UKSW ALGEBRA LINIOWA
Matematyka, Informatyka i ekonometria Kazimierz Jezuita
ZADANIA - Seria 5, Struktura algebraiczna i geometryczna liczb zespolonych
1. Wykazać, że stosunki odległości odpowiednich punktów leżących na prostej
R
t
z
z
t
z
z
,
1
2
1
,
2
1
z
z
, wynoszą:
a)
2
2
1
,
1
z
z
t
t
z
z
z
z
; b)
t
z
z
z
z
2
1
1
2. Określić zbiory punktów płaszczyzny zespolonej spełniających warunki:
a)
i
z
i
z
Arg
i
z
i
z
Arg
2
1
2
lub
0
2
1
2
b)
3
1
1
z
z
c)
3
2
2
z
z
d)
2
Re
2
z
z
3. Lemniskata. Przedstawić na płaszczyźnie zespolonej zbiór punktów spełniających
równanie
c
z
1
2
. Dla
1
c
zapisać równanie otrzymanej krzywej we współrzędnych
biegunowych.
4. Wyznaczyć środek oraz promień okręgu Apoloniusza:
i
z
i
z
2
5
2
1
.
Wykazać, że dwa punkty spełniające odpowiednio jedno z równań:
i
z
i
z
2
5
2
1
leżą na średnicy tego okręgu.
5. Wykazać, że dla dowolnej liczby zespolonej
z
spełnione są następujące równości:
a)
0
Re
2
2
2
z
z
z
z
b)
z
z
z
z
z
Re
2
2
6. Wyznaczyć macierz przekształcenia liniowego
C
C
f
:
takiego, że
z
i
z
f
)
1
(
)
(
w bazie:
i
e
2
2
1
,
i
e
3
2
2
.
7. Wykazać równoważność następujących wzorów algebraicznych na pierwiastki kwadratowe z
liczby zespolonej
ib
a
z
:
a)
z
z
z
z
z
Re
2
b)
z
z
z
z
z
z
2
/
1
c)
)
(
2
2
2
2
2
2
b
a
a
bi
b
a
a
z
8. Rozwiązać równania korzystając kolejno ze wszystkich wzorów z zadania 7:
a)
0
3
6
)
1
(
2
i
z
i
z
b)
0
1
2
i
z
9. Czy obroty wokół punktu (0,0) i przesunięcia równoległe na płaszczyźnie są przemienne?
Odpowiedź uzasadnić algebraicznie ( w języku liczb zespolonych ) oraz graficznie ( przykład ).
10. Obliczyć pole czworokąta, którego wierzchołkami są rozwiązaniami równania
0
4
4
i
z
.
Podać współrzędne wierzchołków: kartezjańskie oraz biegunowe.
11. Wykazać równości:
a)
2
)
1
(
2
2
1
cos
sin
sin
)
1
cos(
...
cos
1
n
n
n
b)
2
)
1
(
2
2
1
sin
sin
sin
)
1
sin(
...
sin
n
n
n
UKSW ALGEBRA LINIOWA
Matematyka, Informatyka i ekonometria Kazimierz Jezuita
2
ZADANIA - Seria 5 - Uwagi, szkice rozwiązań.
1. Z równania parametrycznego prostej przechodzącej przez dwa punkty:
1
z
)
0
(
t
oraz
2
z
)
1
(
t
otrzymujemy
1
2
1
z
z
t
z
z
,
2
1
2
1
z
z
t
z
z
,
Stąd: a) stosunek odległości dowolnego punktu prostej
z
od punktów
1
z
i
2
z
1
2
2
1
1
2
2
1
1
2
2
1
,
1
1
1
)
)(
1
(
)
(
z
z
z
t
t
t
t
z
z
t
z
z
t
z
z
t
z
z
t
z
z
z
z
b) stosunek odległości punktu
z
od punktu
1
z
do długości odcinka
2
1
, z
z
1
2
2
1
1
2
2
1
1
2
2
1
1
,
)
(
z
z
t
z
z
z
z
t
z
z
z
z
t
z
z
z
z
2. a) Wprowadźmy oznaczenia:
i
z
2
1
,
i
z
2
1
2
oraz
1
1
1
i
e
r
z
z
,
2
2
2
i
e
r
z
z
.
