BHP i ochrona środowiska
– wykład 6
Zakres wykładu
ocena ryzyka zawodowego
systemy zarz
ą
dzania bhp
Ryzyko
ryzyko towarzyszy ka
ż
dej działalno
ś
ci człowieka, wi
ąż
e si
ę
z mo
ż
liwo
ś
ci
ą
poniesienia straty i jest konsekwencj
ą
wyst
ę
powania
zagro
ż
e
ń
w
ś
rodowisku pracy wi
ąż
e si
ę
z zagro
ż
eniami powstaj
ą
cymi
w systemie człowiek-obiekt techniczny-
ś
rodowisko
okre
ś
la cz
ę
sto
ść
lub prawdopodobie
ń
stwo wyst
ą
pienia okre
ś
lonego
zdarzenia niepo
żą
danego oraz konsekwencje zwi
ą
zane z tym
zdarzeniem
„Ryzyko jest kombinacj
ą
prawdopodobie
ń
stwa lub cz
ę
sto
ś
ci
wyst
ę
powania okre
ś
lonych zagro
ż
e
ń
i wielko
ś
ci strat, które one
mog
ą
spowodowa
ć
. Jest wi
ę
c miar
ą
prawdopodobie
ń
stwa
wyst
ą
pienia zdarzenia niepo
żą
danego i jego skutków.” (BS 4778)
„Ryzyko jest kombinacj
ą
cz
ę
sto
ś
ci lub prawdopodobie
ń
stwa
wyst
ą
pienia okre
ś
lonego zdarzenia niebezpiecznego (które mo
ż
e
powodowa
ć
szkod
ę
) i konsekwencji zwi
ą
zanych z tym zdarzeniem.”
(prPN-IEC 300-3-9)
Ryzyko zawodowe
okre
ś
la prawdopodobie
ń
stwo wyst
ą
pienia
szkodliwych dla zdrowia nast
ę
pstw zagro
ż
e
ń
zwi
ą
zanych z procesem pracy (urazów,
zachorowa
ń
) z uwzgl
ę
dnieniem ich ci
ęż
ko
ś
ci
wg PN-N-18002 zdefiniowane jako
„prawdopodobie
ń
stwo wyst
ą
pienia niepo
żą
danych
zdarze
ń
zwi
ą
zanych z wykonywan
ą
prac
ą
,
powoduj
ą
cych straty, w szczególno
ś
ci wyst
ą
pienia u
pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych
w wyniku zagro
ż
e
ń
zawodowych wyst
ę
puj
ą
cych w
ś
rodowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy”
Ryzyko związane z zagrożeniami w systemie człowiek-obiekt
techniczny-środowisko w zależności od rodzaju start
Ź
ródło: Nauka o pracy – bezpiecze
ń
stwo, higiena i ergonomia. CIOP 2006
Proces oceny ryzyka zawodowego
analiza ryzyka:
zebranie potrzebnych informacji
identyfikacja zagro
ż
e
ń
oszacowanie zwi
ą
zanego z nimi ryzyka
wła
ś
ciwa ocena ryzyka – podj
ę
cie decyzji
o mo
ż
liwo
ś
ci jego przyj
ę
cia lub odrzuceniu
ryzyko akceptowalne – okresowe
przeprowadzanie oceny ryzyka zawodowego
ryzyko nieakceptowalne – opracowani planu
działa
ń
koryguj
ą
cych i zapobiegawczych
Oszacowanie ryzyka zawodowego związanego
ze zidentyfikowanym zagrożeniem
polega na ustaleniu prawdopodobie
ń
stwa wyst
ą
pienia zdarzenia
niepo
żą
danego i wielko
ś
ci strat
prawdopodobie
ń
stwo wyst
ą
pienia zdarze
ń
niepo
żą
danych okre
ś
la si
ę
na
podstawie danych statystycznych lub analizy modeli systemów
wielko
ść
strat (w odniesieniu do człowieka s
ą
to szkodliwe skutki zdrowotne)
szacuje si
ę
na podstawie analizy wypadków i zdarze
ń
prawie wypadkowych
(dla zagro
ż
e
ń
powodowanych czynnikami niebezpiecznymi) albo na
podstawie wyników bada
ń
eksperymentalnych lub danych
epidemiologicznych (dla czynników szkodliwych i uci
ąż
liwych)
do oszacowania ryzyka mo
ż
na si
ę
tak
ż
e posłu
ż
y
ć
ocenami ekspertów
