Ryzyko i odpowiedzialność w działaniach technicznych.
Współczesna technika nie może być traktowana jako samosterujący się system, gdyż jej rozwój jest uzależniony od czynników wewnętrznych. Wbrew potocznemu mniemaniu technika samodzielnie nie jest w stanie rozwiązać wszystkich problemów, jak również wyeliminować własnych skutków negatywnych. Ewentualne negatywne skutki można tylko częściowo przewidzieć. Jednocześnie ryzyko w działaniach technicznych jest czymś nieodłącznym. Poziom ryzyka, możemy tylko zmniejszyć, natomiast pozbyć się go nie potrafimy. Stąd należy dążyć do ograniczeni skutków negatywnych. Wraz ze stopniem skomplikowania techniki, stopień i zasięg ryzyka wzrasta, gdyż jesteśmy coraz bardziej uzależnieni od technologii dla naszego przetrwania. Dlatego rozwój techniki wymaga określonej kontroli, stąd konieczność wartościowania w technice.
W ramach wartościowania techniki podejmuje się problematykę wartości ryzyka, które rozpatruje się w 3 podstawowych elementach:
Analiza ryzyka która dostarcza koniecznych danych odnośnie awaryjności techniki i podejmuje próbę identyfikacji zagrożeń.
Ocenę ryzyka czyli określenie prawdopodobieństwa awaryjności danej technologii.
Sprawowanie kontroli i zarządzanie awaryjnością, która ma za zadanie minimalizajcę skutków ujemnych.
Problem ryzyka w technice dopiero od niedawna jest przedmiotem badań naukowych, gdyż wcześniej interesowano się głównie ryzykiem związanym z działalnością gospodarczą i ekologią .
W działalności technicznej ważnym aspektem jest zaakceptowanie ryzyka przez podmioty podejmujące ryzyko. Akceptacja ryzyka ma wiele wspólnego z poziomem innowacyjności. Stąd mówi się o akceptacji jawnej i świadomej , bądź też ukrytej i nieświadomej. Czyli poziom akceptacji odnosi się nie tylko do osób zajmujących stanowiska kierownicze, ale również do całego społeczeństwa.
Źródło ryzyka w działalności technicznej związane jest nie tylko z samą techniką, ale odnosi się również do człowieka jako podmiotu określonych działań. Na tej podstawie wyróżnia się ryzyko przedmiotowe i podmiotowe.
Przykładem ryzyka przedmiotowego jest:
Niepewność co do skutków, stopnia działania i awaryjności techniki.
Niepewność co do skutków techniki
Niepewność do reakcji społecznych oraz otoczenia politycznego i gospodarczego, które może różnie reagować na zachodzące zmiany
Ze względu na ryzyko podmiotowe możemy mówić o następujących aspektach:
z niepewnością co do prawdziwej i posiadanej wiedzy
z niepewnością co do trafności prognoz dotyczących określonych technologii
z niepewnością co do rzetelności i prawdziwości badań naukowych.
Te 2 aspekty ryzyka są ściśle ze sobą związane. Należy również podkreślić, że wartościowanie jest tylko jednym ze sposobów zwiększenia jego postępowania. Natomiast nie może całkowicie wyeliminować ryzyka, gdyż takich środków współczesna nauka i technika nie posiada. Jeśli nie można go całkowicie wyeliminować, to ludzie związani z nauka i techniką powinni starać się o jego zmniejszenie. Również ważnym czynnikiem jest powiększenie poziomu kultury technicznej, oraz wzrost poziomu odpowiedzialności jednostek związanych z techniką.
Dzisiaj nie można już mówić, że tylko naukowiec, wynalazca jest odpowiedzialny za swoje odkrycie, gdyż działalność naukowo techniczna musi być widziana w szerszym kontekście. Ukształtowanie się współczesnych nowych obszarów odpowiedzialności związane jest z następującymi procesami:
ograniczenie odpowiedzialności jednostkowej czyli odpowiedzialność nie może być widziane w kontekście własnego sumienia, gdyż jej podjęcie przekracza możliwości jednostki.
Wzrost znaczenia odpowiedzialności społecznej w tym szczególnie określonych instytucji.
Ograniczenie odpowiedzialności za skutki gdyż współczesny inżynier nie może brać na siebie odpowiedzialności za wszelki skutki jakie pojawią się wokół wykorzystanej technologii.
Rozwój współczesnej techniki nierozerwalnie łączy się z apelem o kształtowanie wrażliwości, odpowiedzialności i zaangażowania człowieka. Twierdzi się, że kto chce dzisiaj zrozumieć technikę nie może ograniczyć swojego spojrzenia do niej samej. Muszą być do tego włączone aspekty etyczne i moralne. Stąd konieczność interdyscyplinarnego spojrzenia na technikę.
2
Copyright © 2004 by LECHU and Maciek
www.lechu.net/filozofia