zlotnik jubiler 731[06] o1 02 u

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Jerzy Laskowski

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska
731[06].O1.02

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
Antoni Korsak
Piotr Korsak

Opracowanie redakcyjne:
Mirosław Muraszkowski

Konsultacja:
Zenon W. Pietkiewicz

Korekta:

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej „Przestrzeganie
przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony
środowiska” 731[06].O1.02. zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu
złotnik-jubiler.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy , Radom 2006

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Prawna ochrona pracy, prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy związane

z bezpieczeństwem i higieną pracy. Wymagania ogólne dotyczące środowiska
pracy

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Czynniki szkodliwe, uciążliwe i niebezpieczne występujące podczas prac

złotniczo-jubilerskich

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Zasady ochrony przeciwpożarowej. Pierwsza pomoc w wypadkach przy pracy

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy obejmującej podstawowe pojęcia z
dziedziny

bezpieczeństwa

higieny

pracy,

zasady

kształtowania

bezpiecznych

i higienicznych warunków pracy oraz zasady bezpieczeństwa na stanowisku pracy, a także
ochrony środowiska.

Poradnik ten zawiera:

1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś

mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.

2. Cele kształcenia tej jednostki modułowej.
3. Materiał nauczania (rozdział 4) który umożliwi Ci przygotowanie się do wykonywania

ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Obejmuje on ćwiczenia, które zawierają:

−

opis ćwiczeń, jakie masz wykonać,

−

wykaz materiałów potrzebnych do realizacji ćwiczenia.

Jeśli będziesz miał trudności ze zrozumieniem tematu ćwiczeń, poproś nauczyciela lub
instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie czy dobrze je wykonujesz.

4. Sprawdzian osiągnięć sprawdzi Twoje opanowanie wiedzy i umiejętności z zakresu całej

jednostki. Zaliczenie tego sprawdzianu jest dowodem osiągnięcia umiejętności
praktycznych określonych w tej jednostce modułowej.

5. Wykaz literatury. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną literaturę oraz inne

źródła informacji. Zaproponowane lektury pozwolą poszerzyć i pogłębić wiedzę
teoretyczną w tych zakresach, które szczególnie Cię zainteresują lub będą niezbędne
w realizacji zadań zawodowych.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

Podczas wykonywania czynności w pracowni należy stosować się do regulaminu,

przepisów bhp oraz instrukcji przeciwpożarowych wynikających z rodzaju wykonywanych
prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

731[06].O1

Podstawy złotnictwa i jubilerstwa.

731[06].O1.01

Rozpoznawanie wyrobów złotniczych

pochodzących z różnych okresów historycznych.

731[06].O1.02

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa

i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz

ochrony środowiska.

731 [06].O1.04

Posługiwanie się

dokumentacją techniczną

731[06].O1.03

Rozpoznawanie podstawowych

materiałów stosowanych

w złotnictwie i jubilerstwie.

731[06].O1.05

Projektowanie wyrobów

złotniczo- jubilerskich.

731[06].O1.06

Rozróżnianie maszyn

i urządzeń stosowanych

w złotnictwie i jubilerstwie.

731[06].O1.07

Wykonywanie prac z zakresu obróbki ręcznej.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

stosować terminologię techniczną i posługiwać się podstawowymi pojęciami,

−

obsługiwać komputer na poziomie podstawowym,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

uczestniczyć w dyskusjach,

−

prezentować efekty swojej pracy,

−

współpracować w grupie,

−

wyciągać i uzasadniać wnioski z wykonanych ćwiczeń.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń, powinien umieć:

−

zinterpretować podstawowe akty prawne, prawa i obowiązki pracownika oraz
pracodawcy związane z bezpieczeństwem i higieną pracy,

−

określić zasady bhp i ochrony ppoż. obowiązujące w pracach złotniczo – jubilerskich,

−

odczytać i zinterpretować oznaczenia, znaki, przepisy bhp i ochrony środowiska,

−

przeciwdziałać i zapobiegać zagrożeniom związanym z wykonywaną pracą,

−

zastosować procedury udzielania pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,

−

zareagować,

przypadku

zagrożenia

pożarowego,

zgodnie

instrukcją

przeciwpożarową,

−

zastosować podręczny sprzęt oraz środki gaśnicze, zgodnie z zasadami ochrony
przeciwpożarowej,

−

zastosować zasady ochrony środowiska naturalnego,

−

dobrać i zastosować odzież ochronną oraz środki ochrony indywidualnej w zależności od
prowadzonych prac,

−

zastosować zasady bhp podczas prac przy urządzeniach elektrycznych.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Prawna ochrona pracy, prawa i obowiązki pracownika oraz

pracodawcy związane z bezpieczeństwem i higieną pracy.
Wymagania ogólne dotyczące środowiska pracy

4.1.1. Materiał nauczania

Prawna ochrona pracy

Kodeks pracy określa prawa i obowiązki pracowników i pracodawców. Pracownikiem
jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub
spółdzielczej umowy o pracę. Pracodawcą jest jednostka organizacyjna nawet jeżeli nie
posiada osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudnia pracowników. Nikomu,
z wyjątkiem przypadków określonych w ustawie, nie można zabronić wykonywania zawodu.
Państwo określa minimalną wysokość wynagrodzenia za pracę. Nawiązanie stosunku pracy
oraz ustalenie warunków pracy i płacy wymaga zgodnego oświadczenia woli pracodawcy
i pracownika. Pracownik ma prawo do godziwego wynagrodzenia za pracę oraz do
wypoczynku, który zapewniają przepisy o czasie pracy, dniach wolnych od pracy i urlopach
wypoczynkowych.

Prawa i obowiązki pracowników oraz pracodawcy związane z bezpieczeństwem i higieną
pracy

Pracodawca ponosi odpowiedzialność za bezpieczeństwo i higienę pracy w zakładzie
pracy, jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie
bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć
nauki i techniki.
Osoba kierująca pracownikami jest obowiązana:

−

organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny

pracy,

−

dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz stosowanie ich zgodnie

z przeznaczeniem,

−

organizować, przygotowywać i prowadzić prace uwzględniając zabezpieczenie

pracowników przed wypadkami przy pracy,

−

dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego.

Przestrzeganie przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest jednym
z podstawowych obowiązków pracownika.
W szczególności pracownik jest obowiązany:

−

znać przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniach oraz

poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym,

−

wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami, zasadami bezpieczeństwa i higieny

pracy oraz stosować się do poleceń przełożonych,

−

dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład
w miejscu pracy,

−

stosować środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze zgodnie z jego
przeznaczeniem,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym badaniom lekarskim,

−

niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo
zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego,

−

współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy.

Wymagania ogólne dotyczące środowiska pracy

Dla człowieka wykonującego pracę bardzo ważne znaczenia mają odpowiednie, zgodne

z przepisami bhp, warunki środowiskowe. Czynnikami kształtującymi środowisko w miejscu
pracy są:

−

oświetlenie,

−

wentylacja i klimatyzacja pomieszczeń,

−

mikroklimat, temperatura, wilgotność, ruch powietrza.