oszacowania zawsze s
ą
obarczone niepewno
ś
ci
ą
zwi
ą
zan
ą
przede
wszystkim z przypadkowym charakterem zdarze
ń
i sposobem
wyznaczania szkodliwych nast
ę
pstw zagro
ż
e
ń
dla zdrowia człowieka
do szacowania ryzyka zawodowego stosuje si
ę
na ogół wska
ź
niki
opisuj
ą
ce w sposób ogólny zakres prawdopodobie
ń
stwa wyst
ą
pienia
oraz wielko
ść
strat
Metody oceny ryzyka zawodowego
macierzowe:
metoda trójstopniowa
metoda pi
ę
ciostopniowa
metoda PHA (Preliminary Hazard Analysis)
wska
ź
nikowe:
Risk Score
kalkulatory ryzyka (nomogram)
termometr ryzyka
Oszacowanie ryzyka zawodowego w skali
trójstopniowej wg PN-N-18002
Ź
ródło: Nauka o pracy – bezpiecze
ń
stwo, higiena i ergonomia. CIOP 2006
Ciężkość szkodliwych następstw zagrożenia
i prawdopodobieństwo ich wystąpienia
nast
ę
pstwa o małej szkodliwo
ś
ci – urazy i choroby, które nie
powoduj
ą
długotrwałych dolegliwo
ś
ci
nast
ę
pstwa o
ś
redniej szkodliwo
ś
ci – urazy i choroby, które
powoduj
ą
niewielkie, ale długotrwałe lub nawracaj
ą
ce okresowo
dolegliwo
ś
ci, i s
ą
zwi
ą
zane z krótkimi okresami absencji
nast
ę
pstwa o du
ż
ej szkodliwo
ś
ci – urazy i choroby, które
powoduj
ą
ci
ęż
kie i stałe dolegliwo
ś
ci i/lub
ś
mier
ć
mało prawdopodobne – s
ą
to te nast
ę
pstwa zagro
ż
e
ń
, które nie
powinny wyst
ą
pi
ć
podczas całego okresu aktywno
ś
ci zawodowej
pracownika
prawdopodobne – s
ą
to te nast
ę
pstwa zagro
ż
e
ń
, które mog
ą
wyst
ą
pi
ć
nie wi
ę
cej ni
ż
kilkakrotnie podczas okresu aktywno
ś
ci
zawodowej pracownika
wysoce prawdopodobne – s
ą
to te nast
ę
pstwa zagro
ż
e
ń
, które
mog
ą
wyst
ą
pi
ć
wielokrotnie podczas okresu aktywno
ś
ci
zawodowej pracownika
Wyznaczanie dopuszczalności ryzyka zawodowego/
ocena ryzyka zawodowego
podj
ę
cie decyzji o zaakceptowaniu ryzyka lub konieczno
ś
ci jego
zmniejszenia
podstawowym kryterium dopuszczalno
ś
ci ryzyka zawodowego
s
ą
wymagania zawarte w przepisach prawa - okre
ś
laj
ą
poziomy
ryzyka dopuszczalnego, ustalane z uwzgl
ę
dnieniem wielu
ró
ż
nych czynników, z których za najistotniejsze mo
ż
na uzna
ć
wzgl
ę
dy ekonomiczne oraz społeczne spostrzeganie ryzyka
ryzyko zawodowe mo
ż
e by
ć
spostrzegane w ró
ż
ny sposób, przy
czym nie zawsze decyduj
ą
o tym oceny obiektywne
na sposób spostrzegania ryzyka zawodowego ma równie
ż
niew
ą
tpliwy wpływ znajomo
ść
analizowanego obiektu i
zrozumienie jego funkcjonowania, a tak
ż
e zaanga
ż
owanie w
proces zarz
ą
dzania ryzykiem i przekonanie o skuteczno
ś
ci lub
nieskuteczno
ś
ci stosowanych
ś
rodków ochrony
Przykłady działań podejmowanych
w wyniku oceny ryzyka
Ź
ródło: Nauka o pracy – bezpiecze
ń
stwo, higiena i ergonomia. CIOP 2006
Metody analizy ryzyka
metoda stosowana do identyfikowania zagro
ż
e
ń
,
z którymi to ryzyko jest zwi
ą
zane
istnieje wiele metod, z których wi
ę
kszo
ść
odnosi si
ę
do analizy ryzyka zwi
ą
zanego z bezpiecze
ń
stwem
eksploatacji obiektów technicznych.
