BHP i ochrona środowiska

– wykład 6

Zakres wykładu

ocena ryzyka zawodowego

systemy zarz

ą

dzania bhp

Ryzyko

ryzyko towarzyszy ka

ż

dej działalno

ś

ci człowieka, wi

ąż

e si

ę

z mo

ż

liwo

ś

ci

ą

poniesienia straty i jest konsekwencj

ą

wyst

ę

powania

zagro

ż

e

ń

w

ś

rodowisku pracy wi

ąż

e si

ę

z zagro

ż

eniami powstaj

ą

cymi

w systemie człowiek-obiekt techniczny-

ś

rodowisko

okre

ś

la cz

ę

sto

ść

lub prawdopodobie

ń

stwo wyst

ą

pienia okre

ś

lonego

zdarzenia niepo

żą

danego oraz konsekwencje zwi

ą

zane z tym

zdarzeniem

„Ryzyko jest kombinacj

ą

prawdopodobie

ń

stwa lub cz

ę

sto

ś

ci

wyst

ę

powania okre

ś

lonych zagro

ż

e

ń

i wielko

ś

ci strat, które one

mog

ą

spowodowa

ć

. Jest wi

ę

c miar

ą

prawdopodobie

ń

stwa

wyst

ą

pienia zdarzenia niepo

żą

danego i jego skutków.” (BS 4778)

„Ryzyko jest kombinacj

ą

cz

ę

sto

ś

ci lub prawdopodobie

ń

stwa

wyst

ą

pienia okre

ś

lonego zdarzenia niebezpiecznego (które mo

ż

e

powodowa

ć

szkod

ę

) i konsekwencji zwi

ą

zanych z tym zdarzeniem.”

(prPN-IEC 300-3-9)

Ryzyko zawodowe

okre

ś

la prawdopodobie

ń

stwo wyst

ą

pienia

szkodliwych dla zdrowia nast

ę

pstw zagro

ż

e

ń

zwi

ą

zanych z procesem pracy (urazów,

zachorowa

ń

) z uwzgl

ę

dnieniem ich ci

ęż

ko

ś

ci

wg PN-N-18002 zdefiniowane jako
„prawdopodobie

ń

stwo wyst

ą

pienia niepo

żą

danych

zdarze

ń

zwi

ą

zanych z wykonywan

ą

prac

ą

,

powoduj

ą

cych straty, w szczególno

ś

ci wyst

ą

pienia u

pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych
w wyniku zagro

ż

e

ń

zawodowych wyst

ę

puj

ą

cych w

ś

rodowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy”

Ryzyko związane z zagrożeniami w systemie człowiek-obiekt

techniczny-środowisko w zależności od rodzaju start

Ź

ródło: Nauka o pracy – bezpiecze

ń

stwo, higiena i ergonomia. CIOP 2006

Proces oceny ryzyka zawodowego

analiza ryzyka:

zebranie potrzebnych informacji

identyfikacja zagro

ż

e

ń

oszacowanie zwi

ą

zanego z nimi ryzyka

wła

ś

ciwa ocena ryzyka – podj

ę

cie decyzji

o mo

ż

liwo

ś

ci jego przyj

ę

cia lub odrzuceniu

ryzyko akceptowalne – okresowe
przeprowadzanie oceny ryzyka zawodowego

ryzyko nieakceptowalne – opracowani planu
działa

ń

koryguj

ą

cych i zapobiegawczych

Oszacowanie ryzyka zawodowego związanego

ze zidentyfikowanym zagrożeniem

polega na ustaleniu prawdopodobie

ń

stwa wyst

ą

pienia zdarzenia

niepo

żą

danego i wielko

ś

ci strat

prawdopodobie

ń

stwo wyst

ą

pienia zdarze

ń

niepo

żą

danych okre

ś

la si

ę

na

podstawie danych statystycznych lub analizy modeli systemów

wielko

ść

strat (w odniesieniu do człowieka s

ą

to szkodliwe skutki zdrowotne)

szacuje si

ę

na podstawie analizy wypadków i zdarze

ń

prawie wypadkowych

(dla zagro

ż

e

ń

powodowanych czynnikami niebezpiecznymi) albo na

podstawie wyników bada

ń

eksperymentalnych lub danych

epidemiologicznych (dla czynników szkodliwych i uci

ąż

liwych)