−

ogrzewanie,

−

hałas i drgania.

Oświetlenie

Odpowiednie oświetlenie pomieszczeń i miejsca pracy ma bardzo duże znaczenie dla
pracownika. Dobrze zaprojektowane i wykonane ma decydujący wpływ na bezpieczeństwo
i higienę pracy, a także na jej wydajność. Zwiększa pewność działania, ułatwia zachowanie
porządku i czystości, zapobiega osłabieniu wzroku, poprawia samopoczucie oraz ma
korzystny wpływ na jakość produkcji i wykonywanych usług.
Oświetlenie dzielimy na:

−

oświetlenie naturalne (słoneczne),

−

oświetlenie sztuczne (elektryczne).

Oświetlenie naturalne jest dla organizmu człowieka najkorzystniejsze. Do pomieszczeń
pracy światło naturalne doprowadzamy przez okna, tzw. oświetlenie boczne lub świetliki
mieszczące się na dachach budynków, tzw. oświetlenie górne.
W zakładach złotniczo–jubilerskich stanowiska pracy nie powinny znajdować się
w większej odległości od okna niż dwukrotna ich wysokość. Ważnym czynnikiem przy
oświetleniu dziennym jest jego natężenie, które określane jest stosunkiem powierzchni okna
do powierzchni podłogi. W zakładach i pracowniach złotniczo–jubilerskich, stosunek
powierzchni okna do powierzchni podłogi powinien wynosić od 17,5% do 20%. Oświetlenie
naturalne górne jest znacznie korzystniejsze niż oświetlenie boczne, lecz może być stosowane
jedynie na najwyższym piętrze budynku wielokondygnacyjnego lub w budynkach
jednokondygnacyjnych. Na utrzymanie właściwego oświetlenia pomieszczeń pracy bardzo
duży wpływ mają barwy oraz urządzenia techniczne znajdujące się wewnątrz pomieszczenia.
Oświetlenie sztuczne stosujemy wszędzie tam, gdzie oświetlenie naturalne jest
niewystarczające lub podczas pracy w godzinach wieczornych i nocnych.
Sztuczne oświetlenie powinno spełniać następujące warunki:

−

nie może być zbyt dużej różnicy między oświetleniem stanowiska pracy, a oświetleniem

otaczającej je przestrzeni,

−

jeżeli pracownik musi w czasie wykonywania pracy przemieszczać się do różnych

pomieszczeń, to natężenie oświetlenia w tych pomieszczeniach musi być jednakowe, nie
może powodować olśnienia,

−

należy zapewnić odpowiedni kontrast świetlny między obserwowanym przedmiotem,

a tłem środowiska.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wentylacja

Bardzo ważnym aspektem warunków pracy w zakładach produkcyjnych i usługowych
branży złotniczo–jubilerskiej jest właściwe wentylowanie wszystkich pomieszczeń oraz
odprowadzanie powietrza zanieczyszczonego bezpośrednio od stanowiska pracy.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami zakłady pracy są zobowiązane do:

−

zapewnienia dostatecznego odpływu powietrza zużytego i dopływu powietrza świeżego,

do pomieszczeń zamkniętych,

−

zapewnienia wentylacji sztucznej w przypadku nieskuteczności wentylacji naturalnej,

−

niedopuszczania do rozprzestrzeniania się związków szkodliwych i niebezpiecznych dla

zdrowia i za pomocą odpowiedniej wentylacji odprowadzania ich na zewnątrz.

Proces wentylacyjny polega na wymianie powietrza w pomieszczeniach. Powietrze

w pomieszczeniach, w których przebywają ludzie podczas pracy, powinno odpowiadać
następującym wymogom :

−

jego skład powinien być zbliżony do składu powietrza atmosferycznego,

−

parametry fizyczne i prędkość powinny być tak dobrane, aby pracownik nie odczuwał

chłodu ani nadmiernego ciepła,

−

poziom zanieczyszczenia substancjami chemicznymi nie może być szkodliwy dla

zdrowia.

W zależności od rodzaju energii wprowadzającej powietrze w ruch dzielimy wentylację

na naturalną i sztuczną.

Wentylacja naturalna istnieje jeżeli powstaje różnica między ciśnieniami panującymi

wewnątrz i na zewnątrz pomieszczenia.

Wentylacja sztuczna polega na wymianie powietrza za pomocą wentylatorów

napędzanych np. silnikami elektrycznymi. W zakładach złotniczo–jubilerskich stosuje się
przeważnie wentylację ogólną i miejscową (ssącą) w celu dokładnego usunięcia
zanieczyszczeń
w miejscu ich powstania.

Do wentylacji miejscowej służą wyciągi zamontowane w okapach oraz specjalne osłony

przeciwpyłowe.

Ogrzewanie

W celu stworzenia tak zwanego komfortu cieplnego, który zapewnia dobre samopoczucie
cieplne człowieka podczas przebywania w pomieszczeniu, jak również warunkuje wysoką
wydajność pracy, stosuje się instalacje ogrzewcze, wentylacyjne i klimatyzacyjne.
Do ogrzewania pomieszczeń służą grzejniki. Zależnie od sposobu wytwarzania ciepła
i doprowadzania go do ogrzewanej przestrzeni rozróżnia się ogrzewanie indywidualne oraz
ogrzewanie centralne. W zależności od rodzaju czynnika grzejnego ogrzewanie centralne
dzieli się na powietrzne, parowe, wodne i elektryczne.

Wymagania higieniczno–sanitarne

Do pomieszczeń higieniczno–sanitarnych zalicza się szatnie, umywalnie, ustępy,
pomieszczenia natryskowe, pomieszczenia do ogrzewania robotników, odkażalnie, suszarnie,
palarnie oraz jadłodajnie.

−

Szatnie

Służą do przechowywania odzieży roboczej i domowej. Typowa szafka na odzież

powinna być zaopatrzona w pionową przegrodę oddzielającą odzież roboczą od domowej.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Półka w górnej części szafki służy do przechowywania nakrycia głowy. W dolnej części

znajduje się schowek na obuwie. Szafki oraz szatnie powinny być okresowo odkażane.

−

Umywalnie

W zakładzie pracy bez względu na liczbę zatrudnionych pracowników powinny

znajdować się umywalnie wyposażone w umywalki z doprowadzeniem wody za pomocą

zaworów czerpanych. Na każdych 10 pracowników najliczniejszej zmiany powinna

przypadać co najmniej jedna umywalka, przy pracach szczególnie brudnych jedna

umywalka na 5 pracowników, a dla personelu biurowego jedna umywalka na 30

mężczyzn lub 20 kobiet.

−

Ustępy

Powinny być zlokalizowane w tym samym budynku co pomieszczenia pracy, a ich

odległość od stanowiska pracy nie powinna być większa niż 75 metrów. Na każdych 35

mężczyzn zatrudnionych jednocześnie podczas najliczniejszej zmiany, powinna

przypadać co najmniej jedna miska ustępowa i jeden pisuar. Na każde 25 kobiet

zatrudnionych jednocześnie podczas najliczniejszej zmiany, powinna przypadać co

najmniej jedna miska ustępowa. Zabrania się urządzania ustępów nie spłukiwanych

bieżącą wodą i nie skanalizowanych. W ustępach powinny być zainstalowane umywalki

z ciepłą wodą. Miski ustępowe należy umieszczać w oddzielnych kabinach.