sposób przeprowadzania identyfikacji zagro
ż
e
ń
zale
ż
y przede wszystkim od celu analizy i rodzaju
analizowanego obiektu
do analizy ryzyka zwi
ą
zanego z eksploatacj
ą
obiektów technicznych stosuje si
ę
metody o
wi
ę
kszym stopniu sformalizowania ni
ż
do analizy
ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy
Metody analizy ryzyka zawodowego związanego
z eksploatacją obiektów technicznych
wyró
ż
nia si
ę
metody:
indukcyjne:
analiz
ę
rozpoczyna si
ę
od ustalenia czynników zagra
ż
aj
ą
cych i przewiduje si
ę
zwi
ą
zane z nimi zagro
ż
enia i ryzyko
stosowane do wi
ę
kszo
ś
ci analiz ryzyka
z reguły prostsze w zastosowaniu
dedukcyjne – analizy te prowadz
ą
do ustalenia czynników powoduj
ą
cych
zagro
ż
enia, których istnienie jest oczywiste lub zostało wykryte innymi
metodami
wybrane metody indukcyjne:
analiza bezpiecze
ń
stwa pracy (Job Safety Analysis)
metoda „Co-je
ś
li” (What-if Analysis)
HAZOP (Hazard and Opreability Studies)
FMEA (Failure Modes & Effects Analysis)
metoda drzewa zdarze
ń
(Event Tree Analysis - ETA)
metody dedukcyjne:
metoda drzewa niesprawno
ś
ci (Fault Tree Analysis - FTA)
inny podział metod:
ilo
ś
ciowe - metoda umo
ż
liwia wyznaczenie prawdopodobie
ń
stwa
wyst
ą
pienia zdarzenia niepo
żą
danego
jako
ś
ciowe - wynik oceny jest przedstawiany jako
ś
ciowo
niektóre z metod (np. metoda drzewa niesprawno
ś
ci, metoda
drzewa zdarze
ń
) mog
ą
by
ć
w ró
ż
nych zastosowaniach metodami
jako
ś
ciowymi lub ilo
ś
ciowymi
post
ę
powanie przy wyborze metody analizy – nale
ż
y upewni
ć
si
ę
,
ż
e:
jest ona odpowiednia dla analizowanego obiektu, procesu lub
stanowiska i
ż
e dost
ę
pne s
ą
informacje niezb
ę
dne do
przeprowadzenia analizy
analiz
ę
mo
ż
na przeprowadzi
ć
w okre
ś
lonym czasie
dost
ę
pne s
ą
odpowiednie zasoby niezb
ę
dne do jej
przeprowadzenia
Metody analizy ryzyka zawodowego związanego
z eksploatacją obiektów technicznych
Zastosowanie wybranych metod analizy
ryzyka
metoda „Co-je
ś
li” (What-if Analysis)
mało sformalizowana
przyczyny i warunki powstawania zagro
ż
e
ń
s
ą
ustalane w trakcie „burzy mózgów” zespołu
oceniaj
ą
cego”
zadawane s
ą
pytania „Co si
ę
zdarzy, je
ś
li......?” i w oparciu o nie przewidywane s
ą
mo
ż
liwe
zakłócenia i ich konsekwencje
daje dobre rezultaty, je
ż
eli analizowany obiekt lub proces jest stosunkowo prosty i niezmienny w
czasie
metoda HAZOP (Hazard and Opreability Studies)
cz
ę
sto stosowana do analiz ryzyka zawodowego zwi
ą
zanego z obsługiwaniem procesów
chemicznych
polega na systematycznej analizie mo
ż
liwych odchyle
ń
od zamierzonego przebiegu procesu
rozpatrywany proces dzieli si
ę
na jednostki funkcjonalne (mog
ą
to by
ć
pojedyncze zbiorniki, zawory
ł
ą
cz
ą
ce itp.), które s
ą
analizowane oddzielnie; okre
ś
la si
ę
sposób funkcjonowania ka
ż
dej z nich i
ustala parametry (np. temperatur
ę
, przepływ, ci
ś
nienie, czas itp.)
