notatki z wykładów

FILOZOFIA ANGIELSKA

FILOZOFIA ANGIELSKA

I AMERYKAŃSKA

I AMERYKAŃSKA

(dr N. Leśniewski)

Moje wątpliwości – na czerwono. Dobrze byłoby je zweryfikować.

filozofia angielska i ameryka ska

ń

strona

2

z 10

wykład 1

26.02.2007

O co chodzi w sporze o Uniwersalia?

spór o powszechniki to de facto starcie ówczesnych światopoglądów
starożytni Grecy spłodzili jeno dwa stanowiska: skrajny (Platon) i umiarkowany (Arystoteles) realizm pojęciowy

Kategorie Arystotelesa – nauka o kategoriach
Porfiriusz stawia 3 pytania, które rozbijemy na razie na 6:

werbalne:

1. Co znaczy „powszechnik”? - pytanie z poziomu metajęzyka (przed Fregem itp. pytano „czym

jest?” - było to pytanie metafizyczne)

2. Co znaczy „rozumieć wyrażenia”?

metafizyczne:

3. Czy powszechniki w ogóle są?

4. W jakim stosunku bytowym pozostają powszechniki do jednostek?

logiczne:

5. Do czego odnoszą się nazwy ogólne?
6. Czego dotyczą uogólnienia naukowe?

werbalizacja (decyzje terminologiczne) wpływają na perspektywę ontologiczną, a ta rzutuje na logikę

ad 1.
U jest powszechnikiem w stosunku do jednostki J w ciągu

J(J

1

,J

2

,...,J

n

)

wtedy i tylko wtedy, gdy U jest

ustanowione przez wszystkie i tylko własności A w ciągu wspólne dla J

być ustanowionym oznacza:

a) „posiadać” - powszechnik oznaczałby istotę rzeczy
b) „mieć przypisane” - wówczas jako wzorzec, archetyp

c) „mieć domniemane” - jest pojęciem, konstruktem pojęciowym
d) „być tożsamym z czymś” - oznaczałby swoistość, formę

e) „być wyznaczonym przez” - zbiór, klasę

ad 2.
Podmiot P rozumie wyrażenie F, gdy P wie, do czego można odnieść F.

inaczej: gdy P umie używać F.

„P wie, do czego można odnieść F” znaczy tyle, co:
P wie, o jakich przedmiotach można prawdziwie orzec F

P wie, jakie przeżycie można wyrazić przez F

–

przedmiot, o którym można prawdziwie orzec F, to odpowiednik F

–

ogół przedmiotów (odpowiedników F) to zakres wyrażenia F

–

przeżycie, które można wyrazić przez F, to odsyłacz F

–

ogół odsyłaczy to zawartość F

–

ogół własności przysługujących F, wszystkie i tylko odpowiedniki F to treść F

P rozumie F, gdy wie:

–

jaki jest zakres F

(rozumie jasno)

–

jaka jest zawartość F

(rozumie naocznie – empirycznie)

–

jaka jest treść F

(rozumie wyraźnie)

ad 3.

Ze względu na sposób bycia, można wyróżnić następujące byty:

1. samoistne (nie potrzebujące nośnika), samodzielne (nic ich nie stwarza), czasoprzestrzenne

(rozciągłe)

jednostki, indywidua

2. samoistne, niesamodzielne, poza czasoprzestrzenne

rodzaje, idee

3. samoistne, niesamodzielne, (więc i) nieczasoprzestrzenne

filozofia angielska i ameryka ska

ń

strona

3

z 10

własności

4. niesamoistne, więc niesamodzielne, a tym bardziej nieczasoprzestrzenne

przedstawienia, konstrukty

tylko trzy pierwsze rodzaje bytów są bytami substancjalnymi – byty rzetelne

jest to założenie, które przyjmujemy, by odpowiedzieć na to nasze trzecie pytanie

probierz stwierdzający istnienie:

●

percepcja zmysłowa

●

wgląd, ideacja (intuicja)

●

oderwanie, abstrakcja (o zieleni trawy bez trawy mówić)

ale sama zieleń – byt 2. rodzaju

odpowiedź:

1. Istoty jako idee – uniwersalia ante res – mają więc byt doskonały.
2. Wzorce i pojęcia jako konstrukty – uniwersalia post res – mają byt myślenia.