−

Pomieszczenia natrysków

Powinny być usytuowane w zespołach szatni. Dla pracowników wykonujących czynności

powodujące znaczne zabrudzenie ciała, należy instalować natryski w liczbie jednej kabiny

na każde 8 osób. W pomieszczeniu natryskowym należy urządzić oddzielne kabiny dla

każdego sitka. Rozbieranie się pracowników powinno odbywać się w szatni lub

w przeznaczonym do tego celu pomieszczeniu. Konstrukcja urządzeń do regulacji

temperatury wody w natryskach powinna wykluczać możliwość poparzenia.

−

Pomieszczenia do spożywania posiłków

W zakładach pracy mogą być wydzielone pomieszczenia do spożywania posiłków

w czasie pracy. Jadalnie powinny znajdować się w pobliżu miejsca pracy i w tym samym

budynku, dla jednego lub kilku działów. Powierzchnia jadali nie powinna być mniejsza

niż 8 m

. Każdy pracownik powinien mieć zapewnione miejsce siedzące przy stole.

−

Palarnie

W zakładach pracy mogą być wydzielone pomieszczenia spełniające funkcję palarni.

Powinna

mieć co najmniej 4 m

powierzchni, popielniczki oraz co najmniej 10 krotną

wymianę powietrza na godzinę.

−

Pomieszczenia do ogrzewania robotników

W okresach w których temperatura zewnętrzna jest niska, a praca odbywa się na otwartej

przestrzeni lub w pomieszczeniach nieogrzewanych, urządza się pomieszczenia do

ogrzewania robotników.

Zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy

Nad warunkami pracy i przestrzegania przepisów bhp czuwają inspektorzy pracy, oraz
organy administracji państwowej i służby zdrowia.

Zasady bezpiecznych i higienicznych warunków pracy realizuje się w zakresach:

−

techniki bezpieczeństwa pracy,

−

higieny pracy i zapobiegania chorobom zawodowym,

−

przestrzegania przepisów ochrony pracy,

−

realizacji planów poprawy warunków pracy.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W zakresie techniki bezpieczeństwa pracy :

−

realizacji przez zakład pracy zadań w zakresie postępu technicznego, poprawy organizacji

pracy i innych przedsięwzięć mających wpływ na warunki pracy,

−

stanu technicznego pomieszczeń oraz stanu technicznego, wyposażenia maszyn i urządzeń

w osłony i inne środki zabezpieczające,

−

organizacji i stanu transportu,

−

stanu urządzeń wentylacyjnych, klimatyzacyjnych, odpylających i innych,

−

stanu ochrony pracowników przed działaniem materiałów niebezpiecznych lub

szkodliwych dla zdrowia,

−

organizacji i sposobu wykonywania pracy na stanowiskach robotniczych,

−

zaopatrzenia pracowników w odzież ochronną i sprzęt ochrony osobistej.

W zakresie higieny pracy i zapobiegania chorobom zawodowym:

−

stosowania środków zapobiegających chorobom zawodowym,

−

stanu opieki lekarskiej nad zdrowiem pracowników, a zwłaszcza przeprowadzania badań

lekarskich wstępnych i okresowych,

−

stanu urządzeń higieniczno–sanitarnych.

W zakresie przestrzegania przepisów ochrony pracy:

−

szkolenia i instruktażu pracowników w zakresie bhp,

−

przestrzegania przez pracowników zasad i przepisów bhp,

−

przestrzegania przepisów w czasie pracy, o ochronie pracy kobiet i młodocianych.

W zakresie realizacji planów poprawy warunków pracy:

−

stopnia wykonania planu poprawy warunków pracy za ubiegły rok kalendarzowy,

−

analizy celowości planowania i sposobu wydatkowania środków finansowych

przeznaczonych na poprawę warunków bezpieczeństwa i higieny pracy.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co to jest Kodeks Pracy ?

2. Kto to jest pracodawca?

3. Kto w myśl prawa jest pracownikiem ?

4. Kto ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy?

5. Jakie znasz rodzaje oświetlenia ?

6. Jakie warunki powinno spełniać prawidłowe sztuczne oświetlenie ?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zgodnie z obowiązującymi przepisami i normami zaplanuj usytuowanie swego miejsca

pracy, pod kątem odpowiedniego oświetlenia dziennego i sztucznego. Opisz, jak powinien
być ustawiony twój stół złotniczy w stosunku do okna i jak powinno być usytuowane
oświetlenie elektryczne.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować wymagania dotyczące oświetlenia stanowiska złotniczego,
2) naszkicować schemat usytuowania stołu złotniczego zgodnie z przepisami i normami,
3) zaznaczyć na schemacie punkty oświetlenia elektrycznego,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy

−

notatnik i przybory do pisania,

−

przybory do rysowania,

−

blok rysunkowy formatu A4

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Odszukaj i przepisz z Kodeksu pracy, jakie obowiązki spoczywają na pracowniku

w zakresie przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przygotować Kodeks pracy,
2) odszukać potrzebny do przepisania paragraf,
3) przepisać odszukany przepis,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Kodeks pracy,

−

przepisy i normy,

−

notatnik i przybory do pisania.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić obowiązki pracodawcy związane z bezpieczeństwem i higieną

pracy w zakładzie pracy?



2) wymienić prawa i obowiązki pracownika związane z bhp w zakładzie pracy?



3) wymienić ogólne wymagania dotyczące środowiska pracy?

4) wymienić rodzaje oświetlenia?



5) wskazać różnicę między oświetleniem ogólnym, a miejscowym?



6) opisać wentylację i klimatyzację pomieszczeń pracy?



7) wymienić, jakie są wymagania dotyczące pomieszczeń

higieniczno–sanitarnych?



8) wymienić zalety i wady oświetlenia sztucznego?



9) wymienić pomieszczenia higieniczno–sanitarne?



„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Czynniki szkodliwe, uciążliwe i niebezpieczne występujące

w pracach złotniczo–jubilerskich

4.2.1. Materiał nauczania

Organizm ludzki ma bardzo duże możliwości w zakresie dostosowywania się do

zmiennych warunków otoczenia, lecz możliwości te są ograniczone i ich przekroczenie może
spowodować mniej lub bardziej ujemne skutki zdrowotne.
Do czynników szkodliwych zaliczamy :

−

czynniki fizyczne,

−

czynniki chemiczne,

−

czynniki biologiczne,

−

czynniki związane z organizacją pracy.

Do czynników fizycznych, mających wpływ na pracę człowieka zaliczamy :

−

oświetlenie,

−

poziom natężenia dźwięku,

−

wibrację,

−

mikroklimat,

−

ruch powietrza,

−

zapylenie.