przy ustalaniu odchyle
ń
od zaplanowanego sposobu funkcjonowania u
ż
ywa si
ę
zestawu słów
kluczowych (takich jak: brak, wi
ę
cej, mniej, lepiej, w cz
ęś
ci, odwrotnie, inaczej), zestawiaj
ą
c je z
parametrami
dla odchyle
ń
, które mog
ą
zaistnie
ć
w rzeczywisto
ś
ci, ustala si
ę
mo
ż
liwe przyczyny ich powstania
Zastosowanie wybranych metod analizy
ryzyka c.d.
metoda FMEA
do analizy ryzyka zawi
ą
zanego z eksploatacj
ą
zło
ż
onych
obiektów technicznych
mo
ż
e by
ć
stosowana na ró
ż
nych poziomach
szczegółowo
ś
ci, pocz
ą
wszy od pojedynczych elementów, a
sko
ń
czywszy na całych obiektach
obiekt dzieli si
ę
na elementy lub zespoły i sporz
ą
dza jego
schemat blokowy – ka
ż
dy z elementów lub zespołów jest
analizowany oddzielnie
do analizy stosuje si
ę
pytanie: „W jaki sposób element
mo
ż
e si
ę
uszkodzi
ć
?”, okre
ś
la si
ę
przewidywane rodzaje
jego uszkodze
ń
nast
ę
pnie ustala si
ę
, jakie s
ą
przyczyny i bezpo
ś
rednie
oraz po
ś
rednie skutki tych uszkodze
ń
oraz zwi
ą
zane z nimi
ryzyko
Identyfikowanie zagrożeń na stanowiskach
pracy
ź
ródłem zagro
ż
e
ń
na stanowiskach pracy s
ą
czynniki ryzyka:
czynniki szkodliwe, których oddziaływanie mo
ż
e powodowa
ć
stopniowe
pogorszenie stanu zdrowia (choroby zawodowe)
czynniki niebezpieczne, które s
ą
przyczyn
ą
natychmiastowego
pogorszenia stanu zdrowia
czynniki uci
ąż
liwe, mog
ą
ce utrudnia
ć
prac
ę
lub obni
ż
a
ć
zdolno
ść
do jej
wykonywania, nie powoduj
ą
c jednak trwałego pogorszenia stanu
zdrowia człowieka
czynniki dzieli si
ę
na:
fizyczne, takie jak wibracje, hałas, promieniowanie itp.; w
ś
ród czynników
fizycznych cz
ę
sto osobno wymienia si
ę
czynniki mechaniczne
chemiczne
psychofizyczne, do których nale
żą
na przykład obci
ąż
enie fizyczne
(statyczne lub dynamiczne), stres
biologiczne, jak np. bakterie i wirusy
Identyfikowanie zagrożeń na stanowiskach
pracy
identyfikacja zagro
ż
e
ń
na stanowisku pracy polega na ustaleniu:
jakie czynniki szkodliwe, niebezpieczne i uci
ąż
liwe, które mog
ą
stanowi
ć
ź
ródło zagro
ż
enia, wyst
ę
puj
ą
na stanowisku pracy
kto i w jaki sposób jest nara
ż
ony na oddziaływanie tych czynników
identyfikacja mo
ż
ne by
ć
prowadzona z wykorzystaniem otwartych
list kontrolnych, np. w formie zestawienia czynników szkodliwych,
niebezpiecznych i uci
ąż
liwych, sporz
ą
dzonego na podstawie
przepisów i norm – na li
ś
cie zaznacza si
ę
te czynniki, które
wyst
ę
puj
ą
na analizowanym stanowisku
mo
ż
na równie
ż
stosowa
ć
metod
ę
analizy bezpiecze
ń
stwa pracy -
polega ona na systematycznym badaniu kolejnych czynno
ś
ci
wykonywanych na stanowisku
po zidentyfikowaniu czynników okre
ś
la si
ę
nara
ż
enie pracowników
na ich działanie – poziom nara
ż
