Wykład  „Choroby  psów  i  kotów”    

Choroby trzustki psów i kotów

Opracował: dr hab. Jarosław Popiel

Zewnątrzwydzielnicza niewydolność trzustki

•

Ostre zapalenie trzustki (pancreatitis acuta)

•

Przewlekłe zapalenie trzustki (pancreatitis chronica)

Cukrzyca (diabetes mellitus)

Wyspiak trzustki (insulinoma)

Cukrzyca (Diabetes mellitus)
definicja choroby

Przewlekłe zaburzenie metaboliczne charakteryzujące się zaburzeniami
równowagi kwasowo zasadowej, gospodarki węglowodanowej,
tłuszczowej i białkowej spowodowane całkowitym lub względnym
niedoborem insuliny

epidemiologia

Choruje : 1-2% populacji psów, 0,25 – 0,5% populacji kotów

Cukrzyca psów

Typy cukrzycy

—

Typ 1 – insulinozależny(IDDM –insulindependent diabetes
mellitus) - Brak wzrostu poziomu insuliny w surowicy krwi po

obciążeniu glukozą

—

Typ 2 – insulinoniezależny (NIDDM- non-insulin dependent
diabetes mellitus) Charakteryzuje się prawidłowym poziomem
insuliny w surowicy krwi, a spadkiem ilości receptorów tkankowych.

—

Typ 3 – cukrzyca wtórna - spotykana w innych chorobach (przede
wszystkim endokrynologicznych) Stężenie glukozy we krwi
najczęściej na granicy progu nerkowego lub lekko powyżej

Cukrzyca insulinozależna (typ 1) - 90%przypadków

Przyczyny

—

Zapalenie trzustki

—

Dziedziczna (keeshond)

—

predylekcja rasowa (pudel, cairn terier, jamnik, rottweiler i puli.)

Odpowiada cukrzycy młodzieńczej u ludzi.
u 80 % chorujących na nią ludzi jest związana z obecnością przeciwciał

przeciw komórkom wysp oraz przeciw komórkom powierzchniowym.

Wykład  „Choroby  psów  i  kotów”    

choroba spowodowana jest selektywnym zniszczeniem ponad 90% komórek
β wydzielających insulinę

Cukrzyca insulinoniezależna (typ 2)
Charakteryzuje się prawidłowym poziomem insuliny w surowicy krwi, a

spadkiem ilości receptorów tkankowych.

Ten typ cukrzycy spotykany jest najczęściej u psów otyłych i leczonych

glikokortykosterydami i progestagenami.

Spotykany rzadko, odpowiada cukrzycy u ludzi starszych.

Cukrzyca wtórna (typ 3)
Stężenie glukozy we krwi najczęściej na granicy progu nerkowego lub lekko
powyżej
Spotykana w innych chorobach

—

Zapalenie trzustki, nowotwory trzustki

—

Nefropatie (insulinooporność)

—

Hyperadrenocortycyzm

—

Niedoczynność tarczycy

—

Nadmiar progesteronu w diestrus

—

Napady drgawek, stres, urazy,

Cukrzyca u psów - występowanie

Psy starsze 7 – 9 lat
U suk 3 krotnie częściej !!!
U zwierząt leczonych przewlekle glikokortykosteroidami

Cukrzyca u psów - objawy
Wielomocz
Wzmożone pragnienie (zespół PU/PD)
Wzmożony apetyt

Postępujące chudnięcie
Zaćma
Powiększenie wątroby
Zmiany skórne (rzadko i niespecyficzne)
Zaburzenia neurologiczne

=========
Biegunka
Wymioty

Cukrzyca u psów – rozpoznanie różnicowe
Przewlekła niewydolność nerek
Nadczynność kory nadnerczy
Akromegalia

Wykład  „Choroby  psów  i  kotów”    

Ropomacicze
Przewlekłe zapalenie i marskość wątroby
Moczówka prosta
Glikozuria postresowa

Zespół Fanconiego
Choroby żołądka i jelit

Cukrzyca u psów – badanie kliniczne

Stan ogólny dobry
Odwodnienie 5-6%
Powiększona, niebolesna wątroba
Otyłość

Zamiany skórne
Zaćma (?)

