„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ

Maria Molendowska

Stosowanie maszyn, urządzeń i narzędzi kaletniczych
744[01].O1.04

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
dr inż. Marian Grabkowski
dr inż. Jacek Przepiórka



Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Małgorzata Latek



Konsultacja:
mgr inż.. Zdzisław Feldo









Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 744[01].O1.04
„Stosowanie maszyn, urządzeń i narzędzi kaletniczych”, zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu kaletnik 744[01].

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Przykładowe scenariusze zajęć

7

5. Ćwiczenia

11

5.1. Podstawowe pojęcia z mechaniki

11

5.1.1. Ćwiczenia

11

5.2. Wybrane zagadnienia z części maszyn

13

5.2.1. Ćwiczenia

13

5.3 Napęd hydrauliczny, pneumatyczny i elektryczny

16

5.3.1. Ćwiczenia

16

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

19

7. Literatura

29

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie kaletnik 744[01].

W poradniku zamieszczono:

– wymagania wstępne,
– wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć,
– przykładowe scenariusze zajęć,
– propozycje ćwiczeń, które mają na celu wykształcenie u uczniów umiejętności

praktycznych,

– wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki,

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem:
– pokazu z objaśnieniem,
– tekstu przewodniego,
– metody projektów,
– ćwiczeń praktycznych.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel

może posłużyć się zamieszczonym w rozdziale 6 zestawem zadań testowych, zawierającym
różnego rodzaju zadania.

W tym rozdziale podano również:

– plan testu w formie tabelarycznej,
– punktacje zadań,
– propozycje norm wymagań,
– instrukcję dla nauczyciela,
– instrukcję dla ucznia,
– kartę odpowiedzi,
– zestaw zadań testowych.

Jednostka modułowa: „Stosowanie maszyn, urządzeń i narzędzi kaletniczych”, jest

częścią modułu 744[01].O1 Podstawy zawodu, którego struktura jest zilustrowana
schematycznie na stronie 4.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

744[01].O1

Podstawy zawodu

744[01]. O1.04

Stosowanie maszyn, urządzeń

i narzędzi kaletniczych

744[01]. O1.03

Sporządzanie rysunków technicznych

i odręcznych

744[01]. O1.02

Charakteryzowanie wyrobów

kaletniczych

744[01].O1.01

Przestrzeganie przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej oraz ochrony

środowiska

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

–

stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony środowiska i ochrony
przeciwpożarowej podczas montażu i demontażu maszyn i urządzeń,

–

korzystać z różnych źródeł informacji,

–

organizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,

–

rozróżniać materiały konstrukcyjne,

–

posługiwać się dokumentacją konstrukcyjną i technologiczną,

–

stosować i zamieniać jednostki układu SI,

–

wykonywać proste obliczenia matematyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

–

wyjaśnić podstawowe pojęcia z zakresu mechaniki: praca, moc, energia, tarcie i jego
rodzaje oraz sprawność maszyn,

–

rozróżnić maszyny i urządzenia stosowane w procesach technologicznych,

–

sklasyfikować maszyny i urządzenia w zależności od budowy, zasady działania
i zastosowania praktycznego,

–

rozróżnić części maszyn,

–

wyjaśnić budowę i zasadę działania maszyn stosowanych w kaletnictwie,

–

określić podstawowe i specjalne wyposażenie maszyn,

–

rozróżnić parametry techniczne maszyn,

–

określić zastosowanie mechanizmów maszyn,

–

odczytać schematy kinematyczne maszyn,

–

wyjaśnić pojęcia tolerancji i pasowania części maszyn,

–

scharakteryzować typy i rodzaje połączeń, wskazać ich zastosowanie,

–

wyjaśnić działanie łożysk, osi, wałów, sprzęgieł, hamulców i przekładni oraz określić ich
zastosowanie,

–

rozróżnić napędy i sterowanie: hydrauliczne, pneumatyczne i elektryczne,

–

określić rolę zabezpieczeń stosowanych w maszynach i urządzeniach,

–

scharakteryzować instalacje elektryczne oraz wyposażenie przeciwporażeniowe,

–

określić zasady eksploatacji, czyszczenia i bieżącej konserwacji maszyn i urządzeń,

–

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej
dotyczące maszyn i urządzeń kaletniczych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

……………………………………………….

