolnych
Tworzenie elementów technicznej infrastruktury obszarów wiejskich
Tworzenie nowych miejsc pracy
Cele są zmienne, a skala i zakres aktywnego oddziaływania państwa zależy od możliwości budżetu i pilności poszczególnych zadań
Zakres pomocy kredytowej:
zależy od różnicy między rynkową stopą oprocentowania kredytów (po jakiej udzielają kredytów banki komercyjne) a stopą preferencyjną, która jest niższa od rynkowej. Powstałą różnicę pokrywa budżet państwa.
Stosuje:
Dopłaty do oprocentowania kredytów inwestycyjnych w rolnictwie, przetwórstwie rolno - spożywczym i usługach dla rolnictwa
Dopłaty do oprocentowania kredytów klęskowych
Do końca 2004 roku dopłaty do oprocentowania kredytów na zakup rzeczowych środków do produkcji rolnej oraz na skup i przechowywanie płodów rolnych
Obecnie istnieje 13 linii kredytowych kredytu inwestycyjnego, które służą (cele):
Rozszerzeniu asortymentu produkcji
Zwiększeniu skali produkcji
Dostosowaniu do wymogów sanitarno - weterynaryjnych UE
Zwiększeniu wykorzystania zdolności produkcyjnych
Wprowadzeniu nowych technologii
Poprawie jakości produkcji
Poprawie gospodarki odpadami
Doskonaleniu dotychczasowej technologii produkcji
Poprawie struktury obszarowej gospodarstw
Utworzeniu kwater agroturystycznych
Usuwaniu skutków klęski suszy, gradobicia, nadmiernych opadów, wymarznięcia, powodzi, huraganu, pożaru, plagi gryzoni lub osuwisk ziemi
Podstawowe elementy ubiegania się o kredyt niezależnie od linii kredytowej:
Sporządzenie planu przedsięwzięcia inwestycyjnego
Uzyskanie pozytywnej opinii ośrodka doradztwa rolniczego, właściwego dla miejsca realizacji przedsięwzięcia inwestycyjnego
Złożenie tych dokumentów wraz z wnioskiem o kredyt w banku współpracującym z agencją ARiMR
13 linii kredytowych - czyli kredyt:
na realizację przedsięwzięć inwestycyjnych w rolnictwie, przetwórstwie rolno - spożywczym i usługach dla rolnictwa
na zakup gruntów rolnych
na utworzenie lub urządzenie gospodarstw rolnych przez osoby, które nie przekroczyły 40 roku życia
kredyt w ramach branżowego programu wspólnego użytkowania maszyn i urządzeń rolniczych
w ramach branżowego programu restrukturyzacji przetwórstwa ziemniaka na skrobię w Polsce
branżowy w ramach programu wspierania restrukturyzacji i modernizacji przemysłu mięsnego i przetwórstwa jaj w Polsce
w ramach branżowego programu mleczarskiego
w ramach branżowego programu wspierania restrukturyzacji i modernizacji przemysłu utylizacyjnego w Polsce
na utworzenie lub urządzenie gospodarstwa rolnego w ramach realizacji programu osadnictwa rolniczego na gruntach skarbu państwa, wytypowanych przez Agencję Nieruchomości Rolnych
na realizację przedsięwzięć inwestycyjnych w rolnictwie, przetwórstwie i usługach dla rolnictwa przez grupy producentów rolnych
na zakup nieruchomości rolnych przeznaczonych na utworzenie lub urządzenie gospodarstwa rodzinnego
na realizację przedsięwzięć inwestycyjnych w zakresie nowych technologii w rolnictwie lub w zakresie dostosowania produkcji zwierzęcej do wymogów sanitarnych, ochrony środowiska i utrzymywania zwierząt
na wznowienie produkcji w gospodarstwach rolnych i działach specjalnych produkcji rolnej znajdujących się na obszarach dotkniętych klęską (kredyty klęskowe - mogą być inwestycyjne jak i obrotowe)
Kredyty udzielane na zwykłych zasadach pełnią 3 funkcje:
Proefektywnościową
umożliwia kompleksowe i bardziej efektywne wykorzystanie całego potencjału wytwórczego przedsiębiorstwa
największą efektywność nakładów osiąga się wówczas, kiedy relacje między czynnikami wytwórczymi osiągają punkt technicznego optimum
kredyt podnosi efektywność całego potencjału
Substytucyjną - jest ona interpretowana dwojako:
Kredyt jest substytutem środków własnych
Kredyt uruchamia w przedsiębiorstwie procesy substytucyjne, gdyż zwykle pojawiają się nowe składniki majątku, które zastępują środki stosowane dotychczas
Strukturotwórczą
Ma bezpośredni związek z państwową polityką modernizacji rolnictwa oraz innych ogniw agrobiznesu (zmiana struktury agrarnej, struktury potencjału wytwórczego i struktur przestrzennych)
Tym zmianom struktur agrobiznesu służą kredyty na zakup ziemi, modernizację gospodarstw rolnych, modernizację zakładów przetwórstwa spożywczego, rozwój infrastruktury technicznej, organizowanie giełd towarowych itp.
Do kredytów dopłaca:
ARiMR
Bank Światowy
Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej
Fundusz na rzecz rozwoju polskiego rolnictwa, itp.
UBEZPIECZENIA W AGROBIZNESIE
UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE:
W 1977 roku rolnicy zostali objęci ubezpieczeniem społecznym. Ale wtedy rolnik musiał sprzedawać określoną ilość produktów rolnych na zorganizowanym rynku uspołecznionym i wyzbyć się prawa własności gospodarstwa, aby uzyskać prawo do świadczeń w długim okresie
1982 rok - ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych zabezpieczała cele polityki rolnej państwa. Wówczas państwo było zainteresowane przepływem ziemi do sektora uspołecznionego. Istniał wtedy obowiązek nieodpłatnego przekazania gospodarstwa państwu, w przypadku gdy ubiegający się i emeryturę lub rentę rolnik nie posiadał następcy
na początku lat 90 -tych system ubezpieczeń społecznych rolników został zreformowany
w 1991 roku weszła nowa ustawa o ubezpieczeniach społecznych rolników
obecnie obowiązuje nowa ustawa z 2004 roku o zmianie ustawy o ubezpieczeniach społecznych rolników oraz o zmianie niektórych innych ustaw
w 1991 roku powołano do realizacji nowego systemu ubezpieczeń społecznych rolników odrębną wyspecjalizowaną instytucję KRUS (Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego)
Ubezpieczenie społeczne rolników ma charakter komplementarny wobec systemu ubezpieczeń społecznych innych grup ludności realizowanych przez ZUS
Oznacza to, że obowiązek ubezpieczeń w KRUS dotyczy:
tylko tych rolników, dla których gospodarstwo rolne stanowi jedyne stałe źródło utrzymania i tylko wtedy, jeśli obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub działów specjalnych.
