Justyn (+ ok. 165)

Życie - Justinus philosophus, święty, urodzony ok. roku 100 w Flawia Neapolis (Starożytne

Sychem) w Palestynie, zmarł ok. 165 r. w Rzymie, najwybitniejszy apologeta grecki II wieku,

filozof i męczennik; święto 1 czerwca.

Pochodził z rodziny pogańskiej. W Dialogu z Żydem Tryfonem opowiada o drodze do

chrześcijaństwa przez: stoicyzm, perypatetyzm, pitagoreizm, platonizm. Po zgłębieniu wiary

chrześcijańskiej dotarł do Rzymu i założył bezpłatną szkołę. Jego uczniem był Tacjan Syryjczyk,

późniejszy apologeta. Wrogiem osobistym Justyna stał się cynik Krescens. Napisał o nim

krytycznie, co prawdopodobnie spowodowało wysłanie donosu, postawienie go przed prefektem

Rzymu, Juniusem Rustykiem, i skazanie na karę śmierci przez ścięcie.

Dzieła. Z 8 zachowały się 3:

Apologia pierwsza (ok. 155 r., 68 rozdziałów) krytyka rzymskich sądów za skazywanie za sam

fakt wyznawania religii chrześcijańskiej; przedstawia reskrypt Hadriana z 125 r., w którym są

przedstawione znacznie łagodniejsze reguły postępowania z chrześcijanami, niż stosowano w

rzeczywistości.

Apologia druga (15 rozdziałów) do senatu rzymskiego, twierdzenie, że prześladowania są

dziełem demonów takich jak tych w ST, które ścigały sprawiedliwych; odpowiada na zarzuty

dotyczące tego, czemu chrześcijanie nie popełniają samobójstwa, by szybciej znaleźć się u Boga;

wyjaśnia kwestię cierpienia;
Dialog z Żydem Tryfonem (po 155 r., 142 rozdziały) – relacja z dwudniowej rozmowy Justyna

z Trytonem, która odbyła się w Efezie. Sporo jest tam mowy o Prawie Mojżeszowym, nowym

prawie, które ustanowił sam Chrystus, o narodach, które Jego prawo przyjmują i o tych, którzy

je odrzucają.

1.

Bóg – najstosowniejsze określenie to „Ojciec”

2.

Logos – nauczyciel i przewodnik, który prowadzi do Ojca; Boski Logos w całej swej pełni –

Jezus Chrystus; nasiona Logosu w umyśle każdego człowieka

3.

Maryja – paralela antytetyczna: Chrystus – Adam, Maryja – Ewa

4.

Aniołowie (angelologia) – upadli aniołowie „współżyli z kobietami”, przez co zrodziły się

demony

5.

Chrzest – raz do roku, nazywany kąpielą, światłością

6.

Eucharystia – schemat podobny, co obecnie; pocałunek miłości; kielich napełniony już

wodą zmieszaną z winem;

7.

Eschatologia (nauka o czasach ostatecznych) – Justyn głosił millenaryzm (chiliazm)

Tacjan (+ 2 poł. II w.)

Urodził się prawdopodobnie w Syrii około 130 r., w rodzinie pogańskiej. Studiował filozofię i

retorykę. Po śmierci Justyna zerwał z gminą rzymską i wrócił na Wschód. Związał się z sektą

enkratytów (gr. wstrzemięźliwi), którzy odrzucali małżeństwo oraz spożywanie mięsa i picie

wina (używali tylko wody).
Mowa przeciw Grekom (Logos pros Hellenas) - 42 rozdziały

I - Tacjan wykłada naukę chrześcijańską o Bogu, stworzeniu świata oraz człowieka, o

zmartwychwstaniu, sądzie ostatecznym, o stworzeniu i upadku aniołów, o grzechu Adama i

Ewy oraz wolnej woli człowieka i aniołów

II - podaje wykład demonologii chrześcijańskiej

III - poświęcona jest cywilizacji i kulturze greckiej

IV - usiłuje wykazać, że religia chrześcijańska, oparta na Starym i Nowym Testamencie, jest

najstarszą w swych korzeniach ze wszystkich religii starożytnych

W argumencie przeciwko chrześcijanom dotyczącym niemoralności i kanibalizmu „odbija

piłeczkę”, zarzucając to wszystko Grekom.
Diatessaron - pismo to służyło szerzeniu enkratyzmu (negacji małżeństwa), ponieważ pomijało

genealogię i inne teksty wskazujące na człowieczeństwo Chrystusa.

