Zaburzenia funkcjonowania układu
odpornościowego
Choroby układu immunologicznego
HIV / AIDS
Natalia M Gera
2014
NMGera 1
� 1) Aparat pojęciowy i Hipotezy
pochodzenia
� 2) Budowa wirusa ludzkiego
upośledzenia odporności
� 3) Drogi zakażenia
� 4) Patogeneza zakażenia HIV
� 5) Drogi zakażenia
� 6) Statystyki
� 7) Zapobieganie i terapia
� Fakty i mity
NMGera 2
1) Aparat pojęciowy
� HIV  Ludzki wirus upośledzenia odporności - HIV
� (ang.: Human Immunodeficiency Virus)
� jest wirusem, który atakuje, osłabia i niszczy system
odpornościowy organizmu, czego rezultatem jest
utrata przez człowieka zdolności zwalczania różnych
chorób i infekcji. Dotychczas zakaziło się nim około
30 mln. osób w co najmniej dwustu krajach. Szacuje
się, że 23 mln ludzi żyje z zakażeniem HIV. Wirus
powoduje powstanie zespołu AIDS. Po dostaniu się do
organizmu próbuje zniszczyć układ odpornościowy.
Powstanie zakażeń oportunistycznych czyli chorób
Bardzo podobny wirus występuje u zwierząt i nazywa
się ISIV w wyniku mutacji stał się
najprawdopodobniej wirusem ludzkim.
NMGera 3
� AIDS  zespół nabytego
upośledzenia odporności (acquider
immune deficency syndrome). Jest
póz
ną fazą zakażenia się wirusem
HIV. Pierwsze objawy kliniczne
pojawiają się po kilku lub kilkunastu
latach od momentu zakażenia.
NMGera 4
� Wiremia, wirusemia  obecność
(wykrywalność) cząstek wirusowych
we krwi.
NMGera 5
OKIENKO SEROLOGICZNE
� okres od zakażenia HIV do pojawienia
się we krwi przeciwciał skierowanych
przeciwko wirusowi HIV w ilości
dającej się wykryć w badaniu krwi.
Okres ten trwa od 3 do 12 tygodni.
Mimo obecności wirusa w organizmie
wykonany wówczas test przesiewowy
nie wykrywa zakażenia HIV (jest
ujemny). Osoba w okienku
serologicznym może przenieść
zakażenie na innych;
NMGera 6
Choroby towarzyszące AIDS
Pierwotniakowe toksoplazma
pneumocystozowe zapalenie płuc (PCP)
Bakteryjne gruz
lica
kiła
Nawracająca uogólniona salmoneloza
Wirusowe opryszczka (HSV)
półpasiec (VZU)
wirosowe zapalenie wątroby typu B (WZW B)
cytomegalia (CMU)
Grzybicze kandydozy
Nowotwory występujące w AIDS
mięsak Kaposiego (KS)
rak szyjki macicy
chłoniaki
NMGera 7
Zakażenia oportunistyczne- występują u osób pozbawionych sprawności naturalnych
mechanizmów odpornościowych. Są wywołane przez drobnoustroje z grupy liczącej
ponad 100 patogenów.
Prawdopodobieństwo rozwoju większości zakażeń oportunistycznych jest
skorelowane z postępem degradacji układu odpornościowego.
Odstępstwem jest zakażenie prątkiem gruz
licy  bardziej związane z zakażeniem HIV.
Terapia antyretrowirusowa i profilaktyka zakażeń oportunistycznych zmieniły historie
naturalną AIDS. Częstość występowania zakażeń oportunistycznych po wprowadzeniu
Leczenia antyretrowirusowego obniżyła się 10x.
" Gruz
lica
" Zakażenia Mycobacterium avium complex (MAC)
" Zakażenia grzybicze: Pneumocystoza, Kandydoza, Aspergiloza, Histoplazmoza,
Blastomykoza
" Zakażenia pasożytnicze: Toksoplazmoza, Kryptosporydioza, Mikrosporydioza,
Izosporoza,
" Zakażenia wirusowe: (Herpes) HSV, CMV, VZV, EBV.