rolników należących do grup producenckich
małżonka rolnika oraz domowników stale pracujących w gospodarstwie pod warunkiem, że nie podlegają innemu ubezpieczeniu społecznemu i nie mają ustalonego prawa do emerytuly, renty lub innych świadczeń z ubezpieczeń społecznych (np. zasiłku chorobowego)
Wg ustawy z roku 2004, z prawa do ubezpieczenia w KRUS mogą korzystać polscy rolnicy, a także obywatele państw członkowskich UE, podejmujący osobiście i na własny rachunek działalność rolniczą w gospodarstwie położonym na terytorium Rzeczpospolitej
Ubezpieczeniu emerytalno - rentowemu podlegają osoby pobierające rentę strukturalną, współfinansowaną z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej, a także współmałżonkowie tych osób, jeśli renta jest wypłacana wraz z dodatkiem dla tego małżonka
Ustawa dale możliwości ubezpieczenia dobrowolnego na wniosek. Mają do niego prawo rolnicy prowadzący gospodarstwa rolne o powierzchni poniżej 1 ha przeliczeniowego, a także osoby, które będąc rolnikami przeznaczyły grunty swojego gospodarstwa do zalesienia
Ustawa z 2004 roku wprowadziła nowe zasady dotyczące ubezpieczenia się w KRUS-ie osób prowadzących równocześnie pozarolniczą działalność gospodarczą lub współpracujących w prowadzeniu takiej działalności
Osoby te mogą pozostać w ubezpieczeniu rolniczym pod warunkiem, że ich działalność pozarolnicza opodatkowana jest na podstawie przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym i jeżeli kwota granicznej ogłaszanej corocznie w „Monitorze Polskim” przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego (w 2003 r. = 2 528 zł)
Rolnicy prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą płacą te składki w podwójnej wysokości
Na system składają się:
Fundusz Emerytalno - Rentowy
Fundusz Administracyjny
Fundusz Prewencji i Rehabilitacji
Pozabudżetowy Fundusz Składkowy
W ubezpieczeniu rolniczym funkcjonują na odrębnych zasadach finansowych dwa rodzaje ubezpieczenia:
Ubezpieczenie emerytalno - rentowe → finansowane z Funduszu Emerytalno - rentowego (dochody funduszu w 94% pochodzą z budżetu państwa, a uzupełniane są ze składek ubezpieczonych)
Kwartalna składka na ubezpieczenie emerytalno - rentowe wynosi 168,80 zł za osobę → to stanowi 30% najniższej emerytury
Świadczenia pieniężne wypłacane z ubezpieczenia emerytalno - rentowego:
Emerytura lub renta rolnicza z tytułu niezdolności do pracy
Renta rolnicza szkoleniowa
Renta rodzinna
Dodatki do emerytur i rent:
Dodatek pielęgnacyjny
Kombatancki
Z tytuły pracy przymusowej
Dla sieroty zupełnej
Ryczałt energetyczny
Dla osób, które ukończyły 100 lat
Zasiłek pogrzebowy
Ubezpieczenia wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie → finansowane wyłącznie ze składek ubezpieczonych
Kwartalna składka wynosi 60 zł n osobę → nie zależy od dochodu ani od wielkości gospodarstwa
Świadczenia wypłacane z ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego:
Jednorazowe odszkodowania z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu albo śmierci wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej
Zasiłek chorobowy
Zasiłek macierzyński
Składki płaci ok. 1,5 mln ludzi, a pobiera 1,7 mln
Od 1990 roku nabycie uprawnień emerytalno - rentowych nie zależało już od przekazania gospodarstwa następcy, ale zależało od wieku uprawnionego i okresu składkowego (kobiety = 60 lat, mężczyźni = 65 lat) i muszą oni płacić składki przez minimum 100 kwartałów
Jedynie przyznanie rolnikowi wcześniejszej emerytury zostało uzależnione od zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej (kobiety = 55 lat, mężczyźni = 60 lat → ale min 120 kwartałów)
Ustawa przewiduje różnorodność form zbycia gospodarstwa:
Umowa sprzedaży
Umowa dożywocia
Umowa darowizny
Umowa dzierżawy na okres minimum 10 lat
Rolnik ma także pełną swobodę wyboru kontrahenta
Można przekazać gospodarstwo lub jego część na rzecz Skarbu Państwa, ale tylko na wniosek rolnika w sytuacji, gdy emeryt czy rencista nie zawarł umowy z następcą i nie ma możliwości sprzedaży gruntów co najmniej w cenie odpowiadającej ich oszacowaniu przez rzeczoznawcę majątkowego.
Emerytura i renta rolnicza składa się z:
Części składkowej - przy jej naliczeniu przyjmuje się zasadę, ze za każdy rok stażu ubezpieczeniowego zwiększa się ją k 1% emerytury podstawowej
Części uzupełniającej - jest faktyczną emeryturą państwową i wynosi 85 - 95% emerytury podstawowej, przy czym im dłuższy staż ubezpieczeniowy, tym część ta jest mniejsza
Uzyskanie prawa do emerytury lub renty, które uwarunkowane jest posiadaniem wymaganego okresu ubezpieczenia i osiągnięcia wieku emerytalnego lub uzyskaniem orzeczenia o długotrwałej niesprawności do pracy w gospodarstwie rolnym, uprawnia rolnika do pobierania świadczenia jedynie w części składkowej.
Aby pobierać pełną emeryturę lub rentę należy zaprzestać prowadzenia działalności rolniczej
W 2001 roku:
Emerytura rolnicza wynosiła 63% emerytury pracowniczej
Renta rolnicza wynosiła 85% renty pracowniczej
Na podstawie ustawy z 190 roku KRUS pomaga rolnikom w korzystaniu z różnych form rehabilitacji
Działalność prewencyjna KRUS - badanie i analizowanie okoliczności oraz przyczyn wypadków i chorób zawodowych rolników, a także prowadzeniu nieodpłatnych dobrowolnych szkoleń o przepisach BHP w gospodarstwie rolniczym KRUS publikuje wykaz niebezpiecznych prac, których nie należy zlecać dzieciom do lat 15, itd.