Do czynników chemicznych mających szkodliwy wpływ na człowieka zaliczamy substancje
trujące.
Wszystkie substancje trujące ze względu na stopień niebezpieczeństwa dla zdrowia dzieli się
na:

−

trucizny,

−

środki szkodliwe.

Większość środków chemicznych używanych w jubilerstwie, jeżeli nie zostały ujęte
w wykazie trucizn, jest zaliczana do środków szkodliwych.
Środki szkodliwe można podzielić, z uwagi na ich szkodliwe działanie na organizm ludzki, na
następujące grupy:

−

kwasy, zasady, tlenki i sole,

−

metale alkaliczne i rtęć,

−

substancje lotne i łatwopalne.

W jubilerstwie mamy do czynienia ze związkami, które są truciznami. Do nich zaliczamy :

−

kwas cyjanowodorowy (pruski) i jego sole (cyjanki),

−

kwas fluorowodorowy i jego sole (fluorki), a szczególnie fluorek sodowy,

−

związki rtęci, a szczególnie chlorek rtęciowy,

−

alkohol metylowy,

−

trójchloroetylen.

Najbardziej szkodliwe związki występujące w jubilerstwie to:

−

cyjanki metali i cyjanowodór,

Cyjanki metali należą do najsilniejszych trucizn używanych w galwanizerniach i przy

hartowaniu stali. Podczas pracy dochodzi do zatruć przez wdychanie pyłu, połykanie go

ze śliną, a nawet wchłanianie przez skórę. Pierwsza pomoc w zatruciu ostrym w formie

piorunującej jest całkowicie bezskuteczna, ponieważ zatrucie postępuje szybko i prawie

nigdy nie udaje się poszkodowanego uratować. Przed zatruciem chroni przeznaczona do

tego, w pełni szczelna aparatura, dobra wentylacja mechaniczna, dokładne odpylanie,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

znajomość przez pracowników wszystkich zagadnień z zakresu bezpiecznej obsługi

i charakterystyki cyjanków, stosowanie sprzętu ochrony osobistej- w tym maski

z pochłaniaczem przeciw cyjanowodorowym. Ręce powinny być chronione rękawicami

gumowymi. Obowiązuje zakaz palenia papierosów, picia i jedzenia w pomieszczeniach

pracy z cyjankami, a po pracy nie wolno robotnikowi opuścić pomieszczeń w odzieży,

w której pracował.

−

tlenki azotu,

Tlenki azotu są to gazy powstające podczas łączenia w wysokiej temperaturze metali

z azotem i tlenem. Tlenek azotu jest silną trucizną, występuje jako bezwonny i bezbarwny

gaz. Zatrucie kończy się zazwyczaj śmiercią. Prace, podczas których mogą się

wytworzyć tlenki azotu, należy wykonywać przy dobrej i sprawnej wentylacji, stosować

maski z pochłaniaczami, odzież ochronną i sprzęt ochrony osobistej.

−

tlenki węgla,

Tlenek węgla jest gazem bezbarwnym, praktycznie bez zapachu. Powstaje wszędzie tam,

gdzie istnieją warunki dla niezupełnego spalania substancji zawierających węgiel. Tlenek

węgla należy do gazów duszących, zatrucie następuje wyłącznie przez drogi oddechowe.

Pomieszczenia, w których istnieje możliwość nagromadzenia tlenku węgla, powinny być

odpowiednio wentylowane, a pracownicy wyposażeni w maski, których powinni używać

w przypadku awarii urządzenia.

−

alkohol metylowy,

W jubilerstwie alkoholi używa się do odtłuszczania warstwy gumowej przed
galwanizacją, do wyżarzania detali przy obróbce plastycznej i przygotowaniu do montażu
elementów ze złota i srebra. Alkohol metylowy jest cieczą bezbarwną, bezwonną
i łatwopalną, jest łatwo wchłaniany przez skórę oraz układ oddechowy. Zapobieganie
zatruciom polega na ścisłym przestrzeganiu rygoru technologicznego, dobrej wentylacji
i właściwej organizacji pracy przy przenoszeniu, używaniu i stosowaniu metanolu.

−

kwasy i zasady,

Do silnie parzących i niebezpiecznych kwasów należy zaliczyć kwas azotowy, solny
i siarkowy, natomiast do zasad ługi potasowe i sodowe. W jubilerstwie stosowanie
kwasów jest powszechne, używane są podczas trawienia wyrobów, do wytrawiania
odlewów, do usuwania tlenków i nalotów powstałych podczas lutowania. Podczas prac
związanych ze stężonymi kwasami pracownicy powinni być wyposażeni w ubrania
kwasoodporne, fartuchy, buty, rękawice, szczelne okulary i maski z pochłaniaczem na
parę i gazy kwaśne.

Przy pracach złotniczo–jubilerskich używany jest również :

−

kwas fluorowodorowy,

−

bezwodnik kwasu chromowego, kwas chromowy,

−

aceton,

−

amoniak,

−

trójchloroetylen (tri).

Podczas prac z tymi związkami należy zachować szczególną ostrożność, pracować

w pomieszczeniach wentylowanych i z wentylacją miejscową, stosować okulary ochronne,
rękawice, odzież ochronną, przestrzegać higieny osobistej i higieny miejsca pracy.

Czynniki biologiczne

Zakażenia biologiczne mogą powstać na skutek stykania się pracownika z ludźmi chorymi
zakaźnie (klientami), chorymi zwierzętami i z zakażonym środowiskiem.
Do technicznych i chemicznych środków likwidujących źródła zakażeń możemy zaliczyć:

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

dezynfekcję,

−

dezynsekcję,

−

deratyzację.

Najważniejszymi czynnikami ochrony w walce z zagrożeniami biologicznymi są: zdrowa
i nieuszkodzona skóra, zdrowe zęby, jama ustna oraz nos i drogi oddechowe. Bardzo ważne
jest utrzymywanie właściwej higieny osobistej i środowiska pracy.

Czynniki związane z organizacją pracy

Przeprowadzając ocenę poziomu bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowisku
pracownika, nie należy pomijać zagadnień czasu pracy, jej systemów i rytmu, racjonalizacji
stanowiska roboczego jak również kwestii zmęczenia podczas pracy i zapewnienia
właściwego odpoczynku.

Środki ochrony indywidualnej i zbiorowej

Obowiązkiem zakładu pracy jest dostarczenie pracownikom zarówno odzieży roboczej,
jak i środków ochrony osobistej do wykonywania prac narażających ich na uszkodzenie ciała,
urazy mechaniczne, oparzenia, zatrucia lub porażenia prądem.
Do odzieży roboczej zaliczamy: kombinezony, fartuchy, bluzy, koszule, bluzki, spodnie,
spódnice, bieliznę osobistą, czapki, chustki, kaptury. Środki ochrony osobistej mają na celu
zabezpieczenie pracownika przed działaniem niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia
czynników występujących w czasie pracy.
Do ochrony osobistej zaliczamy:

−

odzież ochronną,

−

środki ochrony nóg,

−

środki ochrony rąk,

−

środki ochrony głowy,

−

środki ochrony twarzy i oczu,

−

środki ochrony dróg oddechowych,

−

środki ochrony słuchu.

Obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie pracownikom bezpiecznych, zdrowych
i higienicznych warunków pracy. Powinien zapewnić pomieszczenia pracy spełniające
warunki dobrego oświetlenia, właściwej wentylacji, dobrego ogrzewania i wyposażone
w odpowiednie pomieszczenia higieniczno–sanitarne.

Zasady ochrony środowiska

W pracowniach złotniczo–jubilerskich głównym źródłem zagrożenia jest powstawanie

trujących oparów, dymów i stosowanie związków chemicznych. Wentylacja odprowadzająca
zanieczyszczenia powinna być wyposażona w filtrację. Filtry należy wymieniać zgodnie
z instrukcją producenta. Nie wolno wylewać środków trujących i szkodliwych do kanalizacji
lub ziemi. Oddajemy je do neutralizacji lub rafinacji wyspecjalizowanym firmom.

Działanie prądu elektrycznego na organizm człowieka

Prąd elektryczny przepływając przez ciało człowieka oddziałuje szkodliwie na układ
nerwowy i mięśniowy. Wskutek podrażnienia zakończeń nerwów ruchowych dochodzi do
skurczu mięśni szkieletowych, a nawet do zerwania mięsni. Działanie prądu elektrycznego na
układ nerwowy przejawia się zaburzeniami czynności centralnego układu nerwowego,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

w wyniku czego mogą powstać zaburzenia wzroku, słuchu, zmysłu równowagi, śmierci
pozornej, a w następstwie utrata pamięci czy zaburzenia psychiczne. Jeżeli porażonemu nie
udzieli się odpowiednio szybko pomocy, stan śmierci pozornej może przejść w stan śmierci
rzeczywistej.
Prąd elektryczny może działać termicznie i elektrolitycznie. Działanie techniczne objawia się
w oparzeniach, prowadzących aż do zwęglenia ciała. Działanie elektrolityczne prądu polega
na rozkładzie płynów ustrojowych, które powodują zatrucie organizmu.

Urządzenia elektryczne powinny być tak skonstruowane i użytkowane, alby całkowicie

zabezpieczyć pracownika przed porażeniem prądem elektrycznym.
Warunkiem uniknięcia lub przynajmniej zmniejszenia niebezpieczeństwa porażenia
prądem elektrycznym jest:

−

usuwanie możliwości pojawienia się napięcia w miejscach, gdzie nie powinno

występować,

−

unikanie pracy z urządzeniami znajdującymi się pod napięciem,

−

stosowanie urządzeń ochronnych.

W praktyce stosuje się dodatkowe środki zabezpieczające przed porażeniem prądem
elektrycznym. Należą do nich bezpieczne napięcie, izolacja miejsca pracy, wyłączniki
ochronne, uziemienia ochronne, zerowanie oraz sprzęt ochronny i pomocniczy.
Bezpieczne napięcie jest stosowane w pomieszczeniach, w których występują żrące pary
i gazy, w pomieszczeniach wilgotnych i gorących oraz w tych miejscach, gdzie człowiek nie
jest dostatecznie odizolowany od ziemi. Bezpieczne napięcie wynosi 24 V i uzyskujemy je
z transformatorów bezpieczeństwa.
Izolację miejsca pracy stosuje się przy urządzeniach, które zazwyczaj nie są pod
napięciem, lecz mogą nieoczekiwanie się znaleźć. Do izolowania miejsca pracy używa się
podestów drewnianych i chodników dielektrycznych.
Wyłączniki ochronne mają za zadanie zapobieganie utrzymaniu się niebezpiecznego
napięcia na metalowych częściach maszyn i urządzeń, nie będących zazwyczaj pod napięciem
względem ziemi.

Aby zabezpieczyć pracowników przed porażeniem czy oparzeniem prądem, stosuje się

sprzęt ochronny. Sprzętem ochronnym dla elektryków jest sprzęt izolacyjny, do którego
zalicza się drążki i cęgi izolacyjne oraz kalosze, rękawice gumowe, dywaniki gumowe
i izolacyjne hełmy ochronne.

Wszystkie urządzenia elektryczne po zakończeniu prac, muszą być odłączone od

napięcia. Ich włączniki muszą być tak zaprojektowane, żeby wykluczyć możliwość
przypadkowego włączenia.

Ogólne zasady i warunki bezpiecznej pracy przy eksploatacji urządzeń elektrycznych

1. Podłączenie silników, instalacji i urządzeń elektrycznych pracujących pod napięciem

dozwolone jest tylko przy użyciu rękawic gumowych, chodników izolacyjnych
i izolowanych

pomostów.

2. W razie stwierdzenia pojawienia się prądu elektrycznego na częściach metalowych nie

znajdujących się zazwyczaj pod napięciem, pracownik obowiązany jest przerwać pracę
i zameldować o tym przełożonemu.

3. Posługiwanie się ręcznymi narzędziami, wiertarkami, szlifierkami o nieuziemionych lub

niezerowanych metalowych obudowach jest niedozwolone w pomieszczeniach
wilgotnych i gorących.

4. Warunkiem bezpiecznej eksploatacji urządzeń elektrycznych jest prawidłowo wykonana

i eksploatowana instalacja elektryczna. Każda instalacja elektryczna powinna być
wyposażona w urządzenia zabezpieczające przed przeciążeniem sieci, do których

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zaliczamy bezpieczniki topikowe i automatyczne. Urządzenia elektryczne powinny być
zerowane lub uziemione.

Wszystkie urządzenia elektryczne, na których w zasięgu człowieka może pojawić się

napięcie, muszą być oznaczone odpowiednimi tablicami ostrzegawczymi. Nie wolno osobom
nieupoważnionym podejmować pracy przy urządzeniach i maszynach elektrycznym. Dla
każdego zakładu pracy, warsztatu, urządzenia elektrycznego i stanowiska pracy powinny być
opracowane szczegółowe instrukcje eksploatacyjne, uwzględniające bezpieczne metody
pracy, wymagane kwalifikacje personelu obsługującego, terminy przeglądów i napraw oraz
wytyczne do konserwacji maszyn i urządzeń elektrycznych. Wszystkie maszyny i urządzenia,
których elementy ruchome mogą być zagrożeniem dla zdrowia i życia muszą być wyposażone
w osłony i obudowy. Muszą być one zamontowane w sposób nie utrudniający pracy.
Konstrukcja obudów i osłon musi uniemożliwiać uruchomienie maszyny po ich zdjęciu.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie znasz szkodliwe czynniki fizyczne mające wpływ na pracę?
2. Jakie znasz szkodliwe czynniki chemiczne mające wpływ na pracę?
3. Co to są środki ochrony indywidualnej?
4. Jak oddziałuje prąd elektryczny na organizm człowieka?
5. Jakie warunki należy zastosować, by uniknąć lub zmniejszyć zagrożenie porażenia

prądem?

6. Jakie dodatkowe środki zabezpieczające stosuje się by zabezpieczyć przed porażeniem

prądem?

7. Jaki znasz sprzęt ochronny?
8. Jakie zasady i warunki należy spełnić przy eksploatacji maszyn oraz urządzeń

elektrycznych?

