Całkowa arena
Publikacja współfinansowana
ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Zależności opisujące współczynniki szeregu trygonometrycznego
pozostawione zostały bez wytłumaczenia co zostanie nadrobione w
obecnej prezentacji. Podejście stosowane przy wyznaczaniu
współczynników szeregu Fouriera wykorzystywane jest w
algorytmie łączącym czasową i częstotliwościową reprezentację
sygnałów cyfrowych.
Analizator odpowiedzi
częstotliwościowej
Publikacja współfinansowana
ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
FRA to cenne urządzenie w analizie częstotliwościowej układów elektrycznych. Z
powodzeniem jest również stosowany w elektrochemii (w analizie impedancyjnej)
ponieważ zachowanie składników układu elektrochemicznego modelowane jest za
pomocą elektrycznych układów zastępczych. FRA jest systemem analogowym.
( )
t
ω
sin
(
)
ϕ
ω
+
t
sin
( )
t
ω
sin
( )
t
ω
cos
×
×
∫
∫
współczynnik
sinusowy
współczynnik
kosinusowy
Okresy raz jeszcze
Publikacja współfinansowana
ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Dzięki
założeniu
o
wymierności
wzajemnych
stosunków
częstotliwości jesteśmy w stanie określić wspólną wielokrotność
wyznaczającą okres podstawowy. W przedstawionym przykładzie
częstotliwości mają się do siebie jak 3 do 2. Okres podstawowy
wynosi 3 przebieg szybszy mieści się w nim 2 razy, wolniejszy 3.
Częstotliwość podstawowa wynosi 0,5 Hz, f to 2 składowa, a 1,5 f
trzecia.
częstotliwość
f
f
5
,
1
Znowu szereg
trygonometryczny
Publikacja współfinansowana
ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Teraz skorzystamy ze wzoru Eulera:
(
)
∑
∞
=
+
+
=
1
0
0
sin
)
(
n
n
n
t
n
A
A
t
s
ϕ
ω
(
)
(
)
∑
∞
=
−
−
−
+
+
=
1
0
0
0
2
exp
exp
)
(
n
n
n
n
i
i
t
in
i
t
in
A
A
t
s
ϕ
ω
ϕ
ω
Własności funkcji wykładniczej pozwalają nam zapisać to w
postaci:
(
)
(
)
(
)
(
)
∑
∞
=
−
−
−
+
=
1
0
0
0
2
exp
exp
exp
exp
)
(
n
n
n
n
i
i
t
in
i
t
in
A
A
t
s
ϕ
ω
ϕ
ω
Nadchodzą wzory
potwory…
Publikacja współfinansowana
ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Rozbijamy sumę:
(
)
(
)
(
)
(
)
∑
∑
∞
=
∞
=
−
−
−
+
=
1
0
1
0
0
2
exp
exp
2
exp
exp
)
(
n
n
n
n
n
n
i
i
t
in
A
i
i
t
in
A
A
t
s
ϕ
ω
ϕ
ω
a
to
co
nie
zawiera
wielokrotności
częstotliwości
podstawowej wrzucamy do stałej. Minus wędruje pod drugi
znak sumy
(
)
(
)
(
)
(
)
∑
∑
∞
=
∞
=
−
−
−
+
+
=
1
0
1
0
0
exp
2
exp
exp
2
exp
)
(
n
n
n
n
n
n
t
in
i
i
A
t
in
i
i
A
A
t
s
ω
ϕ
ω
ϕ
ujednolicamy nasz zapis przez wprowadzenie ujemnych n
…niedługo wyjdą za
slajd…
Publikacja współfinansowana
ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
stałe oznaczamy jednym symbolem
(
)
(
)
(
)
(
)
∑
∑
∞
−
−
=
∞
=
−
−
+
+
=
1
0
1
0
0
exp
2
exp
exp
2
exp
)
(
n
n
n
n
n
n
t
in
i
i
A
t
in
i
i
A
A
t
s
ω
ϕ
ω
ϕ
(
)
(
)
∑
∑
−∞
−
=
−
∞
=
+
+
=
1
0
1
0
0
exp
exp
)
(
n
n
n
n
t
in
c
t
in
c
A
t
s
ω
ω
Dotychczasowe przekształcenia doprowadziły nas do zapisania
sygnału w dziwacznej formie podczas gdy naszym celem jest
określenie nieznanych współczynników wyrazów sinusoidalnych
(amplitud i faz) oraz wyrazu stałego. Teraz te wielkości pochowały
się w stałych zespolonych ale cały czas mamy wzory pozwalające
je odtworzyć.
Atak całki…
Publikacja współfinansowana
ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Teraz uderzamy we wzór całką po jednym okresie podstawowym:
∫
T
dt
t
s
0
)
(
i rozpada się on na trzy części. Rozpracowujemy je po kolei
zaczynając od stałej A
0
:
∫
=
T
T
A
dt
A
0
0
0
to po prostu pole prostokąta o podstawie równej okresowi i
wysokości równej A
0
.