do oszacowania ryzyka mo

ż

na si

ę

tak

ż

e posłu

ż

y

ć

ocenami ekspertów

oszacowania zawsze s

ą

obarczone niepewno

ś

ci

ą

zwi

ą

zan

ą

przede

wszystkim z przypadkowym charakterem zdarze

ń

i sposobem

wyznaczania szkodliwych nast

ę

pstw zagro

ż

e

ń

dla zdrowia człowieka

do szacowania ryzyka zawodowego stosuje si

ę

na ogół wska

ź

niki

opisuj

ą

ce w sposób ogólny zakres prawdopodobie

ń

stwa wyst

ą

pienia

oraz wielko

ść

strat

Metody oceny ryzyka zawodowego

macierzowe:

metoda trójstopniowa

metoda pi

ę

ciostopniowa

metoda PHA (Preliminary Hazard Analysis)

wska

ź

nikowe:

Risk Score

kalkulatory ryzyka (nomogram)

termometr ryzyka

Oszacowanie ryzyka zawodowego w skali

trójstopniowej wg PN-N-18002

Ź

ródło: Nauka o pracy – bezpiecze

ń

stwo, higiena i ergonomia. CIOP 2006

Ciężkość szkodliwych następstw zagrożenia

i prawdopodobieństwo ich wystąpienia

nast

ę

pstwa o małej szkodliwo

ś

ci – urazy i choroby, które nie

powoduj

ą

długotrwałych dolegliwo

ś

ci

nast

ę

pstwa o

ś

redniej szkodliwo

ś

ci – urazy i choroby, które

powoduj

ą

niewielkie, ale długotrwałe lub nawracaj

ą

ce okresowo

dolegliwo

ś

ci, i s

ą

zwi

ą

zane z krótkimi okresami absencji

nast

ę

pstwa o du

ż

ej szkodliwo

ś

ci – urazy i choroby, które

powoduj

ą

ci

ęż

kie i stałe dolegliwo

ś

ci i/lub

ś

mier

ć

mało prawdopodobne – s

ą

to te nast

ę

pstwa zagro

ż

e

ń

, które nie

powinny wyst

ą

pi

ć

podczas całego okresu aktywno

ś

ci zawodowej

pracownika

prawdopodobne – s

ą

to te nast

ę

pstwa zagro

ż

e

ń

, które mog

ą

wyst

ą

pi

ć

nie wi

ę

cej ni

ż

kilkakrotnie podczas okresu aktywno

ś

ci

zawodowej pracownika

wysoce prawdopodobne – s

ą

to te nast

ę

pstwa zagro

ż

e

ń

, które

mog

ą

wyst

ą

pi

ć

wielokrotnie podczas okresu aktywno

ś

ci

zawodowej pracownika

Wyznaczanie dopuszczalności ryzyka zawodowego/

ocena ryzyka zawodowego

podj

ę

cie decyzji o zaakceptowaniu ryzyka lub konieczno

ś

ci jego

zmniejszenia

podstawowym kryterium dopuszczalno

ś

ci ryzyka zawodowego

s

ą

wymagania zawarte w przepisach prawa - okre

ś

laj

ą

poziomy

ryzyka dopuszczalnego, ustalane z uwzgl

ę

dnieniem wielu

ró

ż

nych czynników, z których za najistotniejsze mo

ż

na uzna

ć

wzgl

ę

dy ekonomiczne oraz społeczne spostrzeganie ryzyka

ryzyko zawodowe mo

ż

e by

ć

spostrzegane w ró

ż

ny sposób, przy

czym nie zawsze decyduj

ą

o tym oceny obiektywne

na sposób spostrzegania ryzyka zawodowego ma równie

ż

niew

ą

tpliwy wpływ znajomo

ść

analizowanego obiektu i

zrozumienie jego funkcjonowania, a tak

ż

e zaanga

ż

owanie w

proces zarz

ą

dzania ryzykiem i przekonanie o skuteczno

ś

ci lub

nieskuteczno

ś

ci stosowanych

ś

rodków ochrony

Przykłady działań podejmowanych

w wyniku oceny ryzyka

Ź

ródło: Nauka o pracy – bezpiecze

ń

stwo, higiena i ergonomia. CIOP 2006

Metody analizy ryzyka

metoda stosowana do identyfikowania zagro

ż

e

ń

,

z którymi to ryzyko jest zwi

ą

zane

istnieje wiele metod, z których wi

ę

kszo

ść

odnosi si

ę

do analizy ryzyka zwi

ą

zanego z bezpiecze

ń

stwem

eksploatacji obiektów technicznych.