Wtedy
2
1
)
(
2
1
2
1
2
1
i
e
r
r
Arg
z
z
z
z
Arg
a1) Jeśli
0
2
1
z
z
z
z
Arg
to
2
1
. Z układu równań:
i
i
e
r
z
z
e
r
z
z
2
2
1
1
otrzymujemy kolejno:
i
e
r
r
z
z
)
(
2
1
1
2
oraz
)
(
1
2
2
1
1
1
z
z
r
r
r
z
z
równanie parametryczne prostej przechodzącej przez
1
z
i
2
z
Dla
2
1
r
r
parametr
2
1
1
r
r
r
t
spełnia nierówność
1
t
, natomiast
0
t
dla
2
1
r
r
.
Punkt
z
leży więc na prostej przechodzącej przez punkty
1
z
i
2
z
na zewnątrz odcinka
2
1
, z
z
.
a2) Jeśli
2
1
z
z
z
z
Arg
to
2
1
. Z układu równań:
2
2
2
2
)
(
1
1
i
i
e
r
z
z
e
r
z
z
otrzymujemy kolejno:
2
)
(
2
1
1
2
i
e
r
r
z
z
(
1
i
e
) oraz
)
(
1
2
2
1
1
1
z
z
r
r
r
z
z
równanie parametryczne prostej przechodzącej przez
1
z
i
2
z
Parametr
2
1
1
r
r
r
t
spełnia nierówność
1
0
t
.
Punkt
z
leży więc na prostej przechodzącej przez punkty
1
z
i
2
z
na zewnątrz odcinka
2
1
, z
z
.
UKSW ALGEBRA LINIOWA
Matematyka, Informatyka i ekonometria Kazimierz Jezuita
3
ZADANIA - Seria 5 - Uwagi, szkice rozwiązań - cd
b) Jest to równanie elipsy o ogniskach w punktach
1
1
z
,
1
2
z
będącej miejscem
geometrycznym punktów na płaszczyźnie, których suma odległości od ognisk jest stała i
wynosi 3.
c) Jest to równanie hiperboli o ogniskach w punktach
2
1
z
,
2
2
z
będącej miejscem
geometrycznym punktów na płaszczyźnie, których różnica odległości od ognisk jest stała i
wynosi 3.
d) Jest to równanie paraboli będącej miejscem geometrycznym punktów na płaszczyźnie, których
różnica odległości od punktu
2
0
z
i prostej
0
Re
z
jest stała i wynosi 2.
3. Z równania
c
z
z
)
1
)(
1
(
wynika, że iloczyn odległości punktu z od punktów
1
1
z
i
1
2
z
jest równy stałej c. Zbiór takich liczb zespolonych
z
tworzy na płaszczyźnie zespolonej
krzywą zwaną lemniskatą.
Dla c = 1 ,
i
re
z
)
2
sin
2
(cos
2
2
2
2
i
r
e
r
z
i
2
sin
1
2
cos
1
2
2
2
ir
r
z
.
Z równania
1
1
2
2
z
wynika więc, że
1
2
sin
1
2
cos
2
2
2
2
r
r
i ostatecznie:
2
cos
2
2
r
.
4. Zbiór punktów, takich że
b
z
a
z
tworzy:
-
prostą gdy
1
( symetralna odcinka
b
a,
)
-
okrąg ( gdy
1
0
) o środku w punkcie
2
2
0
1
b
a
z
i promieniu
2
1
b
a
r
,
przy czym
0
z
leży na prostej przechodzącej przez punkty a i b , na zewnątrz odcinka
b
a,
.
Dowód polega na przekształceniu równania
2
2
2
b
z
a
z
do postaci
2
2
0
r
z
z
. Korzystając z równości
d
d
d
z
d
z
z
z
w
w
w
2
, dla
d
z
w
, otrzymujemy kolejno:
)
)(
(
)
)(
(
2
b
z
b
z
a
z
a
z
a
a
b
b
b
a
z
b
a
z
z
z
2
2
2
2
)
(
)
(
)
1
(
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
)
1
(
)
)(
(
)
1
(
)
1
(
)
)(
(
)
1
(
)
(
)
1
(
)
(
b
a
b
a
a
a
b
b
b
a
b
a
b
a
z
b
a
z
z
z
2
2
2
2
2
2
2
)
1
(
1
b
a
b
a
z
UKSW ALGEBRA LINIOWA
Matematyka, Informatyka i ekonometria Kazimierz Jezuita
4
ZADANIA - Seria 5 - Uwagi, szkice rozwiązań - cd
W tym przypadku (
i
a
1
,
i
b
2
5
,
2
) otrzymujemy
3
7
3
19
0
i
z
,
3
17
2
r
Rozwiązaniami równań
)
(
b
z
a
z
są liczby
z
postaci:
)
(
1
a
b
a
z
,
)
(
1
a
b
a
z
Punkty
z
leżą na okręgu oraz na prostej przechodzącej przez punkty a i b. Środek okręgu
0
z
leży również na prostej przechodzącej przez punkty a i b, i to dokładnie w środku
odcinka
]
,
[
z
z
, będącego średnicą okręgu, bowiem
)
(
1
1
2
2
2
2
0
a
b
a
b
a
z
,
)
(
2
1
0
z
z
z
W tym przypadku
i
z
3
9
,
3
/
5
11
i
z
. Łatwo sprawdzić, że
3
17
4
2
r
z
z
oraz
3
7
3
19
2
2
1
0
i
z
z
z
Uwaga. Zadanie można rozwiązać kładąc na samym początku (
i
a
1
,
i
b
2
5
,
2
).