Następne wyrażenie jest gorsze:
(
)
∫∑
∞
=
=
T
n
n
dt
t
in
c
t
s
0
1
0
exp
)
(
ω
…której nie liczymy
Publikacja współfinansowana
ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Szereg chcemy scałkować wyraz po wyrazie. Najpierw n=1:
(
)
(
)
(
)
[
]
dt
t
t
i
c
dt
t
i
c
T
T
∫
∫
+
=
0
0
0
1
0
0
1
cos
sin
exp
ω
ω
ω
Fala sinusoidalna o częstotliwości
ω
0
mieści
się
w
okresie
podstawowym dokładnie jeden
raz w taki sposób:
0
T
Kosinusoidalna układa się tak:
0
T
u
ro
jo
n
a
rz
e
c
z
y
w
is
ta
Plusy znoszą się z minusami, nie ma szans, żeby któraś ocalała.
Taki sam los spotyka zresztą wyrażenie z –n .
Los składowych harmonicznych
jest przesądzony…
Publikacja współfinansowana
ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ponieważ każda harmoniczna mieści się w okresie podstawowym
całkowitą ilość razy, żadna nie ma szans na przetrwanie. Z
całkowego pogromu wychodzi tylko składowa stała. Dla wygody
można morderczą całkę podzielić przez okres T i wtedy dostarczy
ona od razu wartości poszukiwanej stałej A
0
.
(
)
(
)
[
]
dt
t
t
i
c
T
∫
+
0
0
0
2
2
cos
2
sin
ω
ω
(
)
(
)
[
]
dt
t
t
i
c
T
∫
+
−
0
0
0
2
2
cos
2
sin
ω
ω
(
)
(
)
[
]
dt
t
t
i
c
T
∫
+
0
0
0
3
3
cos
3
sin
ω
ω
(
)
(
)
[
]
dt
t
t
i
c
T
∫
+
−
0
0
0
3
3
cos
3
sin
ω
ω
Inwazja całek
Publikacja współfinansowana
ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
To oczywiście nie koniec, ponieważ teraz na arenę wkracza całka
uzbrojona w dodatkowe wyrażenie:
(
)
∫
−
T
dt
t
j
t
s
T
0
0
exp
)
(
1
ω
Najpierw składowa stała:
(
)
∫
−
T
dt
t
j
A
T
0
0
0
exp
1
ω
Sinus jest nieparzysty, kosinus parzysty ale to już widzieliśmy.
Całka niszczy samą siebie przy okazji pociągając wyrażenie stałe.
Równi wojownicy
Publikacja współfinansowana
ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Po ataku samobójczym przychodzi czas na main event czyli
spotkanie wyrażeń o takich samych częstościach…
(
)
(
)
∫
−
T
dt
t
j
t
j
c
T
0
0
0
1
exp
exp
1
ω
ω
…i szumnie zapowiadane starcie szybko się kończy:
(
)
(
)
1
0
0
0
1
exp
exp
1
c
dt
t
j
t
j
c
T
T
=
∫
ω
ω
Pozostawiając w rezultacie wyznaczoną wartość współczynnika c
1
.
Wprowadzenie czynnika 1/T ułatwia obliczenia.
Wyrażenie symetryczne w
szeregu…
Publikacja współfinansowana
ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Opisujące człon z –n w tym przypadku zachowuje się inaczej:
(
)
(
)
∫
−
−
−
T
dt
t
j
t
j
c
T
0
0
0
1
exp
exp
1
ω
ω
(
)
∫
−
−
T
dt
t
j
c
T
0
0
1
2
exp
1
ω
Czyli:
W wyniku całkowania powstaje wyrażenie o dwa razy większej
częstotliwości.
Nietrudno zgadnąć co się
stanie…
…i symetryczna całka
Publikacja współfinansowana
ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Skoro była całka z ujemnym argumentem funkcji wykładniczej to
jest też jej „siostra” z dodatnim. Tutaj jednak nie dzieje się nic
nowego:
(
)
(
)
(
)
∫
∫
=
T
T
dt
t
j
T
dt
t
j
t
j
c
T
0
0
0
0
0
1
2
exp
1
exp
exp
1
ω
ω
ω
(
)
(
)
∫
−
−
=
−
T
c
dt
t
j
t
j
c
T
0
1
0
0
1
exp
exp
1
ω
ω
Otrzymaliśmy przepis na współczynnik c
-1
Mniejszy vs większy
Publikacja współfinansowana
ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
To starcie nie skończyło się zwycięstwem całek. Wzywają więc
szybszego przeciwnika…
(
)
(
)
(
)
∫
∫
=
T
T
dt
t
j
T
dt
t
j
t
j
c
T
0
0
0
0
0
1
3
exp
1
2
exp
exp
1
ω
ω
ω
Widoczne jest, że spotkania stają się rutynowe i nudne. W ich
wyniku
zawsze
otrzymujemy
przebiegi
trygonometryczne
mieszczące się w okresie całkowitym a więc całkowanie powoduje
zerowanie zarówno dla wyrażeń dodatnich jak i ujemnych.
