Temat: Funkcje zarządzania i prakseologiczny wymiar zarządzania bezpie-

czeństwem podmiotu

Zagadnienia:

Wprowadzenie

Pojęcie zarządzania

To sztuka osiągania zamierzonych rezultatów, celów organizacji poprzez organizowanie pra-

cy innych, a nie przez wykonywanie zadań osobiście.

1. Zarządzanie to działalność kierownicza polegająca na ustalaniu celów

i powodowaniu ich realizacji w organizacjach podległych zarządzającemu, na podstawie wła-

sności środków produkcji lub dyspozycji nimi (Giliński).

2. Zarządzanie to działanie polegające na dysponowaniu zasobami (Pszczołowski).

3. Zarządzanie to zestaw działań (planowanie, organizowanie, motywowanie, kontrola) skie-

rowanych na zasoby organizacji (ludzkie, finansowe, rzeczowe, informacyjne3) wykorzysty-

wanych z zamiarem osiągnięcia celów organizacji (Griffin).

4. Zarządzanie to porządkowanie chaosu (według Kuca)

Zarządzanie bezpieczeństwem

to forma kierowania wyróżniona ze względu na kompetencje zarządzającego do władania

zasobami (osobowymi, materialnymi, finansowymi...), polegająca na podejmowaniu przez

aparat zarządzający całokształtu działań planistycznych, organizacyjnych, motywacyjnych i

kontrolnych na rzecz osiągnięcia celu, realizacji zadania z zakresu bezpieczeństwa

1. Działalność planistyczna w zarządzaniu bezpieczeństwem

Planowanie:

– wytycznie celów organizacji i określanie sposobu ich najlepszej realizacji

- pozwala utrzymać sprawność zarządzania, dostarcza wskazówek do przyszłych działań

- odbywa się w kontekście konkretnego otoczenia

- ma ścisły związek z celami organizacji

- polega na umiejętnym wyciąganiu wniosków z analizy otoczenia i określeniu przyszłych

działań organizacji, w szczególności ustalaniu zbioru celów oraz określaniu sposobów ich

osiągania

- proces ustalania celów działania organizacji , wyboru najskuteczniejszych metod ich

osiągnięcia oraz rozdysponowania zasobów w określonej perspektywie czasowej

Rodzaje planów:

- plany strategiczne – ogólny plan zawierający informacje dotyczące alokacji zasobów,

priorytetów i działań niezbędnych do osiągania celów strategicznych

- plany taktyczne – plan skierowany na osiągniecie celów taktycznych, opracowany dla

realizacji elementów planu strategicznego

- plany operacyjne – plan nastawiony na realizację planów taktycznych dla osiągnięcia ce-

lów operacyjnych

Ramy czasowe planowania:

- plan długookresowy – wiele lat

- plan średniookresowy – od roku do pięciu lat

- plan krótkookresowy – jednoroczny lub krótszy

- plan działania – używany do uruchomienia jakiegoś innego planu

- plan reakcji – opracowany w celu zareagowania na nieprzewidziane okoliczności

Planowanie sytuacji nieprzewidzianych (planowanie awaryjne)

- jeżeli plan podstawowy zostanie zakłócony lub z jakichś względów nie będzie możliwa jego

realizacja

- określenie alternatywnego sposobu działania na wypadek, gdyby przyjęty plan został nieo-

czekiwanie zakłócony lub przestał odpowiadać zmienionym warunkom

Etapy procesu planowania:

a) Ustalenie celu lub zbiorów celów

b) Określenie istniejącej sytuacji

c) Ustalenie, co sprzyja a co przeszkadza realizacji celów

d) Opracowanie planu lub zbioru działań prowadzących do osiągnięcia pożądanego celu

lub zbioru celów

Plan – efekt procesu planowania , łączy w sobie wszystkie zamierzenia w jedną całość,

aby w konkretnej sytuacji osiągnąć w optymalnym stopniu założone cele organizacji

Planowanie w procesie zarządzania bezpieczeństwem

- zawiera w sobie elementy decyzyjne (sprawcze) i planistyczne, dzięki którym określa się

cele organizacji, pożądane jej zachowanie, a także wielkość zasobów niezbędnych do

funkcjonowania i rozwoju organizacji

- w Polsce podporządkowanie planowania w dziedzinie bezpieczeństwa regułom określo-

nym dla funkcjonowania poszczególnych systemów bezpieczeństwa

- najdoskonalej, zdaniem ekspertów, planowanie realizowane jest w dziedzinie obronnej

(w zakresie planowania operacyjnego i programowania obronnego). Ponadto, w proces

planowania obronnego włączone jest najszersze grono podmiotów realizujących zadania

obronne, a wsparcie prawne tej problematyki osiągnęło wysoki poziom.

Rozwiązania przyjęte w zakresie planowania obronnego w różnych ustawach nie są w

pełni kompatybilne. Powoduje to trudności w zakresie realizacji zadań planistycznych.

Niejasne są też relacje pomiędzy poszczególnymi planami, np. pomiędzy programem mo-

bilizacji gospodarki a programem pozamilitarnych przygotowań obronnych.

W innych sferach bezpieczeństwa planowanie ma charakter dziedzinowy i koordynowane

jest głównie na poziomie centralnych organów administracji rządowej, poszczególnych

straży, służb i inspekcji oraz terenowych organów administracji publicznej.