sposób przeprowadzania identyfikacji zagro

ż

e

ń

zale

ż

y przede wszystkim od celu analizy i rodzaju

analizowanego obiektu

do analizy ryzyka zwi

ą

zanego z eksploatacj

ą

obiektów technicznych stosuje si

ę

metody o

wi

ę

kszym stopniu sformalizowania ni

ż

do analizy

ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy

Metody analizy ryzyka zawodowego związanego

z eksploatacją obiektów technicznych

wyró

ż

nia si

ę

metody:

indukcyjne:



analiz

ę

rozpoczyna si

ę

od ustalenia czynników zagra

ż

aj

ą

cych i przewiduje si

ę

zwi

ą

zane z nimi zagro

ż

enia i ryzyko



stosowane do wi

ę

kszo

ś

ci analiz ryzyka



z reguły prostsze w zastosowaniu

dedukcyjne – analizy te prowadz

ą

do ustalenia czynników powoduj

ą

cych

zagro

ż

enia, których istnienie jest oczywiste lub zostało wykryte innymi

metodami

wybrane metody indukcyjne:

analiza bezpiecze

ń

stwa pracy (Job Safety Analysis)

metoda „Co-je

ś

li” (What-if Analysis)

HAZOP (Hazard and Opreability Studies)

FMEA (Failure Modes & Effects Analysis)

metoda drzewa zdarze

ń

(Event Tree Analysis - ETA)

metody dedukcyjne:

metoda drzewa niesprawno

ś

ci (Fault Tree Analysis - FTA)

inny podział metod:



ilo

ś

ciowe - metoda umo

ż

liwia wyznaczenie prawdopodobie

ń

stwa

wyst

ą

pienia zdarzenia niepo

żą

danego



jako

ś

ciowe - wynik oceny jest przedstawiany jako

ś

ciowo



niektóre z metod (np. metoda drzewa niesprawno

ś

ci, metoda

drzewa zdarze

ń

) mog

ą

by

ć

w ró

ż

nych zastosowaniach metodami

jako

ś

ciowymi lub ilo

ś

ciowymi

post

ę

powanie przy wyborze metody analizy – nale

ż

y upewni

ć

si

ę

,

ż

e:



jest ona odpowiednia dla analizowanego obiektu, procesu lub
stanowiska i

ż

e dost

ę

pne s

ą

informacje niezb

ę

dne do

przeprowadzenia analizy



analiz

ę

mo

ż

na przeprowadzi

ć

w okre

ś

lonym czasie



dost

ę

pne s

ą

odpowiednie zasoby niezb

ę

dne do jej

przeprowadzenia

Metody analizy ryzyka zawodowego związanego

z eksploatacją obiektów technicznych

Zastosowanie wybranych metod analizy

ryzyka



metoda „Co-je

ś

li” (What-if Analysis)

mało sformalizowana

przyczyny i warunki powstawania zagro

ż

e

ń

s

ą

ustalane w trakcie „burzy mózgów” zespołu

oceniaj

ą

cego”

zadawane s

ą

pytania „Co si

ę

zdarzy, je

ś

li......?” i w oparciu o nie przewidywane s

ą

mo

ż

liwe

zakłócenia i ich konsekwencje

daje dobre rezultaty, je

ż

eli analizowany obiekt lub proces jest stosunkowo prosty i niezmienny w

czasie



metoda HAZOP (Hazard and Opreability Studies)

cz

ę

sto stosowana do analiz ryzyka zawodowego zwi

ą

zanego z obsługiwaniem procesów

chemicznych

polega na systematycznej analizie mo

ż

liwych odchyle

ń

od zamierzonego przebiegu procesu

rozpatrywany proces dzieli si

ę

na jednostki funkcjonalne (mog

ą

to by

ć

pojedyncze zbiorniki, zawory

ł

ą

cz

ą

ce itp.), które s

ą

analizowane oddzielnie; okre

ś

la si

ę

sposób funkcjonowania ka

ż

dej z nich i

ustala parametry (np. temperatur

ę

, przepływ, ci

ś

nienie, czas itp.)