UBEZPIECZENIA MAJĄTKOWE
Obowiązkowe - są nim objęte:
Budynki wchodzące w skład gospodarstw rolnych
Pojazdy mechaniczne
Rolnicy są objęci ubezpieczeniem od nieszczęśliwych wypadków odpowiedzialności cywilnej
Dobrowolne - ubezpieczenie mienia ruchomego:
Sprzęt rolniczy
Ziemiopłody
Zwierzęta
Ruchomości domowe, itp.
Koszty są zbyt wysokie
UBEZPIECZENIA HANDLOWE
Występują głównie w handlu międzynarodowym
Objęci są nim inwestorzy i eksporterzy
Przyczyny korzystania z tego ubezpieczenia:
Niskie koszty produkcji,
tania siła robocza,
względy polityczne
WSPÓLNA POLITYKA ROLNA UNII EUROPEJSKIEJ
jest realizowana od początku istnienia EWG (1957r.)
stanowi skomplikowany system regulacji rynków rolnych i procesów rozwojowych obszarów wiejskich
jest to polityka jednolita - przyjęte rozwiązania obowiązują na obszarze całej wspólnoty, chociaż poszczególne kraje mogą podejmować działania narodowe, mające na celu dostosowanie przyjętych zasad do warunków danego kraju
wspólna polityka rolna zdominowała działalność i budżet UE do lat 90-tych
w 1990 roku wydatki na wspólną politykę rolną stanowiły ponad 60% budżetu
Wspólna Polityka Rolna obejmuje działania w trzech dziedzinach:
produkcja i obrót artykułami rolnymi, hodowlanymi i rybołówstwa
kształtowanie struktur agrarnych i ochrona środowiska
sprawy socjalne ludności wiejskiej
przyczyny powstania Wspólnej Polityki Rolnej:
deficyt żywności po wojnie w Europie - Europa była silnie uzależniona od importu głównie z USA i Australii
gospodarstwa były zacofane i rozdrobnione, trwał intensywny proces migracji ludności ze wsi do miast
polityka rolna była zróżnicowana w każdym kraju, różne były ceny produktów rolno - żywnościowych w poszczególnych krajach
ceny na produkty rolno - żywnościowe w Europie były wyższe niż ceny rynku światowego
Cały system wprowadzono do 1968 roku
Koncepcja Wspólnej Polityki Rolnej została oparta na zasadach:
Jednolitości rynku
Organizacja wspólnego rynku produktów rolnych. Oznacza ona jednolite zasady interwencji i swobodę cyrkulacji produktów rolnych na całym obszarze wspólnoty
Zlikwidowano cła i inne ograniczenia związane z ochroną rynków narodowych, wprowadzono wspólne ceny, stabilne kursy wymiany walut w rolnictwie, przepisy fitosanitarne i weterynaryjne oraz ujednolicono reguły konkurencji i handlu z krajami trzecimi
Preferencji dla Unii
Związane z przyznaniem pierwszeństwa sprzedaży produktom wytworzonym na obszarze wspólnoty
Zastosowano instrumenty protekcjonizmu granicznego - wysokie cła, opłaty graniczne
Solidarności finansowej
Wszystkie kraje mają obowiązek finansowania kosztów interwencji bez względu na ich wykorzystanie w kraju
Pierwotne cele wspólnej polityki rolnej zostały zapisane w traktacie Rzymskim z 25 III 1957 r.:
Zwiększenie i ciągłe podnoszenie produktywności rolnictwa europejskiego przez unowocześnienie, postęp techniczny oraz optymalne zatrudnienie czynników produkcji, głównie pracy
Zapewnienie ludności rolniczej godziwych warunków życia przez zwiększenie dochodów
Stabilizacja rynków rolnych
Zapewnienie odpowiedniego zaopatrzenia w produkty rolne
Zapewnienie rozsądnych cen dla konsumentów
Cele te uległy pewnym zmianom.
Mechanizmy wspólnej polityki rolnej:
Mechanizm podtrzymywania cen wewnętrznych realizowany przez system interwencyjnych zakupów nadwyżek produkcji ze środków Funduszu Rolnego, gdy ceny spadały poniżej cen gwarantowanych (zajmuje się tym Agencja Rynku Rolnego)
Protekcja przed niskimi cenami produktów z importu - polega na zapobieganiu importowi (napływowi) tanich produktów za pomocą różnych instrumentów, np. kwot importowych, ceł, regulacji administracyjnych
System subsydiów eksportowych - działają one na zasadzie refundacji producentom rolnym kwot stanowiących różnicę między niższą ceną światową i wyższą wspólnotową ceną interwencyjny
Instrumenty polityki rolnej:
Najważniejsza była organizacja rynków branżowych
Cztery typy regulacji w zakresie organizacji poszczególnych rynków branżowych:
Wewnętrzna interwencja i ochrona zewnętrzna - dotyczy około 60% produkcji wspólnoty: zbóż, ryżu, cukry, mleka, wołowiny, baraniny, wieprzowiny, wina stołowego , oraz wybranych owoców i warzyw
Zewnętrzna ochrona bez interwencji wewnętrznej - dotyczy około 25% produkcji rolnictwa wspólnoty: rynek jaj, drobiu, win wytrawnych, kwiatów, owoców i warzyw
Dopłaty do cen produktów przetworzonych
subwencje dla przemysłu przetwórczego zużywającego produkty rolne pochodzące z krajów UE
dotyczą około 5 % produkcji: nasion rzepaku i słonecznika, bawełny, roślin białkowych, oliwa z oliwek, tytoń
inne formy pomocy
np. pomoc ryczałtowa do 1 ha upraw lub do określonej ilości produkcji
dotyczy producentów lnu, konopii, chmielu , nasion
wyodrębnia się dwa obszary wspólnej polityki rolnej:
I FILAR - dotyczy polityki rynkowej - ukształtowania wspólnego rynku
Polityka rynkowo cenowa ma na celu:
Stabilizację rynku
Podnoszenie produktywności
Utrzymanie odpowiedniego poziomu dochodów