" Zakażenia bakteryjne (zapalenia płuc): Pneumococcus, H. influenzae, Mycoplasma
pneumoniae, Klebsiella, Staphlococcus aureus, P.aeruginosa, Legionella
NMGera 8
HIPOTEZY pojawienia się HIV
� Na początku wirus zwierzęcy i w wyniku zmian
środowiskowych oraz mutacji stał się wirusem
ludzkim. W wielu przypadkach do tej pory zjada się
mózgi małpie, lub uprawia się kontakty zoofilie z
małpami. W ten sposób mógł przedostać się wirus do
organizmu człowieka
� Wirus istniał na początku XX wieku i przez wiele lat
nie stanowił zagrożenia epidemiologicznego (zwłoki
zamrożonego człowieka). Temperatura +56 stopni C
przez 30 minut działa na wirusa wirusobójczo.
Temperatury wyższe w krótszym czasie. W niskich
temperaturach wirus ma możliwość przetrwania.
� Wirus był przygotowywany jako broń biologiczna w
laboratoriach amerykańskich i w pewnym momencie
 uciekł spod kontroli.
NMGera 9
CHARAKTERYSTYKA WIRUSA
� Rodzina retroviridae
� Ludzkie vir HIV 1 HIV 2
� Symetria kapsydu  Ikozaedralna (Dwudziestościan)
� Otoczka tak
� Genom dwie nici (+) ss RNA , 10 knt
NMGera 10
2) Budowa wirusa ludzkiego upośledzenia odporności
� 1 nić RNA,
� 2 enzym odwrotna
transkryptaza,
� 3 enzym integraza,
� 4 zewnętrzna
otoczka wirusa
utworzona:
a. ze struktur
lipidowych,
b. z białka,
� 5 rdzeń zbudowany z
białka,
� 6 otoczka rdzenia.
NMGera 11
� Obecnie wyróżniamy 2 odmiany
retrowirusa: HIV-1 i HIV-2.
� Wirion ma średnicę 110-130 nm. Materiał
genetyczny wirusa HIV stanowi
pojedynczą nić RNA. W dojrzałym
wirusie (wirionie) występują 2 niezależne
nici RNA (1) połączone z 4 enzymami -
odwrotną transkryptazą (2), integrazą
(3), proteazą, RNA-zą, znajduje się
również białkowy rdzeń (5) i białkowa
otoczka rdzenia (6) oraz zewnętrzna
otoczka wirusa utworzona ze struktur
lipidowych (4a) i białka (4b).
NMGera 12
HIV-1 występuje w kilkunastu genotypach od A do K.
W Europie Środkowej i Wschodniej występują podtypy- A
i B
W Zachodniej Europie podtyp B, Ameryce Północnej-B,
Afryka Subsacharyjska:A, C, D, F, G, H, J, K
HIV-2 występuje przede wszystkim w Afryce Zachodniej.
Infekcyjność HIV-2 jest 5-8x mniejsza w porównaniu z
HIV-1, rzadko przenosi się drogą wertykalną, powoduje
mniejszą wiremię, wolniejszą dynamikę zmniejszania
CD4, nie wykazuje wrażliwości na NNRTI, może mieć
wielemutacji powodujących oporność na inhibitory
proteazy
NMGera 13
WRAŻLIWOŚĆ WIRIONU NA
CZYNNIKI CHEMICZNE:
Środki chemiczne Rozcieńczenie Czas potrzebny
do zabicia HIV
l�alkohol etylowy l�70% l�1-4 minuty
Do dezynfekcji
skóry l�woda utleniona l�6% l�3 minuty
l�betadine l�bez rozcieńczania l�15 minut
preparaty l� bez l�15 minut
Do dezynfekcji
zawierające chlor, jak
powierzchni i rozcieńczania
"Bielinka", "Ace",
przedmiotów
"Javel", "Domestos" i
inne dostępne w
sprzedaży
NMGera 14
3) Drogi zakażenia
NMGera 15
4) Patogeneza zakażenia HIV
Wniknięcie
Wirusowa
RNA
RNA
proteaza
Proteins
Odwrotna
RT
transkryptaza
RNA
RNA
DNA
DNA
DNA
DNA
DNA
DNA
Provirus
NMGera 16
Etapy cyklu życiowego HIV (ok. 2  2,5 godz.)
� Wirus po wniknięciu do organizmu poszukuje komórki permisywnej a
warunkiem jego wniknięcia jest korelacja pomiędzy receptorem CD4 a
koreceptorem. Etap pierwszy kończy się fuzją.
� Rozkładanie HIV z otoczki przy pomocy białka gp 160.
� Przenikanie genomu HIV do komórki permisywnej.
� Odwrotna transkrypcja  zamiana wirusowego RNA w DNA prowirusa
(początkowa faza rozwoju wirusa). Niezbędnym warunkiem jest odwrotna
transkryptaza.