3. Swoistości i zbiory – uniwersalia a porte rei („niesione przez rzeczy”) – mają byt zjawiskowy.

ad 4.
W zależności od definicji „bycia ustanowionym”, jaką przyjmujemy (patrz: ad 1), jednostki są dla

powszechników:

gdy powszechnik jest:

to jednostki są dla niego:

istotą

wspólne

wzorcem

przypisane

pojęciem

domniemane

swoistością

tożsame

zbiorem

wyznacznikami

ad 5.

●

nominalista: nazwy jednostkowe i ogólne spełniają tylko funkcje desygnowania

●

realista: nazwy jednostkowe i ogólne poszerzają perspektywę nominalizmu o co najmniej jeden
powszechnik

realista – esencjalista (skrajny r.) - nazwy ogólne desygnują jednostki i konotują idee
realista – konformista (umiarkowany r.) - nazwy ogólnie desygnują jednostki, denotują zakresy i
konotują treści

■

zarówno zakresy jak i treści to abstrakty

●

konceptualista (umiarkowany nominalista, np. Ockham):
nazwy desygnują indywidua, eksprymują pojęcia (przypisują pierwotność)

ad 6.
nominalista metodologiczny (fizykalista):

nazwy w twierdzeniach naukowych to tak zwane terminy obserwacyjne lub wszystkie te, które dają się
sprowadzić do terminów obserwacyjnych

(pozytywizm, neopozytywizm itp.)

realista metodologiczny:
niektóre twierdzenia (np. aksjomaty, prawa nauk formalnych) dotyczą uniwersaliów (w znaczeniu idei,

abstraktów, konstruktów)

filozofia angielska i ameryka ska

ń

strona

4

z 10

UNIWERSALIA

Arystoteles, Predykabilia

Porfiriusz, Isagoga

(3 pytania Porfiriusza:

Czy uniwersalia istnieją w przyrodzie czy w umyśle?

Czy istnieją cieleśnie czy bezcieleśnie?

Czy istnieją poza rzeczami czy w nich samych?)

Boecjusz, przełożył Isagogę na łacinę

(dorzucił dwa pytanka:

Czy kategorie Arystotelesa są gatunkami rzeczy?

Czy są kategoriami znaków pojęciowych?)

REALIZM POJĘCIOWY

NOMINALIZM POJĘCIOWY

SKRAJNY

Platon – idee niezależne

UMIARKOWANY

Arystoteles – idee w rzeczach

IV/V

Augustyn Aureliusz

idee to myśli boże,

rzeczy zawsze
zależą od idei,

świat istnieje, bo Bóg

go myśli

XI

Anzelm

(powtarza Platona)

III

Plotyn

rzeczy z nich

emanują

IX

Eriugena

emanacja

XII

Bernard z Chartres

gatunki, rodzaje - czyste idee

Gilbert de la Porrée

uniwersalne formy to odbicia idei

istniejące w rzeczach

Wilhelm z Champeaux

jak Gilbert, uniwersalia to idee w rzeczach

2 rodzaje cech:

jednostkowe – odrębne, gatunkowe – nieodrębne

/Leśniewski powiedział raz jedn.-odr. gat.-nieodr.,

a raz jedn.-nieodr. gat.-odr./

Tatarkiewicz: indyferentne stanowisko

XIII

Jan Duns Szkot

IX

Eryk/Henryk

Remigiusz z Auxerre

tworzył alternatywę

dla Augustyna

XII

Roscelin

flatus vocis – powiew dźwięku

uniwersalia do tego się

sprowadzają, kpi sobie

mistrz Abelarda

Abelard

nadaje elegancką postać

myśli Roscelina

sermonizm (łac. sermo – słowo)

w uniwersaliach jest znaczenie,

nie desygnat

podważa zasadność sporu

XIV

Wilhelm Ockham

Piotr Auriol

pojęcia ogólne to tylko nazwy

XIV

Jan Wyckleff

Jan Hus

C O N T R A – Hus vs Ockham

C O N T R A – XII w.