Polityka rynkowo - cenowa polega na finansowaniu interwencjonizmu na rynku rolnym, jego ochrony zewnętrznej i dopłat bezpośrednich dla producentów rolnych
Polityka rynkowo - cenowa:
Wewnętrzna - obejmuje:
system cen minimalnych
zakupy interwencyjne
magazynowanie nadwyżek
kwotowanie wielkości produkcji
dotacje bezpośrednie dla producentów rolnych
Zewnętrzna - ochrona rynku wspólnotowego za pomocą:
Cen minimalnych importu (ceny wejścia)
Obciążeń importowych (np. cła)
Regulacji administracyjnych
Dotacji do eksportu
II FILAR - dotyczy polityki strukturalnej - przekształcenia strukturalne
Polityka strukturalna ma na celu wyrównywanie warunków rozwoju i zapewnienie odpowiedniego poziomu życia mieszkańcom wsi
Obejmuje środki na rozwój wsi
Polityka ta rozwijała się od 1972 roku
Cele polityki strukturalnej:
Wspieranie regionów szczególnie opóźnionych w rozwoju
Przywracanie zdolności rozwojowych regionom dotkniętym upadkiem przemysłu
Zwalczanie bezrobocia (głównie wśród młodzieży)
Reformowanie wspólnej polityki rolnej
Pomoc w rozwoju i zmianach strukturalnych obszarów wiejskich
Promowanie rozwoju regionów słabiej rozwiniętych
Formy pomocy w ramach polityki strukturalnej:
Dotacje przeznaczone na finansowanie przemian strukturalnych w rolnictwie i jego otoczeniu, np.:
Dotacje na inwestycje w gospodarstwach rolnych
Poprawa przetwórstwa i marketingu produktów rolnych
Różnicowanie działalności rolniczej na wsi
Szkolenia zawodowe
Instrumenty towarzyszące, np.:
Renty strukturalne
Programy agrośrodowiskowe
Pomoc dla obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania
Zalesianie
Finansowanie wspólnej polityki rolnej odbywa się głównie z Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej.
Został on utworzony w 1962 roku i jest częścią budżetu Wspólnoty. Zasilany z wkładów krajów członkowskich i z ceł i płat pobieranych przy imporcie towarów rolno - żywnościowych
Fundusz składa się z sekcji:
Gwarancji - finansuje interwencjonizm na rynku rolnym i subsydia eksportowe, czyli działania związane z organizacją rynków rolnych (I filar)
Orientacji - finansuje politykę strukturalną, czyli rozwój obszarów wiejskich (II filar)
Skutki wspólnej polityki rolnej po około 20 latach jej funkcjonowania:
Realizacja celów pierwotnych doprowadziła do silnego regulowania podaży i popytu na artykuły rolne i żywnościowe - zostały one wyłączne spod działania mechanizmu rynkowego
Zwiększyły się nadwyżki produkcji
Wysokie transfery pieniężne do rolnictwa odciążały podatników i konsumentów
Były pozytywne i negatywne skutki wspólnej polityki rolnej:
Skutki pozytywne:
Ukształtował się potężny sektor żywnościowy (zapewniał on bezpieczeństwo żywnościowe UE)
Wzrost produktywności i efektywności rolnictwa:
nowe technologie,
specjalizacja i koncentracja produkcji
wzrost dochodów rolników
wzrost konkurencyjności rolnictwa
odpływ czynnika praca
Skutki negatywne:
Poważny kryzys ekonomiczny, społeczny i ekologiczny
Produkcja rosła szybciej niż popyt
Pojawiła się pętla nadprodukcji (wyższe koszty interwencji)
Trudności z finansowaniem
Destabilizacja rynku światowego przez subsydiowanie eksportu
Wzrost dochodów nie był wystarczający, zwiększyło się zróżnicowanie w dochodach rolników z UE
Reformy wspólnej polityki rolnej:
Plan Mansholta - 1960 r.
Nie został w pełni zrealizowany
Zapoczątkował intensywne przekształcenia strukturalne w krajach UE
Zaprojektowano te przekształcenia w 2 obszarach:
Zatrudnienie w rolnictwie
Wielkość gospodarstw rolnych
Warunkiem modernizacji było zmniejszenie zatrudnienia i zwiększenie obszaru gospodarstw
Miały temu służyć środki finansowe dla osób, które decydują się odejść z rolnictwa i dla tych, którzy w rolnictwie pozostaną
Dla osób, które zdecydowały się odejść z rolnictwa przewidziano wcześniejsze emerytury, zasiłki, premie, pomoc przy przekwalifikowaniu się
Celem miało być też kreowanie nowych miejsc pracy
Dla osób, które pozostaną w rolnictwie funkcjonowały różne subsydia czy ulgi podatkowe
Działania te mogły być skuteczne w latach 60-70, bo gospodarka rozwijała się i mogła wchłonąć nadwyżki ludności z rolnictwa
Skutki realizacji części planu:
Polaryzacja - gospodarstwa rozwojowe stawały się coraz silniejsze a słabsze były zachęcane do likwidacji
Poprawa struktury agrarnej (ale wciąż rosła nadprodukcja i koszty interwencji)
„Zielona Księga” - 1986 r.
określa perspektywy wspólnej polityki rolnej
zakładała urynkowienie rolnictwa przy większej trosce o sprawy socjalne i ekonomiczne wsi
wprowadzono pakiet skoordynowanych środków np. stopniowo obniżano ceny gwarantowane na artykuły nadwyżkowe, wprowadzono limity gwarantowanej interwencji podnosząc przy tym wymogi jakościowe i wprowadzając zasadę współodpowiedzialności producentów za nadwyżki we wszystkich sektorach
przyznano pomoc dla obszarów ekologicznie wrażliwych
premiowano dywersyfikację produkcji i rozwijanie alternatywnych kierunków produkcji w celu zmniejszenia nadwyżek
Plan Mac Sharry'ego - 1992 r.