Cukrzyca u psów – rozpoznanie

Wywiad
Badanie kliniczne
Badania laboratoryjne
Mocz – glikozuria
Surowica – glukoza > 11 mmol/l (200mg%)

Prawidłowy poziom glukozy w surowicy psów
3,7- 6,6 mmol/l, (66 do 120 mg%)

•

Poziomy 6,6-7 mmol/l (120- 126 mg%) – podejrzenie

nieprawidłowej tolerancji glukozy – można próbować regulować dietą i
ruchem

•

Poziomy 7- 11 mmol/l (126- 200 mg%) – może być wynikiem

wzrostu progesteronu u suk, leków diabetogennych lub subkliniczna
cukrzyca

•

Utrzymujacy się poziom >11 mmol/l (200 mg%) – świadczy o

cukrzycy (występuje glikozuria)

Próg nerkowy wynosi:

•

U psów - 10 mmol/l (180 mg%)

•

U kotów 14 mmol/l (250 mg%)

Przelicznik jednostek SI( mmol/l) na tradycyjne (mg%)i odwrotnie dla
glukozy:

mg/dl x 0,0555 = mmol/l

mmol/l x 18,0182 = mg/dl

Wyniki innych badań laboratoryjnych

Wykład  „Choroby  psów  i  kotów”    

•

Hematologiczne

o nadkrwistość
o neutrofilia

•

Badania biochemiczne

o Wzrost AspAt, AlAt, ALP, cholesterolu, trójglicerydów
o ? Wzrost stężenia mocznika i kreatyniny

W przypadkach wątpliwych lub subklinicznej formie cukrzycy (glukoza 7 – 11
mmol/l) należy wykonać test tolerancji glukozy po podaniu doustnym lub
dożylnym.
Test doustnego obciążenia glukozą

•

Pobrać krew do badania poziomu glukozy w krwi przed wykonaniem

testu.

•

Podać doustnie 2,0 g / kg.m.c. glukozy (w stężeniu 20%).

•

pobrać krew do badania w 30, 60, 120 i 240 minucie od podania

glukozy.

U zwierząt zdrowych poziom glukozy powraca do wartości sprzed próby

po 1 godzinie.

Test dożylnego obciążenia glukozą
Pies powinien być głodzony przed próbą 12-15 godz.

•

Oznaczyć wyjściowy poziom glukozy we krwi,

•

Podać dożylnie 40% glukozę 0,5 g/kg.m.c.

•

Oznaczyć poziomy glukozy w 5, 15, 30, 45 i 60 minucie po podaniu

glukozy.

U zwierząt zdrowych powrót do wartości wyjściowej następuje w 45

minucie.

Można wykonać oznaczenie w 5 i 60 minucie i obliczyć

współczynnik oczyszczania K

K = 698

T

2

-T

1

T

1

- stężenie glukozy we krwi 5 minut po podaniu

T

2

- stężenie glukozy we krwi 60 minut po podaniu glukozy

K < 2,0 wskazuje na cukrzycę.
Cukrzyca - leczenie
-Preparaty insuliny są podstawowym lekiem.
-Dieta

-Doustne leki p/cukrzycowe ??? (sens tylko u kotów)
-Przeciwdziałanie kwasicy ketonowej

Wykład  „Choroby  psów  i  kotów”    

•

Rodzaje insuliny

Caninsulin –zarejestrowana do użytku wet.
Średnio długi okres działania
2 frakcje: 30% insuliny bezpostaciowej (szybkodziałającej) i 70%
krystalicznej insuliny cynkowej (długodziałającej)
U psów – po podaniu sc szczyt po 4-8 godz, efekt utrzymuje się 14-24 godz.
U kotów szczyt po 4-6 godz, efekt 8-12 godz

.  

Caninsulin – dawkowanie

U kotów dawka wynosi 0,25- o,5 j.m./kg zależnie od stężenia glukozy

Klasyfikacja
insuliny

Rodzaj
insuliny

Początek
działania

Maksymalny
efekt

Czas działania

Szybko
działająca

Neutralna

Natychmiast

30 min- 2
godz

1- 4 godz

Pośrednia

Izofanowa
NPH

30 min- 2 godz

2- 8 godz

4-12 godz

Długo
działająca

Lente

30 min- 2 godz 2- 10 godz

6-18 godz

Ultralente

1- 4 godz

4- 16 godz

12- 24 godz

Protaminow
o- cynkowa

PZI

1- 4 godz

4-14 godz

12- 30 godz

Wykład  „Choroby  psów  i  kotów”    