MAPA SPORU

MAPA SPORU

O POWSZECHNIKI

O POWSZECHNIKI

INTRA – niezdecydowani

Walter z Mortagne

Adelard z Bath

Joscelin ze Soissons

Jan z Salisbury

filozofia angielska i ameryka ska

ń

strona

5

z 10

wykład 2

05.03.2007

Franciszek Bacon

był sobie też Roger Bacon – myśliciel XIII-wieczny
chciał wprowadzić indukcję do scholastyki

(A Franciszek – antyscholastyk)
scholastyka opiera się na wspólnocie założeń, co do których nie ma wątpliwości

Roger chce je w drugą stronę uzasadniać – ze szczegółu (bytów namacalnych itp.) do ogółu (bytów 2. rodzaju)
jego pomysły storpedowano, w XIV wieku panowała jeszcze dedukcja

Franciszek Bacon 1561-1626

dzieło słynne: Novum Organum
oczywiście aluzja do Organonu Arystotelesa, gdzie Grek przedstawia zbiór narzędzi logicznych do

uzasadniania tez

Bacon w Novum Organum postuluje, by dowodzenia nie miały charakteru dedukcyjnego, a indukcyjny.
Nowa metoda ma służyć filozofii praktycznej (dziś rozumie się przez to etykę, ale kiedyś było to po prostu

praktyczne wykorzystywanie wiedzy).
Zmiana przedmiotu zainteresowania z pojęć na przyrodę.

podział zdań (

Carnapa? coś tu strasznego nagryzmoliłem

) na syntetyczne i analityczne:

●

syntetyczne
nie mieści się w nich to, co mówimy, wiemy to skądinąd, np. „to drzewo jest zielone” - jeśli jest

prawem, poszerza naszą wiedzę, ale nie zawsze musi być prawdziwe

●

analityczne
podmiot obejmuje to, co orzekane, mieści się w pojęciu podmiotu, np. „kawaler to nieżonaty
mężczyzna” - niemożliwe są pomyłki, ale też nic nowego się nie dowiadujemy

w scholastyce stosowano zdania analityczne

zainteresowania Bacona: metodologia i teoria poznania, nie metafizyka i logika pojęciowa

głowił się nie czym jest coś, tylko jak to wykorzystać

należy 1) podporządkować sobie przyrodę i wykorzystywać ją, ale 2) aby podporządkować sobie przyrodę,
trzeba uczyć się jej języka, wiedza ta musi mieć przyrodniczy charakter (ekolodzy to podkreślają dziś)

trzeba wprowadzić nową metodę

nowa filozofia Bacona:

1. Nie przyjmuje dogmatycznych założeń.

założenie musi być co najmniej powszechnie znane (tzn. potwierdzone empirycznie)

2. Zastępuje wnioskowanie dedukcyjne indukcyjnym.

(dogmat to wiedza, której nie da się analizować ani jej uzupełnić, wiedza pełna)

zarzut wobec scholastyki:

filozofia straciła kontakt z rzeczywistością
a co jej zawdzięczamy:

teorię wnioskowania (tryby retoryczne)

Przedmiot poznania filozofii Bacona:
przyroda

aby ją poznać, trzeba zaangażować wszystkie władze poznawcze

umiarkowany empirysta metodologiczny
umiarkowany empiryzm genetyczny: o źródle poznania, skąd pochodzą dane – z doświadczenia

metodologiczny: zajmuje się sposobami potwierdzania danych – eksperyment i doświadczenie

(skrajny empiryzm metodologiczny – tylko eksperyment weryfikuje dane, trudno o egzemplifikację historyczną

filozofia angielska i ameryka ska

ń

strona

6

z 10

takiego poglądu)

Bacon to również sensualista – bazuje na danych zmysłowych
eksperyment ma korygować błędy zmysłów

rozum zajmuje się spójnym i rozumnym opracowaniem metod indukcji

i empirysta genetyczny: wszelka wiedza musi pochodzić z przyrody (wspomnijmy 2. zasadę Bacona, by wiedza
miała charakter przyrodniczy, wypływała z uczenia się od niej)

pojęcia mamy z doświadczenia – są efektem oddziaływania przedmiotu na podmiot

Idole

Idole

to przesądy, złudzenia poznawcze, stojące na drodze do poznania
są cztery

indukcja nie rozwiąże pewnych problemów

1. Idola tribus (złudzenie ludu)

złudzenia plemienne, trybalne – dotyczą wszystkich nas, jesteśmy ludźmi.
człowiek posiada typowe dla siebie złudzenia, często antropomorfizuje, dostrzega cele przedmiotu

badanego poprzez analogię do własnych zachowań (btw: analogie nie mają charakteru ogólnego –
prowadzą od szczegółu do szczegółu)

różnice międzyrasowe w postrzeganiu świata – u nas dominuje wzrok, a u np. psa węch

