operator maszyn lesnych 833[02] z1 03 u

"Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

MINISTERSTWO

EDUKACJI NARODOWEJ

Anna Ratyńska
Ludmiła Łopacińska

Stosowanie technik kierowania ciągnikiem rolniczym
i wykonywanie czynności kontrolno-obsługowych
833[02].Z1.03

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

__________________________________________________________________________________________

"Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

Recenzenci:
mgr inż. Zbigniew Tyrała
mgr inż. Gabriel Zasada

Opracowanie redakcyjne:
mgr Ludmiła Łopacińska

Konsultacja:
mgr inż. Marian Nowotnik

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej Stosowanie technik
kierowania ciągnikiem rolniczym i wykonywanie czynności kontrolno-obsługowych
833[02].Z1.03, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu operator maszyn
leśnych.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

__________________________________________________________________________________________

"Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenia

Materiał nauczania

4.1.

Obsługa ciągnika rolniczego

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2.

Poruszanie się ciągnikiem rolniczym na drodze publicznej

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3.

Zagrożenia na drodze

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

Sprawdzian osiągnięć

Literatura

__________________________________________________________________________________________

"Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o technikach kierowania

ciągnikiem rolniczym i wykonywaniu czynności kontrolno-obsługowych.

W poradniku zamieszczono:

–

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

–

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

–

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,

–

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

–

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

–

sprawdzian postępów,

–

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

–

literaturę.

Schemat układu jednostek modułowych w module

833[02].Z1.01

Określanie budowy i zasad działania

mechanizmów maszyn

i urządzeń

833[02].Z1.03

Stosowanie technik

kierowania

ciągnikiem

rolniczym i

wykonywanie

czynności

kontrolno-

obsługowych

833[02].Z1.02

Stosowanie przepisów ruchu

drogowego

833[02].Z1

Mechanizacja prac leśnych

833[02].Z1.04

Obsługiwanie

pojazdów

samochodowych

833[02].Z1.05

Użytkowanie pilarki

spalinowej

i wykonywanie

czynności kontrolno-

obsługowych

833[02].Z1.06

Użytkowanie maszyn

i urządzeń

stosowanych

w produkcji leśnej

__________________________________________________________________________________________

"Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

rozpoznawać kolory,

stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy,

znać przepisy ustawy „Prawo o ruchu drogowym”,

korzystać z różnych źródeł informacji,

użytkować komputer na poziomie podstawowym,

współpracować w grupie.

__________________________________________________________________________________________

"Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

określić zakres czynności wykonywanych przed przystąpieniem do jazdy ciągnikiem,

wyjaśnić zasady wykonywania obsługi codziennej ciągnika rolniczego,

wyjaśnić zasady wykonywania obsługi okresowej ciągnika rolniczego,

zinterpretować przepisy dotyczące włączania się pojazdu do ruchu,

wyjaśnić zasady obowiązujące w przypadku zmiany kierunku jazdy lub pasa ruchu,

scharakteryzować manewry: wymijania, omijania, cofania, wyprzedzania ciągnikiem oraz
ciągnikiem z przyczepą,

określić pierwszeństwo przejazdu w różnych sytuacjach drogowych,

określić zasady przewozu ładunków oraz osób ciągnikiem rolniczym,

wyjaśnić zasady agregowania maszyn i przyczepy z ciągnikiem rolniczym,

zinterpretować przepisy dotyczące porządku i bezpieczeństwa ruchu na drogach,

wyjaśnić zasady zatrzymywania i postoju ciągnika rolniczego,

wyjaśnić zasady używania świateł zewnętrznych,

przewidzieć zagrożenia na drodze,

określić wpływ alkoholu i środków odurzających na sprawność kierującego pojazdem,

dokonać analizy głównych przyczyn wypadków drogowych,

określić zasady postępowania podczas wypadku drogowego,

scharakteryzować zasady udzielania pierwszej pomocy: reanimacji, tamowania krwotoków,
zabezpieczania urazów kości.

__________________________________________________________________________________________

"Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Obsługa ciągnika rolniczego

4.1.1. Materiał nauczania

Samodzielne kierowanie ciągnikiem rolniczym wymaga posiadania odpowiednich

kwalifikacji i doświadczenia. Przy wykonywaniu takich czynności istnieje bowiem duże
zagrożenie najechania na przeszkody, wywrócenia się pojazdu, a także wyrządzenia szkód
osobom trzecim. Równie duże ryzyko wypadków, urazów rąk i nóg, przygniecenia czy
przejechania związane jest z czynnością sprzęgania i rozprzęgania przyczep, wozów i maszyn
z ciągnikami rolniczymi oraz pomocą przy tych czynnościach.

Kodeks drogowy nie dopuszcza wydawania prawa jazdy, a tym samym na kierowanie

ciągnikami rolniczymi, osobom poniżej 18 roku życia. Ciągnik rolniczy (traktor) jest to
pojazd używany do przemieszczania pojazdów i urządzeń nie posiadających własnego napędu
(np. przyczepy), do napędu maszyn i urządzeń nie posiadających własnego silnika, za
pośrednictwem wałka odbioru mocy, koła zapasowego lub złączy hydrauliki zewnętrznej.

Mówiąc o obsłudze ciągnika rolniczego niezbędne jest zdefiniowanie pojęcia

motogodziny. Motogodziną jest jednostka miary czasu pracy maszyny, obliczanej jako
różnica między czasem jej zakończenia a rozpoczęcia, odpowiadająca godzinie –
uwielokrotnionej podstawowej jednostce czasu układu SI.

Przykład:

Dla wykonania określonej pracy remontowej drogi użyto następujących maszyn:
–

młota pneumatycznego pracującego w godzinach 7:00–9:00

9:00h – 7:00h = 2 h → 2 motogodziny
–

koparko-spycharki pracującej w godzinach 8:00–12:15

12:15h – 8:00h = 4h 15min → 4,25 motogodziny
–

walca drogowego pracującego w godzinach 16:00–16:30

16:30h – 16:00h = 30min → 0,5 motogodziny
2 motogodziny + 4,25 motogodziny + 0,5 motogodziny = 6,75 motogodziny
Ogólny czas pracy maszyn wykorzystanych w pracach drogowych wynosi 6,75 motogodziny.

W ciągnikach rolniczych i innych maszynach napędzanych silnikami spalinowymi

o zmiennych obrotach motogodzina to czas pracy urządzenia przy znamionowych obrotach:

M = nt /: nz

gdzie:
M – motogodziny,
n – obroty maszyny w jednostce czasu, zazwyczaj na minutę,
n

– obroty znamionowe w jednostce czasu,

t – czas w godzinach.

Maszyny wyposażone w silniki spalinowe i inne np. ciągniki rolnicze, kombajny mają

wbudowane liczniki motogodzin pracy. Wskazania ich decydują o przeglądach i remontach.
Liczniki motogodzin są odpowiednikami liczników kilometrów w samochodach.

Przed rozpoczęciem jazdy kierujący ciągnikiem rolniczym powinien przeprowadzić

szereg czynności, tak aby jazda ciągnikiem była bezpieczna zarówno dla niego jak i innych

__________________________________________________________________________________________

"Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

uczestników ruchu. Podstawowym zadaniem obsługi technicznej jest utrzymanie pojazdu
w stanie sprawności technicznej. Podczas użytkowania pojazdu – w wyniku naturalnych
procesów zużycia oraz oddziaływania czynników otoczenia – następuje zmiana stanu
technicznego poszczególnych zespołów i elementów, która może doprowadzić do ich
uszkodzenia lub zakłócenia pracy, powodując nieplanowany przestój pojazdu. Zmiana stanu
technicznego niektórych układów może być przyczyną wypadków. Dbałość o właściwy stan
techniczny pojazdu oraz przestrzeganie zalecanych terminów dokonywania przeglądów
technicznych przyczyniają się do obniżenia kosztów eksploatacji pojazdu.

Obsługa codzienna ciągnika rolniczego polega przede wszystkim na uzupełnieniu

materiałów eksploatacyjnych oraz sprawdzeniu działania układów ściśle związanych
z bezpieczeństwem pracy, W obsłudze ciągnika stosuje się następujące rodzaje przeglądów:
–

sprawdzić poziom oleju w misce olejowej,

–

sprawdzić pracę silnika i wskazania przyrządów na tablicy rozdzielczej,

–

sprawdzić ilość paliwa w zbiorniku,

–

sprawdzić poziom oleju i poziom zanieczyszczeń w pojemniku multicyklonu, a w razie
potrzeby oczyścić pojemnik i uzupełnić poziom oleju,

–

sprawdzić poziom cieczy chłodzącej w chłodnicy lub zbiorniku wyrównawczym,

–

sprawdzić działanie układu kierowniczego,

–

sprawdzić poziom płynu hamulcowego i działanie hamulców,

–

sprawdzić działanie odbiorników prądu,

–

sprawdzić ciśnienie w ogumieniu.

Rys. 1. Ciągnik rolniczy [16]

Obsługa okresowa ciągnika rolniczego obejmuje:

–

wymianę olejów i filtrów,

–

sprawdzenie i wymianę podzespołów układu hamulcowego,

–

diagnostykę układu pneumatycznego (regenerację lub wymianę zaworów ciśnieniowych),

–

sprawdzenie i naprawę instalacji elektrycznej,

–

nacinanie, wymianę ogumienia na nowe,

–

sprawdzenie i naprawę zawieszenia osi i kabin ciągników,

–

naprawę turbosprężarek, sprężarek powietrza, itd.,

–

naprawę skrzyni biegów.

Wymiana oleju w ciągniku rolniczym

Wymiana oleju pozwala na prawie całkowitą wymianę oleju zużytego na olej nowy. W tym
celu należy odkręcić przewód powrotu oleju z chłodnicy olejowej w kierunku skrzyni biegów
i zamontować specjalną przystawkę z kranikiem umożliwiającym regulację ilości

__________________________________________________________________________________________

"Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

wypływającego oleju. Do wlewu oleju należy zamontować specjalne urządzenie, które
również posiada kranik umożliwiający dozowanie takiej ilości oleju jaka wypływa
z przewodu powrotu oleju z chłodnicy olejowej. Napełnić urządzenie odpowiednim dla
danego typu olejem, ustawić w określonym położeniu oba kraniki i uruchomić silnik.
Następnie powoli załączyć wszystkie położenia dźwigni zmiany biegów. Czynność tą należy
powtarzać do momentu wypływu z przewodu chłodnicy czystego oleju. Następnie wyłączyć
silnik, podłączyć ponownie przewód powrotny z chłodnicy olejowej do skrzyni biegów
i odłączyć urządzenie napełniające. Uruchomić ponownie silnik i przeprowadzić kontrolę
poziomu oleju. W razie konieczności skorygować stan do stanu właściwego. Praktycznie przy
dynamicznej wymianie oleju połączonej z płukaniem skrzyni, konwertora i chłodnicy ilość
użytego oleju powinna równać się ilości pełnego stanu przewidzianego dla danego typu
skrzyni.

Ciągnik rolniczy pracuje zwykle w warunkach dużego zanieczyszczenia. Dlatego olej

w silniku szybko ulega zabrudzeniu. Zadaniem filtrów olejowych jest oczyszczanie oleju
z pyłu dostającego się do silnika z zasysanym powietrzem, z zanieczyszczeń mechanicznych
powstających na skutek tarcia mechanizmów oraz z osadów wytwarzanych w wyniku
spalania się oleju na gładzi cylindrowej. Filtr siatkowy znajdujący się w misce olejowej,
wstępnie oczyszcza olej i chroni pompę przed dużymi zanieczyszczeniami mechanicznymi.
Następne filtry, występujące w układzie smarowania, odznaczają się znacznie większą
dokładnością oddzielania zanieczyszczeń. Filtry dokładnego oczyszczania wymienia się
podczas każdej wymiany oleju w silniku. Wymiana filtra jest w większości przypadków
czynnością bardzo prostą. Wystarczy odkręcić dwie opaski ściskające przewody, wyjąć stary
filtr i założyć nowy. Niekiedy problemem może być brak miejsca lub skorodowane
połączenia. Dość często zdarza się, że filtr połączony jest z sztywnym przewodem
paliwowym nakrętką i wówczas, jeśli był dawno nieodkręcany, mogą pojawić się problemy
z odkręceniem. Aby nie zniszczyć nakrętki, trzeba dysponować specjalnym kluczem, takim
jakiego używa się do przewodów hamulcowych. Natomiast gdy filtr jest w zbiorniku, to
odradza się samodzielną wymianę, gdyż do tego celu potrzebne są specjalne klucze, których
nie opłaca się kupować tylko dla jednej wymiany. Po wymianie filtra w silnikach
benzynowych z elektryczną pompą paliwa (a taka jest we wszystkich silnikach z wtryskiem)
należy kilka razy przekręcić kluczyk w pozycję zapłon, ale bez uruchamiania silnika, aby
pompa napełniła cały układ paliwem pod odpowiednim ciśnieniem.

W niektórych silnikach do dokładnego oczyszczania oleju stosuje się filtry odśrodkowe.

Ich działanie polega na wykorzystaniu różnicy ciężaru oleju i zanieczyszczeń.
Zanieczyszczony olej jest podawany do wirującego cylindra. Pod wpływem działania sił
odśrodkowych, zanieczyszczenia osadzają się na ściankach wirnika, a oczyszczony olej
wpływa do miski olejowej.