Dwufazowe działanie Caninsulinu

Krzywa cukrowa

• Monitorowanie stanu pacjenta
• Optymalne określenie wyników leczenia
• Możliwość dokonania ewentualnych zmian w sposobie podawania i

dawkowania insuliny

• Po 3-5 dniach od rozpoczęcia leczenia lub zmiany dawki
• 24 godziny – pies, 12 godzin kot
• Pomiar co 2 godziny (u kotów od nadiru co ½ godz)
• I pomiar max ½ godziny po posiłku

Krzywa cukrowa – prawidłowa dawka insuliny

Wykład  „Choroby  psów  i  kotów”    

Krzywa cukrowa – oporność insulinowa

Krzywa cukrowa – efekt odbicia (Samogyi)

Krzywa cukrowa – zbyt niska dawka insuliny

Wykład  „Choroby  psów  i  kotów”    

Cukrzyca u kotów

0,25 – 0,5% populacji kotów
Cukrzyca pierwotna

•

typ 1- autoimmunologiczne - niszczenie komórek beta trzustki (rzadko)

•

typ 2 - amyloidoza trzustki - (przede wszystkim)

Cukrzyca wtórna

•

typ 3

o nadczynność kory nadnerczy
o nadczynność tarczycy
o jatrogenna
o akromegalia
o stres
o otyłość (±)

Predyspozycje

o samce
o kastracja
o wiek > 10 lat
o otyłość
o rasa (syjamskie, burmańskie)

Objawy kliniczne

—

wzmożone pragnienie

—

wzmożony apetyt

—

wielomocz

—

postępujące chudnięcie

—

powiększenie wątroby

—

powiększenie nerek

—

zaburzenia neurologiczne

•

trudności we wskakiwaniu

•

odwiedzenie kończyn miednicznych

•

niemożność „chowania” pazurów

•

opieranie kończyny miednicznej na całej stopie

=====================

—

brak apetytu

—

biegunki

—

wymioty

Wykład  „Choroby  psów  i  kotów”    

Objawy laboratoryjne

—

hiperglikemia stała > 300 mg% (16,7 mmol/l)

—

badanie moczu

—

Cukromocz (U kotów próg nerkowy - 14 mmol/l (250

mg%)

—

zmienna ketonuria

—

białkomocz

—

bakteriuria

—

neutrofilia

—

wzrost aktywności ALT, AP

—

hipercholesterolemia

—

hipertriglicerydemia (lipemia)

Szczególne cechy cukrzycy kotów

o hiperglikemia stresowa nawet do 20 mmol/l (350 mg%) !!!!
o nieprzewidywalna reakcja na leki (efekt odbicia, leki doustne, insulina –

zmienna reakcja),trudności w ustaleniu dawki insuliny

o brak związku z cyklem płciowym
o inna reakcja kliniczna na niedocukrzenie – apatia, śpiączka, brak

drgawek

o spontaniczna remisja (20%, na 1 - 6 miesięcy)
o szybszy metabolizm insuliny (konieczność podawania 2 x /dobę)
o praktycznie brak objawów zaćmy cukrzycowej

Rozpoznanie

o utrzymująca się hiperglikemia >16,7 mmol/l (300 mg%)
o cukromocz
o objawy kliniczne
o wzrost pragnienia
o wielomocz
o wzrost apetytu
o postępujące chudnięcie

Cele leczenia

—

opanowanie objawów klinicznych

—

utrzymanie prawidłowej masy ciała

—

zapewnienie komfortu pacjentowi i właścicielowi

—

utrzymanie stężenia glukozy we krwi w przedziale 5,5 - 11 mmol/l (100

- 200 mg%) [dopuszczalne 5,5 - 16,6 mmol/l (100 - 300 mg%), ]

Wykład  „Choroby  psów  i  kotów”    

Stosowanie leków

—

Doustne leki przeciwcukrzycowe

brak udokumentowanych badań skuteczności, prawd. skuteczność w około

20-40%

—

Np. Glipizid 2,5 - 5 mg/kota 2 x dziennie

—

Insulina

—

Insulina lente (np. caninsulin)