enia decyduje o ocenie ryzyka
zawodowego
Rola oceny ryzyka zawodowego w procesie zarządzania
bezpieczeństwem i higieną pracy
ocena ryzyka zawodowego:
podstawowy sposób aktywnego monitorowania
ś
rodowiska pracy
umo
ż
liwia wyeliminowanie b
ą
d
ź
ograniczenie zagro
ż
e
ń
, zanim jeszcze
wyst
ą
pi
ą
ich negatywne nast
ę
pstwa
w systemie zarz
ą
dzania bhp dostarcza informacji niezb
ę
dnych do
podejmowania decyzji dotycz
ą
cych działa
ń
zapobiegawczych lub
koryguj
ą
cych
ocena powinna by
ć
przeprowadzana okresowo (w celu aktualizacji), z
cz
ę
stotliwo
ś
ci
ą
zale
ż
n
ą
od potrzeb organizacji, która jest
uwarunkowana przede wszystkim wymaganiami obowi
ą
zuj
ą
cych
przepisów oraz rodzajem wyst
ę
puj
ą
cych zagro
ż
e
ń
ocen
ę
ryzyka powinno przeprowadza
ć
si
ę
równie
ż
:
na etapie projektowania nowych działa
ń
, wyrobów i usług
po wprowadzeniu nowych działa
ń
, wyrobów i usług
przed wprowadzeniem zmian w działaniach, wyrobach i usługach
po wprowadzeniu tych zmian
Rola oceny ryzyka zawodowego w procesie
zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy
wykorzystanie wyników oceny ryzyka do planowania działa
ń
zapobiegawczych i koryguj
ą
cych, realizacja i sprawdzanie skuteczno
ś
ci
tych działa
ń
powinny prowadzi
ć
do stałej poprawy warunków pracy
istotn
ą
rol
ę
odgrywa sposób prowadzenia oceny ryzyka zawodowego:
prowadzona przy współudziale pracowników, przyczyni si
ę
do zwi
ę
kszenia ich
zaanga
ż
owania w rozwi
ą
zywanie problemów bhp
zasad
ą
jest,
ż
e ka
ż
dy pracownik - w mniejszym lub wi
ę
kszym stopniu - powinien
uczestniczy
ć
w ocenie ryzyka zawodowego na swoim stanowisku pracy
pracownicy mog
ą
by
ć
powoływani na członków zespołów oceniaj
ą
cych lub
tylko udziela
ć
informacji o wyst
ę
puj
ą
cych na stanowisku zagro
ż
eniach i
sposobie, w jaki te zagro
ż
enia spostrzegaj
ą
:
nale
ż
y konsultowa
ć
z nimi plany działa
ń
zapobiegawczych i koryguj
ą
cych
opracowywane w wyniku oceny
wpływa to pozytywnie na postawy i zachowania pracowników, zwi
ę
ksza ich
wiedz
ę
o zagro
ż
eniach i
ś
wiadomo
ść
potrzeby podejmowania działa
ń
niezb
ę
dnych do ograniczania ryzyka, a tym samym wpływa na zwi
ę
kszenie
skuteczno
ś
ci zarz
ą
dzania bhp
Zarządzanie bezpieczeństwem i higieną
pracy
w literaturze wyst
ę
puj
ą
ró
ż
ne definicje systemu zarz
ą
dzania BHP
system zarz
ą
dzania przedsi
ę
biorstwem – kompozycja, o ró
ż
nym
stopniu zło
ż
ono
ś
ci, zasobów, personelu, polityki i procedur, której
składniki współdziałaj
ą
ze sob
ą
w zorganizowany sposób w celu
zapewnienia realizacji okre
ś
lonych zada
ń
lub osi
ą
gni
ę
cia czy
utrzymania okre
ś
lonego stanu
system zarz
ą
dzania bezpiecze
ń
stwem i higien
ą
pracy – cz
ęść
ogólnego systemu zarz
ą
dzania, która obejmuje struktur