Równie prostymi w budowie i działaniu są filtry magnetyczne wychwytujące z oleju

drobne zanieczyszczenia ze stali. Filtry magnetyczne występują w postaci magnesów
mocowanych najczęściej w korkach spustowych oleju w silniku i skrzyni przekładniowej.

Ciągnik rolniczy musi być odpowiednio oznaczony. Przed rozpoczęciem jazdy należy

umieścić czerwoną tablicę odblaskową w kształcie trójkąta:
–

z tyłu ciągnika rolniczego, jeżeli nie ciągnie przyczepy,

–

z tyłu przyczepy ciągniętej przez ciągnik rolniczy,

–

prostopadle i symetrycznie do osi podłużnej pojazdu lub po jego lewej stronie oraz
prostopadle do powierzchni jezdni.

Przed uruchomieniem silnika w ciągniku rolniczym należy dźwignię wału odbioru mocy

ustawić w położeniu neutralnym. Nie należy włączać pierwszego biegu, ani nie ustawiać
dźwigni reduktora na niski zakres prędkości. Sterowanie ciągnikiem odbywa się za pomocą
zwrotnicowego układu kierowniczego jednej lub obydwu osi, a w najcięższych maszynach za
pomocą przegubowego układu kierowniczego

Przegubowy układ kierowniczy umożliwia

__________________________________________________________________________________________

"Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

zachodzenie tylnych kół przy skręcie pod maszynę. W efekcie maszyna jest bardzo zwrotna
i ma minimalny promień skrętu przy pełnym skręcie.

Zimą mogą zaistnieć problemy z włączeniem silnika. Przyczyną utrudniającą rozruch

zimnego silnika może być: wadliwe paliwo, rozładowany akumulator, wadliwe działanie
ś

wiec żarowych, bądź zapowietrzony układ paliwowy. Dlatego zaleca się korzystać ze

sprawdzonego źródła pobierania paliwa. W przypadku zapowietrzenia układu paliwowego
należy usunąć powietrze z pompy wtryskowej bądź filtru paliwa.

W celu odpowietrzenia układu zasilania należy poluzować śruby odpowietrzające,

znajdujące się na pompie wtryskowej i filtrach, i tak długo pompować paliwo ręczną pompą,
aż przestaną wydobywać się z filtrów, pompy i przewodów banieczki powietrza. Układ
zasilania jest najbardziej precyzyjnym mechanizmem silnika i dlatego wszystkie czynności
związane z naprawą układu zasilania może wykonywać tylko wyspecjalizowany zakład
naprawczy.

Po uruchomieniu silnika należy przestrzegać również wielu zasad związanych z samym

prowadzeniem ciągnika rolniczego:
–

podczas jazdy ciągnikiem zaleca się unikać częściowego wciskania pedału sprzęgła,

–

nie należy wybierać biegu, aby silnik pracował na mocy maksymalnej, ani przełączać
reduktora bez rozłączania napędu,

–

podczas jazdy całkowite wciśnięcie pedału dwustopniowego sprzęgła umożliwia
odłączenie wału odbioru mocy jak również odłączenie skrzyni biegów od silnika.

Silnik wytwarza energię mechaniczną, która z jego wału poprzez mechanizmy napędowe

jest przenoszona do mechanizmów jezdnych ciągnika. Zadaniem mechanizmów napędowych
jest więc przenoszenie napędu. Ponieważ moment obrotowy wału korbowego silnika, a także
prędkość obrotowa tego wału mają inne wartości, niż te jakie są potrzebne w zespole
jezdnym, więc do zadań zespołu przenoszenia napędu należy również ich zmiana. Zadaniem
mechanizmów jezdnych jest umożliwienie ciągnikowi poruszania się, z jednoczesnym
wytwarzaniem nadmiaru siły napędowej, aby ciągnik dysponował odpowiednio dużą siłą
pociągową.

Czyszczenie wszelkich elementów ciągnika może się odbywać tylko przy wyłączonym

silniku z zachowaniem szczególnej ostrożności ze strony osoby czyszczącej pojazd.

Ciągnikiem rolniczym można poruszać się po różnych powierzchniach, nie tylko tych

całkowicie gładkich. Podczas jazdy w trudnym terenie znaczną poprawę własności
trakcyjnych ciągnika rolniczego można uzyskać przez włączenie wzmacniacza momentu oraz
blokadę mechanizmu różnicowego. Wzmacniacz momentu jest rodzajem reduktora w postaci
zębatej przekładni. Wbudowany w układ napędowy ciągnika rolniczego pozwala na
przełączanie biegu bez włączania sprzęgła i odejmowania gazu. Mechanizm różnicowy jest
natomiast odmianą przekładni do napędzania osi, z których jedna oś stanowi przedłużenie
drugiej, z różnymi prędkościami obrotowymi. Blokady mechanizmu różnicowego powodują,
ż

e po ich zablokowaniu pojazd zachowuje się, jakby miał sztywną oś. Blokada stosowana jest

głównie jako ułatwienie przy ruszaniu z podłoża, na którym ugrzęzł lub zawisł ciągnik.
Włączenie blokady spowoduje przekazanie równej mocy na każde ze zblokowanych kół.
W ciągniku blokadę mechanizmu różnicowego zaleca się włączyć albo podczas prac w polu
lub w początkowej fazie poślizgu jednego z kół.

Ponadto w czasie kierowania ciągnikiem po stoku należy: unikać zawracania w kierunku

spadku oraz unikać jazdy w poprzek pochyłości. Przed rozpoczęciem prac osoba prowadząca
ciągnik rolniczy powinna ustawić fotel w ciągniku tak, aby mieć łatwy i bezpieczny dostęp do
elementów sterowniczych. Istotną rzeczą jest również odpowiednie ustawienie luster przed
rozpoczęciem jazdy tak, aby inne pojazdy lub osoby na drodze były dla kierującego
ciągnikiem widoczne. Silnik może być uruchomiony tylko w momencie, gdy odpowiednia
osoba zasiada na fotelu kierowcy.

__________________________________________________________________________________________

"Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

Mechanizm hamowania służy do zmniejszenia prędkości jazdy i zatrzymania pojazdu.

Hamulce służą też do unieruchomienia pojazdu podczas postoju. W ciągnikach rolniczych
hamulce stosuje się tylko na kołach tylnych i są to hamulce cierne. W zależności od
konstrukcji elementów ciernych rozróżnia się hamulce: taśmowe, szczękowe i tarczowe.
W zależności od sposobu przenoszenia sił z pedału hamulca na element cierny rozróżnia się
hamulce: mechaniczne, hydrauliczne, pneumatyczne.

Hamulce szczękowe i hamulce tarczowe są najczęściej stosowane w ciągnikach

rolniczych. Hamulec szczękowy jest stosowany w lekkich ciągnikach. Hamulce tarczowe są
stosowane w ciągnikach cięższych. W hamulcach tarczowych elementami hamującymi są
tarcze cierne zamocowane na półosiach. Wyżej wymienione typy hamulców można
uruchamiać również przez przesunięcie dźwigni hamulca ręcznego. Hamulec ręczy ma
możliwość trwałego blokowania hamulców i spełnia funkcję hamulca postojowego. Działanie
hamulców głównych sprawdza się na równej, suchej i twardej powierzchni, a hamulca
ręcznego na pochyłości.

Mając do czynienia z ciągnikiem rolniczym warto wiedzieć, że składa się on z silnika,

mechanizmów

przenoszących

napęd,

mechanizmów

jezdnych

oraz

układów

umożliwiających sterowanie (tzn. z układu hamowania i kierowania) i zapewniających
odpowiednie warunki pracy.

W czasie eksploatacji ciągnika rolniczego niedopuszczalne jest:

–

zaczepianie lin, łańcuchów lub haków holowniczych do miejsc konstrukcyjnie nie
przewidzianych do tego celu,

–

wskakiwanie na sprzęt lub zeskakiwanie z niego w czasie jego ruchu,

–

sprawdzanie poziomu cieczy chłodzącej w układzie chłodzenia lub otwieranie korka
wlewu oleju przy rozgrzanym silniku,

–

rozłączanie napędu lub zatrzymanie pracy silnika podczas jazdy ze stoków,

–

pozostawianie uruchomionego sprzętu bez dozoru,

–

uruchamianie sprzętu w pomieszczeniach zamkniętych, nie wyposażonych w system
odprowadzania spalin na zewnątrz,

–

używanie sprzętu w pomieszczeniach, w których zachodzi niebezpieczeństwo wybuchu
pyłu, par etyliny lub palnego gazu.

Ciągnik rolniczy z przyczepą
Podstawowym kryterium podziału przyczep rolniczych jest liczba osi kół. Rozróżnia się

przyczepy dwuosiowe i jednoosiowe.

Przyczepy dwuosiowe mają obrotnicowy mechanizm skrętu i są resorowane. Resory

w przyczepie rolniczej umożliwiają niskie umieszczenie skrzyni ładunkowej. Utrudnia to
załadunek i wyładunek, a tym samym zwiększa pracochłonność tych czynności.

Rys. 2. Przyczepa dwuosiowa [17]

__________________________________________________________________________________________

"Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

Przyczepa jednoosiowa z jednej strony jest podparta osią, a z drugiej – zaczepem.

W takiej przyczepie dociążenie kół napędzanych częścią ciężaru przyczepy poprawia warunki
współpracy kół z podłożem, zmniejsza poślizg kół napędzanych, zmniejsza zużycie paliwa
oraz zwiększa przejezdność agregatu w trudnych warunkach.

Rys. 3. Przyczepa jednoosiowa [17]

Przyczepy rolnicze są wyposażone w urządzenia do samoczynnego rozładunku skrzyni.

W wielu przyczepach stosuje się hydrauliczne wychylanie skrzyni, co powoduje zsuwanie
się z niej ładunku. W przyczepach jednoosiowych stosuje się wywrót jednostronny – do
tyłu. W przyczepach dwuosiowych może być stosowany trójstronny wywrót skrzyni.
Skrzynia jest wówczas połączona z ramą przyczepy w czterech miejscach (po bokach
skrzyni). Są to połączenia rozłączne, zabezpieczone zatyczkami. Aby dokonać wywrotu
skrzyni ładunkowej na lewą stronę, trzeba odbezpieczyć połączenia po stronie przeciwnej.
Gdy zaistnieje potrzeba wywrotu skrzyni do tyłu, odbezpiecza się przednie połączenia
z obydwu stron skrzyni. Po dokonaniu rozładunku i opuszczeniu skrzyni należy ponownie
zabezpieczyć połączenia zatyczkami, w przeciwnym razie może nastąpić uszkodzenie
przyczepy.

Łączenie układu hydraulicznego przyczepy z układem hydraulicznym ciągnika wymaga

sprawdzenia, czy olej w przyczepie jest taki sam, jak w ciągniku. W układach ciągnika
i przyczepy musi też być wystarczająca ilość oleju, w przeciwnym razie nie nastąpi pełne
podniesienie skrzyni ładunkowej. Podczas rozłączania układów hydraulicznych przyczepy
i ciągnika należy dbać o zachowanie czystości łączonych elementów. Gniazdo hydraulicznego
szybkozłącza powinno być zakryte nakręcaną osłoną. Wtyk szybkozłącza przyczepy musi
być umieszczony w specjalnym gnieździe. Przystępując do łączenia układów hydraulicznych
należy oczyścić wtyk i gniazdo czystą szmatą, aby usunąć drobne zanieczyszczenia.

Oprócz hydraulicznego urządzenia wywrotu stosuje się urządzenia rozładunkowe

w postaci przenośników podłogowych, które składają się z napędzanych łańcuchów
połączonych poprzeczkami. Łańcuchy są napędzane za pomocą wału napędowego,
połączonego z wałkiem odbioru mocy ciągnika.

__________________________________________________________________________________________

"Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

Rys. 4. Przenośnik podłogowy [18]

W przyczepach rolniczych stosuje się hamulce sterowane sprężonym powietrzem, czyli

hamulce pneumatyczne. Pneumatyczna instalacja sterowania hamulcami przyczepy powinna
być połączona z pneumatyczną instalacją sterowania hamulcami ciągnika. Z tyłu ciągnika jest
umieszczone szybkozłącze pneumatyczne, z którym łączy się przewód ciśnieniowy instalacji
pneumatycznej przyczepy. Aby ułatwić połączenie lub rozłączenie złącza pneumatycznego,
kierowca ciągnika powinien nacisnąć pedał hamulca. Spowoduje to spadek ciśnienia
powietrza w złączu do wartości równej ciśnieniu atmosferycznemu.. Przyczepa jest gotowa do
eksploatacji praktycznie natychmiast po połączeniu szybkozłącza. Czas, jaki upływa od
chwili połączenia szybkozłącza pneumatycznego do chwili ruszenia z miejsca, wynoszący
kilka minut, wystarcza do napełnienia zbiornika przyczepy sprężonym powietrzem, a tym
samym istnieje możliwość zadziałania hamulców.

Kierowca ciągnika jest zobowiązany do sprawdzenia prawidłowości działania instalacji

pneumatycznej i hamulców przyczepy. Wszelkie nieszczelności instalacji należy natychmiast
usuwać, ponieważ są one przyczyną blokowania kół przyczepy. Przepływem powietrza
w instalacji przyczepy steruje zawór pneumatyczny. Gdy w zaworze tym zamarznie
wykroplona z powietrza woda, przestaje on działać. Dlatego w sezonie zimowym instalację
powietrzną należy odwadniać spuszczając wodę ze zbiornika sprężonego powietrza za
pomocą zaworu umieszczonego w dolnej jego części.