� Integracja czyli wbudowanie prowirusa z DNA do DNA komórki gospodarza
przy udziale integrazy.
� Transkrypcja (DNA na RNA) i translacja (RNA na białko). W efekcie tych
procesów powstaje wirusowy RNA i wirusowe białka.
� Przycinanie białka wirusowego przez proteazę.
� Formowanie się początkowe nowego wirionu (początkowy etap tworzenia
wirusa) (składanie wirionu)
� Składanie wirionu.
� liza komórki gospodarza ( niszczenie kom.)
NMGera 17
Wirus HIV, dzięki glikoproteinom
wiążącym się z receptorami komórki,
wnika do limfocytu T i uwalnia
materiał genetyczny.
Enzym odwrotnej transkryptazy
przepisuje RNA wirusa na DNA.
DNA wirusowy włącza się do DNA
komórki gospodarza.
Prowirus może przybrać postać nieczynną
(utajoną, która może trwać do
kilkunastu lat) lub czynną, kieruje
wtedy produkcją kopii RNA i białek
potrzebnych do budowy nowych
wirionów.
Nowo uformowane wiriony wypączkowują
zabierając fragment błony
komórkowej gospodarza
NMGera 18
Pierwotne zakażenie HIV
Ostra choroba retrowirusowa- (z.mononukleozopodobny/grypopodobny)
obejmuje okres 2 miesięcy od zakażenia.
Cechuje się wysoką replikacją HIV (ponad 100 mln. kopii), obniżoną liczbą CD4.
Pierwsza manifestacja kliniczna pojawia się po 2-4 tygodniach od zakażenia, objawy są
Różnorodne i mało swoiste:
-gorączka
-bóle głowy, mięśni, stawów
-powiększenie węzłów chłonnych
-zapalenie gardła
-plamisto grudkowa wysypka na twarzy i tułowiu
-owrzodzenia w jamie ustnej, przełyku, okolicy narządów płciowych
-biegunki
-nudności
-wymioty
-zapalenie mózgu
-zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
-polineuropatia
U większości chorych ustępuje po 2-4 tygodni.
NMGera 19
rzadko
wyjątkowo
� Płyny o mianie wysokim
(potencjalnie zakaz
nie ponieważ mają
wiele kopii wirusa) : � Płyny o mianie niskim
ć% krew w tym również
menstruacyjne
(zbyt mała ilość by doszło do
ć% limfa
zakażenia) :
ć% śluzy pochwowo-maciczne
ć% ślina bez krwi,
ć% sperma
ć% śluz z jamy nosowej,
ć% płyn mózgowo-rdzeniowym
ć% łzy
ć% mleko kobiece
ć% pot
ć% preejakulat (kropelkowanie)
ć% fizjologiczny mocz 
płyn przedejakulacyjny
mocz jałowy
ć% wydzieliny ciała z wyraz
ną
ć% masy stałe o niskim
domieszką krwi np. krwiomocz,
mianie
ślina z krwią, płyn stawowy z
ć% woskowina uszna
krwią, płyn z opłucnej z krwią,
plwocina z krwią ć% masy kałowe
NMGera 20
Komórki wrażliwe na zakażenie HIV
� Limfocyty T CD4
� Monocyty/makrofagi
� Komórki dendrytyczne
� Promielocyty
� Limfocyty B
� Komórki nabłonkowe
jelit, nerek
� Komórki Langerhansa
� Endotelium włośniczek,
astroglej,
oligodendroglej
NMGera 21
Ryzyko transmisji HIV przy
jednorazowej ekspozycji na krew
� Przezskórna
zakłucie igłą (zawodowe) - 0,32%
wspólne użycie igły do inj. i.v. - 0,67%
� Błony śluzowe -0,09%
� Skóra uszkodzona  ryzyko mniejsze niż w przypadku
błony śluzowej (opisano parę przypadków)
� Ekspozycja na inne płyny biologiczne
zawierające HIV- jeszcze niższe
Ryzyko zakażenia się HIV od chorego HIV (+) przez lekarza sp. zabiegowej wynosi
szacunkowo 0,024  0,00024%
NMGera 22
7) Zapobieganie i terapia
� Zapobieganie zakażeniu HIV to ważne zadanie. Zapobieganie za pomocą szczepionki nie jest możliwe,
ponieważ dotychczas jej nie ma i nic nie zapowiada jej szybkiego przygotowania tak, aby mogła być
powszechnie stosowana.
