1

Lek immunostymulujące

Prof. dr hab. Barbara Filipek

Katedra Farmakodynamiki UJ CM

Układ immunologiczny



Inaczej układ odpornościowy lub limfatyczny, to

system organizmu odpowiedzialny za zwalczanie
infekcji wirusów, bakterii, pierwotniaków, a

także zwalczanie obcych tkanek i nowotworów.



Dopóki nasz system immunologiczny funkcjonuje sprawnie,
jesteśmy w stanie zachować zdrowie.



Układ ten często bywa nadmiernie obciążony i wtedy mogą
się załamać procesy samoobrony.



Dysfunkcję układu immunologicznego może

wywołać szereg czynników: niewłaściwe
odżywianie, przemęczenie, stres, palenie tytoniu,

nadużywanie alkoholu, a nade wszystko chemiczne
skażenie środowiska, a więc wody, gleby, powietrza,

żywności.

Układ immunologiczny



Układ limfoidalny, układ zbudowany z wielu wzajemnie
zależnych typów komórek (limfocytów, makrofagów,

monocytów, komórek K) rozsianych w ustroju, krążących
we krwi i w chłonce oraz skupiających się w narządach

limfatycznych (układ limfatyczny).

Wyróżnia się narządy centralne układu immunologicznego
- szpik kostny i grasicę oraz narządy obwodowe, czyli

śledzionę, węzły limfatyczne, migdałki, wyrostek
robaczkowy i rozsiane skupiska tkanki limfatycznej (kępki
Peyer’a w obrębie jelita) w postaci grudek chłonnych.



Węzły chłonne stanowią skupiska tkanki o bardzo dużej

aktywności immunologicznej

Układ
odpornościowy

2

Różnicowanie komórek macierzystych

Różnicowanie komórek macierzystych

Limfocyty T
dojrzewają
w grasicy

Stres osłabia układ
odpornościowy

3

Limfocyty T – „grasicozależne”



Powstają w szpiku kostnym skąd następnie wędrują do

grasicy, w której proliferują i nabywają cech

immunologicznych.



Następnie przedostają się do innych narządów

limfopoetycznych, w których nadal się dzielą a następnie

dostają się do krwi obwodowej.



Limfocyty typu T żyją nawet 10 lat i są odpowiedzialne za

wykrywanie i unieszkodliwianie czynników obcych dla

organizmu, czyli biorą udział w odporności typu

komórkowego.



Pod względem funkcjonalnym limfocyty T dzielą się na:



Limfocyty Th (helper) - są to limfocyty pomocnicze, które

wydzielają limfokiny pobudzające i podtrzymujące odpowiedź

immunologiczną,



Limfocyty Ts - limfocyty supresorowe, które wydzielają limfokiny

hamujące odpowiedź immunologiczną,



Limfocyty Tc - są to limfocyty cytotoksyczne. Do tych limfocytów

zalicza się komórki NK, komórki K.

Limfocyty B



Powstają w układzie limfoidalnym w szpiku
kostnym, ale w przeciwieństwie do
limfocytów T nie przechodzą przez grasicę -
są szpikozależne.



Limfocyty B żyją krótko, bo około 4 - 10 dni.



Wytwarzają immunoglobuliny, które spełniają
funkcję specyficznych przeciwciał i biorą
udział w odporności typu humoralnego.

Typy odporności

Typy odporności



Odporność humoralną - jest to odporność zależna od obecności swoistych

przeciwciał, które są produkowane podczas odpowiedzi immunologicznej.



Antygen pobudza limfocyty B do proliferacji i różnicowania się w stronę komórek

pamięci i komórek plazmatycznych.



Komórki plazmatyczne, czyli plazmocyty są odpowiedzialne za wytwarzanie
przeciwciał, których funkcją jest wiązanie antygenu w wyniku, czego jest on

eliminowany. Komórki pamięci decydują o skutecznej odpowiedzi immunologicznej w

czasie ponownego kontaktu z takim samym antygenem.



Odporność komórkową - to odporność związana z występowaniem i

aktywnością, immunocytów, czyli wyspecjalizowanych komórek, którymi są

fagocyty a także komórki o właściwościach cytotoksycznych, czyli komórki K

oraz limfocyty T.