ę
organizacyjn
ą
,
planowanie, odpowiedzialno
ś
ci, zasady post
ę
powania, procedury,
procesy i zasoby potrzebne do opracowania, wdra
ż
ania, realizowania,
przegl
ą
du i utrzymywania polityki bezpiecze
ń
stwa i higieny pracy
system zarz
ą
dzania bhp jest cz
ęś
ci
ą
ogólnego systemu zarz
ą
dzania
organizacj
ą
rozwój i promocja koncepcji systemowego zarz
ą
dzania bhp w Polsce
s
ą
popierane przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej i PIP
Hierarchia poziomów zarządzania
bezpieczeństwem i higieną pracy
Ź
ródło: Nauka o pracy – bezpiecze
ń
stwo, higiena i ergonomia. CIOP 2006
Zarządzanie bezpieczeństwem i higieną
pracy
„tradycyjne” podej
ś
cie do zarz
ą
dzania bhp –
odpowiadaj
ą
ce poziomom I i II
podej
ś
cie „systemowe” – odpowiadaj
ą
ce
poziomom III i IV – jest zwi
ą
zane z
wdro
ż
eniem w przedsi
ę
biorstwie wyra
ź
nie
okre
ś
lonego systemu zarz
ą
dzania zasobami,
działaniami i procesami ukierunkowanymi na
popraw
ę
stanu bhp
Normalizacja systemów zarządzania bezpieczeństwem
i higieną pracy za granicą
norma BS 8800 opublikowana przez Brytyjsk
ą
Organizacj
ę
Normalizacyjn
ą
BSI w 1996 r. - pierwsza
ustanowiona na
ś
wiecie norma krajowa odnosz
ą
ca si
ę
do systemu zarz
ą
dzania BHP
inne kraje, które opracowały podobne normy to:
Holandia (norma NPR 5001), Australia (opracowana
przez australijsko-nowozelandzki komitet techniczny
norma AS/NZS 4804-1997) - dokumenty maj
ą
charakter
wytycznych, nie mog
ą
stanowi
ć
podstawy do
prowadzenia certyfikacji systemu zarz
ą
dzania BHP
w innych wysoko rozwini
ę
tych krajach systemowe
podej
ś
cie do zarz
ą
dzania bhp oparte jest na podstawie
postanowie
ń
przepisów prawa krajowego (np. Stany
Zjednoczone, kraje skandynawskie, Japonia)
Normalizacja systemów zarządzania bezpieczeństwem
i higieną pracy za granicą
w krajach skandynawskich SZ BHP s
ą
wdra
ż
ane w
przedsi
ę
biorstwach w formie obligatoryjnych systemów
tzw. wewn
ę
trznego sterowania
ś
rodowiskiem pracy
(internal control):
w Norwegii wytyczne do wdra
ż
ania tych systemów ustanowiono na
mocy dekretu królewskiego; dodatkowo przedsi
ę
biorstwa mog
ą
wykorzystywa
ć
opracowany przez Norweski Komitet Normalizacyjny
dokument zawieraj
ą
cy wytyczne do wdro
ż
enia SZ BHP zintegrowanego
w pełni z systemami zarz
ą
dzania jako
ś
ci
ą
i systemami zarz
ą
dzania
ś
rodowiskowego
w Szwecji na mocy rozporz
ą
dzenia Pa
ń
stwowej Rady Ochrony Pracy;
wymienione wytyczne zawieraj
ą
wiele elementów SZ BHP zgodnych z
podej
ś
ciem do zarz
ą
dzania wynikaj
ą
cym z norm ISO serii 9000 i 14000
Normalizacja systemów zarządzania bezpieczeństwem
i higieną pracy za granicą cd.
w Stanach Zjednoczonych od kilkunastu lat funkcjonuje system tzw.