Kontrola ciągnika rolniczego
Ciągnik rolniczy musi być poddawany ciągłej kontroli. Kontrola ciągnika rolniczego jest

istotna, bowiem terminowe dokonywanie przeglądów pozwala na:
–

utrzymanie odpowiedniej mocy i sprawności silnika,

–

utrzymanie właściwego zużycia paliwa i minimalnego zanieczyszczenia środowiska.
Ważna jest ekonomiczna jazda ciągnikiem rolniczym. Ekonomiczna jazda ciągnikiem to:

–

jazda na możliwie najwyższym biegu bez przeciążania silnika,

–

unikanie gwałtownych przyspieszeń i hamowań.
Należy sprawdzać regularnie jego ogumienie: zużycia bieżnika opon oraz powierzchni

bocznej opon. Należy sprawdzać również głębokość bieżnika. Opony maja wskaźniki
kontrolne, które informują o zużyciu. Przy małej głębokości rzeźby bieżnika zwiększa się
ryzyko poślizgu na mokrej powierzchni.

Ciągnik rolniczy może zostać zakwalifikowany jako nadmiernie uciążliwy dla

rodowiska, jeżeli zawartość spalin jest nieprawidłowa oraz ciągnik powoduje nadmierny

hałas i z ciągnika wyciekają różne płyny.

__________________________________________________________________________________________

"Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

Poruszając się ciągnikiem rolniczym po drodze ważne jest przeprowadzanie czynności

związanych z kontrolą elementów oświetlenia ciągnika.

Do przeprowadzenia kontroli elementów oświetlenia ciągnika nie są potrzebne żadne

przyrządy czy urządzenia. Wystarczy tylko wiedza diagnosty, a składają się na nią
następujące czynności:
1)

sprawdzenie stanu reflektorów i żarówek

sprawdzenie działania światła stop. Światło stop powinno świecić wyraźnie mocniej od
pozostałych świateł pozycyjnych. Jego włączenie powinno następować przy
10 milimetrowym skoku pedału hamulca.

sprawdzenie działania świateł kierunkowskazów. Światła kierunkowskazów winny
ś

wiecić wystarczająco intensywnie. Ważny jest czas zadziałania, który nie powinien

przekraczać 1 sek. Należy zwrócić także uwagę na częstotliwość błysków. Musi być ona
równomierna i wynosić 90 plus minus 30 cykli na minutę.

sprawdzenie działania świateł pozycyjnych. Sprawdza się po prostu czy światła te
działają zwracając uwagę na intensywność świecenia. Oprócz tego ważny jest stan
kloszy. Nie mogą być one zabrudzone ani od wewnątrz ani z zewnątrz. Niedopuszczalne
są również pęknięcia umożliwiające dostawanie się wody do środka lub powodujące
załamanie światła.

sprawdzenie stanu połączeń. Nieprawidłowe (skorodowane) połączenie przewodu
masowego reflektora z masą pojazdu przyczynia się do niepożądanego spadku napięcia.
Skutkuje to bowiem zmniejszeniem skuteczności świetlnej. Spadek napięcia najłatwiej
sprawdzić mierząc woltomierzem różnicę napięcia miedzy masą reflektora a masą
pojazdu.

sprawdzenie działania lampek kontrolnych i pozostałych świateł (awaryjne,
przeciwmgłowe, cofania). Lampki kontrolne umieszczone wewnątrz pojazdu najczęściej
przy liczniku, powinny informować kierowcę o włączeniu odpowiednich świateł przy
pomocy sygnału świetlnego lub dźwiękowego.

Obsługując ciągnik rolniczy nie wolno:

−

odchodzić od uruchomionego ciągnika,

−

pozostawiać ciągnika nie zabezpieczonego przed możliwością uruchomienia go przez
małe dzieci,

−

pozwalać, by dziecko pomagało przy sprzęganiu ciągnika z przyczepą lub maszyną
rolniczą.

Należy zadbać o to, aby wszystkie używane wały przegubowo-teleskopowe (wałki

przekazu mocy) zabezpieczone były kompletnymi, nieuszkodzonymi osłonami.

Aby uniknąć nieszczęśliwych zdarzeń podczas pracy z maszynami rolniczymi należy:

utrzymywać maszyny w dobrym stanie technicznym,

dbać o odpowiednie zabezpieczenie wszelkich ruchomych części maszyn (z wyjątkiem
ruchomych części roboczych, których nie można osłonić) osłonami stanowiącymi
fabryczne wyposażenie maszyn,

niezwłocznie ponownie zamontować osłony zdjęte na czas naprawy lub konserwacji po
zakończeniu czynności obsługowych,

w trakcie koszenia traw lub zbóż, prasowania siana lub słomy, orania – zawsze mieć
w zasięgu wzroku dzieci, które mogą ewentualnie towarzyszyć przy pracy,

nie pozwalać, aby osoby postronne przebywały w odległości mniejszej niż 50 metrów od
ciągnika (dotyczy używania między innymi kosiarek rotacyjnych, rozdrabniaczy łęcin).

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki śywnościowej z dnia 12 stycznia 1998

roku W sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze ciągników, maszyn, narzędzi

__________________________________________________________________________________________

"Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

i urządzeń technicznych stosowanych w rolnictwie określa warunki bezpieczeństwa i higieny
pracy przy obsłudze ciągników rolniczych:
–

przy obsłudze sprzętu rolniczego należy przestrzegać zasad określonych przez
producentów w instrukcjach obsługi,

–

sprzęt rolniczy pochodzący z importu powinien być wyposażony w instrukcję obsługi
w języku polskim,

–

obsługa samojezdnych lub stacjonarnych maszyn rolniczych i melioracyjnych powinna
być wykonywana przez osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje i stosowne
przeszkolenie wymagane przy obsłudze takich maszyn,

–

sprzęt rolniczy powinien być wyposażony w:
a)

osłony zespołów i części ruchomych mogących stwarzać zagrożenie dla osób
obsługujących ten sprzęt,

narzędzia niezbędne do bezpiecznej jego obsługi.

Kontrola stanu technicznego, regulowanie i wykonywanie doraźnych napraw i prac

konserwacyjnych oraz czyszczenie części lub zespołów roboczych sprzętu rolniczego
dopuszczalne są po uprzednim unieruchomieniu silnika i wyłączeniu wszystkich napędzanych
zespołów tego sprzętu. Dopuszczalne jest regulowanie napędzanych hydraulicznie zespołów
roboczych podczas ich pracy, jeżeli instrukcja obsługi to przewiduje.

Podczas każdej przerwy w pracy sprzętu rolniczego napęd powinien być wyłączony.

Niedopuszczalne jest:

demontowanie podpory zapobiegającej przechylaniu się do przodu lub do tyłu sprzętu
jednoosiowego, jeżeli nie jest to konieczne dla realizacji funkcji użytkowych maszyny,
lub podpieranie sprzętu rolniczego na prowizorycznych podstawkach,

wykonywanie napraw pod uniesionymi i nie zabezpieczonymi przed samoczynnym
opadnięciem maszynami rolniczymi lub ich zespołami,

pozostawianie sprzętu rolniczego na stokach lub innych pochyłościach terenu bez
zabezpieczenia go przed samoczynnym stoczeniem się.

Osoby obsługujące maszyny przyczepiane, zawieszane lub półzawieszane do ciągnika

powinny zajmować miejsce na pomostach technologicznych.

Przestrzeganie zasad bezpieczeństwa podczas pracy z ciągnikiem rolniczym:

–

ciągnikiem może kierować wyłącznie osoba posiadająca prawo jazdy na ciągnik,

–

uruchomienie i kierowanie ciągnikiem rolniczym dopuszczalne jest wyłącznie ze

stanowiska kierowcy,

–

w czasie pracy ciągnika nikt oprócz jego kierowcy nie może znajdować się na ciągniku
(chyba, że kabina jest dwuosobowa),

–

przed ruszeniem z miejsca należy upewnić się że w sąsiedztwie ciągnika nie przebywają

osoby postronne, a szczególnie dzieci,

–

w czasie jazdy pedały hamulców powinny być połączone zapadką, aby tylne koła

hamowały jednocześnie,

–

przy zjeżdżaniu z pochyłości włączyć należy bieg i sprzęgło,

–

w czasie postoju i przerw w pracy wyłącz ciągnik, włącz hamulec ręczny, przyczepy.

Przestrzeganie zasad bezpieczeństwa podczas użytkowania ciągnika rolniczego z przyczepą.
–

ładunki sypkie jak zboże, nawozy mineralne luzem mogą być przewożone w szczelnych
przyczepach, zabezpieczonych plandekami lub płachtami, uniemożliwiającymi
rozsypywanie się ładunku po drodze,

–

ładunki przestrzenne – jak słoma czy siano – powinny być układane i przewożone na
przyczepie tak, by nie utrudniały kierowania pojazdem, nie ograniczały widoczności, nie
zasłaniały świateł i tablic rejestracyjnych,

–

dopuszczalna jest możliwość przewozu ludzi na przyczepach, jeżeli będą oni zatrudnieni
przy załadunku lub są dowożeni do pracy np. w polu, jeśli:

__________________________________________________________________________________________

"Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

liczba osób na przyczepie nie przekracza 5,

osobom stojącym na przyczepie zapewni się uchwyty do trzymania,

przewożone osoby nie mogą znajdować się między przewożonym ładunkiem,
a przednią burtą przyczepy,

prędkość ciągnika nie może przekraczać 20 km/h.

4.1.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

W jakich aktach prawnych uregulowane są zasady obsługi ciągnika rolniczego
i przyczepy?

Jakie czynności należy wykonać przed przystąpieniem do jazdy ciągnikiem rolniczym?

Na czym polega obsługa ciągnika rolniczego?

Jakich zasad bezpieczeństwa należy przestrzegać podczas pracy z ciągnikiem rolniczym?

Jakich zasad bezpieczeństwa należy przestrzegać podczas pracy z ciągnika z przyczepą?

4.1.3 Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj wymiany zanieczyszczonego filtru paliwa w układzie zasilania ciągnika

rolniczego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

sprawdzić czy ciągnik rolniczy jest wyłączony,

odkręcić opaski ściskające przewody,

wyjąć zanieczyszczony filtr paliwa,

założyć nowy filtr paliwa,

przekręcić kluczyk w pozycję „zapłon”,

zanotować wyniki,

przeanalizować otrzymane wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

ciągnik rolniczy,

–

filtr paliwa,

–

przybory do pisania,

–

arkusz do ćwiczenia.

Ćwiczenie 2

Przeprowadź odpowietrzenie układu zasilania ciągnika rolniczego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

sprawdzić czy ciągnik rolniczy jest wyłączony,

poluzować śruby odpowietrzające,

pompować paliwo ręczną pompą,

zanotować wyniki,

przeanalizować otrzymane wyniki.

__________________________________________________________________________________________

"Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

ciągnik rolniczy,

−

ręczna pompa,

−

przybory do pisania,

−

arkusz do ćwiczenia.

Ćwiczenie 3

Przeprowadź czynności niezbędne do przygotowania ciągnika rolniczego do jazdy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

sprawdzić ciśnienie powietrza w zbiorniku oraz ogumieniu,

sprawdzić sprawność sygnalizacji ciągnika,

sprawdzić układ hamulcowy i kierowniczy ciągnika,

sprawdzić oznakowanie ciągnika rolniczego,

zanotować wyniki,

przeanalizować otrzymane wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– ciągnik rolniczy,
–

manometr,

–

przybory do pisania,

–

arkusz do ćwiczenia,

–

Poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Określ czynności związane z wymianą oleju w skrzyni przekładniowej ciągnika

rolniczego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

podejść do ciągnika rolniczego,

wymienić olej w ciągniku rolniczym,

zanotować wyniki,

przeanalizować otrzymane wyniki,

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

ciągnik rolniczy,

−

olej,

−

zestaw narzędziowy,

−

przybory do pisania,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

Poradnik dla ucznia.

__________________________________________________________________________________________

"Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

Ćwiczenie 5

Przeprowadź czynności obsługowe związane z kontrolą elementów oświetlenia ciągnika

rolniczego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

podejść do ciągnika rolniczego,

skontrolować oświetlenie ciągnika rolniczego,

zanotować wyniki,

przeanalizować otrzymane wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

ciągnik rolniczy,

−

przybory do pisania,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

Poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 6

Dopasuj pojęcia dotyczące elementów sterowania mechanizmami pojazdu w ciągniku

rolniczym do poniższych definicji.

1.

Przegubowy układ kierowniczy.

Wał napędowy.

Wzmacniacz momentu.

Blokada mechanizmu różnicowego.

Mechanizm różnicowy.

rodzaj reduktora w postaci zębatej przekładni, wbudowany w układ napędowy ciągnika
rolniczego. Pozwala na przełączanie biegu bez włączania sprzęgła i odejmowania gazu,

umożliwia zachodzenie tylnych kół przy skręcie pod maszynę. W efekcie maszyna jest
bardzo zwrotna i ma minimalny promień skrętu przy pełnym skręcie,

odmiana przekładni do napędzania osi, z których jedna oś stanowi przedłużenie drugiej,
z różnymi prędkościami obrotowymi,

przyrząd ten należy zabezpieczyć łańcuszkiem, aby zapobiec obracaniu się osłony,

przyrząd ten powoduje, że po zablokowaniu pojazd zachowuje się, jakby miał sztywną
oś. Moc jest przekazywana na to koło, które ma najmniejsze opory toczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

rozróżniać elementy sterowania mechanizmami ciągnika rolniczego,

określić nazwy przyrządów,

wypełnić arkusz do ćwiczeń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przybory do pisania,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

Poradnik dla ucznia.