Atenagoras z Aten (+ 2 pół. II w.)

Filozof. Napisał dwa dzieła, jedno:

a.

Oskarżenie o ateizm, nauka o Trójcy Świętej;

b.

Oskarżenie o kanibalizm;

c.

Zarzut o związki kazirodcze;

1. Prośba za chrześcijanami (Presbeia peri ton christianon) w formie publicznej mowy,

skierowanej do cesarzy: Marka Aureliusza i jego syna Kommodusa. Odpiera trzy zarzuty

kierowane przez pogan pod adresem chrześcijan:

Zakończenie jest apelem o sprawiedliwość.
2. O zmartwychwstaniu umarłych (Peri anastaseos nekron). Charakter czysto filozoficzny.

Autor odwołuje się tylko do argumentów rozumowych.

Część I – zbija argumenty negujące możliwość zmartwychwstania

Część II – przedstawia argumenty przemawiające za koniecznością zmartwychwstania –

przywrócenia jedności duszy i ciału, jedności rozbitej przez śmierć.

Patrologia - 04.12.2010

Patrologia Strona 1

Teofil z Antiochii (+ ok. 185)

Urodzony nad Eufratem, w rodzinie pogańskiej. Napisał przynajmniej cztery dzieła. Jedynym

zachowanym jest apologia:

Do Autolika

W księdze I twierdzi, że Boga mogą pojąć tylko ci, którzy mają otwarte oczy duszy i czyste serca.

Wyjaśnia znaczenie imienia “chrześcijanin” (christianos - wywodzi się od chriein - namaszczać).

Poucza o zmartwychwstaniu umarłych i wskazuje na niedorzeczność politeizmu.

W księdze II przeciwstawia nauczaniu natchnionych przez Ducha Świętego proroków, głupotę

religii pogańskiej i wskazuje na sprzeczności występujące w przekazach poetów greckich, takich

jak Homer, czy Hezjod na temat Boga i początku świata. Analizuje szczegółowo i wyjaśnia

alegorycznie opowiadania zawarte w Księdze Rodzaju o stworzeniu świata i człowieka, o raju

oraz grzechu pierwszych rodziców; przytacza niektóre pouczenia proroków o właściwym

sposobie oddawania czci Bogu oraz o postępowaniu moralnym. Ukazuje wzniosłość i piękno

monoteizmu.

W księdze III wykazuje, że chrześcijaństwo niepomiernie przewyższa poziomem moralnym

wszystkie religie greckie; odpiera fałszywe oskarżenia dotyczące rzekomej niemoralności

chrześcijan; wskazuje na zepsucie moralne bogów greckich opisywane przez poetów.

-

trójca, po raz pierwszy użyty termin Trias – trójca, jedność 3 Osób Boskich. W trzech

dniach, poprzedzających stworzenie Słońca i Księżyca, upatruje obraz Trójcy Świętej

-

Logos. Teofil także, jako pierwszy z pisarzy chrześcijańskich rozróżnił Logos - Słowo, które

było w Bogu przed stworzeniem (Słowo Wewnętrzne - Logos endiathetos) od Słowa

Zewnętrznego, zrodzonego z Ojca (Logos proforikos), które rozmawiało z Adamem w raju.

-

Dusza nie jest nieśmiertelna z natury; może pozyskać nieśmiertelność przez

przestrzeganie przykazań Bożych.

Nauki:

M eliton z Sardes (+ przed 190)

Życie. Apologeta i teolog, biskup Sardes (Azja Mniejsza); Meliton – eunuchos (żył w celibacie i

„całe swe życie pełen był Ducha Świętego”. Napisał kilka dzieł:

Apologia adresowana do cesarza Marka Aureliusza. Meliton dostrzega możliwość

współistnienia chrześcijaństwa i Cesarstwa Rzymskiego korzystnego dla obu stron.

