Prawo cywilne

Radosław Dyki

Elementy prawa

1

Struktura prawa cywilnego

-

część ogólna

- prawo rzeczowe

-

zobowiązania

- spadki

- prawo rodzinne
i opiekuńcze

Kodeks cywilny (KC)

Kodeks rodzinny i

opiekuńczy (KRiO)

2

Przedmioty prawa cywilnego

Mienie

Własność (rzeczy)

najsilniejsze prawo do rzeczy o charakterze
bezwzględnym

Inne prawa majątkowe

np. prawa

własności intelektualnej (prawa autorskie,

prawa własności przemysłowej), spółdzielcze prawo
do lokalu

Przedsiębiorstwo

zorganizowany zespół składników niematerialnych i
materialnych przeznaczonych do prowadzenia
działalności gospodarczej

Dobra osobiste

np

. zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia,

nazwisko lub pseudonim

3

Prawo bezwzględne – np. własność

Skutkują względem wszystkich (erga omnes)

Wynika z nich dla każdego obowiązek powstrzymania się od

czynienia czegokolwiek, co mogłoby godzić w ich treść.

mur

4

Prawo względne – np. pożyczka

jest skuteczne

tylko

względem ściśle oznaczonych osób wynikających z

treści stosunku prawnego.

Wzajemne prawa i

obowiązki

„Przez

umowę pożyczki

dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na

własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych
tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość
pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej
jakości.”

5

Rzeczy

Nieruchomości

Grunty

części powierzchni ziemskiej
stanowiące odrębny
przedmiot własności

Budynki

trwale z gruntem

związane

Lokale

c

zęści budynków

Ruchomości

Inne rzeczy

wszystko co nie jest
nieruchomością

„Rzeczami w rozumieniu KC są tylko przedmioty
materialne.

”

6

Prawa majątkowe

Prawa własności
intelektualnej

Prawa
własności
przemysłowej

Wynalazki
Wzory użytkowe
Wzory przemysłowe
Znaki towarowe
Topografie układów scalonych

Prawa autorskie

inne

Spółdzielcze prawo do lokalu
Hipoteka
Prawo do odsetek
Własność

Prawa, na podstawie

których osobie uprawnionej

przysługują pewne korzyści majątkowe.

7

Przedsiębiorstwo

Zorganizowany zespół składników niematerialnych
i materialnych przeznaczonych do prowadzenia
działalności gospodarczej

Podmiot praw i obowiązków

Prowadzenie określonej działalności gospodarczej

Ujęcie przedmiotowe

Ujęcie podmiotowe

Ujęcie funkcjonalne

8

Dobra osobiste

Uznane przez system prawny wartości.
Chronione prawem dobra o charakterze

niemajątkowym

przysługujące każdemu człowiekowi (osobie fizycznej) a
także osobom prawnym.

Zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub
pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji,
nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna,
wynalazcza i racjonalizatorska

Przykładowy katalog z KC

9

Życie, nietykalność cielesna, stan cywilny, kult pamięci osoby
zmarłej, sfera życia intymnego, sfera życia prywatnego

Inne przykłady

Podmioty (osoby)

Jednostki organizacyjne

Osoby prawne

Osoby fizyczne

10

Jednostki organizacyjne

niemające osobowości

prawnej

zdolność prawna

11

zdolność do

czynności prawnych

zdolność do tego, aby być
podmiotem praw i
obowiązków z zakresu prawa
cywilnego

możność nabywania praw i
obowiązków z zakresu
prawa cywilnego we własnym
imieniu

Osoby fizyczne

12

zdolność prawna

zdolność do tego, aby być podmiotem praw i

obowiązków z zakresu prawa cywilnego

Ma ją każdy człowiek od momentu urodzenia

Nie można się jej zrzec ani też jej ograniczyć lub
przenieść na inny podmiot w drodze czynności
prawnej

Osoby fizyczne

13

zdolność do czynności prawnych

możność nabywania praw i obowiązków z zakresu prawa

cywilnego we własnym imieniu (własnym działaniem)

brak zdolności

trzeba działać

przed przedstawiciela

co do zasady nieważność,

wyjątek: drobne bieżące sprawy

życia codziennego – jeśli nie

krzywdzą

pełna

ograniczona

 umowy w drobnych sprawach

życia

codziennego

(kupno

gazety,

słodyczy)



rozporządzanie zarobkiem i
przedmiotami

oddanymi

do

użytku (kieszonkowe)

 inne:

wymagają

zgody

przedstawiciela

Osoby fizyczne

poniżej 13 lat

lub ubezwłasnowolnienie

całkowite

13 - 18 lat

powyżej 18 lat, ale

ubezwłasnowolniony częściowo

Osoby

pełnoletnie

(18 lat lub

małżeństwo)

Podmioty (osoby)

Jednostki organizacyjne

Osoby prawne

Osoby fizyczne

14

Jednostki organizacyjne

niemające osobowości

prawnej

osoby prawne

15

jednostki organizacyjne

niemające

osobowości prawnej

jednostki

organizacyjne

którym przepis

przyznaje

osobowość

prawną

jednostki

organizacyjne

którym przepis

przyznaje

zdolność prawną

(

ułomne osoby

prawne

)

jednostki

organizacyjne

niemające

zdolności

prawnej

osoby prawne

16

jednostki

organizacyjne

niemające

osobowości prawnej

-

Spółka akcyjna

-

Spółka z o.o

-

Przedsiębiorstwa

państwowe
- Fundacje
- Stowarzyszenia

-

Spółka jawna

-

Spółka partnerska

-

Spółka komandytowa

-

Spółka komandytowo-akcyjna

-

Wspólnota mieszkaniowa

spółki kapitałowe

spółki

osobowe

-

Spółka cywilna

ułomne

osoby

prawne

brak

zdolności

prawnej

osoby prawne

17

ułomne

osoby prawne

„Spółka z ograniczoną
odpowiedzialnością w
organizacji albo spółka
akcyjna w organizacji z chwilą
wpisu do rejestru staje się
spółką z ograniczoną
odpowiedzialnością albo
spółką akcyjną i

uzyskuje

osobowość prawną

.”