__________________________________________________________________________________________

"Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

Ćwiczenie 7

Określ czynności kierowcy podczas rozpoczynania i zakończenia jazdy ciągnikiem

rolniczym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wymienić czynności kierującego ciągnikiem rolniczym przed rozpoczęciem jazdy,

wymienić czynności kierującego ciągnikiem rolniczym po zakończeniu jazdy,

wypełnić arkusz do ćwiczeń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przybory do pisania,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

Poradnik dla ucznia.

4.1.4 Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wskazać akty prawne, w których uregulowane są zasady obsługi
ciągnika rolniczego i przyczepy?

określić zakres czynności, które muszą być wykonane przed
przystąpieniem ciągnika rolniczego do jazdy?

wyjaśnić zasady wykonywania codziennej obsługi ciągnika
rolniczego?

scharakteryzować zasady bezpieczeństwa podczas pracy z ciągnikiem
rolniczym?

scharakteryzować zasady bezpieczeństwa podczas pracy z ciągnikiem
rolniczym z przyczepą?

__________________________________________________________________________________________

"Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

4.2. Poruszanie się ciągnikiem rolniczym na drodze publicznej

4.2.1. Materiał nauczania

Poruszając się ciągnikiem rolniczym na drodze publicznej, kierujący musi opanować

wiele manewrów, tak aby jazda była bezpieczna zarówno dla niego jak i innych uczestników
ruchu. Do najczęściej wykonywanych manewrów należą: włączanie się do ruchu, zmiana
kierunku jazdy lub pasa ruchu, wymijanie, omijanie, cofanie, wyprzedzanie, przecinanie się
kierunków ruchu.

Włączanie się do ruchu

Włączanie się ciągnika rolniczego (z przyczepą lub bez) do ruchu następuje przy
rozpoczynaniu jazdy po postoju lub zatrzymaniu się nie wynikającym z warunków lub
przepisów ruchu drogowego oraz przy wjeżdżaniu:
–

na drogę z nieruchomości, z obiektu przydrożnego lub dojazdu do takiego obiektu,
z drogi nie będącej drogą publiczną oraz ze strefy zamieszkania,

–

na drogę z pola lub na drogę twardą z drogi gruntowej,

–

na jezdnię z pobocza, z chodnika lub z pasa ruchu dla pojazdów powolnych.
Kierujący pojazdem, włączając się do ruchu, jest obowiązany zachować szczególną

ostrożność oraz ustąpić pierwszeństwa innemu pojazdowi lub uczestnikowi ruchu.

Zmiana kierunku jazdy lub pasa ruchu

Kierujący pojazdem może zmienić kierunek jazdy lub zajmowany pas ruchu tylko
z zachowaniem szczególnej ostrożności. Jest on obowiązany zbliżyć się:
–

do prawej krawędzi jezdni – jeżeli zamierza skręcić w prawo,

–

do środka jezdni lub na jezdni o ruchu jednokierunkowym do lewej jej krawędzi – jeżeli
zamierza skręcić w lewo.

Zmieniając zajmowany pas ruchu kierujący pojazdem jest obowiązany ustąpić

pierwszeństwa pojazdowi jadącemu po pasie ruchu, na który zamierza wjechać oraz
pojazdowi wjeżdżającemu na ten pas z prawej strony. Wcześniej musi wyraźnie sygnalizować
zamiar zmiany kierunku jazdy lub pasa ruchu oraz zaprzestać sygnalizowania niezwłocznie
po wykonaniu manewru.

Kierującemu ciągnikiem rolniczym zabrania się zawracania: w tunelu, na moście,

wiadukcie lub drodze jednokierunkowej oraz w warunkach, w których mogłoby to zagrozić
bezpieczeństwu ruchu na drodze lub ruch ten utrudnić.

Wymijanie, cofanie, omijanie

Kierujący pojazdem jest obowiązany:
–

przy wymijaniu zachować bezpieczny odstęp od wymijanego pojazdu lub uczestnika
ruchu, a w razie potrzeby zjechać na prawo i zmniejszyć prędkość lub zatrzymać się,

–

przy omijaniu zachować bezpieczny odstęp od omijanego pojazdu, uczestnika ruchu lub
przeszkody, a w razie potrzeby zmniejszyć prędkość. Omijanie pojazdu sygnalizującego
zamiar skręcenia w lewo może odbywać się tylko z jego prawej strony,

–

przy cofaniu ustąpić pierwszeństwa innemu pojazdowi lub uczestnikowi ruchu
i zachować szczególną ostrożność, a w szczególności: sprawdzić, czy wykonywany
manewr nie spowoduje zagrożenia bezpieczeństwa ruchu lub jego utrudnienia oraz
upewnić się, czy za pojazdem nie znajduje się przeszkoda. W razie trudności
w osobistym upewnieniu się kierujący jest obowiązany zapewnić sobie pomoc innej
osoby.

Zabrania się cofania ciągnikiem rolniczym w tunelu, na moście i wiadukcie.

__________________________________________________________________________________________

"Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

Wyprzedzanie
Kierujący pojazdem jest obowiązany przed wyprzedzaniem upewnić się w szczególności,

czy:
–

ma odpowiednią widoczność i dostateczne miejsce do wyprzedzania bez utrudnienia
komukolwiek ruchu,

–

kierujący, jadący za nim, nie rozpoczął wyprzedzania,

–

kierujący, jadący przed nim na tym samym pasie ruchu, nie zasygnalizował zamiaru

wyprzedzania innego pojazdu, zmiany kierunku jazdy lub zmiany pasa ruchu.

Kierujący pojazdem jest obowiązany przy wyprzedzaniu zachować szczególną

ostrożność, a zwłaszcza bezpieczny odstęp od wyprzedzanego pojazdu lub uczestnika ruchu.
W razie wyprzedzania pojazdu jednośladowego lub kolumny pieszych odstęp ten nie może
być mniejszy niż 1 m. Jest on obowiązany przy wyprzedzaniu przejeżdżać z lewej strony
wyprzedzanego pojazdu, jednakże:

pojazd szynowy może być wyprzedzany tylko z prawej strony, chyba że położenie torów
uniemożliwia takie wyprzedzanie lub wyprzedzanie odbywa się na jezdni
jednokierunkowej,

wyprzedzanie pojazdu lub uczestnika ruchu, który sygnalizuje zamiar skręcenia w lewo,
może odbywać się tylko z jego prawej strony,

dopuszcza się wyprzedzanie z prawej strony na odcinku drogi z wyznaczonymi pasami
ruchu na jezdni jednokierunkowej, na jezdni dwukierunkowej, jeżeli co najmniej dwa
pasy ruchu na obszarze zabudowanym lub trzy pasy ruchu poza obszarem zabudowanym
przeznaczone są do jazdy w tym samym kierunku.

Kierujący pojazdem jest obowiązany zjechać jak najbardziej na prawo i – w razie

potrzeby – zatrzymać się w celu ułatwienia wyprzedzania.

Zabrania się wyprzedzania pojazdu silnikowego jadącego po jezdni:

przy dojeżdżaniu do wierzchołka wzniesienia,

na zakręcie oznaczonym znakami ostrzegawczymi,

na skrzyżowaniu, z wyjątkiem skrzyżowania o ruchu okrężnym lub na którym ruch jest
kierowany.

Zabrania się również wyprzedzania pojazdu uprzywilejowanego na obszarze zabudowanym.

Przecinanie się kierunków ruchu

Kierujący pojazdem, zbliżając się do skrzyżowania, jest obowiązany zachować

szczególną ostrożność i ustąpić pierwszeństwa pojazdowi nadjeżdżającemu z prawej strony,
a jeżeli skręca w lewo – także jadącemu z kierunku przeciwnego na wprost lub skręcającemu
w prawo.

Kierującemu pojazdem zabrania się:

–

wjeżdżania na skrzyżowanie, jeżeli na skrzyżowaniu lub za nim nie ma miejsca do
kontynuowania jazdy,

–

rozdzielania kolumny pieszych.

Zbliżając się do przejścia dla pieszych należy zachować szczególną ostrożność i ustąpić
pierwszeństwa pieszemu znajdującemu się na przejściu. Jeżeli kierujący skręca w drogę
poprzeczną, jest obowiązany ustąpić pierwszeństwa pieszemu przechodzącemu na
skrzyżowaniu przez jezdnię drogi, na którą wjeżdża.

Ciągnikiem rolniczym nie wolno:

–

wyprzedzać pojazdu na przejściu dla pieszych i bezpośrednio przed nim, z wyjątkiem
przejścia, na którym ruch jest kierowany,

–

omijać pojazdu, który jechał w tym samym kierunku, lecz zatrzymał się w celu ustąpienia
pierwszeństwa pieszemu,

–

jechać wzdłuż po chodniku lub przejściu dla pieszych.

__________________________________________________________________________________________

"Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

Kierujący pojazdem, przejeżdżając przez chodnik lub drogę dla pieszych, jest

obowiązany jechać powoli i ustąpić pierwszeństwa pieszemu. W razie przechodzenia przez
jezdnię osoby niepełnosprawnej, używającej specjalnego znaku, lub osoby o widocznej
ograniczonej sprawności ruchowej, kierujący pojazdem jest obowiązany zatrzymać pojazd w
celu umożliwienia jej przejścia.

Zbliżając się do przejazdu kolejowego oraz przejeżdżając przez przejazd kierujący

ciągnikiem rolniczym obowiązany jest zachować szczególną ostrożność. Przed wjechaniem
na tory musi upewnić się, czy nie zbliża się pojazd szynowy, oraz przedsięwziąć odpowiednie
ś

rodki ostrożności, zwłaszcza jeżeli wskutek mgły lub z innych powodów przejrzystość

powietrza jest zmniejszona.

Kierujący ciągnikiem rolniczym jest obowiązany prowadzić pojazd z taką prędkością,

aby mógł go zatrzymać w bezpiecznym miejscu, gdy nadjeżdża pojazd szynowy lub gdy
urządzenie zabezpieczające albo dawany sygnał zabrania wjazdu na przejazd.
Kierującemu pojazdem zabrania się:
–

objeżdżania opuszczonych zapór lub półzapór oraz wjeżdżania na przejazd, jeżeli
opuszczanie ich zostało rozpoczęte lub podnoszenie nie zostało zakończone,

–

wjeżdżania na przejazd, jeżeli po drugiej stronie przejazdu nie ma miejsca do
kontynuowania jazdy,

–

wyprzedzania pojazdu na przejeździe kolejowym i bezpośrednio przed nim,

–

omijania pojazdu oczekującego na otwarcie ruchu przez przejazd, jeżeli wymagałoby to
wjechania na część jezdni przeznaczoną dla przeciwnego kierunku ruchu.
W razie unieruchomienia pojazdu na przejeździe kolejowym, kierujący pojazdem jest

obowiązany niezwłocznie usunąć go z przejazdu, a jeżeli nie jest to możliwe, ostrzec
kierującego pojazdem szynowym o niebezpieczeństwie. Kierujący pojazdem, który nie może
rozwinąć prędkości większej niż 6 km/h, przed wjazdem na przejazd kolejowy jest
obowiązany upewnić się, czy w czasie potrzebnym na przejechanie przez ten przejazd nie
nadjedzie pojazd szynowy lub uzgodnić czas tego przejazdu z dróżnikiem kolejowym.

Przewożenie osób i ładunków ciągnikiem rolniczym
Ciągniki rolnicze z przyczepą są przystosowane do przewozu ładunków oraz osób.

Użytkowanie przyczep do ciągników rolniczych – bezpośrednio załadowywanych materiałem
objętościowym przez maszynę zbierającą – eliminuje konieczność układania materiału, a więc
wyklucza konieczność przebywania ludzi na przyczepie. W każdym przypadku transportu
materiałów wysoko załadowywanych (słoma, siano) niezbędnym wyposażeniem przyczep
powinna być drabina o długości odpowiedniej do wysokości przewidywanego ładunku, tak
aby człowiek mógł bezpiecznie załadować ładunek.
Przewożenie osób na wysoko załadowanych przyczepach jest niedopuszczalne, gdyż takie
postępowanie grozi wypadkiem podczas przejeżdżania pod wiaduktami oraz pod konarami
przydrożnych drzew.

Dopuszczalny jest przewóz ludzi na przyczepach, jeżeli będą oni zatrudnieni przy

załadunku lub są dowożeni do pracy np. w polu, ale muszą być spełnione następujące
warunki:
–

liczba osób na przyczepie nie przekracza 5,

–

osobom stojącym na przyczepie zapewni się uchwyty do trzymania,

–

przewożone osoby nie mogą znajdować się między przewożonym ładunkiem, a przednią
burtą przyczepy,

–

prędkość ciągnika nie może przekraczać 20 km/h.