Modułowy program nauczania:

Kaletnik 744 [01]

Moduł:

Podstawy zawodu 744[01].O1

Jednostka modułowa:

„Stosowanie maszyn, urządzeń i narzędzi kaletniczych ”
744[01].O1.04

Temat:

Budowa

i

zasada

działania

napędu

hydraulicznego

wycinarki

elektrohydraulicznej.

Cel ogólny: Ukształtowanie umiejętności zastosowania napędów hydraulicznych i obsługi

wycinarki.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
– określić budowę napędu hydraulicznego,
– scharakteryzować zasadę działania napędu hydraulicznego,
– rozpoznać, nazwać i wskazać główne elementy napędu hydraulicznego,
– opisać zasady eksploatacji napędu hydraulicznego,
– wskazać i określić przyczyny wadliwej pracy napędu,
– wskazać zalety i wady napędu hydraulicznego,
– wskazać zastosowanie napędu hydraulicznego.

Metody nauczania–uczenia się:
– ćwiczenia praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:
– indywidualna lub zespołowa.

Czas: ustala nauczyciel.

Środki dydaktyczne:
– makieta napędu hydraulicznego,
– schemat kinematyczny napędu hydraulicznego,
– wycinarka elektrohydrauliczna,
– wycinaki, kloc,
– skóra miękka.

Przebieg zajęć:
1. Sprawy organizacyjne.
2. Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.
3. Zorganizowanie stanowiska pracy do wykonania ćwiczenia.
4. Realizacja zajęć:

−

Dobranie odzieży ochronnej.

−

Każdy uczeń otrzymuje schemat kinematyczny napędu hydraulicznego.

−

Uczniowie zapoznają się ze schematami.

−

Każdy uczeń podchodzi do makiety, wskazuje, nazywa i wyjaśnia działanie głównych
elementów napędu hydraulicznego.

−

Uczniowie wskazują zastosowanie, wady i zalety napędu hydraulicznego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

−

Uczniowie kolejno uruchamiają wycinarkę elektrohydrauliczną.

−

Nauczyciel nadzoruje pracę uczniów.

5. Po wykonaniu uruchomienia, wykonaniu próby rozkroju, wyłączeniu wycinarki,

uczniowie porządkują stanowisko pracy.

6. Uczniowie dokonują oceny wykonanej pracy. Wskazują swoje mocne i słabe strony przy

próbie rozkroju.

7. Nauczyciel analizuje pracę uczniów i stwierdza czy wykonali ją poprawnie.
8. Uczniowie prezentują wyniki swojej pracy w kolejności wykonywania.
9. Grupa wspólnie z nauczycielem dokonuje oceny prac.

Praca domowa
Przedstaw budowę i zasadę działania napędu pneumatycznego.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
– anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych

umiejętności,

– ustne odpowiedzi i dyskusja z uczniami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

……………………………………………….

Modułowy program nauczania:

Kaletnik 744[01]

Moduł:

Podstawy zawodu 744[01].O1

Jednostka modułowa:

„Stosowanie maszyn, urządzeń i narzędzi kaletniczych ”
744[01].O1.04

Temat:

Rodzaje przekładni występujące w schemacie maszyny szyjącej.

Cel ogólny:

Ukształtowanie umiejętności rozpoznawania przekładni i czytania schematów
kinematycznych.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

rozpoznać rodzaje przekładni,

−

dobrać rodzaj przekładni,

−

określić zastosowanie przekładni,

−

określić budowę przekładni

−

odczytać schematy kinematyczne.

Metody nauczania–uczenia się:
– ćwiczenia praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:
– indywidualna,
– grupowa.

Czas: ustala na bieżąco nauczyciel.

Strategia: uczenie się przez doświadczenie.

Środki dydaktyczne:
– schemat kinematyczny maszyny szyjącej,
– model maszyny szyjącej,
– modele przekładni,
– instrukcja obsługi maszyny szyjącej,
– literatura z rozdziału 7.

Przebieg zajęć:
1. Sprawy organizacyjne.
2. Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.
3. Zorganizowanie stanowiska pracy do wykonania ćwiczenia.
4. Realizacja zajęć:

–

Każdy uczeń otrzymuje schemat kinematyczny maszyny szyjącej.

