12

ÂWIAT NAUKI LUTY 2004

pano

rama

National Institutes of Health

starajà si´ nak∏oniç instytucje

publiczne i prywatne, a tak˝e

firmy farmaceutyczne

do uczestnictwa w projekcie

opracowania narodowej sieci

baz danych NECTAR. Ka˝dy
ma inne powody, aby w nim

uczestniczyç. Na przyk∏ad

wielkie koncerny farmaceutyczne

skorzystajà dzi´ki szerszemu

dost´powi do danych.

Poniewa˝ firmy sà zobligowane

do prezentacji wyników badaƒ

przy rejestracji leków, rzàd ma

powa˝ny argument, aby wymusiç

akceptacj´ standardów i stworzyç

baz´ danych, która stanie si´

sercem systemu NECTAR

.

S¸ODYCZ

DLA KA˚DEGO

ER PRODUCTIONS

Corbis

W

e wrzeÊniu 2003 roku

dyrektor Na-

tional Institutes of Health og∏osi∏
d∏ugo oczekiwanà restrukturyzacj´

finansowanych przez rzàd badaƒ medycz-
nych. Przyj´ty projekt – stwierdzi∏ Elias Ze-

rhouni – pozwoli NIH,
g∏ównej organizacji fi-
nansujàcej badania me-
dyczne, lepiej wykorzy-
staç niedawne osiàgni´-
cia, takie jak na przyk∏ad
opracowanie mapy geno-
mu cz∏owieka, i pokonaç
przeszkody w powszech-
nym dost´pie do korzyÊci
z tych osiàgni´ç.

W planie przewiduje

si´ „nowe Êcie˝ki pro-
wadzàce do odkryç”, roz-
szerzenie badaƒ inter-
dyscyplinarnych dzi´ki
zacieÊnieniu wspó∏pracy
i przebudowie schematu

badaƒ klinicznych. Kluczowym jego ele-
mentem, który nieco zagubi∏ si´ w potoku
obietnic i propozycji, jest inicjatywa stwo-
rzenia sieci informatycznej niezb´dnej do
urzeczywistnienia proponowanych zmian i
modyfikacji zasad gromadzenia, przecho-
wywania i wymiany wyników badaƒ medycz-
nych. Projekt o nazwie National Electro-
nic Clinical Trials and Research Network
(

NECTAR

) powinien po∏àczyç rozproszone

dotàd bazy danych w pot´˝ny organizm i po-
zwoliç wreszcie efektywnie wykorzystywaç
w celach terapeutycznych wyniki badaƒ.

Uwa˝a si´, ˝e obecne metody post´powa-

nia sà nieskuteczne – stwierdza Daniel R.
Masys, dyrektor sieci biomedycznej z Uni-
versity of California w San Diego. – „Insty-
tucja albo firma farmaceutyczna formu∏uje
problem, konsultuje si´ ze statystykami, okre-
Êla liczb´ ludzi, których trzeba zbadaç, oraz
parametry niezb´dne do rozwiàzania tego
problemu, tworzy odpowiednie formularze
do gromadzenia danych, wynajmuje pra-
cowników, aby to wszystko wprowadzili do
komputerów i na koniec publikuje prac´ na-
ukowà” – mówi Masys. Jednak˝e pierwotne
dane nadal pozostajà jej w∏asnoÊcià. „Za-
chowuje zgromadzone przez siebie informa-
cje i kiedy ktoÊ inny chce zbadaç podobny
problem, musi ca∏à procedur´ powtórzyç”
– wyjaÊnia.

NECTAR

ma to wszystko zmieniç – t∏uma-

czy dyrektor National Institute of Arthritis
and Musculoskeletal and Skin Diseases Ste-
phen I. Katz, jeden z g∏ównych autorów
programu. Wszystkie dane zostanà zebrane
w przyjaznym u˝ytkownikom, wykorzystu-
jàcym Internet systemie, dzi´ki czemu nie
trzeba tworzyç ca∏kowicie nowej infrastruk-
tury dla ka˝dego nowego du˝ego projektu
badawczego.