5. a) W dowodach korzystamy wyłącznie z równości:
d
d
d
z
zd
z
z
w
w
w
2
,
dla
a
z
w
oraz
z
z
z
Re
2
. Otrzymujemy kolejno:
z
z
z
2
0
2
z
z
zz
zz
z
0
)
(
2
z
z
z
zz
z
i ostatecznie
0
Re
2
2
2
z
z
z
z
b) Korzystając z wyniku uzyskanego w zadaniu 5a oraz z własności modułu liczby
zespolonej ( moduł iloczynu = iloczyn modułów ) otrzymujemy kolejno:
0
Re
2
2
2
z
z
z
z
0
Re
2
2
2
2
2
z
z
z
z
z
z
z
z
z
z
z
z
z
z
z
z
Re
2
2
2
2
2
)
Re
(
2
)
(
2
z
z
z
z
z
i ostatecznie
z
z
z
z
z
Re
2
2
6. Niech
A
oznacza macierz przekształcenia liniowego
C
C
f
:
,
z
i
z
f
)
1
(
)
(
w bazie:
i
e
2
2
1
,
i
e
3
2
2
. Kolumny
j
A
.
macierzy
A
tworzą wektory kolumnowe, będące
obrazami elementów bazy
j
e
przy przekształceniu
f
, zapisanymi we współrzędnych w bazie
i
e
.
UKSW ALGEBRA LINIOWA
Matematyka, Informatyka i ekonometria Kazimierz Jezuita
5
ZADANIA - Seria 5 - Uwagi, szkice rozwiązań - cd
Jeśli
2
1
)
(
i
i
ij
j
e
a
e
f
to
j
j
j
a
a
A
2
1
.
czyli
22
21
12
11
a
a
a
a
A
W tym przypadku
i
i
i
e
f
4
)
2
2
)(
1
(
)
(
1
czyli
)
3
2
(
)
2
2
(
4
21
11
i
a
i
a
i
Równanie zespolone na
1
i
a
sprowadza się do układu dwóch równań rzeczywistych ( liczby
zespolone są równe gdy ich części rzeczywiste i urojone są równe ):
21
11
21
11
3
2
4
2
2
0
a
a
a
a
stąd
5
4
21
11
a
a
i
i
i
e
f
5
)
3
2
)(
1
(
)
(
2
czyli
)
3
2
(
)
2
2
(
5
22
12
i
a
i
a
i
Teraz
21
11
21
11
3
2
1
2
2
5
a
a
a
a
stąd
10
13
12
a
,
10
12
12
a
Macierz przekształcenia liniowego f ma więc postać:
12
8
13
8
10
1
A
7. Równoważność wzorów a) i b) wynika wprost z równości udowodnionej w zadaniu 5b:
z
z
z
z
z
Re
2
2
czyli
z
z
z
z
z
2
/
1
)
(Re
2
1
Wzór c) można łatwo przekształcić do postaci a) :
)
(
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
b
a
a
ib
b
a
a
b
a
a
b
i
b
a
a
z
z
z
z
z
Re
2
ponieważ dla
ib
a
z
mamy
2
2
Re
b
a
a
z
z
oraz
2
2
b
a
ib
a
z
z
8. a) Można korzystać ze wzorów na pierwiastki równania kwadratowego
a
b
z
2
,
gdzie
1
a
,
i
b
1
,
i
ac
b
10
24
4
2
.