—

Glargine – analog insuliny

Insulina lente (Caninsulin, Insulinum lente, Gensulin M30, Monotard HM)
-dawka początkowa 0,25 j.m./kg jeżeli stężenie glukozy we krwi do 20

mmol/l
-dawka początkowa 0,5 j.m./kg jeżeli stężenie glukozy we krwi przekracza
20 mmol/l
-stosować 2 razy na dobę
-podawać przez 4 - 6 dni

-wykonać krzywą cukrową

Glargine (Lantus)
-analog insuliny ludzkiej

-dostępna w stężeniu 100 j/ml
-długodziałająca
-dawka taka sama jak przy lente
-możliwość jednokrotnego

-stosowania na dobę

Kontrolowanie stabilności przebiegu cukrzycy

-Badanie glukozy w moczu 1 x w tygodniu

-Pomiar glukozy we krwi (stres)
-Ważyć kota 1 x w tygodniu
-Krzywa cukrowa itd..
-Przy kwasicy ketonowej konieczna płynoterapia.

Badanie stężenia fruktozaminy ( 10 – 14 dni)

o < 300 nmol/l bardzo dobry
o 350 – 400 nmol/l dobry
o 450 – 600 nmol/l słaby
Ø

600 nmol/l zły

Koncentracja fruktozoamin jest wprost proporcjonalna do stężenia glukozy w
surowicy krwi w ciągu ostatnich 1-3 tygodni.

Określanie poziomu fruktozoamin nadaje się do rozróżniania hiperglikemii
spowodowanej stresem i cukrzycą, ponieważ krótkotrwały nawet wysoki
wzrost poziomu glukozy nie powoduje podwyższenia ich poziomów.

Wykład  „Choroby  psów  i  kotów”    

Wyspiak trzustki(insulinoma)

Guz trzustki wywodzący się z komórek beta

•

mały, pojedynczy guzek

•

może być rozpoznany śródoperacyjnie

•

przerzuty – węzły chłonne, wątroba

•

Wydziela insulinę

Etiologia

—

W 70% złośliwy nowotwór

•

Carcinoma

•

Adenocarcinoma

Występowanie

—

Rzadko

—

Brak predylekcji płciowej

—

Predylekcja rasowa

•

pudel

•

fox terrier

•

setter irlandzki

•

owczarek niemiecki

•

Golden retriever

•

owczarek szkocki colie

•

bokser

—

Wiek

•

Psy w średnim wieku i starsze (średnio 8 – 10 lat)

Wywiad

—

Osłabienie, niezborność kończy miednicznych, drżenia mięśniowe,

wzmożony apetyt, nietolerancja wysiłkowa, drgawki, utrata
przytomności, wzmożone pragnienie i wielomocz (rzadko)

Badanie kliniczne - Niewiele wnosi między atakami hipoglikemii

Rozpoznanie różnicowe

Hipoglikemia innego tła

•

Posocznica

•

Ropomacicze

Wykład  „Choroby  psów  i  kotów”    

•

Niewydolność wątroby

•

Czerwienica

Drgawki lub utrata przytomności innego tła

•

padaczka

•

encefalopatia wątrobowa

•

hipokalcemia

•

zaburzenia krążenia

Badania dodatkowe

U 90% psów – hipoglikemia
Stosunek insulina/glukoza

insulina (uU/ml) x 100

•

I/G = ----------------------------

glukoza (mg/dl) – 30

•

I/G > 30 insulinoma

•

I/G 19 – 30 szara strefa

•

I/G < 19 insulinoma bardzo mało prawdopodobna

Leczenie przewlekłe

Ograniczenie aktywności ruchowej

Dieta

•

4 – 6 posiłków dziennie

•

Wysoko białkowa, wysoko tłuszczowa

•

Unikać diety półwilgotnej

Leki

•

Glikokortykosteroidy

—

dawka zmienna, początkowo 0,5 mg/kg do 3 mg/kg

—

Diazoxide (Proglicem, Hyperstat) 5 – 30 mg/kg co 12 godzin

•

Sandostatin (-/+)

Leczenie doraźne

•

Glukoza 40% - 1 ml/kg m.c. iv powoli (około 3 minut)

•

Glukoza 5% iv, Bezpośrednio po podaniu - posiłek

Rokowanie

•

Ostrożne, średni okres przeżycia – 16 – 19 miesięcy

•

im młodszy pies tym okres przeżycia krótszy