� Unikanie kontaktów seksualnym z przypadkowymi/ anonimowymi partnerami i z osobami, które miały
wielu partnerów seksualnych (np. prostytutki)
� Unikanie kontaktu z krwią, nasieniem, wydzieliną z pochwy, kałem i moczem osoby zakażonej
� Używanie prezerwatywy (prezerwatywy ze środkiem plemnikobójczym mogą zapewnić dodatkową
ochronę)
� Całkowicie unikanie seksu analnego
� Nie używanie szczoteczki, maszynki do golenia lub innych narzędzi, które mogły zostać skażone krwią
(wirusem)
� Zachowanie ostrożności w odniesieniu do procedur, takich jak akupunktura, tatuaż, przekłuwanie uszu,
itp. sytuacji, w których igły lub inne możliwie niesterylne instrumenty mogą być używane wielokrotnie
(Takie procedury są bezpieczne, jeżeli prowadzone są właściwe metody sterylizacji a stosowane igły są
jednorazowego użytku)
� Regularne badanie krwi
� Wśród młodzieży HIV rozprzestrzenia się głównie poprzez kontakty seksualne bez zabezpieczenia z
osobą zakażoną lub poprzez wymianę igieł do infekcji dożylnych. Edukacja dzieci i młodzieży jest
niezwykle ważna, aby zapobiec transmisji wirusa, jak również innych chorób przenoszonych drogą
płciową (STD) tj.: chlamydia, opryszczka narządów płciowych, rzeżączka, zapalenie wątroby typu B, kiła
czy brodawczaki narządów płciowych.
NMGera 23
Leczenie AIDS
� Leczenie ludzi chorych na AIDS to właściwie dwa różne rodzaje leczenia: zwalczanie
wirusa AIDS oraz chorób związanych z AIDS. Każda z takich chorób może być
rozpoznana i zwalczana wieloma sposobami. Tak więc na wiele sposobów leczy się na
przykład pneumocystozowe zapalenie płuc lub mięsaka Kaposiego.
� HIV różni się od innych zakażeń. Wnika on do komórek w różnych narządach, z układem
pokarmowym, mózgiem, narządami płciowymi i układem odpornościowym włącznie. Całkowite
usunięcie wirusa oznaczałoby zniszczenie wszystkich zakażonych nim komórek. Ponieważ
są one niezbędne do życia człowieka, lekarze nie mogą tego zrobić. Mimo to chorych na
AIDS leczy się. W leczeniu stosuje się najczęściej leki tzw. antyretrowirusowe, które
hamują namnażanie się wirusów wewnątrz zdrowych komórek. Jednakże leczenie często
powoduje wystąpienie skutków ubocznych -od nudności do poważnych kłopotów z wątrobą,
uszkodzenia nerwów i trzustki.
� W obecnej chwili jest kilka zarejestrowanych leków służących do bezpośredniego leczenia
AIDS. Niemniej u nosicieli HIV stosuje się wiele innych sposobów zapobiegania
wystąpienia choroby, od kuracji witaminowych i terapii ziołami aż do korzystania z usług
znachorów. Nikt nie wie na pewno, czy alternatywne sposoby leczenia pomagają fizycznie
ludziom chorym na AIDS, mogą one jednak pomóc nosicielom HIV żyć z ich problemami
psychicznymi i emocjonalnymi.
NMGera 24
Cele i znaczenie terapii antyretrowirusowej
ć% poprawa jakości życia i jego
przedłużenie
ć% wydłużenie okresu wolnego od choroby
ć% długotrwałe obniżenie wiremii
ć% odbudowa sprawności układu
immunologicznego
ć% ochrona komórek wrażliwych przed
zakażeniem
NMGera 25
� Na początku był tylko jeden lek (monoterapia) w
latach  90 doterapia obecnie prowadzi się
trójterapię np. NRTI+NRTI+PI.
� Najpopularniejszą stosowaną dziś metodą leczenia
jest intensywna terapia antyretrowirusowa HAART
charakteryzująca się tym, iż pacjentowi podaje się
kilka różnych leków mających zaatakować
poszczególne etapy rozwoju wirusa.
� HAART to skrót od angielskiego określenia highly
active antiretrovirat therapy, które oznacza
wysoce aktywną terapię antyretrowirusową.
Mówiąc o HAART ma się na myśli leczenie
składające się z dwóch leków należących do grupy
inhibitorów odwrotnej transkryptazy i jednego
należącego do inhibitorów proteazy .