2. Działalność organizacyjna w zarządzaniu bezpieczeństwem

Organizowanie:

- logiczne grupowanie działań i zasobów organizacji

- kształtowanie struktury organizacji; tworzenie jednostek i więzi organizacyjnych

- tworzenie stanowisk pracy, grupowanie zasobów, ustalanie reguł działania i relacji pomię-

dzy jednostkami organizacyjnymi. Jest to proces nieustanny ze względu na zmieniające się

otoczenie i przyjmowane strategie działania

- umiejętne dobieranie zasobów działania (ludzi, rzeczy, środków finansowych, informacji) i

takie ich strukturalizowanie (ustalanie, kto wykona określone zadania, jak je grupować, kto

komu podlega i gdzie ma się podejmować decyzje), by w procesie działania szybko, osz-

czędnie, a jednocześnie dokładnie realizować założone plany. Podobne do siebie zadania

grupowane są w strukturze poszczególnych komórek organizacyjnych, a uprawnienia do

wykonywania danych zadań powinny być rozłożone hierarchicznie od góry do dołu.

Organizowanie w procesie zarządzania bezpieczeństwem

- po 2004 r. proces organizacyjny w dziedzinie bezpieczeństwa w Polsce był najbardziej zaa-

wansowany w dziedzinie obronnej. Dotyczy to, przede wszystkim:

a) przygotowania stanowisk kierowania

b) realizacji celów SZ przez organy administracji rządowej

c) realizacji zadań HNS

d) przygotowywania do militaryzacji jednostek organizacyjnych, szczególnie ważnych dla

obronności i bezpieczeństwa państwa

e) budowy i utrzymania infrastruktury transportowej o znaczeniu obronnym

f) przygotowaniu systemu łączności dla potrzeb obronnych

g) budowy i utrzymania awaryjnych ujęć wody pitnej

h) szczególnej ochrony obiektów ważnych dla bezpieczeństwa i obronności państwa

i) ochrony zabytków

j) szkolenia obronnego

- przedsięwzięcia organizacyjne w zakresie bezpieczeństwa prowadzono również po wstąpie-

niu Polski do NATO i UE. Polegały one na dostosowywaniu organizacji bezpieczeństwa do

wymagań sojuszniczych.

- trudności w zakresie organizacji zarządzania bezpieczeństwem:

a) tendencje branżowe

b) bark interdyscyplinarnego przygotowania profesjonalnych kadr

c) ograniczone rozumienie problematyki

d) brak podstaw prawnych

e) brak strategii szczegółowych dla strategii bezpieczeństwa narodowego

3. Przewodzenie w zarządzaniu bezpieczeństwem

Przewodzenie:

- kierowanie pracownikami, wywieranie na nich wpływu i motywowaniu ich w taki sposób,

aby wykonywali istotne zadania

- główny element stosunków kierownika (zarządzającego) z podległymi mu pracownikami

- pobudzanie pracowników do sprawniejszego wykonywania zadań poprzez osiąganie celów

pośrednio przyczyniających się do spełnienia ich osobistych potrzeb

Przewodzenie w zarządzaniu bezpieczeństwem:

- przekazywanie motywacyjnych oddziaływań na elementy organizacji w celu stworzenia

więzi i wywołania zachowań służących osiągania celów organizacji

- formy motywowania:

a) zachęcanie

b) przymus

c) nacisk

d) presja

e) namawianie

f) instruowanie

g) szkolenia

- sankcje karne

- odpowiedzialność osób na kierowniczych stanowiskach

4. Działalność kontrolna w zarządzaniu bezpieczeństwem

Kontrola
- regulacja działań organizacji w taki sposób, aby ułatwić osiąganie jej celów
- bez kontroli nie byłoby możliwe ocenianie osiąganych wyników z punktu widzenia stopnia
realizacji wytyczonych celów
- znaczenie kontroli:
a) pozwala na dostosowanie się organizacji do zmieniających się warunków
b) ogranicza możliwości nakładania się błędów
c) pomaga uporać się ze skomplikowanymi sytuacjami
d) pomaga minimalizować koszty

- najbardziej efektywna kontrolą jest kontrola selektywna – w punktach najważniejszych z
punktu widzenia powodzenia w realizacji zadania i kontrola antycypująca – wyprzedzająca
skutki danych zdarzeń
- skuteczność kontroli zależy nie tylko od stwierdzenia nieprawidłowości, ale też od szybko-
ści podjęcia reakcji

Kontrola w zarządzaniu bezpieczeństwem
- w Polsce funkcje kontrolne realizują organy sprawujące określone funkcje w zakresie kon-
troli prawa, kontroli międzyresortowej, podatkowej, prokuratorskiej, skarbowej i resortowej
- kontrola w dziedzinie obronnej – obejmuje wykonywanie zadań obronnych wynikających z
ustaw oraz przepisów wydanych na ich postawie, jak również decyzji administracyjnych,
umów cywilnoprawnych oraz porozumień zawartych z organem administracji publicznej
- kontrolę w dziedzinie obronnej przeprowadza się w celu sprawdzenia prawidłowości wyko-
nywania zadań obronnych oraz określenia stanu przygotowań obronnych w państwie
- kontrola może być prowadzona w formie kompleksowej, problemowej lub doraźnej
- ministrowie, wojewodowie oraz organy samorządu terytorialnego zarządzają przeprowadze-
nie kontroli problemowych i doraźnych, odpowiednio do zakresu swojej właściwości rzeczo-
wej i miejscowej
- wojewodowie koordynują działalność organów samorządu terytorialnego w zakresie plano-
wania przez te organy kontroli problemowych