Wychodził z krytyki słabości plany Mansholta
Podkreśla większe znaczenie społeczne funkcji polityki rolnej, jak np. redystrybucji dochodów w kierunku sprawiedliwości i równości społecznej, ochrony środowiska naturalnego oraz rozwoju obszarów wiejskich
Uwzględnia
Rosnące nadwyżki i koszt interwencji
Degradację środowiska naturalnego
Głównym celem jest utrzymanie dotychczasowego poziomu dochodów rolników przy jednoczesnym ograniczeniu rozmiarów produkcji, spadku cen na produkty rolne i żywnościowe oraz zwiększenia możliwości eksportowych
Wymagało to zmian form i instrumentów wspierania rolnictwa przez ograniczenie odpłat do cen produktów rolnych w zamian za dopłaty bezpośrednie niezwiązane z jakością produkcji, co zniechęci do rozwijania produkcji (redukcja nadwyżek)
Wieś pełni podwójną rolę - producent żywności i świadczy usługi środowiskowe
Realizacja Nowej Wspólnej Polityki Rolnej polegała na:
Obniżeniu cen gwarantowanych na zboża, mięso wołowe, owoce i warzywa w celu zbliżenia ich do cen światowych
Wprowadzeniu bezpośrednich dopłat dla producentów rolnych
Wprowadzeniu systemu rekompensat dla rolników za wyłączenie ziemi z uprawy (tzw. ugorowanie), głównie w produkcji zbóż
Rozwijaniu programów wspomagania i rozwoju regionów wiejskich
Promowaniu rolnictwa przyjaznego środowisku
Promowaniu zalesiania gruntów uprawnych
Promowaniu wcześniejszego przechodzenia na emeryturę
Ekstensyfikowaniu produkcji rolniczej
Rozwijaniu pozarolniczej działalności gospodarczej
Rozwijaniu produkcji surowców nieżywnościowych
Redukowaniu nadwyżek towarów
Nadrzędny cel Wspólnej Polityki Rolnej to utrzymanie dostatecznej liczby ludności wiejskiej w celu zachowania walorów środowiska naturalnego, ochrony tradycyjnego wiejskiego krajobrazu i modelu rolnictwa rodzinnego zajmującego się nietradycyjnymi zajęciami
Realizacja tego planu została pozytywnie określona przez Komisję Europejską, bo :
wzrosły dochody i poziom życia rolników,
obniżył się poziom produkcji i zapasów,
wzrosła powierzchnia gruntów wyłączonych z użytkowania,
obniżył się poziom intensywności wykorzystania gruntów wyłączonych z użytkowania,
poprawił się stan środowiska naturalnego
Ochrona środowiska stała się ważną częścią polityki rolnej
Nie udało się w widoczny sposób obniżyć cen produktów rolnych i poprawić konkurencyjności na rynkach światowych
Agenda 2000 - 1999 r.
Zapowiadała przyjęcie nowych członków i określała pakiet budżetowy do 2006 roku
Zakładała radykalną reformę Wspólnej Polityki Rolnej uwzględniającą nowe uwarunkowania:
Proces liberalizacji światowego handlu żywnością
Wzrost popytu na świecie
Rosnące wymogi konsumentów w zakresie bezpieczeństwa żywności i jej cech jakościowych
Rozwój zrównoważony środowiskowo
Poszerzenie UE na wschód
Cele programu to jednocześnie nowe cele Wspólnej Polityki Rolnej:
Rozwój i podniesienie konkurencyjności obszarów wiejskich oraz wyrównywanie różnic rozwojowych między regionami
Zagwarantowanie ludności rolniczej odpowiednich warunków życia i stabilnych dochodów z tytułu posiadania gospodarstwa rolnego
Zapewnienie wielofunkcyjnego charakteru wsi i rolnictwa
Zagwarantowanie konsumentom dobrej i bezpiecznej żywności
Poprawa konkurencyjności rolnictwa europejskiego zarówno na rynku wewnętrznym jak i zewnętrznym (poprzez obniżenie cen)
Włączenie do Wspólnej Polityki Rolnej celów związanych z ochroną środowiska
Uznanie leśnictwa za integralną część rozwoju wsi
W planie finansowym wydzielono środki finansowe na realizację programu SAPARD
Wnioski:
Przyjęte rozwiązania zmierzały do uproszczenia systemu płatności w rolnictwie oraz uniezależnienia ich od rozmiarów produkcji i cen
Większe znaczenie przypisuje się polityce strukturalnej (II filar)
Reforma przyjęta w Luksemburgu - 2003 r.
Założono wprowadzenie orientacji rynkowej w rolnictwie i zgodnie z tym rolnictwo ma być efektywne, a produkty rolnictwa konkurencyjne
Rolnicy mają być głównymi przedsiębiorcami i produkować zgodnie z potrzebami rynku
Ważnym czynnikiem zmian we Wspólnej Polityce Rolnej pozostają porozumienia i zasady w handlu międzynarodowym, główny warunek to wyeliminowanie subsydiów, które zakłócają handel
Pomoc nie może wpływać na ograniczanie możliwości rozwoju eksportu przez kraje słabiej rozwinięte
Są 3 nowe elementy Wspólnej Polityki Rolnej:
Jednolity system dopłat - niezależny od rozmiarów produkcji, powiązany jest ochroną środowiska, bezpieczeństwem żywności, standardami zdrowia zwierząt i roślin, opieki nad zwierzętami, z warunkami zachowania wszystkich obszarów rolnych w dobrej kondycji pod względem rolnym i środowiska naturalnego
OTOCZENIE INSTYTUCJONALNE AROBIZNESU
Banki, Państwo i cała UE, samorządy, giełdy towarowe i papierów wartościowych, fundacje, związki zawodowe, ośrodki doradcze (ODR)
Najważniejsze są agencje rządowe - ARR, ARiMR, ANR
Agencja Rynku Rolnego
Powstała w 1990 roku na mocy ustawy z 7 VI 1990 . o utworzeniu ARR
Działa na podstawie ustawy z 11 III 2004 o ARR i organizacji niektórych rynków rolnych, oraz na podstawie statutu
Jest państwową jednostką organizacyjną posiadającą osobowość prawną
Podlega Ministrowi Rolnictwa i Rozwoju Wsi
Ma siedzibę w Warszawie
W skład ARR wchodzi centrala + oddziały terenowe
Organ wykonawczy i zarządzający - prezes agencji - powołany przez prezesa RM
ARR prowadzi samodzielną gospodarkę finansową
Nadzór nad gospodarką finansową ARR sprawuje Minister Finansów
Działalność ARR jest finansowana z :
dotacji budżetowej ustalanej corocznie w ustawie budżetowej
środków budżetowych przeznaczonych na prefinansowanie i współfinansowanie wydatków
sekcji gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej
przychodów działalności gospodarczej
kapitałów pieniężnych
darowizn, itp.