przy ustalaniu odchyle

ń

od zaplanowanego sposobu funkcjonowania u

ż

ywa si

ę

zestawu słów

kluczowych (takich jak: brak, wi

ę

cej, mniej, lepiej, w cz

ęś

ci, odwrotnie, inaczej), zestawiaj

ą

c je z

parametrami

dla odchyle

ń

, które mog

ą

zaistnie

ć

w rzeczywisto

ś

ci, ustala si

ę

mo

ż

liwe przyczyny ich powstania

Zastosowanie wybranych metod analizy

ryzyka c.d.

metoda FMEA



do analizy ryzyka zawi

ą

zanego z eksploatacj

ą

zło

ż

onych

obiektów technicznych



mo

ż

e by

ć

stosowana na ró

ż

nych poziomach

szczegółowo

ś

ci, pocz

ą

wszy od pojedynczych elementów, a

sko

ń

czywszy na całych obiektach



obiekt dzieli si

ę

na elementy lub zespoły i sporz

ą

dza jego

schemat blokowy – ka

ż

dy z elementów lub zespołów jest

analizowany oddzielnie



do analizy stosuje si

ę

pytanie: „W jaki sposób element

mo

ż

e si

ę

uszkodzi

ć

?”, okre

ś

la si

ę

przewidywane rodzaje

jego uszkodze

ń



nast

ę

pnie ustala si

ę

, jakie s

ą

przyczyny i bezpo

ś

rednie

oraz po

ś

rednie skutki tych uszkodze

ń

oraz zwi

ą

zane z nimi

ryzyko

Identyfikowanie zagrożeń na stanowiskach

pracy

ź

ródłem zagro

ż

e

ń

na stanowiskach pracy s

ą

czynniki ryzyka:

czynniki szkodliwe, których oddziaływanie mo

ż

e powodowa

ć

stopniowe

pogorszenie stanu zdrowia (choroby zawodowe)

czynniki niebezpieczne, które s

ą

przyczyn

ą

natychmiastowego

pogorszenia stanu zdrowia

czynniki uci

ąż

liwe, mog

ą

ce utrudnia

ć

prac

ę

lub obni

ż

a

ć

zdolno

ść

do jej

wykonywania, nie powoduj

ą

c jednak trwałego pogorszenia stanu

zdrowia człowieka

czynniki dzieli si

ę

na:

fizyczne, takie jak wibracje, hałas, promieniowanie itp.; w

ś

ród czynników

fizycznych cz

ę

sto osobno wymienia si

ę

czynniki mechaniczne

chemiczne

psychofizyczne, do których nale

żą

na przykład obci

ąż

enie fizyczne

(statyczne lub dynamiczne), stres

biologiczne, jak np. bakterie i wirusy

Identyfikowanie zagrożeń na stanowiskach

pracy

identyfikacja zagro

ż

e

ń

na stanowisku pracy polega na ustaleniu:

jakie czynniki szkodliwe, niebezpieczne i uci

ąż

liwe, które mog

ą

stanowi

ć

ź

ródło zagro

ż

enia, wyst

ę

puj

ą

na stanowisku pracy

kto i w jaki sposób jest nara

ż

ony na oddziaływanie tych czynników

identyfikacja mo

ż

ne by

ć

prowadzona z wykorzystaniem otwartych

list kontrolnych, np. w formie zestawienia czynników szkodliwych,
niebezpiecznych i uci