„NIH przystàpi∏y ju˝ do przeglàdu sto-

sowanych technologii, baz danych i sieci,
aby zdecydowaç, które z nich mogà wejÊç
w sk∏ad

NECTAR

-u – mówi Amy Patterson,

dyrektor Office of Biotechnology Activities
w NIH, które pomagajà kierowaç systemem.
WÊród branych po uwag´ sieci jest pewna
liczba nastawionych g∏ównie na zbieranie
danych o opiece zdrowotnej, na przyk∏ad
Veterans Administration. Sà tak˝e takie,
które gromadzà dane kliniczne. W ciàgu
dwóch lat NIH zamierzajà po∏àczyç wy-
si∏ki naukowców zajmujàcych si´ badania-
mi biomedycznymi, informatyków i innych
specjalistów, aby uruchomiç kilka projek-
tów pilota˝owych, które pozwolà rozbu-
dowaç istniejàce ju˝ sieci, stworzyç koncep-
cj´ sieci globalnej i przetestowaç jà w
mniejszej skali.

Równolegle b´dzie tworzone oprogramo-

wanie zmierzajàce do standaryzacji i uprosz-
czonej autoryzacji protoko∏ów z badaƒ oraz
zostanie nawiàzana wspó∏praca z agencja-
mi, na przyk∏ad Food and Drug Administra-
tion, aby zagwarantowaç, ˝e ró˝ne przypad-
ki medyczne – a w szczególnoÊci dzia∏ania
niepo˝àdane – b´dà opisywane w jednolity
sposób. Taka standaryzacja ma fundamen-
talne znaczenie – je˝eli naukowcy nie u˝y-
wajà wspólnego j´zyka – a tak jest obecnie –
wyniki si´ nie kumulujà.

Inny cel to ograniczenie stosów papieru.

„W 80% wysi∏ek jest podejmowany po to, aby
przekonaç Ameryk´ do korzystania z rapor-
tów medycznych w postaci cyfrowej” – pod-
kreÊla Masys. Raporty na papierze i tak trze-
ba b´dzie przekszta∏ciç na postaç cyfrowà
lub wykluczyç z bazy danych.

NIH chcà te˝ zapewniç poufnoÊç infor-

macji medycznych, wcielajàc w ˝ycie wymóg
„elektronicznej transmisji i prywatnoÊci da-
nych o zdrowiu” sformu∏owany w ustawie
Health Insurance Portability and Account-
ability Act z 1996 roku – zapowiada Patter-

BIOINFORMA

TYKA

NECTAR na zdrowie

BUDOWA BANKU DANYCH O LEKACH I TERAPIACH. DANIEL G. DUPONT

STWORZENIE

elektronicznej

wersji dokumentów sporzàdzonych

na papierze jest niezb´dnym

warunkiem powstania

ogólnodost´pnej gigantycznej

bazy danych.

pano

rama

son. – Chocia˝ NIH nie podlegajà tej regula-
cji, to jednak „od dziesiàtek lat na mocy in-
nych aktów prawnych chronià poufnoÊç da-
nych o pacjentach” – dodaje i podkreÊla, ˝e
wiele instytucji uczestniczàcych w progra-
mie musi dostosowaç si´ do przepisów.

Przewiduje si´, ˝e za pi´ç lat prototyp

systemu b´dzie ju˝ gotowy. W ciàgu ko-
lejnych pi´ciu lat powinna powstaç „osno-
wa krajowej sieci” – przewiduje Patterson.

NECTAR

to pot´˝ne przedsi´wzi´cie i dlate-

go – wyjaÊnia – nie mo˝na oczekiwaç, ˝e b´-
dzie to ∏atwe. Z tego powodu NIH zamie-
rzajà w∏àczaç kolejne instytucje do sieci w
miar´ post´pu prac. Ta cz´Êç programu
rozkr´ca si´ raczej powoli – dopiero dwa
miesiàce po jego og∏oszeniu Masys przy-

znaje, ˝e ani on, ani inni informatycy nie
majà jeszcze wizji dzia∏ania. Chwali jedno-
czeÊnie NIH za wytyczony cel, który okre-
Êla jako „dobry dla kraju”.