ARR realizuje zadania na rynkach produktów rolnych i żywnościowych, mające na celu stabilizację tych rynków w ramach mechanizmów Wspólnej Polityki Rolnej
ARR prowadzi analizę rynków produktów rolnych i żywnościowych
ARR opracowuje i upowszechnia informacje związane z realizacją mechanizmów Wspólnej Polityki Rolnej oraz warunki udziały w tych mechanizmach
Prowadzi działania promocyjne i informacyjne, dotyczące produktów rolnych i żywnościowych
Administruje obrotem z zagranicą towarami rolnymi w ramach Wspólnej Polityki Rolnej oraz niektórymi towarami przetworzonymi
Od 1V 2004 ARR jest agencją płatniczą i działa zgodnie z prawodawstwem unijnym
Jako agencja płatnicza administruje w Polsce wybranymi mechanizmami Wspólnej Polityki Rolnej
Bezpośrednie stosowanie Wspólnej Polityki Rolnej w Polsce oznacza , że decyzję o uruchomieniu określonego programu interwencyjnego podejmuje Komisja Europejska po przeanalizowaniu sytuacji na rynkach rolnych
Programy interwencyjne są też uruchamiane w przypadkach określonych w prawodawstwie unijnym, a ARR jest odpowiedzialna za realizację tych programów
ARR jako agencja płatnicza:
Wydaje decyzje administracyjne umożliwiające rolnikom i przetwórcom rolnym uczestniczenie w mechanizmach Wspólnej Polityki Rolnej
Wypłaca środki finansowe uczestnikom poszczególnych mechanizmów Wspólnej Polityki Rolnej
Kontroluje prawidłowość wykorzystania tych środków
Przekazuje Komisji Europejskiej informacje dotyczące rynków rolnych w zakresie zadań realizowanych przez ARR
Informuje uczestników mechanizmów Wspólnej Polityki Rolnej o decyzjach podjętych na szczeblu wspólnoty
ARR obejmuje swoją działalnością ponad 20 grup towarowych i realizuje w ich obrębie ponad 50 mechanizmów Wspólnej Polityki Rolnej, np.:
Interwencyjny zakup i sprzedaż produktów rolnych i ich przetworów, np. wołowiny, masła, mleka w proszku
Dopłaty do prywatnego przechowywania produktów, np.: wieprzowiny, cielęciny, wołowiny, baraniny, koziny
Administrowanie regulacjami handlowymi , m.in. wydawanie pozwoleń na przywóz i wywóz oraz wypłacanie refundacji wywozowych
Administrowanie systemami kwotowania produkcji wybranych produktów, np. mleko, cukier, skrobia ziemniaczana, tytoń
Stosowanie subwencji wspierających popyt wewnętrzny, w tym dopłat do przetwórstwa do sprzedaży po obniżonych cenach produktów organizacjom non-profit
W mechanizmach administrowanych przez ARR mogą uczestniczyć wyłącznie przedsiębiorcy wpisani do centralnego rejestru przedsiębiorstw. Rejestr ten jest prowadzony w formie elektronicznej, a wpisu dokonuje się na wniosek przedsiębiorcy.
Agencja Nieruchomości Rolnych
Następca prawny Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa
Nazwę zmieniono w VII 2003 r.
ANR kontynuuje pod nową nazwą działalność AWRSP z uwzględnieniem regulacji zawartych w ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego
ANR to państwowa osoba prawna i instytucja powiernicza, której Skarb Państwa powierzył prawa własności i in. Praw rzeczowych na jego rzecz w stosunku do mienia państwowego w rolnictwie
ANR działa na podstawie:
Ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa z X 1991 r.
Ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego z IV 2003 r.
Rozporządzeń wydanych do tych ustaw
Statutów
ANR powstała w 1991 roku aby przejąć zrestrukturyzować i sprywatyzować mienie po byłych PGR-ach, nieruchomości rolne Państwowego Funduszu Ziemi. A także inne mienie rolne stanowiące własność Skarbu Państwa
ANR przejmuje też gospodarstwa rolne, które właściciele przekazują Skarbowi Państwa jeśli chcą się ubiegać o emeryturę lub renę
Zadania ANR wynikające z polityki państwa w zakresie:
Tworzenia warunków sprzyjających racjonalnemu wykorzystaniu potencjału produkcyjnego zasobu Skarbu Państwa
Restrukturyzacji i prywatyzacji mienia Skarbu Państwa użytkowanego na cele rolnicze
Obrotu nieruchomościami i innymi składnikami majątku Skarbu Państwa użytkowanego na cele rolne
Administrowania zasobami majątkowymi Skarbu Państwa przeznaczonymi na cele rolne
Tworzenia gospodarstw rolnych oraz powiększania już istniejących gospodarstw rodzinnych
Zabezpieczenia majątku Skarbu Państwa
Inicjowania prac urządzeniowo - rolnych na gruntach Skarbu Państwa
Pobierania, organizowania na gruntach Skarbu Państwa prywatnych gospodarstw rodzinnych
Tworzenia miejsc pracy w związku z restrukturyzacją państwowej gospodarki rolnej
Przekazywania środków finansowych na rzecz Funduszu Pracy, ARR
Kształtowania ustroju rolnego, którego celem jest poprawa struktury agrarnej oraz zapewnienie prowadzenia działalności rolniczej w gospodarstwach rolnych przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach
ANR do 1 I 2005 wspierała działania mające na celu udzielanie pomocy byłym pracownikom PGR-ów i członkom ich rodzin w przezwyciężeniu trudnych sytuacji życiowych w szczególności poprzez przyznawanie stypendiów dzieciom byłych pracowników uczących się w szkołach ponadgimnazjalnych
ANR została wyposażona w uprawnienia, za pomocą których w imieniu państwa sprawuje dyskretną kontrolę nad rynkiem nieruchomości rolnych a w razie potrzeby interweniuje poprzez prawo państwowego pierwokupu
ANR w konsekwencji podejmuje też decyzje dotyczące sposobu i trybu rozdysponowania nabytych w ten sposób gruntów