Wśród limfocytów T i B wyodrębniono tzw. komórki pamięci, które

powstają przy pierwszym kontakcie z antygenem. Po ponownym

kontakcie z tym samym antygenem wyzwala szybszą i bardziej

natężona odpowiedź immunologiczną.



Dzięki temu zjawisku wyjaśniono między innymi odporność na choroby

przebyte w dzieciństwie po ich przebyciu lub po szczepieniu na nie.

4

Komórki K i NK



Nie posiadają na swojej powierzchni markerów limfocytów T i B

oraz charakterystycznych dla tych komórek receptorów

antygenowych (nazwane zostały "komórkami zerowymi„).



Pod względem morfologicznym są to duże komórki, żyjące około

tygodnia z licznymi ziarnistościami cytoplazmatycznymi.



Komórki K (killer, czyli zabójca) w ustroju znajdują się w sposób naturalny

bez wcześniejszej immunizacji.



Komórki te mają zdolność do zabijania komórek oznaczonych przeciwciałami

skierowanymi przeciwko ich antygenom powierzchniowym (cytotoksyczność

komórkowa zależna od przeciwciał).



Komórki NK (natural killer, czyli wrodzony zabójca) mają zdolność do

uszkadzania bez wcześniejszej immunizacji niektórych komórek

nowotworowych i komórek, które nie są nowotworowe i są słabo

zróżnicowane.



W chorobach takich jak białaczka, szpiczak czy policytemia, czyli w chorobach,

w których zaburzeniu ulega funkcja szpiku zaobserwowano obniżoną aktywność

komórek NK.

PRZECIWCIAŁA



Przeciwciała lub inaczej immunoglobuliny są to substancje

białkowe wytwarzane w limfocytach B i plazmocytach, które

mają zdolność łączenia się z antygenem.



Wyróżnia się 5 klas immunoglobulin:



IgG - jest główną immunoglobuliną występującą w surowicy;

przechodzi przez łożysko, co zapewnia noworodkowi odporność

bierną.



IgA- jest składnikiem wydzielin surowiczo - śluzowych takich jak

np. ślina, siara, wydzielin układów tchawiczo - oskrzelowych oraz

moczowo - płciowych.



IgM - jest to przeciwciało pojawiające się jako pierwsze w

odpowiedzi na złożone antygeny drobnoustrojów.



IgD - występuje na powierzchni komórek, jego biologiczna funkcja

nie jest jeszcze poznana.



IgE - występuje na powierzchni bazofili i mastocytów. Przyczynia

się do uczulania spojówek, śluzówek i oskrzeli

ATYGENY



Antygeny są to najczęściej glikoproteiny, które

rozpoznawane przez limfocyty wytwarzają odpowiedź

w postaci wytwarzania przeciwciał w odpowiedzi

komórkowej lub humoralnej.



Wyróżnia się antygeny własne organizmu i antygeny

obce.



Do antygenów własnych należą antygeny zgodności

tkankowej HLA I i HLA II, które występują na powierzchni

komórek organizmu, a zwłaszcza na powierzchni

makrofagów.



Mogą tworzyć z antygenami zarówno własnymi jak i

obcymi, kompleksy rozpoznawalne dla limfocytów T, co

pozwala na prezentację i rozpoznanie antygenów.



Takie zjawiska leżą u podstaw indukcji odporności,

tolerancji immunologicznej oraz zjawisk odpornościowych.

Odporność



Odporność jest to niewrażliwość organizmu na działanie

chorobotwórczych wirusów, bakterii, pierwotniaków

czy pasożytów wielokomórkowych.



Prawidłowo funkcjonujący system immunologiczny chroni nas
nie tylko przed czynnikami chorobotwórczymi atakującymi

organizm z zewnątrz, ale spełnia on bardzo istotną rolę

również w eliminowaniu z ustroju wszelkich nietypowych
komórek, które w ciągu życia mogą pojawić się w naszym

organizmie w wyniku nieprawidłowych podziałów
komórkowych.



Ma to ogromne znaczenie w profilaktyce chorób

nowotworowych.



5

Rodzaje odporności:



Odporność naturalna (dziedziczna, nieswoista) - jest to rodzaj

odporności nieswoistej, czyli takiej, którą organizm uzyskał przed

zetknięciem się z drobnoustrojami chorobotwórczymi.



Taki rodzaj odporności uwarunkowany jest przez właściwości fizjologiczne

i budowę skóry, błon śluzowych oraz możliwością wykonania odruchów

obronnych organizmu takich jak np. kichanie, kaszel, łzawienie, wymioty czy

biegunka.