Przyczepy używane regularnie do przewozu pracowników lub osób trzecich

W takich przyczepach należy zapewnić przewożonym osobom siedzenia z oparciami

przymocowanymi do podłogi przyczepy. Wszyscy pasażerowie, w tym dzieci, powinni

__________________________________________________________________________________________

"Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

siedzieć ze stopami opartymi na podłodze, najlepiej zwróceni twarzami do kierunku jazdy lub
na zewnątrz przyczepy. Jeśli jednak tak nie jest (to znaczy pasażerowie siedzą zwróceni
twarzami do środka przyczepy), to za oparcie dla pleców mogą służyć im burty brzegowe
przyczepy (w tym tylna i przednia). Przepisy polskie wymagają, by jako siedzenia służyły
ławki przymocowane do podwozia w sposób uniemożliwiający niezamierzone zmiany ich
położenia, o długości co najmniej 40 cm na jedną osobę i szerokości (głębokości) nie
mniejszej niż 30 cm. Odstęp między dwiema sąsiednimi ławkami ustawionymi jedna za drugą
nie powinien być mniejszy niż 65 cm, a ustawionymi naprzeciw – 90 cm, wliczając w to
szerokość jednej ławki. Oparcie musi mieć wysokość, na jaką sięgają barki przeciętnego,
siedzącego mężczyzny – 60 cm nad powierzchnię siedzenia. Dla dzieci wysokość oparć
będzie różna (w zależności od wieku). Krawędzie przyczepy powinny być zabezpieczone, aby
zapobiec wypadnięciu pasażerów. Burty przednie, tylne, boczne oraz poręcze muszą być
zamontowane bezpiecznie na swoim miejscu. Wszystkie burty i poręcze muszą być
wystarczająco mocne, aby wytrzymały ciężar osoby dorosłej, nie ulegając przy tym
zniszczeniu lub odkształceniu (poręcze zabezpieczające powinny wytrzymać nacisk
w poziomie o sile co najmniej 1000 kg). W przypadku opierania się siedzących pasażerów
o poręcze bądź

burty boczne przyczepy, muszą one wytrzymać ciężar całkowitej liczby osób,

które mogłyby się o nie opierać. Solidne burty przednie, tylne i boczne powinny sięgać na
wysokość co najmniej 92 cm. Jeśli brzegi zabezpieczone są poręczą, jej wysokość musi
wynosić nie mniej niż 92 cm, lecz nie więcej niż 107 cm. Na wysokości między 46 cm
a 53,5 cm potrzebna jest poręcz środkowa. Na wystających krawędziach przyczepy musi być
zamontowana listwa przypodłogowa o wysokości co najmniej 7,5 cm. Wszystkie ruchome
fragmenty burty bocznej lub poręczy, otwierane w celu umożliwienia wejścia i wyjścia,
powinny dawać taki sam poziom zabezpieczenia, pozostając zamknięte w czasie jazdy.

W przypadku przewozu małych dzieci (np. dzieci w wieku przedszkolnym, jadących

z dorywczymi robotnikami lub dzieci ze szkolnej wycieczki), burty boczne powinny być
wypełnione np. przyspawaną siatką lub innym podobnym materiałem. Pasażerowie muszą
mieć zapewnione bezpieczne wejście na przyczepę i zejście z niej. Może to być zamontowana
na stałe drabinka lub schodki, których najniższy szczebel lub stopień jest nie wyżej niż 55 cm
nad poziomem ziemi. Na wysokości między 92cm a 107cm nad podłogą przyczepy musi być
bezpieczny uchwyt, pomocny dla osób wchodzących i schodzących. Wejście na przyczepę
powinno się znajdować za jej kołami. W przypadku używania drabiny przenośnej, musi ona
być wystarczająco sztywna, mocna i zabezpieczana po ustawieniu (drabina służąca pasażerom
do wchodzenia na przyczepę powinna być na niej przewożona).

Na przyczepie nie wolno przewozić nic innego poza pasażerami, ich narzędziami

i rzeczami osobistymi (tzn. nie może być na niej żadnych towarów, sprzętu lub innych
ładunków). Przyczepy używane regularnie do przewozu osób powinny mieć wyraźne
oznakowanie dotyczące dopuszczalnej liczby pasażerów.

Przyczepy używane okazjonalnie do przewozu pracowników

Pasażerowie muszą mieć możliwość siedzenia podczas jazdy (na gotowych siedzeniach,

przymocowanych do podłogi). Muszą istnieć burty boczne, przednia i tylna, zabezpieczające
ludzi przed wypadnięciem z przyczepy. Powinny one mieć wysokość co najmniej 47 cm
licząc od poziomu, na którym siedzą pasażerowie. Nikt nie powinien stać na przyczepie
w czasie jazdy, jeśli jej burty nie są wystarczająco wysokie, aby dawały dostateczne
zabezpieczenie pasażerom (jak to jest np. w przyczepach do przewozu ziarna, gdzie burty
sięgają do wysokości klatki piersiowej osoby stojącej i mają bezpieczne uchwyty). śadna
z przewożonych osób nie może jechać siedząc na górnej krawędzi burt bocznych, tylnej czy
przedniej lub z nogami spuszczonymi poza krawędzie przyczepy. Nie wolno przewozić osób
na przyczepach załadowanych całkowicie lub częściowo, jeśli ładunek mógłby przemieszczać
się i spowodować uraz: bezpośrednio (np. przygniatając pasażera) lub pośrednio (np.

__________________________________________________________________________________________

"Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

powodując jego upadek). Jeżeli jednak ludzie są przewożeni na ładunku znajdującym się na
przyczepie, powinno się to odbywać jedynie na siedząco, zaś burty brzegowe powinny sięgać
na wysokość co najmniej 47 cm nad poziomem ładunku. Trzeba zapewnić wejście na
przyczepę. Mogą to być stopnie lub drabina, zamocowane na stałe, lub przenośna drabina,
zabezpieczana po ustawieniu. W przypadku nowych przyczep wymóg ten jest spełniony, jeśli
są one fabrycznie wyposażone w udogodnienia do wchodzenia na nie.

Łączenie ciągnika rolniczego z przyczepą
Jak już wiadomo, ciągnik rolniczy może być wykorzystywany do pracy samodzielnie lub

z przyczepą. W przypadku konieczności skorzystania z przyczepy, musi ona zostać połączona
z ciągnikiem.

Aby prawidłowo przeprowadzić czynność sprzęgania ciągnika rolniczego z przyczepą,

należy:
–

podjechać ciągnikiem rolniczym przed przyczepę,

–

cofnąć ciągnikiem w kierunku przyczepy w sposób umożliwiający dokonanie
sprzęgnięcia,

–

wyregulować wysokość zaczepu przyczepy (w przypadku gdy konstrukcja przyczepy to
umożliwia),

–

dokonać połączenia zaczepu przyczepy z zaczepem ciągnika rolniczego oraz
zabezpieczyć zespół przed rozłączeniem (nałożyć zaczep przyczepy na hak holowniczy
ciągnika rolniczego),

–

podłączyć do ciągnika rolniczego przewody elektryczne przyczepy (przewód elektryczny
nie może dotykać drogi i nie może ulec zerwaniu lub rozłączeniu w czasie),

–

podłączyć przewody hamulcowe,

–

sprawdzić działanie świateł przyczepy,

–

podnieść podpory zaczepu przyczepy i zabezpieczyć ją przed uszkodzeniem w trakcie
jazdy lub zwolnienia blokady wysokości zaczepu przyczepy (jeżeli zaczep przyczepy jest
wyposażony w podporę),

–

zwolnić hamulec postojowy przyczepy,

–

sprawdzić i ewentualnie ustawić korektor siły hamowania (jeżeli istnieje).

Zasady jazdy z przyczepą
Ładunek umieszczony na przyczepie nie może powodować przekroczenia dopuszczalnej

masy całkowitej lub dopuszczalnej ładowności pojazdu. Ładunek umieszcza się w taki
sposób, aby:

–

nie powodował przekroczenia dopuszczalnych nacisków osi pojazdu na drogę,

–

nie naruszał stateczności pojazdu,

–

nie utrudniał kierowania pojazdem,

–

nie ograniczał widoczności drogi lub nie zasłaniał świateł, urządzeń sygnalizacyjnych,
tablic rejestracyjnych lub innych tablic albo znaków, w które pojazd jest wyposażony.

Ładunek umieszczony na przyczepie powinien być zabezpieczony przed zmianą

położenia lub wywoływaniem nadmiernego hałasu. Urządzenia służące do mocowania
ładunku powinny być zabezpieczone przed rozluźnieniem się, swobodnym zwisaniem lub
spadnięciem podczas jazdy.

Ładunek sypki może być umieszczony tylko w szczelnej skrzyni ładunkowej,

zabezpieczonej dodatkowo odpowiednimi zasłonami uniemożliwiającymi wysypywanie się
ładunku na drogę. Ładunek wystający poza płaszczyzny obrysu pojazdu może być na nim
umieszczony tylko przy zachowaniu następujących warunków:

–

ładunek wystający poza boczne płaszczyzny obrysu pojazdu może być umieszczony
tylko w taki sposób, aby całkowita szerokość pojazdu z ładunkiem nie przekraczała
2,55 m, a przy szerokości pojazdu 2,55 m nie przekraczała 3 m, jednak pod warunkiem

__________________________________________________________________________________________

"Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

umieszczenia ładunku tak, aby z jednej strony nie wystawał na odległość większą niż
23 cm,

–

ładunek nie może wystawać z tyłu pojazdu na odległość większą niż 2 m od tylnej
płaszczyzny obrysu pojazdu lub zespołu pojazdów,

–

ładunek nie może wystawać z przodu pojazdu na odległość większą niż 0,5 m od
przedniej płaszczyzny obrysu i większą niż 1,5 m od siedzenia dla kierującego.

Przy przewozie drewna długiego dopuszcza się wystawanie ładunku z tyłu za przyczepę

na odległość nie większą niż 5 m. Ładunek wystający poza przednią lub boczne płaszczyzny
obrysu pojazdu powinien być oznaczony. Dotyczy to również ładunku wystającego poza tylną
płaszczyznę obrysu pojazdu na odległość większą niż 0,5 m.

Oznakowanie ładunku musi być następujące:

–

ładunek wystający z przodu pojazdu oznacza się chorągiewką barwy pomarańczowej lub
dwoma białymi i dwoma czerwonymi pasami, tak aby były widoczne z boków i z przodu
pojazdu, a w okresie niedostatecznej widoczności białym światłem umieszczonym na
najbardziej wystającej do przodu części ładunku,

–

ładunek wystający z boku pojazdu oznacza się chorągiewką barwy pomarańczowej
o wymiarach co najmniej 50 x 50 cm, umieszczoną przy najbardziej wystającej krawędzi
ładunku, a ponadto w okresie niedostatecznej widoczności białym światłem
odblaskowym skierowanym do przodu oraz czerwonym światłem odblaskowym
skierowanym do tyłu. Światła te nie powinny znajdować się w odległości większej niż
40cm od najbardziej wystającej krawędzi ładunku. Jeżeli długość wystającego z boku
ładunku, mierzona wzdłuż pojazdu, przekracza 3m, to chorągiewkę i światła umieszcza
się odpowiednio przy przedniej i tylnej części ładunku,

–

ładunek wystający z tyłu pojazdu oznacza się białymi i czerwonymi pasami
umieszczonymi bezpośrednio na ładunku lub na tarczy na jego tylnej płaszczyźnie albo
na zawieszonej na końcu ładunku bryle geometrycznej (np. stożku, ostrosłupie).
Widoczna od tyłu łączna powierzchnia pasów powinna wynosić co najmniej 1000 cm

przy czym nie może być mniej niż po dwa pasy każdej barwy. W okresie niedostatecznej
widoczności na najbardziej wystającej do tyłu krawędzi ładunku umieszcza się czerwone
ś

wiatło i czerwone światło odblaskowe. Przy przewozie drewna długiego zamiast

oznakowania białymi i czerwonymi pasami dopuszcza się oznakowanie końca ładunku
chorągiewką lub tarczą barwy pomarańczowej.

Zatrzymanie i postój pojazdu

Kierując ciągnikiem rolniczym należy przestrzegać zasad obowiązujących przy

zatrzymaniu i postoju pojazdu. Zatrzymanie i postój pojazdu są dozwolone tylko w miejscu
i w warunkach, w których jest on z dostatecznej odległości widoczny dla innych kierujących
i nie powoduje zagrożenia bezpieczeństwa ruchu drogowego lub jego utrudnienia.
Kierujący pojazdem, zatrzymując ciągnik rolniczy na jezdni, jest obowiązany ustawić go jak
najbliżej jej krawędzi oraz równolegle do niej. W czasie postoju na drodze poza obszarem
zabudowanym pojazd powinien znajdować się, jeżeli to tylko możliwe, poza jezdnią.
Kierujący pojazdem jest obowiązany stosować sposób zatrzymania lub postoju wskazany
znakami drogowymi oraz jest obowiązany w czasie postoju zabezpieczyć pojazd przed
możliwością jego uruchomienia przez osobę niepowołaną oraz zachować inne środki
ostrożności niezbędne do uniknięcia wypadku.