ąż

liwych, sporz

ą

dzonego na podstawie

przepisów i norm – na li

ś

cie zaznacza si

ę

te czynniki, które

wyst

ę

puj

ą

na analizowanym stanowisku

mo

ż

na równie

ż

stosowa

ć

metod

ę

analizy bezpiecze

ń

stwa pracy -

polega ona na systematycznym badaniu kolejnych czynno

ś

ci

wykonywanych na stanowisku

po zidentyfikowaniu czynników okre

ś

la si

ę

nara

ż

enie pracowników

na ich działanie – poziom nara

ż

enia decyduje o ocenie ryzyka

zawodowego

Rola oceny ryzyka zawodowego w procesie zarządzania

bezpieczeństwem i higieną pracy

ocena ryzyka zawodowego:

podstawowy sposób aktywnego monitorowania

ś

rodowiska pracy

umo

ż

liwia wyeliminowanie b

ą

d

ź

ograniczenie zagro

ż

e

ń

, zanim jeszcze

wyst

ą

pi

ą

ich negatywne nast

ę

pstwa

w systemie zarz

ą

dzania bhp dostarcza informacji niezb

ę

dnych do

podejmowania decyzji dotycz

ą

cych działa

ń

zapobiegawczych lub

koryguj

ą

cych

ocena powinna by

ć

przeprowadzana okresowo (w celu aktualizacji), z

cz

ę

stotliwo

ś

ci

ą

zale

ż

n

ą

od potrzeb organizacji, która jest

uwarunkowana przede wszystkim wymaganiami obowi

ą

zuj

ą

cych

przepisów oraz rodzajem wyst

ę

puj

ą

cych zagro

ż

e

ń

ocen

ę

ryzyka powinno przeprowadza

ć

si

ę

równie

ż

:

na etapie projektowania nowych działa

ń

, wyrobów i usług

po wprowadzeniu nowych działa

ń

, wyrobów i usług

przed wprowadzeniem zmian w działaniach, wyrobach i usługach

po wprowadzeniu tych zmian

Rola oceny ryzyka zawodowego w procesie

zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy

wykorzystanie wyników oceny ryzyka do planowania działa

ń

zapobiegawczych i koryguj

ą

cych, realizacja i sprawdzanie skuteczno

ś

ci

tych działa

ń

powinny prowadzi

ć

do stałej poprawy warunków pracy

istotn

ą

rol

ę

odgrywa sposób prowadzenia oceny ryzyka zawodowego:

prowadzona przy współudziale pracowników, przyczyni si

ę

do zwi

ę

kszenia ich

zaanga

ż

owania w rozwi

ą

zywanie problemów bhp

zasad

ą

jest,

ż

e ka

ż

dy pracownik - w mniejszym lub wi

ę

kszym stopniu - powinien

uczestniczy

ć

w ocenie ryzyka zawodowego na swoim stanowisku pracy

pracownicy mog

ą

by

ć

powoływani na członków zespołów oceniaj

ą

cych lub

tylko udziela

ć

informacji o wyst

ę

puj

ą

cych na stanowisku zagro

ż

eniach i

sposobie, w jaki te zagro

ż

enia spostrzegaj

ą

:

nale

ż

y konsultowa

ć

z nimi plany działa

ń

zapobiegawczych i koryguj

ą

cych

opracowywane w wyniku oceny

wpływa to pozytywnie na postawy i zachowania pracowników, zwi

ę

ksza ich

wiedz

ę

o zagro

ż

eniach i

ś

wiadomo

ść

potrzeby podejmowania działa

ń

niezb

ę

dnych do ograniczania ryzyka, a tym samym wpływa na zwi

ę

kszenie

skuteczno

ś

ci zarz

ą

dzania bhp

Zarządzanie bezpieczeństwem i higieną

pracy

w literaturze wyst

ę

puj

ą

ró

ż

ne definicje systemu zarz

ą

dzania BHP

system zarz

ą

dzania przedsi

ę

biorstwem – kompozycja, o ró

ż

nym

stopniu zło

ż

ono

ś

ci, zasobów, personelu, polityki i procedur, której

składniki współdziałaj

ą

ze sob

ą

w zorganizowany sposób w celu

zapewnienia realizacji okre

ś

lonych zada

ń

lub osi

ą

gni

ę

cia czy

utrzymania okre

ś

lonego stanu

system zarz

ą

dzania bezpiecze

ń

stwem i higien

ą

pracy – cz

ęść

ogólnego systemu zarz

ą

dzania, która obejmuje struktur

ę

organizacyjn

ą

,

planowanie, odpowiedzialno

ś

ci, zasady post

ę

powania, procedury,

procesy i zasoby potrzebne do opracowania, wdra

ż

ania, realizowania,

przegl

ą

du i utrzymywania polityki bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy

system zarz

ą

dzania bhp jest cz

ęś

ci

ą

ogólnego systemu zarz

ą

dzania

organizacj

ą

rozwój i promocja koncepcji systemowego zarz

ą

dzania bhp w Polsce

s

ą

popierane przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej i PIP

Hierarchia poziomów zarządzania

bezpieczeństwem i higieną pracy

Ź

ródło: Nauka o pracy – bezpiecze

ń

stwo, higiena i ergonomia. CIOP 2006

Zarządzanie bezpieczeństwem i higieną

pracy

„tradycyjne” podej

ś

cie do zarz

ą

dzania bhp –

odpowiadaj

ą

ce poziomom I i II

podej

ś

cie „systemowe” – odpowiadaj

ą

ce

poziomom III i IV – jest zwi

ą

zane z

wdro

ż

eniem w przedsi

ę

biorstwie wyra

ź

nie

okre

ś

lonego systemu zarz

ą

dzania zasobami,

działaniami i procesami ukierunkowanymi na
popraw

ę

stanu bhp

Normalizacja systemów zarządzania bezpieczeństwem

i higieną pracy za granicą



norma BS 8800 opublikowana przez Brytyjsk

ą

Organizacj

ę

Normalizacyjn

ą

BSI w 1996 r. - pierwsza

ustanowiona na

ś

wiecie norma krajowa odnosz

ą

ca si

ę

do systemu zarz

ą

dzania BHP



inne kraje, które opracowały podobne normy to:
Holandia (norma NPR 5001), Australia (opracowana
przez australijsko-nowozelandzki komitet techniczny
norma AS/NZS 4804-1997) - dokumenty maj

ą

charakter

wytycznych, nie mog

ą

stanowi

ć

podstawy do

prowadzenia certyfikacji systemu zarz

ą

dzania BHP



w innych wysoko rozwini

ę

tych krajach systemowe

podej

ś

cie do zarz

ą

dzania bhp oparte jest na podstawie

postanowie

ń

przepisów prawa krajowego (np. Stany

Zjednoczone, kraje skandynawskie, Japonia)

Normalizacja systemów zarządzania bezpieczeństwem

i higieną pracy za granicą



w krajach skandynawskich SZ BHP s

ą

wdra

ż

ane w

przedsi

ę

biorstwach w formie obligatoryjnych systemów

tzw. wewn

ę

trznego sterowania

ś

rodowiskiem pracy

(internal control):

w Norwegii wytyczne do wdra

ż

ania tych systemów ustanowiono na

mocy dekretu królewskiego; dodatkowo przedsi

ę

biorstwa mog

ą

wykorzystywa

ć

opracowany przez Norweski Komitet Normalizacyjny

dokument zawieraj

ą

cy wytyczne do wdro

ż

enia SZ BHP zintegrowanego

w pełni z systemami zarz

ą

dzania jako

ś

ci

ą

i systemami zarz

ą

dzania

ś

rodowiskowego

w Szwecji na mocy rozporz

ą

dzenia Pa

ń

stwowej Rady Ochrony Pracy;

wymienione wytyczne zawieraj

ą

wiele elementów SZ BHP zgodnych z

podej

ś

ciem do zarz

ą

dzania wynikaj

ą

cym z norm ISO serii 9000 i 14000

Normalizacja systemów zarządzania bezpieczeństwem

i higieną pracy za granicą cd.

w Stanach Zjednoczonych od kilkunastu lat funkcjonuje system tzw.
dobrowolnych programów ochrony pracy (Voluntary Protection
Programs - VPP), nadzorowany przez ameryka

ń

sk

ą

inspekcj

ę

pracy

OSHA (Occupational Safety and Health Administration)

w Japonii wytyczne do SZ BHP wprowadzono na mocy
rozporz

ą

dzenia ministra pracy

w Niemczech wytyczne do wdra

ż

ania SZ BHP s

ą

ustanawiane na

poziomie krajów zwi

ą

zkowych (landów), np. program ASCA

zainicjowany w 1993 r. przez Ministerstwo Hesji ds. Społecznych,
Zatrudnienia i Kobiet, czy ustanowione w 1997 r. przez Bawarskie
Ministerstwo Pracy, Spraw Społecznych, Rodziny, Kobiet i Zdrowia
wytyczne projektowania, wdra