Przypomina, że od czasów cesarza Augusta, to jest od początków chrześcijaństwa, “wzrastała

wielkość i świetność potęgi Rzymu”. Dalszy rozwój chrześcijaństwa przyniesie błogosławieństwo

i pomyślność Cesarstwu Rzymskiemu.
Homilia paschalna - kazanie wygłoszone w czasie uroczystości paschalnych (obchodzonych

według tradycji małoazjatyckiej dnia 14 lub 15 miesiąca Nisan), w czasie Mszy św., po lekturze

tekstu Starego Testamentu. Według Melitona męka i śmierć Chrystusa są gwarantem

zwycięstwa chrześcijan nad grzechem i śmiercią, podobnie jak ofiara baranka paschalnego była

gwarantem wyjścia Żydów z niewoli egipskiej; chrześcijanie, tak jak Żydzi, otrzymali pieczęć i

znak wyzwolenia. Żydzi, tak jak przepowiadały proroctwa, odrzucili i zabili Chrystusa, dlatego

też zostali odrzuceni; chrześcijanie zaś, uczestniczą w triumfie zmartwychwstania Chrystusa.

Chrystus jest prawdziwym Bogiem i prawdziwym człowiekiem.

List do Diogeneta

Apologia napisana pod koniec II wieku, prawdopodobnie w Aleksandrii, w formie listu do

wpływowego poganina Diogneta, zaliczana jest do najpiękniejszych dzieł literatury

wczesnochrześcijańskiej.

Treść - stawia sobie pytania odnośnie wiary. Krytykuje kulty pogańskie i formalizm żydowski.

„Czym dusza jest w ciele, tym chrześcijanie są na świecie”. Chrześcijanie w każdym mieście,

ubierają się tak jak wszyscy, mają sposób życia podobny do innych, ale odznaczają się

przedziwnymi, wręcz paradoksalnymi prawami, jakie nimi rządzą. Porównanie i analogie

chrześcijan do duszy człowieka i jej relacji wobec ciała.

Wykazuje, że chrześcijaństwo jest Boskiego pochodzenia jako religia objawiona przez Syna

Bożego. Pojawiło się na świecie tak późno, by ludzkość doświadczywszy panowania grzechu i

zła, stała się zdolną do przyjęcia Bożego zbawienia. W zakończeniu wzywa Diogneta do przyjęcia

chrześcijaństwa, które, przez miłość Boga i bliźniego, prowadzi do prawdziwego szczęścia i

radości. Dalsze 2 rozdziały – opis drogi zbawienia według apostołów.

Hermiasz

Żył prawdopodobnie na przełomie II/III wieku. Napisał satyrę apologetyczną: Szydzenie z

pogańskich filozofów.(gr. Diasyrmos ton eksofilosofon; gr. diasyrmos – wzgardzenie,

wyśmianie)
Treść: Autor w 10 krótkich rozdziałach wskazuje na rażące sprzeczności występujące w

poglądach greckich filozofów na temat człowieka oraz istoty Boga i świata. Hermiasz

prawdopodobnie był kiepski, niewykształcony z filozofii i wiedzę czerpał ze skryptów (znaczy

kompendiów filozoficznych).

Inni apologeci

Do apologetów wczesnochrześcijańskich zaliczamy też innych autorów żyjących w okresie od II

do V wieku, piszących po grecku i po łacinie.

Patrologia Strona 2

do V wieku, piszących po grecku i po łacinie.

1. Apologeci piszący po grecku:

a) Klemens Aleksandryjski (zmarł przed 215 r.). Słowo zachęty do pogan;

b) Orygenes (zmarł ok. 254 r.). Przeciw Celsusowi;

c) Euzebiusz z Cezarei (zmarł w 339 r.), Ewangeliczne przygotowanie;

d) Atanazy Wielki (zmarł w 373 r.). Mowa przeciw poganom;

e) Teodoret z Cyru (zmarł ok. 466), Leczenie chorób hellenizmu.

2. Apologeci łacińscy:

a) Minucjusz Feliks (żył na przełomie II/III wieku), Oktawiusz;

b) Tertulian (zmarł po 220 r.), Apologetyk;

c) Cyprian (zmarł w 258 r.). Do Donata;

d) Arnobiusz Starszy (zmarł ok. 327 r.). Przeciw poganom;

e) Laktancjusz (zmarł ok. 325 r.), Boże nauki.

ZAGROŻENIA BŁĘDNOW IERCZE

Heretyckie prądy rozwinęły się, gdy pojawiło się pytanie „dlaczego doświadczam rozdwojenia?”