Przejmowane przez ANR nieruchomości rolne i mienie z nimi związane stworzyły Zasób Własności Rolnej Skarbu Państwa
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
Jest instytucją rządową wspierającą działania służące rozwojowi obszarów wiejskich
Powstała w 1994 roku
Nadzór nad działalnością ARiMR sprawuje Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, a nad gospodarką finansową Minister Finansów
Działania ARiMR są finansowane z:
Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji
Finansowego Instrumentu Wspierania Rybołówstwa
Budżetu państwa
Obecnie ARiMR wdraża instrumenty pomocy krajowej w zakresie uzgodnionym z Komisją Europejską
Podstawowym instrumentem pomocy krajowej stosowanym przez ARiMR są dopłaty do oprocentowania kredytów inwestycyjnych w rolnictwie, przetwórstwie rolno - spożywczym i usługach dla rolnictwa (kredyty preferencyjne)
Od 2004 roku ARiMR stosuje też dopłaty do oprocentowania kredytów „klęskowych”
ARiMR udziela też:
gwarancji i poręczeń spłat kredytów inwestycyjnych w rolnictwie i przetwórstwie rolno - spożywczym,
gwarancji i poręczeń spłat kredytów klęskowych oraz poręczeń spłat kredytów studenckich
ARiMR udziela też pomocy finansowej:
Na założenie i wsparcie działalności grupom producentów rolnych zarejestrowanym przez 30 IV 2004
Podmiotom branży utylizacyjnej
ARiMR była w Polsce agencją programu SAPARD
Po akcesji zakres działalności ARiMR rozszerzył się
ARiMR stała się agencją płatniczą do realizacji:
Dopłat bezpośrednich do gruntów rolnych
Środków towarzyszących Wspólnej Polityki Rolnej
Instrumentów pomocy dla producentów z tytułu interwencji na rynkach owoców i warzyw oraz na rynku produktów rybołówstwa
Środki finansowe na te cele pochodzą z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej oraz z budżetu krajowego
ARiMR jest też instytucją wdrażającą dla Sektorów Programów Operacyjnych
Dopłaty bezpośrednie
Polscy rolnicy są objęci uproszczonym systemem płatności bezpośrednich, tzw. systemem płatności obszarowych
System ten polega na wsparciu finansowym dla gospodarstw rolnych przyznawanym proporcjonalnie do powierzchni upraw, niezależnie od rodzaju prowadzonej działalności rolniczej
System płatności obszarowych składa się z dwóch elementów:
Jednolitej Płatności Obszarowej - w całości jest finansowana z budżetu UE
Uzupełniających Płatności Obszarowych - pochodzą z dwóch źródeł:
Ze środków II filaru Wspólnej Polityki Rolnej przeznaczonego na rozwój obszarów wiejskich finansowanego z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej
Z budżetu krajowego
O płatności bezpośrednie mogą się ubiegać osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne, w tym spółki nie posiadające osobowości prawnej, które są właścicielami gospodarstw rolnych lub władają gruntami rolnymi z tytułu dzierżawy, użytkowania czy użyczenia.
Minimalna powierzchnia gospodarstwa rolnego uprawniająca do uzyskania płatności bezpośrednich to 1 ha, przy czym działki rolne wchodzące w skład gospodarstwa nie mogą być mniejsze niż 0,1 ha i muszą być utrzymane w dobrej kulturze rolnej
O płatności bezpośrednie mogą się ubiegać tylko zarejestrowani producenci rolni
Beneficjent otrzymuje płatności bezpośrednie do gruntów rolnych na podstawie złożonego w wyznaczonym terminie wniosku
Wszystkie wnioski podlegają kontroli administracyjnej
Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW)
Płatności z tytułu środków towarzyszących Wspólnej Polityki Rolnej są realizowane w ramach PROW i obejmują:
Renty strukturalne
Mają zachęcać rolników, którzy są w wieku przedemerytalnym do zaprzestania prowadzenia gospodarstw i do ich przekazania w sposób, który służy poprawie struktury agrarnej
Prawo do ubiegania się o rentę strukturalną mają rolnicy, którzy:
Ukończyli 55 lat
Przez ostatnie 10 lat prowadzili gospodarstwo rolne o powierzchni min 1 ha użytków rolnych
Przez min 5 lat podlegali ubezpieczeniu emerytalno - rentowemu i nie mają zaległości z tytułu płacenia składek
Nie osiągnęli wieku emerytalnego i nie mają ustalonego prawa do emerytury lub renty
Zaprzestali prowadzenia działalności rolniczej i przekazali gospodarstwo następcy lub je wydzierżawili na okres min 10 lat
Posiadają wpis do ewidencji producentów rolnych
Podstawowa wysokość renty strukturalnej wynosi 210% najniższej emerytury
Jeśli rolnik ma współmałżonka, to dodaje się jeszcze 60% najniższej emerytury
Jeśli gospodarstwo ma ponad 3 ha to dodaje się jeszcze 3% za każdy ha
Renta może zostać zwiększona max do 440% najniższej emerytury
Z chwilą osiągnięcia wieku emerytalnego renta strukturalna jest odbierana
Wsparcie gospodarstw niskotowarowych
Ma przyczynić się do poprawy ich dochodowości i umożliwić podjęcie inwestycji prowadzących do uzyskania produkcji, którą można umieścić na rynku
Pomoc finansowa może być przyznana rolnikowi, który:
Jest właścicielem gospodarstwa niskotowarowego
Prowadzi to gospodarstwo przez min 3 lata przez złożeniem wniosku
Został właścicielem takiego gospodarstwa w drodze dziedziczenia lub jako następca producenta rolnego, któremu przyznano rentę strukturalną
Pomoc finansowa może być wpłacana przez 5 lat, przy czym w 4 i 5 roku wypłata następuje jeśli rolnik zrealizował zadeklarowane cele pośrednie, np.:
Zakup zwierząt
Zakup lub dzierżawa gruntów rolnych
Przystąpienie do grupy producentów rolnych, itp.