Odporność nabyta (swoista) - wytwarza się w wyniku zadziałania na

organizm drobnoustroju albo przez wprowadzenie do organizmu surowicy

swoistej.



Odporność nabyta skierowana jest przeciwko drobnoustrojowi lub

przeciwko jego toksynie. Odporność tą dzieli się na:



Odporność czynną - uwarunkowaną przez przebycie choroby lub

uodpornieniem na szczepionkę. Odporność czynna może trwać miesiące, lata

a nawet całe życie.



Odporność bierną - uzyskaną w sposób naturalny w łonie matki czy z

mlekiem matki a także w sposób sztuczny po podaniu surowicy

odpornościowej. Odporność bierna naturalna trwa do 6 miesiące a sztuczna

przez około 12 - 14 dni.

Odporność



Pierwszą linię obrony przed szkodliwymi czynnikami
środowiskowymi stanowi skóra i błony śluzowe oraz bariera -

krew płyn mózgowo-rdzeniowy.



Jeżeli zawiedzie funkcjonowanie tych fizycznych barier (np.:

przy zranieniu skóry), uruchomione zostają dalsze

mechanizmy obronne.



Najpierw uwolnieniu ulegają substancje biochemiczne, które

inicjują reakcję zapalną nieswoistą.



Jednocześnie organizm zwiększa produkcję krwinek białych o
właściwościach żernych (fagocytarnych), których celem jest

bezpośrednie zaatakowanie i zniszczenie intruza. Ta faza

obrony demonstrowana jest często wzrostem temperatury
ciała.



Jest to faza odporności nieswoistej.

Odporność



Dalsza aktywizacja układu immunologicznego polega na

włączeniu się w proces zwalczania obcego antygenu
specjalnych komórek: limfocytów-T i limfocytów-B.



Obowiązkiem tych wyspecjalizowanych komórek

immunologicznych jest dokładne zdiagnozowanie
czynnika chorobotwórczego i wdrożenie produkcji
substancji chemicznych o charakterze swoistych

przeciwciał, których niszczące działanie jest skierowane
przeciwko temu konkretnemu antygenowi.



Po wyeliminowaniu czynnika chorobotwórczego reakcja

immunologiczna zostaje wyłączona. Zaczyna się
zdrowienie.

6

Różnicowanie
komórek grasiczych

Immunoterapia



Immunoterapia, leczenie zmierzające do

podniesienia lub pobudzenia (immunostymulacja)

naturalnej odporności organizmu, wzmocnienia jego

układu immunologicznego np.:



poprzez wstrzykiwanie surowic odpornościowych

zawierających gotowe przeciwciała



lub poprzez podanie substancji biorących udział w reakcjach

immunologicznychych tj.: interleukina- 2, interferon gamma.



Immunoterapia polega także na immunosupersji.

Immunostymulacja



Klasycznym tego przykładem są szczepionki,

które stymulują powstawanie przeciwciał

i komórek pamięci immunologicznej.



Są też czynniki biologiczne, które wiążąc się

z antygenem, przyczyniają się do znacznie

silniejszej odpowiedzi immunologicznej.



Są to tzw. adiuwanty immunologiczne, pochodzenia

bakteryjnego lub niebakteryjnego. Niektóre z nich
znalazły zastosowanie w leczeniu chorób
nowotworowych.

7

SZCZEPIONKI



Preparaty biologiczne zawierające drobnoustroje żywe lub

martwe, szczepionki zawierające produkty metabolizmu

drobnoustrojów lub ich autolizy, szczepionki pojedyncze lub

skojarzone i autoszczepionki, które po wprowadzeniu do

organizmu prowadzą do wytworzenia odporności swoistej.



Wpływają także na odporność nieswoistą, przez co są

wykorzystywane nie tylko w leczeniu, ale i w profilaktyce.



Wartość szczepionki zależy od właściwości serologicznych,

antygenowych, morfologicznych i biochemicznych szczepu

wchodzącego w jej skład oraz od sposobu zabicia tych

mikroorganizmów.



Odporność uzyskana za pomocą szczepionek jest odpornością

czynną, długotrwałą tzn. utrzymuje się w zależności od rodzaju

szczepionki miesiące lub lata.