dobrowolnych programów ochrony pracy (Voluntary Protection
Programs - VPP), nadzorowany przez ameryka
ń
sk
ą
inspekcj
ę
pracy
OSHA (Occupational Safety and Health Administration)
w Japonii wytyczne do SZ BHP wprowadzono na mocy
rozporz
ą
dzenia ministra pracy
w Niemczech wytyczne do wdra
ż
ania SZ BHP s
ą
ustanawiane na
poziomie krajów zwi
ą
zkowych (landów), np. program ASCA
zainicjowany w 1993 r. przez Ministerstwo Hesji ds. Społecznych,
Zatrudnienia i Kobiet, czy ustanowione w 1997 r. przez Bawarskie
Ministerstwo Pracy, Spraw Społecznych, Rodziny, Kobiet i Zdrowia
wytyczne projektowania, wdra
ż
ania i integracji SZ BHP w
przedsi
ę
biorstwach
Mi
ę
dzynarodowa Organizacja Pracy ILO podj
ę
ła inicjatyw
ę
opracowania mi
ę
dzynarodowych wytycznych do projektowania i
wdra
ż
ania SZ BHP
Normalizacja systemów zarządzania bezpieczeństwem
i higieną pracy za granicą cd.
brak mi
ę
dzynarodowej normy dotycz
ą
cej SZ BHP skłonił do działa
ń
normalizacyjnych niektóre prywatne firmy konsultingowe i certyfikuj
ą
ce,
działaj
ą
ce w skali mi
ę
dzynarodowej i specjalizuj
ą
ce si
ę
dot
ą
d w systemach
zarz
ą
dzania jako
ś
ci
ą
i zarz
ą
dzania
ś
rodowiskowego:
ISA 2000 stosowany przez SGS
SafetyCert stosowany przez Bureau Veritas
norma SA 8000 - dokument dotycz
ą
cy SZ BHP, zawieraj
ą
cy wymagania z
zakresu odpowiedzialno
ś
ci przed społecze
ń
stwem (social accountability);
norma została opracowana przez prywatn
ą
organizacj
ę
CEPAA (Council on
Economic Priorities Accreditation Agency) - specjalnie utworzon
ą
do
opracowania tej normy i akredytowania jednostek prowadz
ą
cych
certyfikacj
ę
przedsi
ę
biorstw na podstawie tzw. „auditów etycznych”
1999 r. – 14 ró
ż
nych instytucji certyfikuj
ą
cych i normalizacyjnych oraz firm
konsultingowych, reprezentuj
ą
cych ró
ż
ne kraje i mi
ę
dzynarodowe systemy
certyfikacji utworzyło konsorcjum pod przewodnictwem BSI (British
Standard Institution), którego celem było stworzenie serii
mi
ę
dzynarodowych dokumentów normatywnych OHSAS (Occupational
Health and Safety Assessment Scheme) zawieraj
ą
cych wymagania i
wytyczne do SZ BHP (opracowano pierwszy dokument z tej serii - OHSAS
18001:1999)
Normalizacja systemów zarządzania bezpieczeństwem
i higieną pracy w Polsce
potrzeb
ę
okre
ś
lenia i znormalizowania zasad SZ BHP zacz
ę
to
dostrzega
ć
w polskich przedsi
ę
biorstwach od 1995 r. w zwi
ą
zku z
upowszechnieniem koncepcji SZJ (wg ISO serii 9000) i zarz
ą
dzania
ś
rodowiskowego (wg norm ISO serii 14000)
przedsi
ę
biorstwa najbardziej zainteresowane wdro
ż
eniem SZ BHP,
podj
ę
ły odpowiednie działania bez oczekiwania na opracowanie i
ustanowienie odpowiedniej normy polskiej lub mi
ę
dzynarodowej:
Huta "Cz
ę
stochowa” - opracowano i ustanowiono własn
ą
norm
ę
zakładow
ą
dotycz
ą
c
ą
SZ BHP, a nast
ę
pnie podj
ę
to działania w celu
wdro
ż
enia systemu zgodnego z t
ą
norm
ą
inne przedsi
ę
biorstwa podj
ę
ły próby wdro
ż
enia SZ BHP na podstawie
normy BS 8800
jeszcze inne podj
ę
ły wst
ę
pne próby wdro
ż
enia SZ BHP na podstawie
listy kontrolnej ISRS w ramach programu EVISA realizowanego w latach
1997-98 przez Pa
ń
stwow
ą
Inspekcj
ę
Pracy i Det Norske Veritas
w odpowiedzi na zapotrzebowanie przedsi
ę
biorstw do ujednolicenia
rozwi
ą
za
ń
SZ BHP Centralny Instytut Ochrony Pracy (CIOP)
wyst
ą
pił do Polskiego Komitetu Normalizacyjnego (PKN) z
wnioskiem o powołanie Normalizacyjnej Komisji Problemowej (NKP)
ds. Zarz
ą
dzania Bezpiecze
ń
stwem i Higien
ą
Pracy
w wyniku działalno
ś
ci NKP nr 276 w dniu 15 lipca 1999 r.
ustanowiono pierwsz
ą
polsk
ą
norm
ę
PN-N-18001 okre
ś
laj
ą
c
ą
specyfikacje do systemu zarz
ą
dzania BHP
PN-N-18002 – druga norma opracowana przez NKP; zawiera
ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego i została
ustanowiona w dniu 11 stycznia 2000 r.