ż

ania i integracji SZ BHP w

przedsi

ę

biorstwach

Mi

ę

dzynarodowa Organizacja Pracy ILO podj

ę

ła inicjatyw

ę

opracowania mi

ę

dzynarodowych wytycznych do projektowania i

wdra

ż

ania SZ BHP

Normalizacja systemów zarządzania bezpieczeństwem

i higieną pracy za granicą cd.

brak mi

ę

dzynarodowej normy dotycz

ą

cej SZ BHP skłonił do działa

ń

normalizacyjnych niektóre prywatne firmy konsultingowe i certyfikuj

ą

ce,

działaj

ą

ce w skali mi

ę

dzynarodowej i specjalizuj

ą

ce si

ę

dot

ą

d w systemach

zarz

ą

dzania jako

ś

ci

ą

i zarz

ą

dzania

ś

rodowiskowego:

ISA 2000 stosowany przez SGS

SafetyCert stosowany przez Bureau Veritas

norma SA 8000 - dokument dotycz

ą

cy SZ BHP, zawieraj

ą

cy wymagania z

zakresu odpowiedzialno

ś

ci przed społecze

ń

stwem (social accountability);

norma została opracowana przez prywatn

ą

organizacj

ę

CEPAA (Council on

Economic Priorities Accreditation Agency) - specjalnie utworzon

ą

do

opracowania tej normy i akredytowania jednostek prowadz

ą

cych

certyfikacj

ę

przedsi

ę

biorstw na podstawie tzw. „auditów etycznych”

1999 r. – 14 ró

ż

nych instytucji certyfikuj

ą

cych i normalizacyjnych oraz firm

konsultingowych, reprezentuj

ą

cych ró

ż

ne kraje i mi

ę

dzynarodowe systemy

certyfikacji utworzyło konsorcjum pod przewodnictwem BSI (British
Standard Institution), którego celem było stworzenie serii
mi

ę

dzynarodowych dokumentów normatywnych OHSAS (Occupational

Health and Safety Assessment Scheme) zawieraj

ą

cych wymagania i

wytyczne do SZ BHP (opracowano pierwszy dokument z tej serii - OHSAS
18001:1999)

Normalizacja systemów zarządzania bezpieczeństwem

i higieną pracy w Polsce

potrzeb

ę

okre

ś

lenia i znormalizowania zasad SZ BHP zacz

ę

to

dostrzega

ć

w polskich przedsi

ę

biorstwach od 1995 r. w zwi

ą

zku z

upowszechnieniem koncepcji SZJ (wg ISO serii 9000) i zarz

ą

dzania

ś

rodowiskowego (wg norm ISO serii 14000)

przedsi

ę

biorstwa najbardziej zainteresowane wdro

ż

eniem SZ BHP,

podj

ę

ły odpowiednie działania bez oczekiwania na opracowanie i

ustanowienie odpowiedniej normy polskiej lub mi

ę

dzynarodowej:

Huta "Cz

ę

stochowa” - opracowano i ustanowiono własn

ą

norm

ę

zakładow

ą

dotycz

ą

c

ą

SZ BHP, a nast

ę

pnie podj

ę

to działania w celu

wdro

ż

enia systemu zgodnego z t

ą

norm

ą

inne przedsi

ę

biorstwa podj

ę

ły próby wdro

ż

enia SZ BHP na podstawie

normy BS 8800

jeszcze inne podj

ę

ły wst

ę

pne próby wdro

ż

enia SZ BHP na podstawie

listy kontrolnej ISRS w ramach programu EVISA realizowanego w latach
1997-98 przez Pa

ń

stwow

ą

Inspekcj

ę

Pracy i Det Norske Veritas

w odpowiedzi na zapotrzebowanie przedsi

ę

biorstw do ujednolicenia

rozwi

ą

za

ń

SZ BHP Centralny Instytut Ochrony Pracy (CIOP)

wyst

ą

pił do Polskiego Komitetu Normalizacyjnego (PKN) z

wnioskiem o powołanie Normalizacyjnej Komisji Problemowej (NKP)
ds. Zarz

ą

dzania Bezpiecze

ń

stwem i Higien

ą

Pracy

w wyniku działalno

ś

ci NKP nr 276 w dniu 15 lipca 1999 r.