Rodzaje szczepionek



Szczepionki żywe - zawierają zliofilizowane (zamrożone i wysuszone),

drobnoustroje o słabej zjadliwości (szczepionki przeciw ospie, gruźlicy -

BCG, odrze, różyczce, śwince, wściekliźnie, grypie, brucelozie,

wąglikowi, dżumie, poliomyelitis).



Szczepionki martwe - są największą grupą szczepionek stosowanych u ludzi

(szczepionki przeciwko durowi brzusznemu, durowi plamistemu,

krztuścowi, wściekliźnie). .



Mikroorganizmy tworzące tego rodzaju szczepionkę są zabijane przez

ogrzewania w odpowiedniej temperaturze



Szczepionka pojedyncza - jest to preparat biologiczny zawierający tylko

jeden gatunek drobnoustroju, np. szczepionka przeciw wściekliźnie, durowi

brzusznemu.



Szczepionka skojarzona - zawiera antygeny kilku drobnoustrojów, co

umożliwia jednoczesne uodpornienie przeciw kilku chorobom na raz np.

szczepionka błonniczo - tężcowo - krztuścowa.



Autoszczepionki - są to szczepionki zrobione z bakterii wyhodowanych z

wydzieliny lub tkanek chorego i wstrzyknięte temu samemu choremu w celu

wzmocnienia jego odporności na te drobnoustroje.

Surowice zwierzęce



Anatoksyna - inaktywowana (pozbawiona
zjadliwości) toksyna, która pod wpływem formolu i

temperatury utraciła swoja toksyczność zachowując
swoje właściwości uodparniające.



Anatoksyny są dobrymi szczepionkami,
ponieważ zapewniają długotrwałą odporność



anatoksyna tężcowa



anatoksyna błonnicza



anatoksyna zgorzeli-gazowej



surowice przeciwko jadom wężów, skorpiona

Interferony – mechanizm działania



Interferony typu I



IFN- – najsilniejsze działanie p/wirusowe



INF-



Hamują syntezę białek wirusowych
(głównie)



Hamują inne etapy replikacji wirusowej

8

Interferony



INF typ I; trwałe w pH 2,0



IFN alfa - leukocyty



INF beta – fibroblasty



INF typ II, nietrwałe w pH 2,0



INF gamma – limfocyty



Interferony typu II



INF- – działa głównie jako limfokina

Interferony – mechanizm działania



Działanie immunostymulujące



W chorobach nowotworowych



W niedoborach immunologicznych



Działanie p/wirusowe poprzez:



Indukcję syntezy tlenku azotu



Zwiększenie ekspresji antygenów MHC-I i MHC-II



Aktywację monocytów, makrofagów i komórek NK

Czynniki stymulujące tworzenie kolonii -

hematopoetyny

G-CSF (Filgrastym) – czynnik stymulujący kolonie
granulocytarne

Neupogen (Hoffmann La Roche) – roztwór do wstrzyknięć

Rekombinowany ludzki czynnik pobudzający wzrost
kolonii granulocytów

Granocyte (Rhone Poulenc)

GM-CSF - czynnik stymulujący kolonie granulocytarno-
makrofagowe

Leucomax (Schering Polough/Sandoz)

Dawkowanie: 5 g/kg m.c./dobę podskórnie lub dożylnie

Leki immunostymulujące



Preparaty bakteryjne:



adjuwanty bakteryjne, np. adjuwant Freunda, Propionibacteriaceae,

liofilizaty- Picybanil



Broncho-Vaxom



Uro-Vaxom



IRS-19



Ribomunyl

(zawiera rybosomy wyodrębnione z bakterii)



Polyvaccinum



Panodinum



Lipopolisacharydy (LPS)



9

Leki immunostymulujące



Preparaty roślinne (np. Echinacea, Immunal, Immunofort).



Echinacea purpurea (L.) Moench - jeżówka purpurowa,



Echinacea angustifolia DC - jeżówka wąskolistna,



Echinacea pallida (Nutt.) - jeżówka blada.



Aloes (Biostymina)



Preparaty homeopatyczne: Lymphozil, Engystol, Sinuspax w
postaci tabletek i Euphorbium w postaci kropli doustnych



Należy pamiętać, że nie można stosować tych leków wraz z
inhalacjami z olejków eterycznych.