W oparciu o wzory z zadania 7 obliczamy
:
26
,
i
10
2
,
2
Re
,
26
2
UKSW ALGEBRA LINIOWA
Matematyka, Informatyka i ekonometria Kazimierz Jezuita
6
ZADANIA - Seria 5 - Uwagi, szkice rozwiązań - cd
We wszystkich trzech przypadkach otrzymujemy
i
5
1
. Dlatego
i
z
2
1
,
i
z
3
b) W tym przypadku korzystamy bezpośrednio ze wzorów z zadania 7:
2
z
,
i
z
z
2
1
,
2
1
Re
z
z
,
2
2
4
z
z
Stąd a)
2
2
2
2
1
i
z
b)
2
2
4
)
2
1
(
2
4
i
z
c)
2
2
2
2
1
i
z
Należy jeszcze sprawdzić ( podnosząc obie strony do kwadratu ), że
2
2
4
2
2
2
1
4
9. Każdej liczbie zespolonej
1
z
można przyporządkować przekształcenie płaszczyzny zespolonej
1
1
:
)
(
z
z
z
z
T
- przesunięcie równoległe, a liczbie zespolonej o module równym jeden
postaci
2
2
i
e
z
obrót wokół punktu (0,0) o kąt
2
:
2
:
)
(
2
i
ze
z
R
.
Wykonując najpierw przesunięcie a potem obrót otrzymujemy:
1
1
2
1
2
2
)
(
)
(
)
(
z
ze
ze
z
T
z
R
z
T
i
i
Gdy zmienimy kolejność przekształceń otrzymamy inny wynik
2
2
1
1
2
1
2
)
(
)
(
)
(
i
i
e
z
ze
z
z
R
z
z
T
R
Otrzymaną nierówność
1
1
2
2
z
ze
e
z
z
i
i
zilustrować na płaszczyźnie zespolonej dla
wybranych wartości
2
1
,
,
z
z
, na przykład:
2
,
1
,
1
2
1
z
z
.
10. Dla każdej liczby zespolonej
i
re
w
, równanie
0
w
z
n
posiada n różnych rozwiązań
( pierwiastków n-tego stopnia z
w
) postaci:
n
k
i
n
k
e
r
z
2
,
1
...,
,
1
,
0
n
k
.
Pierwiastki te tworzą na płaszczyźnie zespolonej wielokąt foremny o środku w puncie (0,0) .
W tym przypadku
i
e
i
w
4
4
. Liczby:
4
0
2
i
e
z
,
4
3
1
2
i
e
z
,
4
5
2
2
i
e
z
,
4
7
3
2
i
e
z
są wierzchołkami kwadratu o boku
a
, którego przekątna równa jest
2
2
2
2
2
4
a
r
z
k
.
Pole kwadratu:
4
2
a
P
.
UKSW ALGEBRA LINIOWA
Matematyka, Informatyka i ekonometria Kazimierz Jezuita
7
ZADANIA - Seria 5 - Uwagi, szkice rozwiązań - cd
Uwaga: Długość boku kwadratu równa jest odległości jego sąsiednich wierzchołków:
2
4
sin
2
2
Im
2
2
2
2
4
2
4
4
2
0
1
i
i
i
i
i
i
e
e
e
e
e
e
z
z
a
11. Układ dwóch równości dla licz rzeczywistych postaci:
2
)
1
(
2
2
1
cos
sin
sin
)
1
cos(
...
cos
1
n
n
n
2
)
1
(
2
2
1
sin
sin
sin
)
1
sin(
...
sin
n
n
n
jest równoważny jednej równości dla liczb zespolonych postaci:
2
)
1
(
2
2
1
2
)
1
(
2
2
1
sin
sin
sin
cos
sin
sin
)
1
sin(
...
sin
)
1
cos(
...
cos
1
n
n
n
n
i
n
i
n
Obliczamy lewą stronę tej równości korzystając kolejno:
- ze wzoru Eulera:
sin
cos
i
e
i
,
- ze wzoru na sumę ciągu geometrycznego:
q
q
a
S
n
1
1
0
,
- oraz
z
z
z
Im
2
,
2
1
sin
2
sin
2
sin
2
1
cos
2
sin
2
sin
2
1
sin
2
1
cos
2
sin
2
sin
2
sin
2
2
sin
2
1
1
...
1
)
1
sin(
...
sin
)
1
cos(
...
cos
1
1
1
1
2
1
2
2
2
2
2
2
1
n
n
i
n
n
n
i
n
n
e
n
e
e
e
e
e
e
e
e
e
e
n
i
n
n
i
i
i
i
n
i
n
i
n
i
i
in
n
i
i
Obie strony równości są więc równe.