„Spółka osobowa

może we

własnym imieniu nabywać
prawa, w tym własność
nieruchomości i inne prawa
rzeczowe, zaciągać
zobowiązania, pozywać i być
pozywana

.”

osoby prawne

18

ułomne

osoby prawne

„Do jednostek organizacyjnych niebędących osobami
prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną,

stosuje się odpowiednio przepisy o osobach
prawnych

.”

-

zakres zdolności prawnej

-

odpowiedzialność za zobowiązania jednostki

różnice

osoby prawne

19

ułomne

osoby prawne

zakres zdolności prawnej

pełen zakres zdolności prawnej

różnice

zdolność prawna ograniczona do obszaru
działania, do którego jednostka została
powołana

Wspólnota mieszkaniowa

–

jej zdolność ograniczona jest

do tych praw i obowiązków, które są związane z
zarządzaniem nieruchomością wspólną

osoby prawne

20

ułomne

osoby prawne

odpowiedzialność za

zobowiązania jednostki

Członkowie

nie odpowiadają

za

zobowiązania osoby prawnej

różnice

za zobowiązania ułomnej osoby prawnej

odpowiedzialność subsydiarną ponoszą jej członkowie
(uczestnicy)

subsydiarnie -

odpowiedzialność ta powstaje z chwilą,

gdy jednostka organizacyjna stała się niewypłacalna

21

mur

osoba prawna

wierzyciele

brak

muru

fiskus

wierzyciele

prywatni

ułomna osoba prawna

roszczenia

osoby prawne

Jedn. org.

nieposiadające

osobowości prawnej

,

ale posiadające zdolność

prawną

Inne jednostki

(bez zdolności prawnej)

Występują samodzielnie w obrocie

N

ie występują

samodzielnie w obrocie

prawnym, co najwyżej w

czyimś imieniu.

Pełna zdolność prawna

Zdolność prawna

ograniczona co do zasady

do pełnionej funkcji

Brak zdolności prawnej

Można je pozywać przed sądem

Nie można ich pozywać

–

ew. pozywamy uczestników (np.

wspólników spółki cywilnej)

Wyłącznie same

odpowiadają za swoje

zobowiązania

Odpowiadają za

zobowiązania wspólnie z

uczestnikami

Odpowiadają uczestnicy

miejsce zamieszkania

miejscowość, w której
przebywa z zamiarem stałego
pobytu

to niekoniecznie miejsce
zameldowania

to miejscowość, a nie konkretny
adres

siedziba

rozstrzyga

statut

– decydują

uczestnicy

gdy brak siedziby w statucie
miejscowość,

w

której

ma

siedzibę organ zarządzający

Przedawnienie

roszczeń

po upływie określonego czasu nie można

dochodzić roszczenia



przedawniają się

tylko roszczenia majątkowe

(związane z interesem majątkowym)

, za wyjątkiem:



zniesienie współwłasności



roszczenia właściciela nieruchomości (o wydanie,
zaniechanie naruszeń)



szkoda jądrowa na osobie



terminy przedawnienia określa ustawa

; nie mogą być

zmieniane przez czynność prawną



można zrzec się zarzutu przedawnienia

, ale dopiero

po upływie terminu przedawnienia



termin zaczyna biec od dnia, w którym roszczenie

stało się

wymagalne

Przedawnienie

roszczeń - terminy

ogólny termin przedawnienia

roszczenia z dz. gosp.

2 lata

3 lata

10 lat

świadczenia okresowe

roszczenia

sprzedawcy -

przedsiębiorcy

sprzedaż konsumencka

+ 2 m-ce od wykrycia

na zawiadomienie

sprzedawcy

Roszczenie stwierdzone prawomocnym wyrokiem

Przedawnienie

roszczeń – czyny niedozwolone

zbrodnia, występek

3 lata

10 lat

20 lat

nie dłużej niż 10 lat

od czynu

szkoda na osobie

-

nie wcześniej

niż 3 lata od

dowiedzenia się

od dowiedzenia

się o szkodzie i

osobie

zobowiązanej

Pozostałe…

Bieg przedawnienia

Zawieszenie

(po zawieszeniu biegnie dalej)

 roszczenia dzieci p-ko

rodzicom

– nie zaczyna biec na czas

trwania wł. rodzicielskiej;



siła wyższa;

Przerwanie

(po przerwie biegnie

od początku)



przez każdą czynność przed sądem
lub innym organem przedsięwziętą
bezpośrednio w celu dochodzenia lub
ustalenia albo zaspokojenia lub
zabezpieczenia roszczenia;

 przez uznanie roszczenia przez

osobę, przeciwko której roszczenie
przysługuje.

2 lata

1 rok

2 lata

3 lata

Termin

3-letni