Olejki eteryczne (Lavandula officinalis )

Leki immunostymulujące



Wyciągi z grasicy



Thimostimulin



Tymozyna



Tymopoetyna



TFX (Thymus Factor X) – czynnik silnie aktywujący
limfocyty T i B



Stosowany w wirusowym zapaleniu wątroby



W terapii skojarzonej chorób nowotworowych



W reumatoidalnym zapaleniu stawów

Leki immunostymulujące



Związki syntetyczne



Lewamizol (Decaris)



Inozypleks (Groprinosin, Isoprinosine)



Stosowane w infekcjach wirusowych

Leki immunosupresyjne



Azotiopryna



6-merkaptopuryna



Cyklosporyna



Metotreksat



Takrolimus

10

Kalcyneuryna



Enzym - fosfataza
serynowo-treoninowa,

aktywowaną przez wapń
i kalmodulinę, zaangażowaną
w regulację odpowiedzi
immunologicznej.



Występuje jako
heterodimer złożony z
podjednostki
katalitycznej(A) oraz
regulatorowej (B).

Kalcyneuryna



Kalcyneuryna funkcjonuje w komórkach jako element
szlaku sygnalizacyjnego prowadzącego do aktywacji
limfocytów T.



Rozpoznanie antygenu przez kompleks receptora komórek T prowadzi do
aktywacji fosfolipazy C, która hydrolizuje bisfosforan fosfatydyloinozytolu
(PIP2) do diacyloglicerolu i trifosforanu inozytolu (IP3).



IP3 uwalnia z retikulum endoplazmatycznego jony Ca

2+

, które są wiązane

przez kalmodulinę i podjednostkę regulatorową kalcyneuryny.



Utworzenie kompleksu kalcyneuryna-kalmodulina- Ca

2+

powoduje:



uaktywnienie fosfatazy, która powoduje defosforylację
cytoplazmatycznej podjednostki jądrowego czynnika pobudzonych
limfocytów (NFATc), co prowadzi do jego przeniknięcia do jądra
komórkowego (NFATn).



Dochodzi do transkrypcji mRNA dla wielu cytokin prozapalnych
(IL-2, IL-3, IL-4, INF-, TGF-) oraz do zwiększenia ekspresji
receptorów (np.IL-2R).

Kalcyneuryna



Jest zaangażowana m.in. w proces uczenia się, zapamiętywania, prawidłowej funkcji
nerek oraz odpowiedzi immunologicznej.



Może brać udział w regulacji rozwoju serca, formowaniu naczyń krwionośnych,

rozwoju i funkcjonowaniu układu nerwowego, rozwoju mięśni oraz układu kostnego.



Przeciwzapalne działanie inhibitorów

kalcyneuryny



Cyklosporyny



Takrolimusu



Pimekrolimusu



Polega na łączeniu się z białkiem makrofiliną

-12, co blokuje

kalcyneurynę oraz uniemożliwia defosforylację
cytoplazmatycznego NFAT, czyli hamuje dalsze etapy
aktywacji komórek i procesu zapalnego.

Takrolimus



Makrolid otrzymywany z fermentującej kolonii
promieniowca Streptomyces tsukubaensis w 1984 r.



Występuje w glebie w rejonach góry Tsukuba w północnej
Japonii



Nazwa leku:



litera T od nazwy góry,



fragment makrolidu – akrol



od immunosupresji – imus



Pierwszy przedstawiciel nowej klasy leków:
miejscowych inhibitorów kalcyneuryny.



Aplikacja zewnętrzna

cyklosporyny A (odkrycie 1970 r.) nie

powiodła się z powodu zbyt dużej cząsteczki.

11

Takrolimus - mechanizm działania



Hamowanie kalcyneuryny:



Obniżenie aktywacji limfocytów T



Zahamowanie uwalniania prozapalnych cytokin (IL-2,
IL-3, IL-4, IL-5, INF-F- )



Hamowanie uwalniania mediatorów z komórek tucznych
i z bazofilów



Hamowanie ekspresji receptora IL-8 i zmniejszenie ekspresji
receptora FcRI na powierzchni komórek Langerhansa



Obniżenie zdolności prezentacji antygenu



Obniżenie poziomu

cytokinowego mRNA IL-1, IL- i

zapalnego białka makrofagów MIP

-2, które powodują

proliferację komórek węzłów chłonnych.

Takrolimus - farmakokinetyka



Charakteryzuje się wysoką lipofilnością

i relatywnie

dużą cząsteczką (822,05 Da).