–

Uczeń zapoznaje się ze schematem.

–

Uczniowie zakładają odzież ochronną.

–

Każdy uczeń zapoznaje się z modelem maszyny szyjącej.

–

Każdy uczeń zapoznaje się z modelami przekładni.

–

Uczniowie zapisują nazwy przekładni występujących w schemacie.

–

Nauczyciel nadzoruje pracę uczniów, udziela wskazówek w razie wystąpienia
problemu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

5. Uczeń wskazuje swoje mocne i słabe strony.
6. Nauczyciel analizuje pracę każdego ucznia i stwierdza czy wykonał ją poprawnie.
7. Uczniowie prezentują wyniki swojej pracy w kolejności wykonywania.
8. Grupa wspólnie z nauczycielem dokonuje oceny pracy.

Praca domowa
Wykorzystując schemat maszyny szyjącej nazwij występujące tam części maszyn.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
– anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych

umiejętności,

– ustne odpowiedzi i dyskusja z uczniami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

5. ĆWICZENIA

5.1. Podstawowe pojęcia z mechaniki

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz energię potencjalną młota o masie 1000 kg, zawieszonego na wysokości 1m.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) dobrać odpowiednie wzory,
2) wykonać obliczenia,
3) wyniki zapisać w zeszycie ćwiczeń.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

– zeszyt ćwiczeń,
– przybory do pisania,
– literatura z rozdziału 7.

Ćwiczenie 2

Oblicz prędkość spadania młota parowego o masie 3 t, aby jego energia kinetyczna

w chwili uderzenia wynosiła 20000 J.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) dokonać obliczeń według dobranego wzoru,
2) obliczenia i wyniki zapisać w zeszycie ćwiczeń.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenia praktyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Środki dydaktyczne:

– zeszyt ćwiczeń,
– przybory do pisania,
– literatura z rozdziału 7.

Ćwiczenie 3

Oblicz sprawność maszyny znając wartość pracy włożonej i pracy wykonanej, uzasadnij

wynik korzystając z definicji sprawności.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) dokonać obliczeń według dobranego wzoru,
2) obliczenia i wyniki z uzasadnieniem zapisać w zeszycie ćwiczeń.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

– zeszyt ćwiczeń,
– przybory do pisania,
– literatura z rozdziału 7.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

5.2. Wybrane zagadnienia z części maszyn

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz tolerancję dla następującego wymiaru tolerowanego Ø

2

,

0

1

,

0

20

+

+

.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) wykonać obliczenia zgodnie z wymaganiami zadania,
3) sprawdzić poprawność wykonanych obliczeń,
4) zapisać obliczenia w zeszycie ćwiczeń.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

– przybory do pisania,
– zeszyt ćwiczeń,
– literatura z rozdziału 7.

Ćwiczenie 2

Pogrupuj zaproponowane przykłady połączeń na rozłączne i nierozłączne.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) pogrupować przykładowe połączenia,
3) uzasadnić wybór w zeszycie ćwiczeń.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

– przybory do pisania ,
– połączenia rozłączne i nierozłączne,
– zeszyt ćwiczeń,
– literatura z rozdziału 7.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Ćwiczenie 3

Wskaż gwint prawozwojowy i lewozwojowy w przykładowych połączeniach

gwintowych.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) założyć odzież ochronną,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) zapoznać się z przykładowymi połączeniami gwintowymi,
4) wskazać gwint prawozwojowy i lewozwojowy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

– połączenia gwintowe,
– przybory do pisania,
– zeszyt ćwiczeń,
– literatura z rozdziału 7.

Ćwiczenie 4

Nazwij przygotowane łożyska, wskaż ich zalety, wady i zastosowanie.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) nazwać łożyska,
3) w zeszycie ćwiczeń przedstawić ich zalety, wady i zastosowanie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

– łożyska,
– przybory do pisania,
– zeszyt ćwiczeń,
– literatura z rozdziału 7.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Ćwiczenie 5

Oblicz prędkość obrotową

2

n wału biernego oraz średnicę D

2

w przekładni ciernej

o stałym przełożeniu 4:1 i średnicy koła D

1

=50 mm, jeżeli prędkość obrotowa wału czynnego

1

n wynosi 1000 obr/min.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) wykonać obliczenia zgodnie z wymaganiami zadania,
3) sprawdzić poprawność wykonanych obliczeń,
4) zapisać obliczenia w zeszycie ćwiczeń.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

– przybory do pisania,
– zeszyt ćwiczeń,
– literatura z rozdziału 7.