(dualizm). Twierdzono, że w każdym człowieku jest jakby dwóch. W człowieku jest element z

natury dobry i element z natury zły.

Gnoza

Jest to próba szukania zbawienia przez wiedzę. Termin „gnoza” pochodzi od gr. gnosis =

wiedza, mądrość.

Gnoza nie równa się herezja. Jedynie gnoza heterodoksyjna jest heretycka, ortodoksyjna zaś

nie.

Gnoza ortodoksyjna – ideał poznawczy i moralny u Ojców Kościoła; głębsze poznanie Pisma św.

i poznanie Boga; prawdziwa gnoza pochodzi od Chrystusa i jest identyczna z Jego nauką;

Gnoza heterodoksyjna – pseudognoza, niezgodna z nauką Kościoła; usiłowała podnieść

chrześcijaństwo z poziomu wiary na poziom wiedzy;

Bazylidianie

Bazylides urodził się pod koniec I wieku w Syrii. Osiadł w Aleksandrii. Napisał Ewangelię i 24

księgi komentarzy do tego dzieła pt. Exegetica. Jego syn i następca, Izydor, napisał 3 dzieła: O

duszy przyrośniętej, Etyka oraz Komentarz do proroka Parchora..

-

bazylidianie głosili doketyzm (dokein – wydawać się)

-

Chrystus miał pozorne ciało, nie był ukrzyżowany tylko przyjął powłokę Szymona

Cyrenejczyka i naśmiewając się z ukrzyżowanego, wrócił do nieba

-

zbawienie dotyczy tylko duszy, ciało ulega rozkładowi, dlatego wszelkie czyny, nawet

rozpusta, były obojętne

Założenia:

W alentynianie

Walentyn pochodził z Egiptu i kształcił się w Aleksandrii. Był zwolennikiem platonizmu. Nie

został wybrany biskupem w Rzymie, toteż porzucił Kościół i założył własną szkołę.

-

osią doktryny jest nauka o eonach

-

Boska Pleroma złożona jest z 30 eonów połączonych w pary

-

4 pary eonów – ogdoada pierwotna

-

powodem grzechu upadek najniższego eonu – Sofii

-

podział ludzi na grupy (część procesu naprawy): duchowych (pneumatycznych),

psychicznych oraz materialnych (hylicznych)

-

gdy Pleroma się połączy, wtedy zbawieni – duchowi, częściowo zbawieni – psychiczni i

potępieni – materialni

-

przedstawiciele: Ptolemeusz, Sekundus, Herakleon i Floryn (zachód) oraz Teodot, Marek,

Bardesanes i jego syn Harmoniusz – ten ze smerfów ;) (wschód)

Założenia:

Karpokratianie

Karpokrates pochodził z Aleksandrii. Współtwórcą tej sekty był Epifanes, syn i uczeń

Karpokratesa. Epifanes napisał dzieło O sprawiedliwości i potem szybko zmarł mając 17 lat.

-

świat stworzony przez anioły

-

Jezus – zwykły człowiek, jedynie wierniejszy Bogu; Wcielenie, śmierć i powrót do nieba

-

niektórzy karpokratianie uważali się przez to za równych Jezusowi

-

czystość – dowcip Boga; spotykanie się na ucztach rozpusty

Założenia:

M arcjoniści

Marcjon urodził się ok. 100 r. w Synope, w Poncie nad Morzem Czarnym, w rodzinie biskupa.

Odrzucony przez Kościół w Rzymie za herezję założył własny Kościół. Napisał dzieło Antytezy.

Wyznawał doketyzm. Chrystus, według niego, w 15 roku panowania Tyberiusza objawił się

Patrologia Strona 3

Wyznawał doketyzm. Chrystus, według niego, w 15 roku panowania Tyberiusza objawił się

nagle w synagodze w Kafarnaum.

-

złożona hierarchia kościelna (biskupi, kapłani, diakoni)

-

zgromadzenia liturgiczne wzorowane na liturgii rzymskiej

-

podstawa – dualizm, Bóg dobry i Bóg sprawiedliwy

-

kto wierzy w dobrego Boga będzie uwolniony z więzów cielesnego legalizmu

-

skrajny regoryzm: wyrzeczenie się materii, odrzucenie małżeństwa i prokreacji;

Założenia:

Patrologia Strona 4