PN-N-18004 – kolejna norma z tej serii, zawiera wytyczne do
praktycznego wdra
ż
ania w przedsi
ę
biorstwach systemów
zarz
ą
dzania BHP i jest norm
ą
wspieraj
ą
c
ą
wymagania zawarte w
normie PN-N-1800
Normalizacja systemów zarządzania bezpieczeństwem
i higieną pracy w Polsce
Koncepcja systemowego zarządzania bezpieczeństwem
i higieną pracy według normy PN-N-18001
norma PN-N-18001 zawiera specyfikacje, które mog
ą
by
ć
wykorzystane przez ró
ż
ne organizacje do zaprojektowania i
wdro
ż
enia SZ BHP z uwzgl
ę
dnieniem przepisów polskiego prawa i
innych wymaga
ń
dotycz
ą
cych tej dziedziny
model SZ BHP przedstawiony w normie oparty jest na cyklu
ci
ą
głego doskonalenia („cykl Deminga”); zbli
ż
ony do modeli
przyj
ę
tych w normie brytyjskiej BS 8800, australijsko-
nowozelandzkiej AS/NZS 4804 oraz w ISO 14001 dotycz
ą
cej
systemów zarz
ą
dzania
ś
rodowiskowego
struktura wymaga
ń
zawartych w normie PN-N-18001 jest zbli
ż
ona
do struktury wymaga
ń
w normie ISO 14001
polityka bhp powinna by
ć
udokumentowana i ogłoszona wszystkim
członkom organizacji na wszystkich szczeblach zarz
ą
dzania
organizacja powinna ustanowi
ć
i utrzymywa
ć
udokumentowane cele
ogólne i szczegółowe dotycz
ą
ce bhp dla wszystkich poziomów
zarz
ą
dzania wewn
ą
trz organizacji. Cele te powinny by
ć
wyra
ż
ane
ilo
ś
ciowo, je
ś
li tylko jest to mo
ż
liwe
sprawdzanie funkcjonowania SZ BHP jest realizowane przez
monitorowanie bezpiecze
ń
stwa i higieny pracy i auditowanie SZ
BHP
niezgodno
ś
ci wykryte podczas monitorowania i auditowania w
ramach SZ BHP powinny inicjowa
ć
wykonanie odpowiednich
działa
ń
koryguj
ą
cych lub zapobiegawczych
elementem wie
ń
cz
ą
cym funkcjonowanie SZ BHP jest przegl
ą
d
okresowy systemu wykonywany przez najwy
ż
sze kierownictwo
organizacji
Koncepcja systemowego zarządzania bezpieczeństwem
i higieną pracy według normy PN-N-18001
System zarządzania BHP
Ź
ródło: Nauka o pracy – bezpiecze
ń
stwo, higiena i ergonomia. CIOP 2006
Perspektywy dalszego rozwoju koncepcji systemowego
zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy
na podstawie obserwacji trendów w zarz
ą
dzaniu bhp wyst
ę
puj
ą
cych
w krajach UE oraz w innych rozwini
ę
tych gospodarczo krajach
ś
wiata, przewiduje si
ę
,
ż
e rozwój koncepcji zarz
ą
dzania BHP w
Polsce b
ę
dzie przebiegał w dwóch obszarach:
integracja SZ BHP z systemami zarz
ą
dzania jako
ś
ci
ą
(ISO 9000) i
systemami zarz
ą
dzania
ś
rodowiskowego (ISO 14000)
doskonalenie zarz
ą
dzania BHP w przedsi
ę
biorstwach z zastosowaniem
podej
ś
cia Total Quality Management (TQM)