Ćwiczenie 6

Rozróżnij zaproponowane przekładnie, nazwij je, wskaż zastosowanie.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z przekładniami,
3) nazwać przekładnie,
4) w zeszycie ćwiczeń wskazać zastosowanie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

– przekładnie,
– przybory do pisania,
– zeszyt ćwiczeń,
– literatura z rozdziału 7.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

5.3. Napęd hydrauliczny, pneumatyczny i elektryczny

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozróżnij napędy w maszynach występujących w fazie rozkroju i montażu wyrobów

kaletniczych.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) założyć odzież ochronną,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) nazwać napędy w przedstawionych maszynach.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

– maszyny działu rozkroju i montażu,
– literatura z rozdziału 7.

Ćwiczenie 2

Opisz działanie napędu hydraulicznego korzystając z przedstawionego schematu.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) scharakteryzować zasadę działania napędu hydraulicznego,
3) opisać działanie napędu w zeszycie ćwiczeń.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

– ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

– schemat napędu hydraulicznego,
– zeszyt ćwiczeń,
– przybory do pisania,

–

literatura z rozdziału 7.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Ćwiczenie 3

Wskaż i nazwij części napędu hydraulicznego na podstawie jego modelu.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) wskazać i nazwać elementy napędu hydraulicznego,
3) zapisać nazwy w zeszycie ćwiczeń.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

– pokaz z objaśnieniem,
– ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

– model napędu hydraulicznego,
– zeszyt ćwiczeń,
– przybory do pisania,

–

literatura z rozdziału 7.

Ćwiczenie 4

Dokonaj czyszczenia dostępnych części mechanizmów maszyny w oparciu o instrukcję

obsługi maszyny szyjącej.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z instrukcją obsługi maszyny,
3) założyć odzież ochronną,
4) dokonać czynności czyszczenia maszyny,
5) wnioski i uwagi zapisać w zeszycie ćwiczeń.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

– maszyna szyjąca,
– instrukcja obsługi maszyny ,
– zestaw środków i przyborów do czyszczenia,
– zeszyt ćwiczeń,
– przybory do pisania,
– literatura z rozdziału 7.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Ćwiczenie 5

Wskaż zespoły robocze maszyny wymagające smarowania w oparciu o instrukcję obsługi

maszyny wskazanej przez nauczyciela.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z instrukcją obsługi maszyny wskazanej przez nauczyciela,
3) wymienić i zapisać w zeszycie ćwiczeń zespoły robocze wymagające smarowania.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

– instrukcja obsługi maszyny,
– zeszyt ćwiczeń,
– przybory do pisania,

–

literatura z rozdziału 7.

Ćwiczenie 6

Wyjaśnij zasadę działania silnika elektrycznego na podstawie jego modelu.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z modelem silnika,
3) wymienić elementy silnika i omówić zasadę działania,
4) zapisać w zeszycie ćwiczeń zasadę działania silnika.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

– model silnika elektrycznego,
– zeszyt ćwiczeń,
– przybory do pisania,
– literatura z rozdziału 7.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Stosowanie maszyn, urządzeń
i narzędzi kaletniczych”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których

– zadania 1, 3, 5, 6, 7, 8, 9, 11, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, są z poziomu podstawowego,
– zadania 2, 4, 10, 12, 13, są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

– dopuszczający – za uzyskanie od 8 – 10 punktów,
– dostateczny – za uzyskanie od 11 – 13 punktów,
– dobry – za uzyskanie od 14 – 16 punktów,
– bardzo dobry – za uzyskanie od 17 – 20 punktów

Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. d, 3. b, 4. b, 5. c, 6. a, 7. b, 8. c, 9. c, 10. c, 11. d,
12. c, 13. b, 14. a, 15. b, 16. c, 17. b, 18. a, 19. b, 20.a.