NMGera 26
Zasady HAART
Highly Active AntiRetroviral Therapy
� Leczenie skojarzone co najmniej 3 lekami
równocześnie
� A
ączenie leków z różnych grup
� Leczenie do końca życia
� Przestrzeganie zaleconego dawkowania
>95%
NMGera 27
Skutki uboczne terapii
� - dolegliwości układu pokarmowego
� - odkładanie się tk tłuszczowej
� - zmiany skórne (zespół sojela)
� - trudności w przełykaniu, nudności,
wymioty, biegunki
NMGera 28
Choroby wskaz
nikowe/definiujące AIDS
� Kandydoza przełyku, tchawicy, oskrzeli, płuc
� Inwazyjny rak szyjki macicy
� Kokcydioidomykoza rozsiana lub pozapłucna
� Kryptokokoza pozapłucna
� Kryptosporydioza z biegunką trwającą ponad miesiąc
� Cytomegalia narządowa (z wyjątkiem wątroby, śledziony, węzłów chłonnych)
� Cytomegalowe zapalenie siatkówki
� HIV-encefalopatia (HIVdemencja)
� Opryszczka ze zmianami na skórze i/lub błonach śluzowych utrzymującymi się
ponad miesiąc lub zapalenie oskrzeli, płuc, lub przełyku o etiologii HSV
� Histoplazmoza rozsiana lub pozapłucna
� Zespół wyniszczenia
� Biegunka w przebiegu izosporozy utrzymująca się ponad miesiąc
� Mięsak Kaposiego
� Chłoniak nieziarniczy z limfocytów B lub o niejnanym fenotypie.
NMGera 29
Choroby wskaz
nikowe/definiujące AIDS cd.
� Mykobakterioza rozsiana lub pozapłucna
� Gruz
lica płuc oraz pozapłucna
� Nokardioza
� Pneumocystozowe zapalenie płuc
� Nawracające, bakteryjne zapalenie płuc (w ciągu roku)
� Postępująca wieloogniskowa leukoencefalopatia
� Nawracająca uogólniona salmonelloza
� Strongyloidoza pozajelitowa
� Toksoplazmoza narządowa
NMGera 30
 osoba zakażona musi
tylko homoseksualiści i
wyglądać niechlujnie i
narkomani są naprawdę
niezdrowo
zagrożeni AIDS
dobra prezerwatywa
może skutecznie chronić
przy powtórnym użyciu
NMGera 31
Nie tylko przez sex
nie znamy metody
można się zarazić
zniszczenia wirusa w
organizmie osoby
zakażonej
choroba AIDS jest,
jak dotąd,
nieuleczalna
NMGera 32
STATYSTYKI
NMGera 33
Średnia roczna zakażeń HIVw latach 2002-2006, według województw
NMGera 34
Średnia roczna zapadalność na AIDS w latach 2002-2006, według województw
NMGera 35
Zakażenia HIV, zachorowania na AIDS i zgony chorych na AIDS w latach 1986-2006
NMGera 36
Zachorowania na AIDS rozpoznane w latach 2002-2006, według grupy ryzyka
NMGera 37
� Materiały edukacyjne Państwowego Zakładu Higieny  Choroby
zakaz
ne nadal zagrożeniem zdrowia świata
� David R. Morgan:  AIDS i Ty , PWN, Warszawa 1993
� Michael Thomas Ford:  100 pytań i odpowiedzi wokół AIDS.
Przewodnik dla młodzieży , grupa IMAGE, Warszawa 1998.
� Krajowe Centrum ds. AIDS:  HIV i AIDS - to także twój
problem płyta CD, 2000.
� Ulotka informacyjna programu promocji zdrowia Profilaktyka
uzależnień i AIDS realizowanego przez SP ZOZ w Świdnicy:
 HIV, AIDS - Nie jesteś sam , Świdnica 2000.
�  Magic Johnson:  Jak możesz uniknąć AIDS , Wydawnictwo
WAB, Warszawa 1995.
� HIV i AIDS to także Twój problem - płyta CD Krajowe
Centrum ds. AIDS
� O HIV i AIDS w internecie:
� Krajowe Centrum ds. AIDS - www.aids.gov.pl.
� AIDS.PL - www.aids.pl.
� AIDS.OF.PL - www.aids.of.pl.
� Medi Centrum zdrowie.medicentrum.pl.
� Polska Sieć Redukcji Szkód - www.harm-red.bci.pl.
NMGera 38