Zabrania się zatrzymania ciągnika rolniczego:

–

na przejeździe kolejowym, na przejeździe tramwajowym, na skrzyżowaniu oraz
w odległości mniejszej niż 10 m od przejazdu lub skrzyżowania,

__________________________________________________________________________________________

"Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

–

na przejściu dla pieszych, na przejeździe dla rowerzystów oraz w odległości mniejszej niż
10m przed tym przejściem lub przejazdem. Na drodze dwukierunkowej o dwóch pasach
ruchu zakaz ten obowiązuje także za tym przejściem lub przejazdem,

–

w tunelu, na moście lub na wiadukcie,

–

na jezdni wzdłuż linii ciągłej oraz w pobliżu jej punktów krańcowych, jeżeli zmusiłoby to
innych kierujących pojazdami wielośladowymi do najeżdżania na tę linię,

–

na jezdni obok linii przerywanej wyznaczającej krawędź jezdni oraz na jezdni i na
poboczu obok linii ciągłej wyznaczającej krawędź jezdni,

–

w odległości mniejszej niż 10 m od przedniej strony znaku lub sygnału drogowego, jeżeli
zostałyby one zasłonięte przez pojazd,

–

na jezdni przy jej lewej krawędzi, z wyjątkiem zatrzymania lub postoju pojazdu na
obszarze zabudowanym na drodze jednokierunkowej lub na jezdni dwukierunkowej
o małym ruchu,

–

na pasie między jezdniami,

–

w odległości mniejszej niż 15 m od słupka lub tablicy oznaczającej przystanek, a na
przystanku z zatoką – na całej jej długości,

–

w odległości mniejszej niż 15 m od punktów krańcowych wysepki, jeżeli jezdnia
z prawej jej strony ma tylko jeden pas ruchu,

–

na drodze dla rowerów.

Zabrania się postoju ciągnika rolniczego:

–

w miejscu utrudniającym wjazd lub wyjazd, w szczególności do i z bramy, garażu,
parkingu lub wnęki postojowej,

–

w miejscu utrudniającym dostęp do innego prawidłowo zaparkowanego pojazdu lub
wyjazd tego pojazdu,

–

przed i za przejazdem kolejowym, po obu stronach drogi, na odcinku od przejazdu
kolejowego do słupka wskaźnikowego z jedną kreską,

–

w strefie zamieszkania w innym miejscu niż wyznaczone w tym celu.

Światła w ciągniku rolniczym

Rys. 5. Układ świateł w ciągniku rolniczym na „desce rozdzielczej” [16]

Lampka kontrolna tylnego światła przeciwmgielnego.

Lampka kontrolna kierunkowskazów ciągnika.

Lampka kontrolna kierunkowskazów przyczepy.

Lampka kontrolna świateł awaryjnych.

Ciśnieniomierz powietrza.

Przełącznik oświetlenia ciągnika. Montowany jest tylko w ciągnikach wyposażonych
w zamek układu kierowniczego z elektro-magnetycznym blokowaniem.

Zaślepka.

Zespół lampek kontrolnych.

__________________________________________________________________________________________

"Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

10.

Przełącznik reflektora roboczego i tylnego światła przeciwmgielnego.

11.

Przełącznik kierunkowskazów, świateł i sygnału dźwiękowego (światła mijania
i drogowe, kierunkowskazy, sygnał świetlny i dźwiękowy).

12.

Włącznik świateł awaryjnych.

13.

Przełącznik świateł mijania w masce ciągnika na światła na dachu kabiny.

14.

Wskaźnik prędkości obrotowej silnika z licznikiem motogodzin.

15.

Lampka kontrolna sprzęgła WOM.

16.

Lampka kontrolna minimalnego ciśnienia powietrza. Lampka zapala się przy usterce
układu hamulców pneumatycznych lub przy spadku ciśnienia poniżej 380 kPa.

17.

Lampka kontrolna świateł kabiny, Sygnalizuje włączenie reflektorów na dachu kabiny.

18.

Paliwomierz. Przy zapaleniu się lampki kontrolnej w zbiorniku znajduje się jeszcze około
1/6 aż 1/10 pojemności.

19.

Termometr cieczy chłodzącej.

20.

Stacyjka

kluczykiem

lub

stacyjka

zamkiem

układu

kierowniczego

z elektromagnetycznym blokowaniem

21.

Przycisk rozrusznika (montowany jest ze stacyjką bez zamka układu kierowniczego).

4.2.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie zasady obowiązują podczas włączania się pojazdu do ruchu?

Jakie zasady obowiązują podczas zmiany kierunku jazdy lub pasa ruchu?

Na czym polegają manewry: wyprzedzania, wymijania, omijania i cofania ciągnikiem
rolniczym?

Jakie zasady obowiązują podczas łączenia ciągnika rolniczego z przyczepą?

Jakie zasady obowiązują w czasie przewożenia osób ciągnikiem rolniczym?

Jakie zasady obowiązują w czasie przewożenia osób ciągnikiem rolniczym z przyczepą?

Jakie rodzaje świateł występują w ciągniku rolniczym?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeczytaj poniższe stwierdzenia, a następnie, jeżeli uważasz, że zdanie jest prawdziwe –

wpisz w kratkę literę P zaś, jeżeli uważasz, że zdanie jest fałszywe, wpisz literą F.
1)

przy włączaniu się do ruchu kierujący pojazdem obowiązany jest ustąpić
pierwszeństwa innemu uczestnikowi ruchu.

zmieniając kierunek ruchu kierujący ciągnikiem rolniczym obowiązany jest
zbliżyć się do prawej krawędzi jezdni.

dozwolone jest cofanie ciągnikiem rolniczym na moście.

ludzie mogą być przewożeni w każdej przyczepie.

łączenie ciągnika rolniczego z przyczepą może nastąpić przy włączonym silniku.

kierujący ciągnikiem rolniczym jest obowiązany używać świateł mijania przez
cały rok.

kierujący ciągnikiem rolniczym może postawić ciągnik w strefie zamieszkania
w dowolnym miejscu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

dokonać analizy treści ćwiczenia,

odszukać w poradniku dla ucznia opisy określonych manewrów wykonywanych przez
kierującego ciągnikiem rolniczym,

__________________________________________________________________________________________

"Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

zanotować wyniki,

przeanalizować otrzymane wyniki,

zaprezentować otrzymane wyniki na forum grupy i przeprowadzić dyskusję dotyczącą
wiarygodności otrzymanych wyników.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przybory do pisania,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

przepisy o ruchu drogowym,

−

Poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Przeprowadź symulacje manewrów ciągnika rolniczego na drodze: włączenia się do

ruchu, zmiany kierunku jazdy, zmiany pasa ruchu, wymijania, cofania, omijania,
wyprzedzania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z filmem dydaktycznym lub planszami poglądowymi ilustrującymi
wykonywanie manewrów na drodze,

skorzystać z programu komputerowego, który pozwoli na symulację manewrów na
drodze,

dokonać symulacji poszczególnych manewrów,

przeanalizować otrzymane wyniki,

zaprezentować otrzymane wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

program komputerowy pozwalający na symulację zdarzeń na drodze,

−

plansze poglądowe,

−

przepisy o ruchu drogowym,

−

Poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Patrząc na poniższe sytuacje, odpowiedz na pytania:

Rys. 1. do ćwiczenia 3 [10]

__________________________________________________________________________________________

"Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

W powyższej sytuacji pojazd 1:
a)

przejeżdża ostatni.

ustępuje przejazdu pojazdowi 2.

może jechać po ustąpieniu pierwszeństwa pojazdowi 3.

Rys. 2. do ćwiczenia 3 [10]

W powyższej sytuacji pojazd 1:
a)

przejeżdża jako ostatni.

ma pierwszeństwo przed pojazdem 3.

ma pierwszeństwo przed pojazdem 2.

Rys. 3. do ćwiczenia 3 [10]

W powyższej sytuacji pojazd 1:
a)

ustępuje pierwszeństwa pojazdowi 4.

przejeżdża przed pojazdem 2.

przejeżdża przed pojazdem 3.

Rys. 4. do ćwiczenia 3 [10]

W powyższej sytuacji pojazd 1:
a)

ma pierwszeństwo przed pojazdem 2.

ma pierwszeństwo przed pojazdem 3.

przejeżdża ostatni.

__________________________________________________________________________________________

"Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać odpowiednie manewry w ustawie „Prawo o ruchu drogowym”",

wybrać właściwą odpowiedź,

przeanalizować otrzymane wyniki,

zaprezentować otrzymane wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przybory do pisania,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

plansze poglądowe,

−

przepisy o ruchu drogowym,

−

Poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Odpowiedz na przykładowe pytania rozwiązując test egzaminacyjny na prawo jazdy.

Pamiętaj, że nie zawsze tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa.

1.

Przed rozpoczęciem dłuższej jazdy zaleca się sprawdzić poziom:
a)

oleju w silniku.

płynu w układzie hamulcowym.

płynu w układzie chłodzenia i zbiornika spryskiwacza szyb.

Ekonomiczna jazda samochodem to:
a)

unikanie gwałtownych przyspieszeń i hamowań.

utrzymywanie za wszelka cenę stałej prędkości przy wjeździe pod górę.

jazda na możliwie najwyższym biegu bez przeciążania silnika.

W poniższej sytuacji kierujący pojazdem 1:
a)

ma pierwszeństwo przed pojazdem 2.

ustępuje pierwszeństwa pojazdowi 2.

ustępuje pierwszeństwa pojazdowi 2 i 3.

Rys. 1. do ćwiczenia 4 [10]

W poniższej sytuacji kierujący pojazdem 1:

Rys. 2. do ćwiczenia 4 [10]

__________________________________________________________________________________________

"Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

przejeżdża ostatni.

ma pierwszeństwo przed pojazdem 3.

ma pierwszeństwo przed pojazdem 2.

W warunkach niedostatecznej widoczności światła zewnętrzne pojazdu mogą zostać
wyłączone podczas postoju:
a)

poza jezdnią i poboczem.

w miejscu oświetlonym w stopniu zapewniającym widoczność pojazdu.

w miejscu nieoświetlonym na poboczu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

skorzystać z programu komputerowego do poprawnego wykonania ćwiczenia,

zanotować wyniki,

dokonać analizy i interpretacji uzyskanych wyników,

zaprezentować otrzymane wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

program komputerowy do rozwiązywania testów egzaminacyjnych na prawo jazdy,

plansze poglądowe,

akty prawne z zakresu ruchu drogowego,

arkusz do ćwiczenia,

Poradnik dla ucznia.

4.2.4 Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

zinterpretować przepisy dotyczące włączania się pojazdu do ruchu?

określić zasady obowiązujące podczas zmiany kierunku jazdy lub pasa
ruchu?

dokonać manewrów: wyprzedzenia, wymijania, omijania, cofania ciągnikiem
rolniczym?

połączyć ciągnik rolniczy z przyczepą?

określić zasady obowiązujące w czasie przewożenia osób ciągnikiem
rolniczym?

określić zasady obowiązujące w czasie przewożenia osób ciągnikiem
rolniczym z przyczepą?

wskazać sytuacje, kiedy należy używać świateł zewnętrznych przy
kierowaniu ciągnikiem rolniczym?

__________________________________________________________________________________________

"Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

4.3. Zagrożenia na drodze

4.3.1. Materiał nauczania

Zarówno kierujący pojazdem jak i inni uczestnicy ruchu są narażeni za różnorodne

zagrożenia mogące pojawić się na drodze.

Kierujący pojazdem pod wpływem alkoholu

Każda ilość spożytego alkoholu powoduje zmiany w organizmie człowieka. Alkohol jest

szczególnie groźny dla kierującego pojazdem. Prowadzenie pojazdu wymaga świetnej
koordynacji wzrokowo-ruchowej, ponieważ 90% informacji docierających do kierowcy to
informacje wzrokowe, natomiast spożyty alkohol szybko je zaburza. Picie alkoholu przez
kierowcę uniemożliwia bezpieczną jazdę pojazdem.

Wypity alkohol przez kierującego pojazdem (niezależnie w jakiej ilości):

–

pogarsza koordynację ruchów – trudności w wykonywaniu dwóch i więcej czynności
jednocześnie,

–

zmniejsza szybkość reakcji – wydłuża się czas reakcji (np. hamowania) w przypadku
dostrzeżenia niebezpieczeństwa,

–

ogranicza pole widzenia – zawęża normalne pole widzenia – od kąta 180° do bardzo
wąskiego, przez co można nie zauważyć pojazdu nadjeżdżającego z bocznej drogi,

–

powoduje błędną ocenę odległości i szybkości – samochód, pas jezdni lub drzewo mogą
wydawać się dużo dalej niż są w rzeczywistości,

–

powoduje pogorszenie wzroku – problem z dostrzeżeniem szczegółów, świateł, znaków,
pieszych i innych przeszkód.

W prawodawstwie polskim dopuszczalna ilość alkoholu we krwi wynosi 0,2 promila.

Kierujący pojazdem pod wpływem środków odurzających
Prowadzenie pojazdu pod wpływem środka odurzającego stanowi przestępstwo określone

w przepisie art. 178a § 1 i 2 KK. Karalne jest także wykonywanie w tym stanie wszelkich
czynności związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa ruchu pojazdów. Stan odurzenia jest
też okolicznością zaostrzającą karalność sprawcy wypadku komunikacyjnego. We wszystkich
sytuacjach „wpływ środka odurzającego” jest traktowany analogicznie jak „stan
nietrzeźwości”.