2. Idola specus (złudzenie jaskini)

kierujemy się złudzeniami indywidualnymi
a propos jaskini platońskiej – każdy widzi inne cienie pod innym kątem

dwa powyższe idole są niezbywalne, choć nie można powiedzieć, że wrodzone, to dotyczą pewnych
wrodzonych cech

3. Idola fori (złudzenie rynku)

posługujemy się niezweryfikowanym językiem, różnie rozumiemy te same pojęcia – bez definicji pojęć

nic nie zdziałamy

4. Idola teatri (złudzenie teatru)

wynika z naszej łatwowierności – przekonujemy się w procesie kształcenia do pewnych autorytetów i
potem ich nie odrzucamy

Bacon nie wierzy, że indukcja przeskoczy te problemy

w indukcji wychodzimy z pojęć przedmiotów wiarygodnych (potwierdzonych empirycznie), ale wiarygodność

dalej spada wraz ze wzrostem ogólności – pewne ustalenia musiałyby dotyczyć wszystkich podobnych
przypadków, by być prawami

indukcja eliminacyjna

–

enumeracyjna (przez wyliczenie) – jest nierealizowalna

trzeba by przez wyliczenie pokazać wszystkie przypadki

więc eliminacyjne kroki:

1. eksperyment – pozwala wyrugować błędy zmysłów

ustala to, co zachodzi faktycznie – niezależnie od tego, czy jest postrzegane
facio, facere – czynić, tworzyć, działać, wytwarzać

faktyczne jest to, co pozostaje po przeprowadzeniu eksperymentu
faktów nie odbieramy zmysłowo, tylko przez eksperymenty weryfikujemy

istnieją niezależnie od istnienia podmiotu poznającego

2. indukcja – w ścisłym rozumieniu jako procedura nie bazująca na metodzie, a na faktach

poznawanie form

forma dla Bacona – postać, w jakiej fakty do nas docierają – epistemologia

(dla Arystotelesa – wszystko formą, co istnieje – metafizyka)
cecha dystynktywna wszystkich faktów

zadaniem indukcji jest poznawanie form (stałych własności rzeczy, niezależnych od kontaktu przedmiot-

podmiot)

forma – to własność, bez których przedmiot nie byłby poznany

?

Jak się narodził fenomenalizm?

(pytanie egzaminacyjne odnoszące się do powyższego)

filozofia angielska i ameryka ska

ń

strona

7

z 10

3 kroki indukcyjne

1 tablica – obecności
załóżmy, że badamy własność ciepła

wyliczamy te wszystkie przypadki, gdzie wystąpiła
A

1

– promienie słońca A

2

– wnętrze ciała zwierzęcia

2 tablica – nieobecności i odchyleń
szukamy innych, podobnych obiektów – czy w nich też jest ta własność?

B

1

– inne ciała kosmiczne

B

2

– np. wnętrze roślin

3 tablica – porównań, stopni

pod jakimi warunkami możemy, intensyfikując cechy przedmiotu, zintesyfikować badaną właściwość
co zrobić, by było cieplejsze?

zwiemy ją też tablicą stopni, bo w zależności do tego, czy czynność odnosi się do tego przedmiotu
intensyfikujemy, bądź minimalizujemy własność

exparimenta crucis – ostatni etap

nakładamy na siebie przypadki
badamy, która z cech nam stale z badanymi właściwościami występuje

Kotarbiński podaje przykład przypływów i odpływów:

mamy dwie możliwości – albo powoduje je przechylanie się wody, albo morze się gdzieś daleko spiętrza,
jakiegoś rowu tektonicznego wypływa woda.

Jeśli 1), to na jednym brzegu woda powinien być odpływ, gdy na drugim jest przypływ, jeśli 2), to i tu i tu
powinny być na raz odpływy lub przypływy.

No to wysyłamy na oba brzegi obserwatorów i badamy, to właśnie przykład eksperymentu krzyżowego,
ostatecznie rozstrzygającego.