(
)
(
)
(
)
[
]
∫
∫
+
=
T
T
dt
t
j
n
T
dt
t
nj
t
j
c
T
0
0
0
0
0
1
1
exp
1
exp
exp
1
ω
ω
ω
Próba uogólnienia
Publikacja współfinansowana
ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Łatwo
wydedukować
czy
nawet
wyliczyć
powtarzając
przedstawiony, nużący tok rozumowania, że zastosowanie rodziny
całek zawierających wyrażenia z rosnącymi częstotliwościami
pozwoli wyodrębnić współczynniki kolejnych wyrazów szeregu.
( )
∫
( )
∫
( )
∫
0
1
ω
0
2
ω
0
3
ω
1
1
,
−
c
c
2
2
,
−
c
c
3
3
,
−
c
c
Otrzymujemy metodę ekstrakcji informacji o każdej składowej
szeregu Fouriera.
Publikacja współfinansowana
ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Możemy pozbyć się innej postaci całki dla wyrazu stałego
przyjmując, że:
Próba uogólnienia II
( )
(
)
∫
∫
=
T
T
dt
t
j
t
s
T
dt
t
s
T
0
0
0
0
exp
1
)
(
1
ω
wówczas wrażenie na kolejne współczynniki c
n
przyjmie postać:
( )
(
)
dt
t
jn
t
s
T
c
T
n
∫
−
=
0
0
exp
1
ω
c
n
można podzielić na część rzeczywistą i urojoną:
( )
(
)
(
)
∫
∫
−
=
+
=
T
T
n
n
n
dt
t
n
t
is
T
dt
t
n
t
s
T
ib
a
c
0
0
0
0
sin
)
(
1
cos
1
ω
ω
Tajemniczy wzór z
poprzedniego wykładu
Publikacja współfinansowana
ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Po separacji części rzeczywistej i urojonej otrzymujemy:
( )
(
)
dt
t
n
t
s
T
a
T
n
∫
=
0
0
cos
1
ω
( )
(
)
dt
t
n
t
s
T
b
T
n
∫
=
0
0
sin
1
ω
Musimy jeszcze uwzględnić, że para sinus i kosinus to para
prążków c
n
i c
-n
. Skoro rozpisany został tylko jeden to jest o połowę
za mały. Pomnożenie całek przez 2 kompensuje ten efekt. W taki
sposób wyjaśniają się podane uprzednio wzory na współczynniki
szeregu Fouriera. Wyrażenia na c możemy również rozpisać na
składową amplitudową (moduł) i fazową:
( )
( )
ϕ
ϕ
i
A
i
c
c
n
n
n
exp
2
exp
=
=
Współczynnik reprezentacji
wykładniczej jest 2 razy
mniejszy niż sinusoidalnej.
Niedyskretny szereg
Publikacja współfinansowana
ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Szereg Fouriera jest dyskretny w dziedzinie częstotliwości. Składa
się z prążków, które utożsamiamy ze współczynnikami rozwinięcia.
Prążki opisują składową amplitudową i fazową.
Pierwszy prążek to f
0
drugi 2f
0
,
odległość
między kolejnymi prążkami jest stała i
wynosi f
0
.
0
f
0
f
0
f
0
f
zwiększamy
okres…
0
f
0
f
0
f
0
f
…tym samym zmniejszając częstotliwość
podstawową i odległość między prążkami.
Granica
Publikacja współfinansowana
ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Wydłużając okres podstawowy w granicy doprowadzamy do zlania
się
prążków w ciągłą
funkcję
częstotliwości. Funkcja o
nieskończonym okresie to funkcja nieokresowa a szereg ją
opisujący to już nie szereg tylko funkcja.
czas
częstotliwość
okresowy
dyskretny
p
f
Podsumowanie
Publikacja współfinansowana
ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Szereg Fouriera opisuje periodyczny przebieg ciągły za pomocą
złożenia funkcji sinus i kosinus, które mogą zostać zamienione na
swoje odpowiedniki wykładnicze.
Operacja mnożenia i całkowania prowadzi do wyselekcjonowania
pojedynczych składowych częstotliwościowych. Operacja tego typu
to iloczyn skalarny.
Kolejne zagadnienie
Publikacja współfinansowana
ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Obecność całek wciąż więzi nas w królestwie przebiegów ciągłych
(analogowych). Jest to sytuacja nieprzystająca do przetwarzania
cyfrowego
dlatego
zależności
powinny
zostać
poddane
dyskretyzacji.
Sens wyrażeń na współczynniki rozwinięcia łatwiej jest zobaczyć
przy wykorzystaniu obrazków z obrotami w przestrzeni zespolonej.
Jak się okaże selektywność wyrażenia całkowego „filtrującego”
składowe o określonych częstotliwościach obowiązywać będzie
także w przypadku dyskretnym choć same całki znikną.