9. Jakie znasz zabezpieczenia w instalacjach elektrycznych?
10. Jakie znasz środki ochrony twarzy i oczu?
11. Jakie znasz środki ochrony dróg oddechowych?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1
Przygotuj odpowiednie środki ochrony indywidualnej przy pracach z kwasami.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z instrukcją bhp dotyczącą prac z kwasami,
2) przygotować niezbędne i potrzebne środki ochrony indywidualnej do wykonania tego

ćwiczenia,

3) zapoznać się ze sposobami przeciwdziałania, mogącym powstać zagrożeniom, przy

wykonywaniu ćwiczenia,

4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja bhp przy pracach z kwasami,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

instrukcja postępowania w wypadkach zagrożenia środkami chemicznymi, kwasami,

−

ubranie robocze, buty i rękawice,

−

ubranie ochronne kwasoodporne, fartuchy, szczelne okulary, maski z pochłaniaczem

na pary i gazy.

Ćwiczenie 2

Dobierz środki ochrony indywidualnej stosownie do rodzaju pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wybrać stanowisko pracy do wykonania danej czynności,
2) zapoznać się z przepisami bhp obowiązującymi na tym stanowisku pracy przy

wykonywaniu danych czynności,

3) określić kryteria które powinny spełniać środki ochrony indywidualnej,
4) dobrać odpowiednie środki ochrony indywidualnej, które będą konieczne i niezbędne

podczas wykonywania danej pracy,

5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,

6) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcje bhp dotyczące stanowisk pracy,

−

odzież robocza,

−

odzież ochronna,

−

fartuchy,

−

buty,

−

okulary,

−

maski,

−

rękawice.

Ćwiczenie 3

Udzielanie pierwszej pomocy osobie porażonej prądem elektrycznym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować materiały do wykonania ćwiczenia (film, projektor),
2) obejrzeć film,
3) przeanalizować jego treść,
4) opisać sposób udzielania pierwszej pomocy porażonemu prądem,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,

8) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

film na temat udzielania pierwszej pomocy osobom porażonym prądem elektrycznym,

−

notatnik i przybory do pisania.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić czynniki szkodliwe, uciążliwe i niebezpieczne występujące

w pracach złotniczo–jubilerskich?



2) wymienić jakie czynniki fizyczne maja wpływ na szkodliwe warunki pracy?



3) wymienić jakie czynniki chemiczne mają szkodliwy wpływ na warunki

pracy?



4) wymienić najgroźniejsze związki chemiczne występujące w złotnictwie–

jubilerstwie?



5) wymienić jakie czynniki biologiczne maja wpływ na szkodliwe warunki
pracy?



6) wymienić środki ochrony indywidualnej?



7) wymienić jakie znasz szkodliwe czynniki biologiczne mające wpływ na

pracę?



8) wymienić, szkodliwe czynniki organizacyjne mające wpływ na pracę?



9) wyjaśnić, jak oddziałuje prąd na organizm człowieka?



10) opisać jakie skutki może spowodować przepływ prądu elektrycznego przez

organizm człowieka?



11) wymienić warunki jakie należy zastosować by uniknąć lub zmniejszyć

zagrożenie porażeniem?



12) wymienić dodatkowe środki zabezpieczające przed porażeniem prądem

elektrycznym?



13) wskazać wartość napięcia bezpiecznego?



14) wymienić, jakie zasady i warunki należy spełnić przy eksploatacji urządzeń

elektrycznych?



15) wymienić rodzaje zabezpieczeń w instalacjach elektrycznych?



„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Zasady ochrony przeciwpożarowej. Organizacja pierwszej

pomocy w wypadkach przy pracy

4.3.1. Materiał nauczania

Ochrona zdrowia i życia ludzkiego oraz dorobku materialnego i kulturalnego

społeczeństwa przed pożarami jest obowiązkiem wszystkich organów władzy i administracji
państwowej, jednostek gospodarki, organizacji społecznych oraz każdego obywatela.
Zapewnienie ochrony przeciwpożarowej w zakładach pracy należy do kierowników tych
zakładów.
Do obowiązków kierowników zakładów pracy należy w szczególności:

−

zapewnienie warunków ochrony przeciwpożarowej w zakresie bezpieczeństwa osób

i ochrony mienia,

−

zapewnienie przestrzegania przepisów przeciwpożarowych, wymagań budowlanych,

instalacyjnych i technologicznych oraz zapobiegania wszelkim zagrożeniom w tym
zakresie,

−

ustalenie wymagań przeciwpożarowych w dokumentacji technologicznej, instalacjach

i urządzeniach w czasie ich ruchu, obsługi i remontów,

−

sposób usuwania zagrożenia pożarowego oraz postępowania w razie pożaru,

−

zapewnienia zaopatrzenia zakładu pracy w urządzenia przeciwpożarowe,

−

zaznajomienie pracowników z przepisami przeciwpożarowymi.

Pożary stanowią jedna z najgroźniejszych klęsk żywiołowych.
Do najczęściej występujących przyczyn pożarów w przemyśle zaliczamy:

−

wady, uszkodzenia i niewłaściwe użytkowanie instalacji elektrycznych,

−

wadliwe działanie mechanizmów,

−

samozapalenie.

Obrona czynna i bierna

Znane są dwa sposoby walki z pożarami:

−

obrona czynna,

−

obrona bierna.

Przy obronie czynnej powinny być spełnione warunki:

−

plan i wymiary budynku powinny umożliwiać szybką ewakuację ludzi w czasie pożaru,

−

urządzenia gaśnicze (gaśnice, skrzynki z piaskiem, hydrant) powinny być odpowiednio

rozmieszczone,

−

instalacja alarmowa powinna być tak rozmieszczona, żeby można było zawiadomić jak

najszybciej o wybuchu pożaru,

−

budynki i otoczenie powinny być tak planowane, żeby ułatwiały dojazd pojazdom straży

pożarnej.

Najlepszym środkiem obrony przeciwpożarowej jest profilaktyka, czyli zapobieganie

powstawaniu pożarów.

Sprzęt gaśniczy

Najprostszym sprzętem służącym do tłumienia pożaru w zarodku jest wiadro, koc

gaśniczy i łopata, a najprostszymi środkami – woda i piasek. Lepsze i bardziej skuteczne
środki gaśnicze to: hydranty, hydronetki i gaśnice.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Hydranty służą do poboru wody wyłącznie do celów gaśniczych. Każdy hydrant zaopatrzony
jest w wąż oraz prądownicę. Hydranty najczęściej zasilane są w wodę o wysokim ciśnieniu.
Hydronetki są to urządzenia gaśnicze, które napełnia się wodą i w razie pożaru, pompując
odpowiednimi dźwigniami wytwarzamy ciśnienie wody, która skierowana jest w miejsce
ognia, gasi go.
Gaśnice do gaszenia pożarów dziali się na :
a) wodno–pianowe,
b) śniegowe,
c) proszkowe,
d) halonowe.
Gaśnica jest aparatem, który wyrzuca pod ciśnieniem zawarty w niej środek gaśniczy.