Bacon zauważył, że postęp w nauce przyspiesza, gdy ośrodki ze sobą współpracuję, także, a raczej głównie

badawcze.
postęp w nauce trudno zdefiniować, ale następuje tylko pod warunkiem współpracy między dziedzinami

Miał różne utopijne wizje, ale jedną, projekt Royal Society of Sciences udało się ładnie zrealizować i

towarzystwo to funkcjonuje do dziś, choć niby to miała być utopia.

wykład 3

19.03.2007

John Locke (1632-1704)

3 najważniejsze dzieła:

Listy o tolerancji – wydał anonimowo, prezentował tam liberalne poglądy
Traktat o rządzie

rok 1660 – Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego – tym będziemy się zajmować
Leibniz polemizował z poglądami zawartymi w tym dziele

Locke prezentuje nietypową jak na XVII wiek koncepcje poznawczą

pierwsze dwie księgi: o rozumie potocznym, Verstand, doksa
wiedza powszechna i potoczna, nie gwarantuje prawdziwości

zdroworozsądkowa (w tym czasie powstało to pojęcie)

następne dwie księgi: o wiedzy pewnej i obiektywnej (dziś powiedzielibyśmy o filozofii nauki)
próbuje dokonać syntezy wiedzy, jaką miał do dyspozycji

antynatywista, więc dyskutuje z kartezjanizmem (idee wrodzone itp.)
skoro mamy dualizm, to nie może być możliwości przejścia z ducha do wymiaru fizycznego, Kartezjusz mówił,

że w szyszynce ono jest – pfff

całkowicie odrzuca natywizm
polemizuje więc też z pewną grupą zwącą się neoplatonikami oksfordzkimi

próbowali oni wprowadzić wątki platońskie w wydaniu Augustyna, jego logikę, hierarchiczną, w której niższy

filozofia angielska i ameryka ska

ń

strona

8

z 10

poziom zawiera się w wyższym
Locke zmiażdżył ich argumentem z dzieciństwa: przykład dzieci pokazuje, że żadnego aksjomatu nie pozna się

bez poznania wyrazów i pojęć składających się na niego

pokazuje też indukcyjny charakter dochodzenia do wiedzy pewnej

tabula rasa
oprócz znaczenia empiryczno-genetycznego ma też znaczenie empiryczno-metodologiczne – może być

zapisywana tylko określonymi, potwierdzonymi treściami, nie wszystko, czego doświadczamy, się na niej
pojawia

Locke nie jest empirystą wulgarnym, nie wprowadza i nie uzależnia niczego od sensualizmu

sensations nie są nośnikami wiedzy
tabula rasa - „nie ma niczego w umyśle, czego wcześniej nie było w zmyśle”

doświadczenie

wszystko, co wiemy, wszelkie zasady pochodzą z doświadczenia

dzieli je na dwa rodzaje:

●

zewnętrzne
doświadczenie zmysłowe, dane: sensacje (wrażenie)
przedmiot w jego jednostkowym charakterze istnieje niezależnie od podmiotu – realizm ontologiczny

także realizm epistemologiczny – czym innym są pojęcia cech, czym innym same cechy
mamy dwa poziomy – musimy odróżnić cechy od nas niezależne od zależnych (odpowiednio byty 1. i

3. rodzaju)

●

wewnętrzne
przedmiotem idee; refleksja
poziom, na którym dokonuje się namysł nad tym, co się robi, gdy się poznaje

dzięki temu zrodziła się psychologia nowożytna
przedmiotem jest to, co otrzymujemy w wyniku uogólnienia sensacji

powtarzalność wiedzy – wydaje nam się, że wiemy coś a priori, bo tak często coś stwierdzamy

podstawowym nośnikiem wiedzy jest idea

idee

też podzielił

●

proste
idee pierwotne percepcji i refleksji
ciepło, ruch itp.; myślenia, pragnienia itp.

są granicą naszego poznania, za nie nie da się wyjść – ta idea towarzyszy filozofii angielskiej aż do
Russela

prototyp faktów atomowych, momentów granicznych naszego poznania
dzielą się na:

pierwotne
„oddają pierwotne własności rzeczy, to jest rozciągłość, kształt i ruch” - są od nas niezależne, więc

inna ich nazwa – obiektywne – bo tkwią w obiekcie
wtórne
reprezentują wtórne cechy rzeczy (modi), które powstają w kontakcie bezpośrednim przedmiotu z
podmiotem (ujawniają się)

ich istnienie zależy od podmiotu, np. smak, barwa, zapach – subiektywne, relacje; nikłe znaczenie
poznawcze, bo są zmienne