Plan testu

Nr

zad

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Rozpoznać metody dodawania i odejmowania
sił

A

P

b

2

Zastosować napęd hydrauliczny

C

PP

d

3

Określić jednostkę pracy

B

P

b

4

Charakteryzować pojęcie „tolerancja”

C

PP

b

5

Określić jednostkę energii

B

P

c

6

Określić przeznaczenie mechanizmu
krzywkowego

B

P

a

7

Rozpoznać części maszyn

A

P

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

8

Określić rodzaj naprężenia przenoszonego przez
osie

B

P

c

9

Rozpoznać rodzaj połączenia

A

P

c

10 Określić parametr pracy sprzęgła

C

PP

c

11 Rozpoznać zastosowanie części maszyn

A

P

d

12 Określić zasadę działania siłowników

C

PP

c

13 Zastosować zawory bezpieczeństwa

C

PP

b

14 Rozpoznać przekładnie

A

P

a

15

Rozpoznać urządzenia wykonawcze napędu
hydraulicznego

A

P

b

16 Określić zasadę działanie hamulców

B

P

c

17 Rozpoznać rodzaj maszyn

B

P

b

18 Rozpoznać rodzaj maszyn

A

P

a

19 Określić przeznaczenie sprzęgła

B

P

b

20

Określić rodzaj naprężenia przenoszony przez
wał

B

P

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu, z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przeprowadź z uczniami próbę rozwiązywania testów z zadaniami wielokrotnego wyboru.
5. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
6. Zapewnij uczniom warunki do samodzielnej pracy.
7. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi oraz podaj czas

przeznaczony na rozwiązanie testu.

8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania testu (rozładuj

niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).

9. Kilka minut przed końcem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.

10. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
11. Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
12. Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które

sprawiły uczniom największe trudności.

13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń

dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.

2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań dotyczących stosowania maszyn, urządzeń i narzędzi kaletniczych.

Wszystkie zadania są zadaniami wielokrotnego wyboru.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:

–

w zadaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedź X
(w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową).

6. Odpowiedzi udzielaj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję

z wykonanego zadania.

7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

– instrukcja,
– zestaw zadań testowych,
– karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Siły możemy dodawać oraz odejmować metodą analityczną i metodą

a) graficzną.
b) geometryczną.
c) podobieństwa.
d) trygonometryczną.

2. Napęd elektrohydrauliczny stosowany jest w

a) maszynach szyjących.
b) krajarce z nożem prostym.
c) krajarce z nożem taśmowym.
d) wycinarkach.

3. Jednostką pracy jest

a) niuton.
b) dżul.
c) wat.
d) dyna.

4. Różnica między wymiarami górnym, a dolnym będącymi wymiarami granicznymi to

a) norma.
b) tolerancja.
c) wytrzymałość.
d) odchyłka.

5. Jednostką energii jest

a) niuton.
b) wat.
c) dżul.
d) dyna.

6. Mechanizm krzywkowy umożliwia ruch

a) o zmiennej prędkości i kierunku.
b) o stałej prędkości.
c) o stałej prędkości i kierunku.
d) o stałym kierunku.

7. Części osi i wałów, na których są osadzone inne elementy maszyn nazywamy

a) łożyskami.
b) czopami.
c) sprzęgłami.
d) hamulcami.

8. Osie mogą przenosić naprężenia

a) skręcające.
b) ściskające.
c) zginające.
d) rozciągające.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

9. Połączenia spawane należą do połączeń

a) rozłącznych.
b) rozłączno-nierozłącznych.
c) nierozłącznych.
d) nierozłączno-rozłącznych.

10. Podstawowym parametrem charakteryzującym pracę sprzęgła jest

a) przenoszona siła.
b) przenoszony moment siły.
c) przenoszony moment obrotowy.
d) przenoszona prędkość obrotowa.

11. Do zatrzymania obracających się części maszyn służą

a) łożyska.
b) wały.
c) silniki.
d) hamulce.

12. W napędach hydraulicznych ruch siłowników jest wywołany ruchem

a) gazu pod ciśnieniem.
b) cieczy.
c) cieczy pod ciśnieniem.
d) gazu.

13. Napęd hydrauliczny chroniony jest przed przekroczeniem dopuszczalnej wartości

ciśnienia cieczy przez

a) zawory odcinające.
b) zawory bezpieczeństwa.
c) zawory dławiące.
d) rozdzielacze.