Patterson obiecuje, ˝e ju˝ wkrótce, dzi´-

ki zainicjowaniu projektów pilota˝owych,

NECTAR

nabierze rozp´du. Na podstawie

docierajàcych do niej informacji o reakcjach
ocenia, ˝e „racjonalna i przekonujàca strate-
gia” mo˝e sk∏aniaç do nawiàzywania wspó∏-
pracy. „Istnieje rzeczywista potrzeba pew-
nego ujednolicenia procedur i wspó∏dzia∏ania
ró˝nych oÊrodków” – zauwa˝a. NIH majà
nadziej´, ˝e spe∏niajàc te oczekiwania, spra-
wià, ˝e wyniki badaƒ przyczynià si´ do opra-
cowania nowych leków i terapii, na które
czekajà pacjenci.

n

virtopsy

.com

LUTY 2004

ÂWIAT NAUKI

13

TECHNIKI MED

YCZNE

Wirtualna sekcja zw∏ok

KOMPUTER W PROSEKTORIUM ZAMIAST SKALPELA. PAWE¸ KANTURSKI

S

ekcja zw∏ok

ma w naszej kulturze doÊç

d∏ugà histori´ – przeprowadzano jà
ju˝ w czasach staro˝ytnych. Niestety,

jest subiektywna i prawie zawsze budzi
sprzeciw. Wspó∏czeÊni lekarze poszukujà za-
tem metod pozwalajàcych zwi´kszyç jej
obiektywnoÊç i zminimalizowaç drastycz-
noÊç procedur.

Takà kompleksowà metod´ nieinwazyjne-

go badania cia∏ ofiar wypadków i przest´pstw,
z wykorzystaniem najnowszych osiàgni´ç ra-
diologii, uda∏o si´ opracowaç szwajcarskim
kryminologom i lekarzom sàdowym. W In-
stytucie Medycyny Sàdowej Uniwersytetu w
Bernie przeprowadzono ju˝ ponad 100 wir-
tualnych sekcji zw∏ok. Kierujàcy projektem
Virtopsy lekarz sàdowy Michael Thali zapre-
zentowa∏ ide´ oraz wyniki tej multidyscypli-
narnej wspó∏pracy na dorocznym zjeêdzie
Amerykaƒskiego Stowarzyszenia Radiolo-
gów na poczàtku grudnia 2003 roku.

„Wirtopsja” jest kombinacjà badania tech-

nikà tomografii komputerowej, pozwalajà-
cà okreÊliç wielkoÊç oraz charakter zmian, i
badania technikà magnetycznego rezonansu
jàdrowego (MRI), skupiajàcà si´ na wybra-
nym fragmencie tkanki, mi´Êni czy narzà-
du. Na podstawie tych dwóch badaƒ kom-
puter cyfrowo rekonstruuje obraz danego
obszaru. Mierzàc za pomocà spektroskopii

MRI poziom metabolitów powsta∏ych w
tkankach po Êmierci mo˝na ustaliç czas zgo-
nu, a trójwymiarowy skan powierzchni cia-
∏a rejestruje wszelkie zmiany (np. rany po-
strza∏owe) i symuluje przebieg urazu.

„Wirtualna sekcja zw∏ok pozwala usza-

nowaç zwyczaje niektórych kultur, na przy-
k∏ad ortodoksyjnych ˝ydów. Poza tym nie-
którzy ludzie nie akceptujà autopsji i rodzina
cz´sto nie zgadza si´ na jej przeprowadzenie”
– mówi Thali.

Dane przechowuje si´ zgodnie z protoko-

∏em PACS (Picture Archiving and Telecommu-
nication System), dzi´ki czemu mo˝liwe jest
ich przesy∏anie.

Thali zdaje sobie spraw´, ˝e takie bada-

nie sporo kosztuje i nie zast´puje ca∏kowi-
cie klasycznego badania poÊmiertnego (np.
angiografii dostarczajàcej danych o stanie
uk∏adu krwionoÊnego w momencie Êmier-
ci). Uwa˝a jednak, ˝e obiektywizm wirtopsji
wp∏ynie na popraw´ jakoÊci pracy lekarzy
sàdowych.

„Byç mo˝e minie 10–15 lat, nim wirtual-

na sekcja zw∏ok zyska powszechnà akcepta-
cj´ i zastàpi tradycyjnà autopsj´ – uwa˝a
Thali. – Wierz´, ˝e b´dzie powszechnie sto-
sowana. Ju˝ teraz wykorzystujemy wyniki
naszych badaƒ podczas dochodzeƒ krymi-
nalnych w Szwajcarii”.

n

OBRAZ

sekcji g∏owy

uzyskany w systemie Virtopsy

.