Wspieranie działalności rolniczej na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania
Wspieranie przedsięwzięć rolno - środowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt
Dostosowanie gospodarstw rolnych do standardów UE
Celem jest ułatwienie dostosowania gospodarstw rolnych do standardów UE w dziedzinie ochrony środowiska, zdrowia publicznego, zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt
Wsparcie kierowane jest do producentów, którzy chcą:
Wyposażyć gospodarstwo w urządzeniu składowania nawozów naturalnych
Dostosować gospodarstwo produkujące mleko do standardów zdrowia publicznego
Zmodernizować fermę kurzą specjalizującą się w produkcji jaj konsumpcyjnych
Pomoc finansowa wypłacana jest w formie premii obliczanej na podstawie kosztów standardowych określanych osobno dla każdego przedsięwzięcia
Nie można jednak przekroczyć rocznie 25 000 Euro na gospodarstwo
Premia może być wypłacana max przez 2 lata
Zalesianie gruntów rolnych
Celem jest powiększenie obszarów leśnych poprzez zalesianie użytków rolnych o niskiej przydatności dla rolnictwa
O wsparcie mogą się ubiegać:
Producenci rolni, będący osobami fizycznymi lub spółdzielniami produkcji rolnej, uzyskujący min 20% dochodów z tytułu prowadzenia działalności rolniczej
Właściciele gruntów rolnych uzyskujący ponad 80% dochodów z działalności pozarolniczej
Grupa min 3 rolników lub właścicieli gruntów rolnych, prowadząca działalność rolniczą na łącznej powierzchni o min 3 ha
Aby uzyskać płatność, należy zobowiązać się do pielęgnacji założonej uprawy leśnej przez okres 5 lat od dnia wykonania zalesienia
Producent rolny może otrzymać płatności:
Wsparcie na zalesienie - jednorazowa płatność za poniesione koszty zalesienia i ewentualnego ogrodzenia uprawy
Premię pielęgnacyjną - za utrzymanie nowej uprawy leśnej przez pierwszych 5 lat po nasadzeniu
Premię zalesieniową - zryczałtowana płatność za utracone dochody z tytułu przekształcenia gruntów rolnych na grunty leśne (wypłacana przez 20 lat od roku zalesienia)
Grupy producentów rolnych
Pomoc techniczną
Uzupełnienie płatności obszarowych
ARiMR pełniąc funkcję agencji płatniczej PROW jest odpowiedzialna za zarządzanie, monitorowanie i kontrolę realizacji PROW
Sektorowy Program Operacyjny „Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora Żywnościowego oraz Rozwój Obszarów Wiejskich”(SPO)
Jeden z głównych instrumentów wsparcia i rozwoju wsi i rolnictwa w latach 2004-2006
Współfinansowany z Sekcji Orientacji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej
Zakres działań wdrażanych przez ARiMR w ramach SPO:
Inwestycje w gospodarstwach rolnych - dofinansowaniem są objęte projekty, które przyczyniają się do poprawy konkurencyjności gospodarstw rolnych poprzez wzrost jakości produkcji, jej skalę i profil, obniżenie kosztów i spełnienie wymogów w zakresie ochrony środowiska, higieny i warunków utrzymania zwierząt
Ułatwienie startu młodym rolnikom
Różnicowanie działalności rolniczej i zbliżonej do rolnictwa w celu zapewnienia różnorodności działań lub alternatywnych źródeł dochodów
Rozwój i ulepszanie infrastruktury technicznej związanej z rolnictwem
Przywracanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego naturalną katastrofą lub pożarem oraz wprowadzenie odpowiednich instrumentów zapobiegawczych
Poprawa przetwórstwa i marketingu produktów rolnych - wspierane są projekty inwestycyjne związane z modernizacją i dostosowaniem do warunków funkcjonowania na Jednolitym Rynku zakładów działających w obszarze przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych.
Pomoc techniczna
Pomoc będzie realizowana w formie dofinansowania, określonej części lub całości kwalifikowanych kosztów przedsięwzięcia. Wyjątek stanowi działanie ułatwienie startu młodym rolnikom
ARiMR wdraża wszystkie działania objęte SPO „Rybołówstwo i przetwórstwo ryb”, które obejmuje 4 priorytety i liczne działania w tamach tych priorytetów:
1 priorytet - dostosowanie nakładu połowowego do zasobów:
złomowanie
wspólne przedsiębiorstwa
2 priorytet - odnowa i modernizacja statków rybackich:
budowa nowych statków
modernizacja statków rybackich
priorytet 3 - ochrona i rozwój wodnych zasobów naturalnych, chów i hodowla ryb, rybackie urządzenia portowe, przetwórstwo i rynek rybny, rybołówstwo śródlądowe:
chów i hodowla ryb
rybołówstwo śródlądowe
priorytet 4 - inne działania:
promocja
działania innowacyjne
Giełdy Towarowe
Zawiera się tu transakcje towarowe
Na giełdach towarowych transakcje są realizowane rzecz pośredników na zlecenie nabywców
Uczestnicy giełdy towarowej:
Członkowie giełdy - pośrednicy i nabywcy
Maklerzy giełdowi - tylko pośrednicy
Goście giełdy - zawierają transakcje jedynie za pośrednictwem członków giełdy i maklerów giełdowych
Prawo zawierania transakcji mają tylko członkowie giełdy i maklerzy giełdowi
Giełdy towarowe mogą prowadzić wyłącznie spółki akcyjne, które zgromadzą odpowiedni kapitał (3 mln zł) i uzyskają zezwolenie
Ośrodki Doradztwa Rolniczego (ODR)
Powołane w 1991 roku (było ich wtedy 49)
Od 1999 roku jest ich 16
Jest centralny ODR - Krajowe Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich z siedzibą w Brwinowie (woj. Mazowieckie)
Lubelski ODR ma siedzibę w Koninie
Zadaniem ODR jest współpraca z:
urzędami centralnymi i wojewódzkimi
Parlamentem
Administracją Rządową
Samorządem Rolników
Agencjami działającymi w dziedzinie rolnictwa
instytucjami UE
Zadania ODR w woj. Lubelskim:
Wyjaśnianie i przybliżanie warunków i skutków procesu integracji z UE i Wspólnej Polityki Rolnej
Pomoc w rozwiązywaniu problemów rolników i kobiet wiejskich poprzez doradztwo ekonomiczno - organizacyjne, marketingowe, finansowe, technologiczne, socjalno - bytowe, ekologiczne
Zapewnienie ciągłego przepływu aktualnej informacji rolniczej i upowszechnianie wyników badań naukowych
Podnoszenie kwalifikacji zawodowych rolników i młodzieży wiejskiej oraz pomoc przy przekwalifikowaniu się
Rozwijanie inicjatyw w zakresie drobnej przedsiębiorczości na obszarach wiejskich i pomoc w pozyskiwaniu dodatkowych źródeł dochodu
Przygotowywanie i wdrażanie regionalnych i lokalnych programów rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich
Wprowadzanie rachunkowości rolniczej w gospodarstwach
Opracowywanie kalkulacji, analiz w prognozowaniu opłacalności produkcji
Ochrona środowiska wiejskiego i doradztwa w zakresie ekologii
15