Prowadzenie pojazdu w stanie odurzenia narkotycznego karalne jest

w większości krajów europejskich. Do środków odurzających zalicza się: narkotyki, niektóre
leki różnego rodzaju kleje, farby, które po wprowadzeniu do organizmu mogą wywołać
zaburzenia świadomości. Dlatego kierujący pojazdem powinien zawsze pamiętać o regule
„ograniczonego zaufania”. Oznacza ona, że kierujący pojazdem nie powinien bezkrytycznie
wierzyć, iż inny uczestnik ruchu zawsze zachowa się zgodnie z obowiązującymi przepisami
i nie wykona nieprzewidzianego manewru grożącego kolizją lub zmuszającego do wykonania
manewru mogącego zakończyć się wypadkiem. Przykładami takich manewrów są:
niespodziewane zmiany pasa ruchu, gwałtowne zatrzymanie się (bez sygnalizowania tego
zamiaru), wyprzedzanie lub wymijanie bez wymaganego odstępu od wymijanego lub
wyprzedzanego pojazdu lub nawet nieudzielenie pierwszeństwa przejazdu na skrzyżowaniach
dróg, gdzie kierujący pojazdami silnikowymi lekceważą pojazdy rowerowe.

Wskutek prowadzenia pojazdu pod wpływem alkoholu lub środków odurzających

kierujący pojazdem może spowodować wypadek.

Zabezpieczenie miejsca wypadku

Zabezpieczenie miejsca wypadku ma na celu ochronę zarówno poszkodowanego, ratownika,
jak i osób trzecich (gapiów, innych uczestników ruchu drogowego, itp.). Procedury
zabezpieczania miejsca wypadku są zależne od sytuacji. Standardowo w wypadkach

__________________________________________________________________________________________

"Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

komunikacyjnych zatrzymuje się ruch na danym odcinku drogi. W tym celu na drodze,
w odpowiednio oddalonym miejscu ustawia się trójkąt ostrzegawczy. Odległość ustawienia
trójkąta od miejsca zdarzenia zależy od rodzaju drogi, warunków atmosferycznych, rzeźby
terenu, itd. Trójkąt ostrzegawczy w razie konieczności może być zastąpiony np. samochodem,
który – o ile jest dobrze widoczny – może spełniać podobną funkcję.

W wyniku wypadku drogowego osoby mogą zostać poszkodowane lub ciężko ranne.

Należy wiedzieć, jak pomóc takim osobom.

Procedura udzielania pierwszej pomocy

Powszechnie wiadomo, że bardzo niewiele osób potrafi udzielać pierwszej pomocy.

Jednak, gdy zaistnieje już taka sytuacja, najpierw ostrożnie należy zbadać ofiarę. Podchodząc
do poszkodowanego, należy ocenić jego miejsce pod kątem bezpieczeństwa dla siebie
i chorego (główna zasada to: „bezpieczeństwo ratownika jest zawsze najważniejsze”).
Również ze względu na bezpieczeństwo leżącej ofiary należy podchodzić od strony głowy.

Rozpoczynając udzielanie pierwszej pomocy, należy spróbować nawiązać kontakt

z poszkodowanym. Najlepiej zapytać, co się stało. Należy sprawdzić, czy poszkodowany
reaguje na bodźce zewnętrzne. Następnie trzeba sprawdzić czy język, wydzieliny lub jakieś
obce ciało nie blokuje dróg oddechowych ofiary. Jeśli drogi oddechowe nie są drożne, trzeba
je oczyścić. Delikatnie wtedy odchylić głowę poszkodowanego do tyłu, gdyż ten ruch często
przywraca normalny oddech. Jeśli ranny nie oddycha trzeba koniecznie przystąpić do
sztucznego oddychania. Jeżeli u poszkodowanego nie wyczuwa się tętna trzeba zastosować
reanimację. W tym przypadku trzeba również natychmiast wezwać pogotowie. W tym czasie
druga osoba musi bez zwłoki rozpocząć ratowanie ofiary. Jeśli tylko jedna osoba udziela
pierwszej pomocy, najlepiej jeśli wezwie pogotowie po wykonaniu pierwszych 4 serii
reanimacji.

W niektórych przypadkach można bezpiecznie zmieniać położenie ciała rannego. Gdy

jednak ofiara ma poważne obrażenia szyi lub pleców, nie wolno jej ruszać – chyba że
ratujemy ją przed pożarem, wybuchem itp. Koniecznie należy sprawdzić, czy ofiara nie ma
uszkodzonego kręgosłupa, bowiem u ofiar wypadków samochodowych takie uszkodzenie
trzeba zawsze podejrzewać. Jeśli poszkodowany wymiotował – a jest pewność, że nie
uszkodził kręgosłupa – należy ułożyć go na boku w pozycji bocznej ustalonej, by się nie
udusił, okryć kocami lub płaszczami, by nie tracił ciepła. W żadnym wypadku nie wolno
zdzierać ubrania z poparzonych miejsc, chyba że wciąż się tli. Jeżeli poszkodowany jest
przytomny, przez cały czas należy uspokajać ofiarę i samemu zachowywać spokój. To
pozwoli rannemu opanować strach, dzięki czemu nie wpadnie w panikę.

Poza powyższymi procedurami, warto również pamiętać, aby:

–

nie podawać płynów osobie nieprzytomnej lub półprzytomnej, jak też osobie skarżącej
się na ból brzucha (może mieć obrażenia narządów wewnętrznych),

–

nie próbować jej cucić, poklepując bądź potrząsając nią, ponieważ osoba taka po dojściu
do siebie w pierwszym odruchu może spróbować oddać cios,

–

wśród rzeczy ofiary poszukać informacji o jej problemach zdrowotnych – alergiach lub
chorobach wymagających specjalnego postępowania – ewentualnie bransoletki lub
wisiorka, które by o tym informowały,

–

nie zabierać ze sobą dokumentów poszkodowanego. Należy je przekazać lub lepiej
wskazać, gdzie leżą, osobie upoważnionej (rodzina, policja).

Reanimacja osoby poszkodowanej

Sygnałem do rozpoczęcia reanimacji jest brak normalnego oddechu, kaszlu czy ruchu.
Podczas reanimacji chorego należy położyć na plecach, na twardym, nieelastycznym

podłożu (w przypadku kobiet w zaawansowanej ciąży podłożyć klin pod prawy bok, gdyż
płód uciska żyłę główną dolną, utrudniając powrót krwi żylnej do serca ratowanej). Należy

__________________________________________________________________________________________

"Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

odgiąć głowę do tyłu i, w przypadku niemowlaka i dziecka, 5-krotnym wdmuchnięciu
powietrza do płuc i 30 ucisków lub od razu 30 ucisków w przypadku dorosłych
poszkodowanych. Na określonym miejscu (dwa palce powyżej dolnego końca mostka)
położyć dłoń, przy czym palce powinny być odgięte ku górze, by nie dotykać klatki
piersiowej. Drugą dłoń położyć na grzbiet dolnej ręki. Ramiona muszą znajdować się
w pozycji prostopadłej do klatki piersiowej. Przy wyprostowanych łokciach, na zasadzie
dźwigni, należy nacisnąć na mostek wgłębiając go na odpowiednią głębokość w kierunku
kręgosłupa z częstotliwością około 100 razy na minutę. Siła uciskania powinna wynikać
z przeniesienia masy ciała ratującego, a nie z pracy jego mięśni. W ten sposób oszczędza się
siły przy długotrwałej akcji reanimacyjnej i zapewnia wywieranie prostopadłego nacisku.

Działania reanimacyjne wykonuje się do momentu powrotu widocznych oznak życia,

albo do przyjazdu służb ratunkowych.
W przypadku dziecka masaż serca należy wykonywać jedną ręką, a u niemowlaka – dwoma
palcami.

Tabela. 1 Postępowanie w zależności od wieku poszkodowanego

Reanimacja krążeniowo-
oddechowa

niemowlę do 1 miesiąca
ż

ycia

dziecko do okresu
pokwitania

osoba dorosła

Rozpoczęcie działań
ratujących

5 wdechów, a następnie
30 ucisków

5 wdechów, a następnie 30
ucisków

30 ucisków

Miejsce ucisku

jeden palec poniżej linii
sutkowej

jeden palec powyżej dołu
mostka

dwa palce powyżej dołu
mostka

Głębokość ucisku
(zazwyczaj 1/3
głębokości mostka)

1,5cm–2,5cm

2,5cm–3,5cm

4cm–5cm

Częstotliwość ucisku
mostka (nie ilość)

100 na minutę

Proporcje: wdech –
ucisk

2 :30 *)

2 : 30 *)

2 : 30

*) w przypadku wykonywania zabiegów reanimacyjnych przez 2 i więcej ratowników, wtedy stosuje się

proporcje 2 : 15.

Wynoszenie osób rannych z pojazdu

W celu wyjęcia poszkodowanego z pojazdu należy:

–

stanąć z tyłu poszkodowanego,

–

włożyć ręce pod jego pachy,

–

jedną ręką przytrzymać brodę poszkodowanego,

–

lekko naciągnąć wzdłuż osi ciała (nie na boki),

–

położyć jego głowę między swoim barkiem a głową, przez cały czas utrzymując ją w tej
ustabilizowanej pozycji,

–

drugą ręką chwycić za przedramię,

Stopy, szczególnie u kierowcy, mogą być zaklinowane przez pedały hamulca i sprzęgła.

W takim przypadku w pierwszej kolejności delikatnie odblokowujemy nogi, lekko zginając je
w kolanach. Po wydobyciu z pojazdu należy kontynuować stabilizację głowy i szyi,
równocześnie udrażniając drogi oddechowe.

Unieruchamianie złamanych kończyn

W wyniku wypadku drogowego osoba poszkodowana może doznać złamania kończyn.

Unieruchamiania złamanych kończyn można dokonywać na kilka sposobów:

1.

Unieruchamianie o własne ciało.

Jeśli nie ma „pod ręką” żadnego specjalistycznego sprzętu (np. szyny), czy nawet chusty

trójkątnej, najłatwiej kończynę unieruchomić o naturalny szkielet, jakim jest ciało człowieka.

__________________________________________________________________________________________

"Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

W przypadku złamania ręki temblak można zrobić z bluzy poszkodowanego, pamiętając
jednak, że dodatkowo rękę trzeba przymocować do ciała za pomocą bandaży. Jeśli złamaniu
uległa kończyna dolna, można ją unieruchomić przy pomocy bandaży, „dowiązując” ją do
zdrowej nogi w trzech miejscach, na wysokości ud, pod kolanami i przy kostkach. Przy takim
rozwiązaniu należy pamiętać o tym, aby pomiędzy nogami znajdował się koc lub bluza, która
będzie zapobiegała ruszaniu się kończyny.

2.

Unieruchamianie przez obłożenie odpowiednimi przedmiotami.

Złamania w kończynie dolnej, tj. kości uda, goleni (podudzia) i kostek unieruchamia się

wykorzystując przedmoty, które łatwo dopasowują się do ciała, a jednocześnie usztywniają
np. zwinięte koce, części garderoby, poduszki czy worki z piaskiem. W takiej sytuacji
poszkodowanego nie można transportować, ani ruszać.

Rys. 6. Unieruchomienie złamanej kończyny [13]

Unieruchamianie przy pomocy chusty trójkątnej.

Chusta trójkątna należy do wyposażenia apteczki. Stosując chustę trójkątną można

unieruchomić miejsce złamania w zakresie obręczy kończyny górnej, ramienia i ręki.
Do unieruchomienia tych złamań używa się temblaka, na który powinny się składać trzy
chusty trójkątne. Jedna z nich jest rozpostarta, dwie mają formę opasek. Rękę zgina się w
łokciu pod kątem 90 stopni, uzyskując w ten sposób unieruchomienie zasadniczego
umięśnienia kończyny. Rozpostartą chustę narzuca się na bark po chorej stronie, tak aby
wierzchołek był skierowany w stronę łokcia. Jeden z rogów chusty przeprowadza się dokoła
karku dochodząc nim do barku zdrowej strony. Drugim rogiem obejmuje się od dołu
przedramię i prowadzi się dalej do barku zdrowej strony. Obydwa rogi związuje się razem na
zdrowym barku. Pod węzeł wprowadza się podkładkę z miękkiej tkaniny. Wierzchołek chusty
przekręca się i podwija pod łokieć lub fałduje umocowując go agrafką. W ten sposób tworzy
się mała kieszeń. W celu zapobiegania ruchom poprzecznym używa się obu opasek ze
sfałdowanych chust. Pierwszą z nich obejmuje się ciasno ramię powyżej łokcia i prowadzi
dalej równolegle do przedramienia. Drugi koniec opaski przechodzi w poprzek pleców
w kierunku przeciwległego boku. Tutaj wiąże się dwa końce opaski. Drugą opaskę
przeprowadza się nieco wyżej, równolegle do pierwszej i podobnie związuje się pod zdrową
pachą.

Rys. 7. Unieruchomienie kończyny z wykorzystaniem chusty trójkątnej [14]

__________________________________________________________________________________________

"Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

Unieruchamianie przy pomocy szyn i łupków.

W przypadku złamania nogi często wykorzystuje się szyny lub łupki. Zastąpić je mogą

zwykłe kije, deski, układane wzdłuż złamanej kończyny i owinięte bandażem.

Unieruchamianie kręgosłupa u osób poszkodowanych

Uszkodzenia kręgosłupa zdarzają się najczęściej w wypadkach drogowych, przy

upadkach z wysokości, czy skokach do wody. Uszkodzenie kręgosłupa szyjnego należy
podejrzewać u każdego chorego nieprzytomnego, u ofiar wypadków oraz rannych w głowę.
W przypadku uszkodzenia niestabilnego, a więc dopuszczającego do przemieszczeń kręgów,
istnieje zawsze groźba ucisku na rdzeń kręgowy. Jeśli jest to możliwe, poszkodowanego nie
powinno się przenosić. Pomocy powinni udzielać ratownicy.