Wykazuje duże powinowactwo do skóry.



Po aplikacji na skórę jest minimalnie absorbowany do
krążenia ogólnego (<0,5

ng/ml).



Samoregulacja wchłaniania (tzn. w miarę poprawy stanu
skóry zmniejsza się przenikanie leku do krwi).



Nawet długotrwałe stosowanie nie prowadzi do
kumulacji leku we krwi ani skórze.



Skuteczność 0,1%

takrolimusu jest porównywalna z

0,1% maślanem hydrokortyzonu w maści.

Takrolimus - wskazania



Wywiera silne, szybkie działanie przeciwzapalne
i przeciwświądowe



W postaci maści zalecany w:



umiarkowanych i ciężkich postaciach atopowego zapalenia
skóry

, gdy leczenie konwencjonalne (emolienty, kortykosteroidy

miejscowe) nie przyniosło poprawy,



U dorosłych przez 3 tyg. maść 0,1% 2 x dz., a następnie 0,03%
1 x dz.



U dzieci od 2. do 15. roku życia przez 3 tyg. maść 0,03%,
a następnie tylko jedną aplikację dziennie



Podczas leczenia dochodzi do znacznego zmniejszenia kolonizacji
Staphylococcus aureus



Takrolimus wywiera również działanie przeciwgrzybicze przeciwko
Malassezia furfur

Takrolimus – inne możliwości miejscowego

zastosowania



Zapalenie kontaktowe skóry



Przewlekły wyprysk dłoni (egzema manus chronicum)



Zapalenia powiek



Łuszczyca



Trądzik różowaty indukowany steroidami



Zapalenie łojotokowe



Liszaj płaski, pasmowaty, plackowaty, twardzinowy,



Bielactwo



Toczeń rumieniowaty



Pęcherzyca



Zapalenie skórnomięśniowe



Skórnej postaci twardziny

12

Takrolimus

–

bezpieczeństwo i objawy

niepożądane



Działanie immunosupresyjne w postaci maści ogranicza się tylko d

o

skóry



Objawy niepożądane:



Przejściowe, trwające ok. 15 min uczucie świądu i pieczenia skór

y



Rumień w miejscu aplikacji

– ustępuje w ciągu pierwszego tygodnia



Przy długotrwałym stosowaniu (> 3 lat)



objawy grypopodobne i bóle głowy



Po spożyciu alkoholu może pojawić się podrażnienie skóry i wypie

ki



Podczas stosowania leku pacjenci powinni unikać ekspozycji na
naturalne lub sztuczne promieniowanie UVA/UVB



Przeciwwskazane jest stosowanie leku u kobiet w ciąży i matek
karmiących piersią.



Leku nie można stosować na zmiany bakteryjne, wirusowe i grzybic

ze.



Leku nie należy stosować pod opatrunkiem

okluzyjnym.

Takrolimus



Stanowi alternatywę dla kortykosteroidów o
średniej mocy działania i pozwala ograniczyć ich
stosowanie.



W przeciwieństwie do kortykosteroidów nie
hamuje syntezy kolagenu i nie prowadzi do
ścieńczenia naskórka.



Może być stosowany w monoterapii lub w terapii
skojarzonej z lekami kortykosteroidowymi.

Pimekrolimus



Cechuje się:



dużą lipofilnością

,



powolnym przechodzenie przez warstwę rogową naskórka,



działanie ogranicza się głównie do skóry.



Wykazuje zdolność blokowania

degranulacji mastocytów

oraz ekspresji genów zaangażowanych w syntezę
leukotrienów, natomiast nie wpływa na hamowanie komórek
Langerhansa.



Wybiórcze oddziaływanie pimekrolimusa na limfocyty i
komórki tuczne nie powoduje powstawania zaników
skórnych oraz teleangiektazji.

Pimekrolimus



Jest skutecznym i bezpiecznym lekiem modyfikujacym
przebieg atopowego zapalenia skóry u niemowląt, dzieci,
młodzieży i dorosłych



Ogranicza występowanie stanu zapalnego



Ustąpienie świądu



Stosowany w leczeniu:



Łojotokowego zapalenia skóry



Liszaja płaskiego



Średnio i ciężko nasilonej łuszczycy plackowatej



Inhibitory kalcyneuryny eliminują lub częściowo zastępują
kortykosteroidoterapię

.