LEKARZ BUDZĄCY ZAUFANIE

dr n. med. Katarzyna Nowicka-Sauer - psycholog

Dlaczego problem relacji lekarz-pacjent jest poruszany na zajęciach

z medycyny rodzinnej?

Jakich pacjentów lekarze uważają za „trudnych”?

Dlaczego pacjenci nie stosują się do zaleceń?

Czy to wina pacjenta czy lekarza?

Jak można to poprawić?

Jakie cechy, jakie zachowania charakteryzują lekarza budzącego
zaufanie?

Jak (mając często dobre intencje) można zrazić pacjenta do siebie,
zburzyć relację lub ... w ogóle jej nie zbudować?

Jakie metody, sposoby komunikowania się służą „dobrej” relacji?

Na zajęciach (oby interaktywnych! :)) spróbujemy „wejść w skórę”
pacjenta, „wejść w skórę” lekarza, odpowiedzieć na powyższe i inne
pytania, dlatego ... tutaj nie chcę zdradzać odpowiedzi.


Poznamy także zasady pracy Grupy Balinta i jej zalety. Podstawowe
informacje prezentują kolejne folie.

GRUPA BALINTA

Podstawowe elementy sesji

1. Jeden z uczestników przedstawia pacjenta, z którym miał
„problem” maksymalnie przez 10 minut, w miarę możliwości nie
podając szczegółów medycznych;
najważniejszy jest problem relacji (!) z pacjentem i uczucia (!)

2. Pozostali uczestnicy zadają maksymalnie 4-5 pytań dotyczących
zaprezentowanej sytuacji

3. Każdy członek grupy stara się następnie powiedzieć:
* co czułem, jak mówiła osoba przedstawiająca problem
* „ja jestem pacjentem” - co myślę, co czułbym gdybym był
pacjentem z przedstawionej sytuacji
* „ja jestem osobą przedstawiającą sytuację” - co czuła
ta osoba, będąc uczestnikiem relacji
* jakbym ja sam czuł się i jakbym postąpił w takiej
sytuacji (jako lekarz lub student)

4. Podsumowanie: osoba, która przedstawiała sytuację mówi o tym,
co uzyskała dzięki wypowiedziom innych uczestników spotkania

Podstawowe zasady:
nie przerywamy
nie oceniamy
nie dyskutujemy

GRUPA BALINTA

Cel: każdy może przedstawić swój problem, „przepracować” go na
neutralnym gruncie, poznać i nazwać swoje emocje związane z danym
pacjentem, porównać je z tymi, które odczuwaliby inni w tej samej
sytuacji i w tej samej relacji, może w przyszłości łatwiej poradzi
sobie z problemem dzięki wysłuchaniu zdania innych osób, nauczy się
czegoś, co pomoże mu w dalszej pracy. A może ta sytuacja w ogóle
nie będzie stanowiła problemu?

W czasie sesji, w której biorą udział lekarze próbuje się odpowiedzieć
na następujące pytania:

Jak czułeś się, gdy zobaczyłeś kartę pacjenta na swoim biurku?

Jakie myśli i uczucia pojawiły się u Ciebie?

Jaki był powód tej wizyty pacjenta?

Czy są inni pacjenci, którzy również sprawiają, że tak właśnie się
czujesz?

Jacy to pacjenci?

Dlaczego akurat ci pacjenci / ten pacjent, tacy pacjenci sprawiają, że
tak się czujesz?

Jakie są alternatywne sposoby radzenia sobie z tą sytuacją, które
mogłyby być dla Ciebie mniej „nieprzyjemne”?

Na zajęciach spróbujemy też zastanowić się nad tym, jakie korzyści

dają uczestnikom spotkania w ramach grup Balinta.

Zajmiemy się także...

DEPRESJĄ

* WŚRÓD PACJENTÓW LEKARZY PIERWSZEGO KONTAKTU

* WŚRÓD PACJENTÓW CHORYCH SOMATYCZNIE
CZYLI PACJENTÓW LEKARZY SPECJALNOŚCI
„NIEPSYCHIATRYCZNYCH”

Jak częsta jest depresja wśród tych pacjentów?

Dlaczego warto zdać sobie sprawę z wagi tego problemu?

Czy łatwo zdiagnozować depresję?

Poznamy także

* NARZĘDZIE SŁUŻĄCE DIAGNOZOWANIU
(nie tylko depresji):

PRIME-MD TODAY

Zapoznamy studentów z metodą PRIME-MD TODAY służącą
wstępnemu diagnozowaniu wybranych zaburzeń psychicznych,
opracowaną głównie dla potrzeb podstawowej opieki zdrowotnej.




Literatura dla zainteresowanych testem PRIME-MD:

1. Spitzer RL i wsp.: Utility of a new procedure for diagnosing mental disorders in primary
care. The PRIME-MD 1000 study. JAMA, 1994; 272: 1749-1756
2. Arroll B i wsp.: Screening for depression in primary care with two verbally asked
questions: cross sectional study. BMJ 2003, 327: 1144-6

KOMUNIKACJA W RELACJI LEKARZ PACJENT

Rodzaje pytań

Pytania zamknięte (wprost)
np.: Czy dobrze się Pan czuje?, Jaki lek przyjmowała Pani ostatnio?, Czy jest pani
mężatką?