W zależności od palącego się materiału dobieramy odpowiedni sprzęt do gaszenia:

Tabela 1. Tabela doboru rodzaju sprzętu gaśniczego do rodzaju materiału

Rodzaj materiału

Rodzaj sprzętu gaśniczego

Ciała stałe: drewno, papier, tkaniny, słoma

Hydronetka,

gaśnica

pianowa,

gaśnica

proszkowa

Ciecze palne: benzyna, eter, benzen, oleje,
nafta, lakiery, rozpuszczalniki

Gaśnica

proszkowa,

gaśnica

pianowa,

gaśnica halonowa, gaśnica śniegowa

Gazy, acetylen, propan, butan

Gaśnica proszkowa, gaśnica śniegowa

Urządzenia elektryczne

Gaśnica halonowa

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Znaki bezpieczeństwa przeciwpożarowego

śnica

•

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 1. Znaki ochrony przeciwpożarowej.

W każdym zakładzie pracy muszą być umieszczone w widocznym miejscu instrukcje
przeciwpożarowe oraz instrukcje obsługi sprzętu gaśniczego.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys.2. Instrukcja postępowania na wypadek powstania pożaru

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 3. Instrukcja posługiwania się podręcznym sprzętem gaśniczym

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Organizacja pierwszej pomocy w wypadkach przy pracy

Pierwszej pomocy obowiązany jest udzielić każdy znajdujący się na miejscu wypadku. Po

udzieleniu pierwszej pomocy, należy wezwać lekarza lub przewieźć rannego do szpitala.
Udzielający pomocy nie może pozostawić rannego samego do czasu przybycia lekarza.
Podstawowymi zasadami przy udzielaniu pierwszej pomocy są :

−

zabezpieczenie i natychmiastowe usunięcie poszkodowanego z miejsca wypadku, jeżeli

niebezpieczeństwo zagraża mu w tym miejscu w dalszym ciągu,

−

przerwanie działania lub usunięcie czynnika szkodliwego,

−

pobieżne obejrzenie chorego i stwierdzenie, czy jest on przytomny, czy oddycha, czy są

oznaki krwawienia.

Po wstępnych oględzinach ofiarę wypadku należy wygodnie położyć go na ziemi.
Nie podawać żadnych płynów do picia.

U rannych, którzy stracili przytomność, należy niezwłocznie stwierdzić, czy odbywają się

czynności oddechowe, a jeżeli oddechu brak, należy zastosować sztuczne oddychanie.
Sztuczne oddychanie przeprowadzamy najczęściej metodą „usta-usta”. Osobę poszkodowaną
należy ułożyć na twardym podłożu twarzą ku górze, podeprzeć kark i odchylić głowę ku
tyłowi. Rozluźniamy koszulę i bieliznę pod szyją poszkodowanego. Jamę ustną należy
oczyścić palcem w celu usunięcia zanieczyszczeń lub przeszkód na drodze do tchawicy.
Zatykamy nos ofiary, bierzemy głęboki wdech, a następnie przyciskamy mocno usta do ust
ofiary. Wdmuchujemy powietrze do płuc poszkodowanego, kontynuujemy czynności
w odstępach pięciosekundowych. Po kilkukrotnym powtórzeniu tej czynności sprawdzamy
jak powietrze uchodzi z płuc i obserwujemy ruch klatki piersiowej ofiary. Jeżeli czynności
oddechowe nie wróciły, kontynuujemy czynność pompowania powietrza do płuc. Nie
przerywamy przeprowadzania sztucznego oddychania, aż do momentu kiedy ofiara zacznie
oddychać samodzielnie lub do przyjazdu pogotowia.

W przypadku porażenia prądem możliwość uratowania osoby porażonej jest ściśle

uzależniona od czasu, jaki trwało, parametrów prądowych i powierzchni ciała jaką objęło
porażenie. Pierwszą czynnością jest odłączenie prądu lub w przypadku braku takiej
możliwości usunięcie ofiary ze strefy jego działania. Wykonujemy to za pomocą przedmiotu
nieprzewodzącego prądu (drewniany kij od szczotki). W czasie odłączania od prądu, należy
chronić osobę porażoną przed upadkiem. Jeżeli straciła ona przytomność i nie oddycha,
natychmiast przeprowadzamy sztuczne oddychanie. Jeżeli oddycha, okrywamy ją czymś
ciepłym i czekamy na przyjazd pogotowia lub sami dostarczamy poszkodowanego do
szpitala.

Rannych z krwotokiem można transportować dopiero wtedy, gdy krwotok został

zatrzymany, a na ranę założono opatrunek. Przy złamaniach założyć opatrunek
unieruchamiający i jak najszybciej dostarczyć osobę poszkodowaną do lekarza.
Do udzielania pierwszej pomocy potrzeba niewiele materiałów.

Podręczna apteczka powinna zawierać:
Materiały opatrunkowe: przylepiec w rolce, gazy opatrunkowe, wata opatrunkowa,
lignina, bandaże, opaski uciskowe, chustki trójkątne, szyny.
Niezbędne leki to: woda utleniona, benzyna oczyszczona, spirytus 95% nieskażony, roztwór
amoniaku, krople walerianowe, krople nasercowe i inoziemcowe oraz tabletki
przeciwbólowe.
Ponadto w apteczce powinny znajdować się odpowiednie narzędzia: nożyczki, pęsety,
pałeczki szklane i termometr.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zabezpieczenie miejsca wypadku

W razie wypadku przy pracy zakład jest obowiązany niezwłocznie ustalić jego okoliczności
i przyczyny oraz zastosować odpowiednie środki zapobiegające. Kierownik zakładu pracy jest
obowiązany zapewnić pierwszą pomoc pracownikowi, który uległ wypadkowi, zabezpieczyć
miejsce wypadku, zbadać okoliczności i przyczyny wypadku oraz sporządzić właściwą
dokumentację wypadku. Należy dokonać oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego
maszyn i urządzeń oraz zbadać warunki wykonywania pracy i inne warunki, które mogły
mieć wpływ na powstanie wypadku.

Do czasu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku pracodawca ma obowiązek

zabezpieczyć miejsce wypadku w taki sposób, by nie dopuścić do niego osób niepowołanych.
Nie uruchamiać maszyn i innych urządzeń technicznych, które w związku z wypadkiem
zostały wstrzymane. Nie może dokonywać zmian w położeniu maszyn i innych urządzeń
technicznych, jak również zmiany położenia innych przedmiotów, które spowodowały
wypadek lub pozwalają odtworzyć jego okoliczności. W każdym zakładzie złotniczo-
jubilerskim musi znajdować się skrócona instrukcja zasad udzielania pierwszej pomocy.

Rys. 4. Schemat udzielania pierwszej pomocy w nieszczęśliwych wypadkach

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Kto w zakładzie pracy odpowiada za ochronę przeciwpożarową?
2. Co jest najczęstszą przyczyną powstawania pożarów w zakładach pracy?
3. Jakie znasz sposoby walki z pożarami?
4. Czy umiesz wymienić typowy sprzęt gaśniczy?
5. Jakie znasz rodzaje gaśnic?
6. Kto powinien udzielić pierwszej pomocy poszkodowanemu?
7. Jak należy przygotować poszkodowanego do zabiegu sztucznego oddychania?
8. Jak przeprowadzamy sztuczne oddychanie metodą „usta–usta”?