ustanowiono pierwsz

ą

polsk

ą

norm

ę

PN-N-18001 okre

ś

laj

ą

c

ą

specyfikacje do systemu zarz

ą

dzania BHP

PN-N-18002 – druga norma opracowana przez NKP; zawiera
ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego i została
ustanowiona w dniu 11 stycznia 2000 r.

PN-N-18004 – kolejna norma z tej serii, zawiera wytyczne do
praktycznego wdra

ż

ania w przedsi

ę

biorstwach systemów

zarz

ą

dzania BHP i jest norm

ą

wspieraj

ą

c

ą

wymagania zawarte w

normie PN-N-1800

Normalizacja systemów zarządzania bezpieczeństwem

i higieną pracy w Polsce

Koncepcja systemowego zarządzania bezpieczeństwem

i higieną pracy według normy PN-N-18001

norma PN-N-18001 zawiera specyfikacje, które mog

ą

by

ć

wykorzystane przez ró

ż

ne organizacje do zaprojektowania i

wdro

ż

enia SZ BHP z uwzgl

ę

dnieniem przepisów polskiego prawa i

innych wymaga

ń

dotycz

ą

cych tej dziedziny

model SZ BHP przedstawiony w normie oparty jest na cyklu
ci

ą

głego doskonalenia („cykl Deminga”); zbli

ż

ony do modeli

przyj

ę

tych w normie brytyjskiej BS 8800, australijsko-

nowozelandzkiej AS/NZS 4804 oraz w ISO 14001 dotycz

ą

cej

systemów zarz

ą

dzania

ś

rodowiskowego

struktura wymaga

ń

zawartych w normie PN-N-18001 jest zbli

ż

ona

do struktury wymaga

ń

w normie ISO 14001

polityka bhp powinna by

ć

udokumentowana i ogłoszona wszystkim

członkom organizacji na wszystkich szczeblach zarz

ą

dzania

organizacja powinna ustanowi

ć

i utrzymywa

ć

udokumentowane cele

ogólne i szczegółowe dotycz

ą

ce bhp dla wszystkich poziomów

zarz

ą

dzania wewn

ą

trz organizacji. Cele te powinny by

ć

wyra

ż

ane

ilo

ś

ciowo, je

ś

li tylko jest to mo

ż

liwe

sprawdzanie funkcjonowania SZ BHP jest realizowane przez
monitorowanie bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy i auditowanie SZ

BHP

niezgodno

ś

ci wykryte podczas monitorowania i auditowania w

ramach SZ BHP powinny inicjowa

ć

wykonanie odpowiednich

działa

ń

koryguj

ą

cych lub zapobiegawczych

elementem wie

ń

cz

ą

cym funkcjonowanie SZ BHP jest przegl

ą

d

okresowy systemu wykonywany przez najwy

ż

sze kierownictwo

organizacji

Koncepcja systemowego zarządzania bezpieczeństwem

i higieną pracy według normy PN-N-18001

System zarządzania BHP

Ź

ródło: Nauka o pracy – bezpiecze

ń

stwo, higiena i ergonomia. CIOP 2006

Perspektywy dalszego rozwoju koncepcji systemowego
zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy

na podstawie obserwacji trendów w zarz

ą

dzaniu bhp wyst

ę

puj

ą

cych

w krajach UE oraz w innych rozwini

ę

tych gospodarczo krajach

ś

wiata, przewiduje si

ę

,

ż

e rozwój koncepcji zarz

ą

dzania BHP w

Polsce b

ę

dzie przebiegał w dwóch obszarach:

integracja SZ BHP z systemami zarz

ą

dzania jako

ś

ci

ą

(ISO 9000) i

systemami zarz

ą

dzania

ś

rodowiskowego (ISO 14000)

doskonalenie zarz

ą

dzania BHP w przedsi

ę

biorstwach z zastosowaniem

podej

ś

cia Total Quality Management (TQM)