Ich stosowanie:
* upraszcza pracę lekarza
* pozwala uzyskać jednoznaczną odpowiedź: tak, nie, czasami,

jednakże:
* zawiera w sobie niebezpieczeństwo podsunięcia gotowej odpowiedzi
* wymaga stosowania dodatkowych pytań

Pytania otwarte
np.: Jak się Pan czuje?, Co pan robi, gdy odczuwa pan ból?,

Co słychać?

Szczególnie użyteczne :
* na początku rozmowy
* przy zmianie tematu
* omawianiu tematów „tabu”.

Pozwalają na:
* szeroki wybór odpowiedzi
* całkowitą swobodę odpowiedzi
* stworzenie atmosfery normalnej, codziennej rozmowy
* łagodzenie trudności związanych z poruszaniem tematów drażliwych
* unikanie atmosfery przesłuchania

Pytania pogłębiające
Czy jest jeszcze coś, co pana niepokoi?
Czy jest coś o co chciałby pan jeszcze spytać?
Czy mógłby pan powiedzieć cos więcej na ten temat?
Tylko wspomniała pani o swojej rodzinie, proszę powiedzieć więcej..... mąż, dzieci?

Pytania pogłębiające są najbardziej przydatne przy poruszaniu kwestii trudnych, przykrych,
drażliwych, np.: w rozmowie na temat chorób naznaczonych „społecznymi stygmatami”,
uzależnień, problemów życia seksualnego. Sprzyjają otwartości, pozwalają na dotarcie do
informacji pozornie niezwiązanych ze stanem pacjenta, mogących jednak mieć na niego
wpływ.

KOMUNIKACJA W RELACJI LEKARZ PACJENT C.D.

Aktywne słuchanie = słuchanie empatyczne

wymaga umiejętności posługiwania się techniką parafrazowania i odzwierciedlania.

Parafrazowanie

Parafraza polega na zmodyfikowaniu tekstu wypowiedzi drugiej osoby i oddaniu jej

sensu w nieco innej formie. Jest ujęciem własnymi słowami tego, co ktoś powiedział, a tym
samym sprawdzenie, czy sens wypowiedzi został prawidłowo odebrany. Parafrazę można
zacząć słowami: „Jeśli dobrze Pana zrozumiałem...”, „Z tego, co Pani mówi wynika, że ...”.
Stosowanie parafrazy pozwala na:
przełożenie słów partnera rozmowy (np.: pacjenta) na język, którego używa rozmówca (np.:
lekarz), sprawdzenie wypowiedzi drugiej osoby - upewnienie się, czy dobrze ją rozumiemy,
danie rozmówcy możliwości „usłyszenia” informacji, których przed chwilą udzielił, aby mógł
zweryfikować, jeśli zauważy, że źle go zrozumieliśmy, że czegoś brakuje lub nie jest prawdą,
uzupełnienie podawanych informacji, zapewnienie partnerowi przerwy dla odpoczynku.
Służy także pokazaniu, że pewien fragment wypowiedzi został już zakończony.

Odzwierciedlanie
to powiedzenie komuś, jakie naszym zdaniem są jego uczucia, np.: „Widzę, że ta sytuacja
zdenerwowała Panią...”, „Sądzę, że to Pana zaniepokoiło...”, „Mam wrażenie, że odpowiada
Pani taki plan postępowania.”
Parafrazowanie i odzwierciedlanie to techniki najbardziej przydatne, gdy poziom emocji
negatywnych u pacjenta jest wysoki i daje on temu wyraz (werbalnie lub niewerbalnie). Dają
także pacjentowi poczucie, że jest słuchany i rozumiany.

Jeśli dobrze Pana zrozumiałem,

ból zaczął się w poniedziałek i

nasilał przez następne dni. Czy tak było?

Technika parafrazowania podnosi poczucie godności pacjenta, bowiem odbiera on wówczas
lekarza jako osobę zainteresowaną samym chorym, jak i przekazywanymi w trakcie wizyty
informacjami.

Kończenie rozmowy
* Podsumowanie tego, co powiedział pacjent jest równoznaczne z zebraniem wywiadu w
pewną całość
* Pacjentowi daje poczucie, że został dobrze zrozumiany, co jest dla niego wzmocnieniem
pozytywnym
* pozwala mu zorientować się, czy powiedział wszystko i ewentualnie uzupełnić wypowiedź
„To chyba wszystko na dzisiaj, umówmy się od razu na następne spotkanie”
Tak więc nasz czas dobiega końca, spotkajmy się ponownie za dwa tygodnie”.

KOMUNIKACJA W RELACJI LEKARZ PACJENT C.D.

BLOKADY W KOMUNIKACJI


1. Nakazywanie, polecanie, komenderowanie.
2. Ostrzeganie, upominanie.
3. Moralizowanie, „głoszenie kazań”.
4. Obrzucanie wyzwiskami, przylepianie etykietek.
5. Osądzanie, obwinianie.
6. Dezaprobata, przeciwstawianie się, pouczanie.
7. Aprobowanie, popieranie, chwalenie.
8. Analizowanie, interpretowanie.
9. Uspokajanie, okazywanie współczucia.
10. Ignorowanie, odwracanie uwagi, przerywanie.
11. Wypytywanie, indagowanie.
12. Doradzanie, proponowanie rozwiązań.

Powyższe zachowania nie mają charakteru blokad wtedy, gdy uczestnik relacji:

* nie wyraża uczuć

* nie mówi o problemie

* uczestnicy są nastawieni na wykonanie zadania

ZA

:

T.G

ORDON

,

„P

ACJENT JAKO PARTNER

”