Objawy ucisku zależą od poziomu uszkodzenia:

–

część szyjna – porażenie wszystkich kończyn, mięśni tułowia– skóra traci czucie, zanika
zdolność wydzielania potu, chory nie może oddawać moczu i bezwiednie oddaje kał.
Z powodu porażenia przepony i mięśni międzyżebrowych może dojść do niewydolności
oddechowej,

–

cześć piersiowa – porażenie kończyn dolnych, pęcherza i odbytu, skóra także traci czucie,

–

część lędźwiowa – wiotkie porażenie kończyn dolnych, pęcherza i odbytu.

Naczelną zasadą postępowania przy urazach kręgosłupa jest utrzymanie tułowia i głowy

rannego w pozycji pomiędzy nadmiernym zgięciem, a wyprostem.

Przy transportowaniu poszkodowanego z miejsca wypadku należy:

−

przenosić go w pozycji leżącej: ciągnąć za ręce albo nogi, co pozwala na odpowiednie
zachowanie linii ciała,

–

położyć poszkodowanego na twardym podłożu (drzwi, deski, nosze) na których pozostaje
do momentu zdiagnozowania. Nie wolno zbędnie przekładać osoby poszkodowanej,

–

założyć poszkodowanemu kołnierz ortopedyczny – nowe apteczki pierwszej pomocy
(samochodowe) zawierają kołnierz ortopedyczny. Jeżeli nie ma kołnierza, to należy
prowizorycznie zrobić go z odzieży,

–

chory leżący na noszach musi być do nich przywiązany, a głowa musi być ustabilizowana
po obu stronach, aby nie dochodziło do nadmiernego jej odgięcia.

Jeżeli chory jest przytomny – uspokoić go, wytłumaczyć, że każdy gwałtowny ruch jest

dla niego niebezpieczny.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie możesz wymienić zagrożenia na drodze?

Jaki wpływ wywiera alkohol na kierującego pojazdem?

Na czym polega zasada ograniczonego zaufania na drodze?

Jakie znasz sposoby unieruchamiania złamanych kończyn?

W jaki sposób przeprowadza się reanimację dorosłego człowieka?

W jaki sposób postępować z urazem kręgosłupa?

__________________________________________________________________________________________

"Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Udziel pierwszej pomocy osobie nieprzytomnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

dokonać analizy treści ćwiczenia,

sprawdzić, jakie objawy wykazuje nieprzytomny,

w razie konieczności zastosować sztuczne oddychanie,

w razie konieczności przeprowadzić reanimację,

odpowiednio zareagować po odzyskaniu przytomności przez poszkodowanego,

przeanalizować zaistniałą sytuację.

Wyposażenie stanowiska pracy:

fantom,

przepisy prawne z zakresu udzielania pierwszej pomocy,

Poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Wynieś osobę ranną z pojazdu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

poprosić kolegę, aby zasymulował poszkodowanego znajdującego się w pojeździe,

wykonać czynności niezbędne przy wynoszeniu poszkodowanego z pojazdu,

dokonać analizy i interpretacji uzyskanych wyników,

zaprezentować otrzymane wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

pojazd,

osoba do symulowania poszkodowanego,

Poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Unieruchom złamaną kończynę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

dokonać analizy treści ćwiczenia,

zgromadzić materiały do poprawnego wykonania ćwiczenia,

unieruchomić kończynę za pomocą kija lub chusty,

dokonać analizy i interpretacji uzyskanych wyników.

Wyposażenie stanowiska pracy:

fantom lub osoba symulująca poszkodowanego,

kije,

chusty,

__________________________________________________________________________________________

"Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

akty prawne z zakresu udzielania pierwszej pomocy,

Poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Dokonaj unieruchamianie osoby z uszkodzeniem kręgosłupa.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

dokonać analizy treści ćwiczenia,

zgromadzić materiały do poprawnego wykonania ćwiczenia,

unieruchomić uszkodzony kręgosłup,

dokonać analizy i interpretacji uzyskanych wyników.

Wyposażenie stanowiska pracy:

fantom lub osoba symulująca poszkodowanego,

deska,

kołnierz ortopedyczny,

akty prawne z zakresu udzielania pierwszej pomocy,

Poradnik dla ucznia.

4.3.4 Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wymienić rodzaje zagrożeń na drodze?

określić wpływ alkoholu na kierującego pojazdem?

scharakteryzować zasadę ograniczonego zaufania?

udzielić pierwszej pomocy osobie ze złamaną kończyną?

udzielić pierwszej pomocy osobie z uszkodzeniem kręgosłupa?

__________________________________________________________________________________________

"Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

Przeczytaj uważnie instrukcję.

Podpisz kartę odpowiedzi własnym imieniem i nazwiskiem.

Zapoznaj się z zestawem zadań.

Test pisemny zawiera 20 zadań z zakresu stosowania technik kierowania ciągnikiem
rolniczym i wykonywania czynności kontrolno-obsługowych.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Wskaż tylko jedną
prawidłową odpowiedź. W przypadku pomyłki, zaznacz właściwą odpowiedź kółkiem,
a obok odpowiedzi czytelnie się podpisz.

Rozwiązuj test samodzielnie, ponieważ tylko wtedy sprawdzisz czy opanowałeś ,ateriał
nauczania.

Kiedy jakieś pytanie będzie dla Ciebie zbyt trudne, rozwiązuj pozostałe zadania, a do
jego rozwiązania powróć później.

Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Przyczyną utrudniającą rozruch zimnego silnika może być
a)

zbyt mały akumulator.

wymieniony olej.

układ paliwowy.

wieże paliwo.

Przed rozpoczęciem dłuższej jazdy należy sprawdzić
a)

ciśnienie powietrza w ogumieniu.

działanie świateł zewnętrznych.

działanie układu hamulcowego i kierowniczego.

wszystkie odpowiedzi są prawidłowe.

Przed rozpoczęciem jazdy kierujący ciągnikiem z przyczepą
a)

powinien sprawdzić ciśnienie powietrza w zbiorniku – na termometrze.

powinien sprawdzić, czy nie świeci się lampka kontrolna spadku ciśnienia
w instalacji.

powinien umyć pojazd.

nie musi sprawdzać stanu pojazdu.

Kontrola ogumienia ciągnika rolniczego polega na sprawdzeniu
a)

zużycia bieżnika opon.

powierzchni przedniej opon.

grubości opon.

wytrzymałości opon.

Ciągnik rolniczy zostanie zakwalifikowany jako nadmiernie uciążliwy dla środowiska,
jeżeli
a)

zawartość spalin jest w normie.

powoduje nadmierny hałas i z ciągnika wyciekają różne płyny.

jest zbyt stary.

jest za ciężki.

__________________________________________________________________________________________

"Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

Przed rozpoczęciem jazdy należy umieścić trójkątną tablicę
a)

z tyłu ciągnika rolniczego, jeżeli ciągnie przyczepę.

z przodu przyczepy ciągniętej przez ciągnik rolniczy.

prostopadle i symetrycznie do osi podłużnej pojazdu lub po jego lewej stronie oraz
prostopadle do powierzchni jezdni.

równolegle i symetrycznie do osi podłużnej pojazdu lub po jego lewej stronie oraz
prostopadle do powierzchni jezdni.

Terminowe dokonywanie przeglądów technicznych ciągnika pozwala na
a)

utrzymanie odpowiedniej wartości ciągnika.

utrzymanie właściwego zużycia paliwa i minimalnego zanieczyszczenia środowiska.

jazdę na możliwie najwyższym biegu, jednak z obciążeniami silnika.

sprawniejszego uruchamiania wzmacniacza momentu.

Do obsługi codziennej ciągnika rolniczego nie należy
a)

sprawdzenie ilości paliwa w zbiorniku.

sprawdzenie dokręcenia nakrętek kół tylnych.

sprawdzenie ciśnienia w ogumieniu.

sprawdzenie działania układu kierowniczego.

Obrotnicowy mechanizm skrętu występuje w przyczepach
a)

trzyosiowych.

jednoosiowych.

czteroosiowych.

dwuosiowych.

10.

Jeżeli konieczne jest unieruchomienie złamanej kończyny, to należy unieruchomić
a)

miejsce złamania i najbliższe stawy.

jedynie samo miejsce złamania.

wyłącznie najbliższy złamaniu staw.

tylko całą złamaną kończynę.

11.

Jeżeli ofiara wypadku ma tętno, lecz nie oddycha, to należy
a)

nie dotykać ofiary, wezwać pomoc.

natychmiast rozpocząć masaż serca i sztuczne oddychanie.

udrożnić drogi oddechowe, a gdy to nie da efektu, rozpocząć sztuczne oddychanie
metodą usta-usta.

udzielić pierwszej pomocy, ale tylko wtedy, gdy wiemy jak to zrobić.

12.

Zakaz wyprzedzania bezpośrednio przed przejściem dla pieszych dotyczy wyprzedzania
a)

wszystkich pojazdów.

tylko pojazdów wielośladowych.

tylko pojazdów silnikowych.

tylko pojazdów jednośladowych.

13.

Pojazd, który ma zamiar skręcić w lewo można wyprzedzać
a)

tylko z prawej strony.

tylko z lewej strony.

z tej strony, która jest wolna.

nie wolno wyprzedzać takiego pojazdu.

__________________________________________________________________________________________

"Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

14.

Zabrania się zawracania
a)

na moście.

na rondzie.

w tunelu.

wszystkie odpowiedzi są prawidłowe.

15.

Widząc policjanta w ciągu dnia, który daje ci sygnał do zatrzymania powinieneś
a)

nie zatrzymywać się, jeżeli nie popełniłeś żadnego wykroczenia.

nie zatrzymywać się, jeżeli nie masz przy sobie dowodu rejestracyjnego pojazdu.

zawsze zatrzymać się stosownie do jego poleceń.

zatrzymać się tylko wtedy, gdy popełniłeś wykroczenie.

16.

Przy zjeżdżaniu ciągnikiem z pochyłości należy
a)

wyłączyć bieg.

wyłączyć sprzęgło.

włączyć bieg i sprzęgło.

włączyć tylko bieg.

17.

Dopuszcza się możliwość przewozu osób na przyczepach jeżeli
a)

liczba osób na przyczepie nie przekracza 7.

osobom stojącym na przyczepie zapewni się uchwyty do trzymania i nie stoją one
między burtą, a ładunkiem.

prędkość silnika nie przekracza 30 km/h.

przewożone osoby znajdują się między przewożonym ładunkiem, a przednią burtą
przyczepy.

18.

Zmieniając pas ruchu kierujący pojazdem jest obowiązany
a)

ustąpić pierwszeństwa pojazdowi znajdującemu się na prawym pasie ruchu.

ustąpić pierwszeństwa pojazdowi jadącemu po pasie ruchu, na który zamierza
wjechać.

sygnalizować zamiar zmiany kierunku również kilka chwil po dokonaniu manewru.

zbliżyć się do prawej krawędzi jezdni.

19.

Zabrania się zatrzymywania ciągnika rolniczego
a)

w pobliżu przejazdu kolejowego.

w odległości nie mniejszej niż 15m od przedniej strony znaku lub sygnału
drogowego, jeżeli zostałyby one zasłonięte przez pojazd.

w pobliżu przejścia dla pieszych.

adna odpowiedź nie jest prawidłowa.

20.

Przed zbliżeniem się do przejazdu kolejowego kierujący pojazdem jest obowiązany
a)

zachować szczególną ostrożność.

przed wjechaniem na tory upewnić się, czy nie zbliża się pojazd szynowy.

jechać z taką prędkością, aby kierujący mógł zatrzymać pojazd w bezpiecznym
miejscu, gdy nadjeżdża pojazd szynowy.

wszystkie odpowiedzi są prawidłowe.

__________________________________________________________________________________________

"Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………………………………..

Stosowanie technik kierowania ciągnikiem rolniczym i wykonywanie
czynności kontrolno-obsługowych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedzi

Punkty

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Razem:

__________________________________________________________________________________________

"Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

LITERATURA

Buliński J., Miszczak M.: Podstawy mechanizacji rolnictwa. Wydawnictwa Szkolne
i Pedagogiczne. Warszawa 1996.

Fąfara R., Zaremba W.: Użytkowanie ciągników i maszyn rolniczych. Państwowe
Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. Warszawa 1999.

Klimek E.: Jeżdżę z przyczepą. Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. Warszawa
1992.

Kotowski W.: Zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym. C.H. BECK 2005.

Kuczewski J.: Ciągniki rolnicze. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne. Warszawa 1977

Skrobacki A.: Pojazdy rolnicze. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne. Warszawa 1996.

Ustawa „Prawo o ruchu drogowym” z dnia 20 czerwca 1997 roku.

http://www.agrofoto.pl

http://www.ursusy.ovh.org

10.

http://www.autocentrum.pl

11.

http://www.czk.pl/pomoc/index

12.

http://www.motofakty.pl/artykul/wypadki_drogowe_pierwsza_pomoc.html

13.

http://www.ratownictwo.win.pl/

14.

http://www.iskra65.republika.pl/wiedza/samarytanka2.htm

15.

http://www.pip.gov.pl/html/pl/doc/03070003.pdf

16.

http://www.word.wroc.pl/zetor.asp

17.

http://www.surga.republika.pl/przyczepy

18.

http://www.pol-mot.pnet.pl/polski/t607/index.html

19.

www.motofakty.pl