14. Do przekładni cięgnowych zaliczamy przekładnie

a) pasowe.
b) cierne.
c) zębate.
d) zębate kątowe.

15. Do urządzeń wykonawczych napędu hydraulicznego zaliczamy

a) zbiorniki.
b) siłowniki hydrauliczne.
c) filtry.
d) zawory odcinające.

16. Działanie hamulców oparte jest o wykorzystanie

a) momentu obrotowego.
b) pary sił.
c) siły tarcia.
d) siły odśrodkowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

17. Maszyna zamieniająca energię mechaniczną na energię elektryczną to

a) twornik.
b) prądnica.
c) pompa.
d) silnik elektryczny.

18. Maszyna zamieniająca energię elektryczną na energię mechaniczną to

a) silnik.
b) przekładnia.
c) sprężarka.
d) łożysko.

19. Sprzęgło służy do łączenia

a) dwóch osi.
b) dwóch wałów.
c) osi i wałów.
d) przekładni mechanicznych.

20. Wały mogą przenosić naprężenia

a) skręcające i zginające.
b) skręcające i rozciągające.
c) zginające i ścinające.
d) zginające i ściskające.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Stosowanie maszyn, urządzeń i narzędzi kaletniczych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punktacja

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

TEST 2

Test praktyczny typu „próba pracy” do jednostki modułowej „Stosowanie
maszyn, urządzeń i narzędzi kaletniczych”

Treść zadania

Odczytaj ze schematu kinematycznego maszyny szyjnej części składowe, mechanizmy,

przygotuj maszynę do pracy, dokonaj konserwacji maszyny ze szczególnym uwzględnieniem
smarowania. Postępuj zgodnie z instrukcją obsługi maszyny znajdującą się w warsztatach
szkolnych lub w zakładzie, w którym odbywasz praktykę.

Instrukcja dla nauczyciela

W badaniu osiągnięć ucznia w nabywaniu umiejętności praktycznych przewidzianych

w celach jednostki modułowej zalecane jest przeprowadzenie zadania testowego typu „próba
pracy”. Zadanie jest tak dobrane, aby pozwoliło sprawdzić poziom umiejętności w zakresie
wiedzy teoretycznej i sprawności praktycznego wykonywania czynności.

Uczniowie powinni wykonywać zadanie indywidualnie. Jest to jednocześnie możliwość

samodzielnego sprawdzenia przez ucznia poziomu nabytych umiejętności i dokonania analizy
wykonanych ćwiczeń praktycznych.

Zadaniem nauczyciela jest stworzenie warunków umożliwiających uczniowi wykonanie

zadania zgodnie z obowiązującymi zasadami, instrukcją obsługi maszyny i w określonym
czasie. Należy zapewnić uczniowi warunki do samodzielnego zaplanowania poszczególnych
etapów wykonania zadania:

−

zorganizowania stanowiska pracy,

−

doboru odpowiednich urządzeń i narzędzi,

−

ustawienia parametrów,

−

wykazania się umiejętnością obsługi maszyny,

−

przeprowadzenia analizy uzyskanych wyników pracy.

Uczeń powinien mieć udostępnione:

−

stanowisko pracy do wykonania zadania,

– maszynę szyjącą,

−

instrukcję obsługi maszyny szyjącej,

−

schemat kinematyczny maszyny szyjącej,

−

oliwiarkę, oliwę,

−

pędzel z półtwardego włosia,

−

instrukcję wykonania zadania,

−

regulamin bezpieczeństwa i higieny pracy.

Przed rozpoczęciem wykonywania zadania nauczyciel powinien:

−

zadbać o przygotowanie odpowiedniego stanowiska pracy w warsztatach szkolnych lub
zakładzie produkcyjnym,

−

przypomnieć uczniom zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

sprawdzić ubiór ochronny,

−

przydzielić uczniom kolejność i zakres wykonywania zadania,

−

zatwierdzić ustalony przez uczniów plan i kolejność działań,

−

określić kryteria oceny wykonywanego zadania,

−

na bieżąco kontrolować pracę uczniów,

−

dokonać oceny wykonanej pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

Instrukcja dla ucznia

Uczeń powinien wykonać następujące czynności:

−

dobrać i założyć odzież ochronną,

−

zapoznać się ze schematem kinematycznym maszyny szyjącej,

−

zapisać nazwy części maszyn i mechanizmów odczytanych ze schematu,

−

zapoznać się z instrukcją działania maszyny szyjącej,

−

zapisać plan działania: nazwanie części i mechanizmów maszyny szyjącej, założenie igły,
nawlekanie górnej nici do igły, nawlekanie dolnej nici do bębenka, zakładanie bębenka,
regulacja naprężenia nici górnej i dolnej, wykonanie próby szycia, wykonanie
smarowania: łożyska wału głównego, łożyska igielnicy, łożyska wałków napędu
chwytacza, mechanizmu posuwu chwytacza i inne, usunięcie z dostępnych miejsc resztek
nici, tkanin, włókien skóry, pyłu i kurzu,

−

plan przedstawić do zatwierdzenia nauczycielowi,

−

uporządkować stanowisko pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

Umiejętności podlegające ocenie

Lp

Czynność wykonywana przez ucznia

Punkty
do
uzyskania

Punkty
przyznane

1. Dobranie odzieży ochronnej

5

2. Zapisanie nazw części maszyn i mechanizmów odczytanych

ze schematu

10

3. Zaplanowanie kolejnych czynności

15

4.

Przygotowanie stanowiska pracy:
- wskazanie urządzeń i narzędzi potrzebnych do wykonania

zadania

5

5. Przygotowanie maszyny do szycia

10

6.

Wykonanie próbnego szycia

5

7.

Wykonanie smarowania: łożyska wału głównego, łożyska
igielnicy, łożyska wałków napędu chwytacza, mechanizmu
posuwu chwytacza

20

8.

Czyszczenie maszyny, usuwanie: resztek nici, tkanin,
włókien skóry, pyłu i kurzu

10

9.

Uporządkowanie stanowiska pracy.

5

10. Zaprezentowanie i omówienie wykonanego zadania.

15

Razem

100

Normy wymagań na poszczególne oceny

Ocena

Liczba uzyskanych punktów

niedostateczny

0 ÷ 69

dopuszczający

70 ÷ 79

dostateczny

80 ÷ 85

dobry

86 ÷ 90

bardzo dobry

91 ÷100

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

7. LITERATURA

1. Białczak B.: Maszyny i urzadzenia w przemyśle odzieżowym. WSiP, Warszawa1995
2. Bożeno L.: Maszynoznawstwo dla zasadniczych szkół zawodowych. WSiP, Warszawa

1994

3. Charasz A., Matuszewski S.: Eksploatacja maszyn i urządzeń obuwniczych.WSI

w Radomiu, Radom 1982

4. Dreszer J.: Zarys elektroniki. WSiP, Warszawa 1987
5. Grabkowski M. (red.): Zarys procesów wytwarzania obuwia. Skrypt Politechniki

Radomskiej, Radom 2003

6. Kurmaz L. W., Kurmaz O. L.: Projektowanie węzłów i części maszyn. Wydawnictwo

Politechniki Świętokrzyskiej, Kielce 2006

7. Malik B.: Podstawy konstrukcji maszyn (zbiór zadań). Wydawnictwo Szkolne PWN,

Warszawa – Łódź 2000

8. Nowicki J.: Podstawy

elektrotechniki

i

elektroniki

dla

zasadniczych

szkół

nieelektrycznych. WSIP, Warszawa 1999

9. Pala S.: Maszyny i urządzenia obuwnicze. WSiP, Warszawa 1973
10. Rutkowski A., Stępień A.: Zbiór zadań z części maszyn. WSiP, Warszawa 1994
11. Mały Poradnik mechanika. Tom I i II. WNT, Warszawa 1994
12. Praca zbiorowa: Podstawy racjonalnej eksploatacji maszyn. Instytut Technologii

Eksploatacji, Radom 1996

13. http://free.polbox.pl/s/svitpol/06160p3.jpg
14. http://www.fabjano.pl/ok-896b.html
15. http://www.hoffman.com.pl/sklep/images/hf-140s.jpg
16. http://www.mechanik.pl/index.php?show=ofe_8

Literatura metodyczna
1. Dretkiewicz-Więch J.: ABC nauczyciela przedmiotów zawodowych. Operacyjne cele

kształcenia. Zeszyt 32. CODN, Warszawa 1994

2. Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITeE, Radom, 2000