4.3.3.Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opisz jak należy zaalarmować straż pożarną o pożarze.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z instrukcją przeciwpożarową,
2) ustalić sposób zawiadomienia straży pożarnej,
3) opisać go,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcje postępowania na wypadek powstania pożaru,

−

notatnik i przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Dobierz sprzęt i środki gaśnicze do gaszenia zarzewia pożaru.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zidentyfikować źródło ognia,
2) ustalić środki gaśnicze, jakie można zastosować,
3) dobrać ustalone środki,
4) opisać sposób ich zastosowania,
5) zaprezentować ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

podręczny sprzęt gaśniczy,

−

instrukcja – zasady posługiwania się podręcznym sprzętem gaśniczym,

−

notatnik i przybory do pisania.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Wykonaj sztuczne oddychanie na fantomie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować stanowisko do wykonania ćwiczenia,
2) przeanalizować i zapoznać się z zasadami wykonywania sztucznego oddychania,
3) wykonać na fantomie sztuczne oddychanie,
4) zaprezentować ćwiczenie,
5) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

fantom – model do nauki sztucznego oddychania,

−

instrukcja wykonywania sztucznego oddychania.

4.3.4 Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wskazać, kto odpowiada za ochronę przeciwpożarową w zakładzie pracy?



2) wskazać najczęstsze przyczyny powstawania pożarów w zakładach pracy?



3) wymienić podstawowy sprzęt gaśniczy?



4) wymienić rodzaje gaśnic?



5) określić, jakie pożary gasimy różnymi gaśnicami?



6) udzielić pierwszej pomocy poszkodowanemu który jest nieprzytomny?



7) wymienić podstawowe środki apteczne pierwszej pomocy?



8) określić, jak powinno się zabezpieczyć miejsce wypadku?



9) poprawnie wykonać sztuczne oddychanie?



„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Wpisz imię i nazwisko na kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań wielokrotnego wyboru, zadań z krótką odpowiedzią i zadań do

uzupełnienia.

5. Zadania: 1, 2, 3, 4, 5, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, są to zadania wyboru wielokrotnego

i tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa; pytanie 6, jest to zadanie z luką, w zadaniach
15, 16, 17, 18, 19, 20 należy udzielić krótkiej odpowiedzi.

6. Zadania rozwiązuj tylko na załączonej karcie odpowiedzi:

−

w zadaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedź X (w przypadku
pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie
zakreślić odpowiedź prawidłową),

−

w zadaniach z krótką odpowiedzią wpisz odpowiedź w wyznaczone miejsce,

−

w zdaniach do uzupełnienia wpisz brakujące wyrazy.

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Test składa się z dwóch części o różnym stopniu trudności:

−

I część – poziom podstawowy – (zadania 1 – 14),

−

II część – poziom ponad podstawowy – (zadania 15 – 20).

9. Jeśli udzielenie odpowiedzi na któreś pytanie będzie Ci sprawiało trudność, to odłóż jego

rozwiązanie na później i rozważ ponownie gdy zostanie Ci czas wolny.

10. Na rozwiązanie testu masz 90 min.

Powodzenia

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Prawa i obowiązki pracownika i pracodawcy określa:

a) zarządzenia,
b) kodeks pracy,
c) regulaminy,
d) uchwały.

2. Minimalną wysokość wynagrodzenia za pracę określa:

a) pracodawca,
b) kierownik zakładu,
c) państwo,
d) pracownik.

3. Odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy

ponosi:

a) pracodawca,
b) pracownik,
c) związki zawodowe,
d) kierownik działu.

4. Na uszkodzenie narządu wzroku ma wpływ:

a) złe oświetlenie,
b) hałas,
c) różnica temperatur,
d) drgania.

5. Wentylację stosujemy w celu:

a) podniesienia temperatury,
b) odprowadzania pyłów, gazów na zewnątrz,
c) lepszej widoczności,
d) poprawy akustyki.

6. Narząd ................. można łatwo uszkodzić, pracując bez słuchawek w pomieszczeniach
o dużym natężeniu hałasu.

7. Urządzenia napędowe maszyn zabezpieczamy:

a) poprzez stosowanie osłon,
b) wyłączając urządzenia,
c) odgradzając taśmą,
d) stawiamy strażnika.

8. Do czynników chemicznych, stanowiących zagrożenie w pracowni złotniczej, zaliczamy:

a) oświetlenie,
b) zapylenie,
c) trucizny,
d) hałas.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Nieszkodliwym gazem dla człowieka jest:

a) tlenek węgla,
b) siarkowodór,
c) tlen,
d) chlorowodór.

10. Przy pracach ze stężonymi kwasami do ochrony oczu używamy:

a) okularów słonecznych,
b) okularów gazoszczelnych i pyłoszczelnych,
c) zwykłych okularów,
d) okularów spawalniczych.

11. Posługiwanie się urządzeniami elektrycznymi w pomieszczeniach o zwiększonej

wilgotności, których obudowy nie są ……….. jest zabronione.

12. Oddziaływanie wysokiego napięcia na organizm człowieka:

a) powoduje szybkie krążenie krwi,
b) uszkadza układ mięśniowy i nerwowy,
c) spowalnia oddech,
d) powoduje pękanie skóry.

13. Napięcie bezpieczne posiada wartość:

a) 110 V,
b) 50 V,
c) 24 V,
d) 240 V.

14. Do gaszenia urządzeń elektrycznych używamy gaśnicy:

a) balonowej,
b) proszkowej,
c) śniegowej,
d) wodno-pionowej.

15. Opisz obowiązki pracownika związane z bezpieczeństwem i higieną pracy.
16. Opisz, w jaki sposób należy zabezpieczyć miejsce wypadku.
17. Wymień czynniki chemiczne stanowiące zagrożenie dla zdrowia, stosowane w złotnictwie

i jaki sposób zapobiegamy powstawaniu tych zagrożeń.

18. Opisz w jaki sposób powiadamiamy straż pożarną i jakie musimy przekazać informacje.
19. Opisz, czynności przeprowadzania akcji ratowniczo-gaśniczej po powiadomieniu straży

pożarnej.

20. Opisz sposób przeprowadzania sztucznego oddychania metodą „usta-usta”.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

„Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska„

Zakreśl poprawną odpowiedź, wpisz brakujące części zdania, udziel krótkiej odpowiedzi

zadania

Odpowiedź

Punkty

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Baranowicz W.: Wytyczne w zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz wzór instrukcji

bezpieczeństwa pożarowego dla obiektów szkół, MEN, Warszawa 1997

2. Gerula L.: BHP w jubilerstwie, Libra, Warszawa 1988
3. Kowalewski S., Dąbrowski A., Dybrowski M.: Zagrożenia mechaniczne, Centralny

Instytut Ochrony Pracy, Warszawa 1997