●

złożone
składają się z prostych

podstawowy materiał poznania, wiedzy, choć warunkiem referencji tej wiedzy jest, aby idee złożone
dało się rozłożyć i sprowadzić do prostych

powinny być pierwotne – jeśli znajdują się jakieś wtórne, należy dokonać korekty poznania
umysł – cała zdolność poznania (zmysły i intelekt) – są efektem działalności umysłu

3 podstawowe sposoby tworzenia wiedzy:

porównywanie
relacja analogii – nie jest niezawodna

filozofia angielska i ameryka ska

ń

strona

9

z 10

kojarzenie
relacja metaforyczna, przenosi własność badanego przedmiotu na drugi – też nie jest niezawodna
abstrahowanie
odrywanie pewnych własności od ich nośników

błąd scholastyków – odrywali i myśleli, że własność istnieje tak samo, jak nośnik
własności nie są ideami, ale mają swoje idee

(Platon: idea – forma, niezależna od doświadczenia, doświadczenie nie ma wartości poznawczej;
Locke: idea to pojęcie, nie jest charakteryzowana ontologicznie, formę jako podmiot może nadać

ten, kto doświadcza)
abstrahowanie polega na rozpatrywaniu cech koniecznych

3 rodzaje idei złożonych

modi – cechy i własności (przypisywane bytom 3. rodzaju)
substancje – byty samoistne
byty stanowiące kompleks idei prostych

(..)

tu przysypiałem :P

reprezentacjonizm – przedmioty realnie istniejące, obiektywność, dostępna jest dla nas przez medium idei

im idea bardziej złożona, tym bardziej ogólna reprezentacja

reprezentacjonizm nie mówi o przedstawianiu sobie przedmiotu przez podmiot, tylko że nie ma przedmiotu bez

tego przedstawienia
zabawa językowa: przed-miot, przed siebie miotamy coś

(Kant: myślenie musi móc towarzyszyć wszelkim przedstawieniom)
doświadczenie wewnętrzne warunkuje możliwość poznania przedmiotu – jest ponownie przedstawiany

reprezentować – dokonywać jednego z trzech aktów umysłu (3 podstawowych sposobów tworzenia wiedzy)

poznajemy rzeczywistą naturę przedmiotu, bo na idee złożone składają się pierwotne, co jest gwarancją
naszego poznania, mimo, że jest podwójnie zapośredniczone (w prezentacji i pojęciu przedstawienia)

spór o uniwersalia

konceptualistą był – desygnaty pojęć ogólnych nie istnieją realnie, jedyne, o czym można mówić, to esencje
nominalne – desygnaty pojęć ogólnych, rodzaje i gatunki są nominalne i pozazmysłowe, nie są to byty

percepcyjnie stwierdzalne, raczej 2. rodzaju
nie przedmiot odniesienie decyduje o tym, co poznajemy, a samo odniesienie

poznanie

wiedza pewna, episteme, polega na na stwierdzeniu zgodności lub niezgodności między ideami, pojęciami

stosunki, testy istnienia przedmiotu

1. tożsamość i różnica

tożsamość wiadomo: a = a
różnica zaś to nie tylko a ≠ a, ale też np. a ≠ b – o wiele szerszy zakres

tożsamość to wewnętrzny wymóg stawiany bytowi – by mógł istnieć, musi być ze sobą tożsamy
ale niewiele to mówi, tożsamość jest stosunkiem absolutnym albo żadnym

(Hegel: czy granica bytu należy jeszcze do niego? Pod jakim względem określić zgodność przy
rozpatrywaniu różnicy? - Hume już różnicę odrzuca jako brak stosunku)

2. współistnienie lub brak współistnienia

jeśli zachodzi współistnienie, to własność jest własnością czegoś, jeśli nie, to nie ma swego nośnika,

nie może być bytem 3. rodzaju, nie można wtedy mówić zresztą o własności
ale też: gdy jakiś przedmiot swym istnieniem nie przeczy czemuś, co już istnieje, można mówić o

współistnieniu
kolejny warunek: tylko to może istnieć, co nie przeczy temu, co istnieje (Leibniz podobnie prawił)

3. Relacje, odniesienia, stosunki
4. Istnienie rzeczywiste

co istnieje rzeczywiście??
1. byty jednostkowe

filozofia angielska i ameryka ska

ń

strona

10

z 10

2. byty samoistne
rzeczywiście istnieją nie tylko byty pierwszego rodzaju, ale też ich pojęcia i relacje

istnieje przede wszystkim to, co może być poznane nie tylko zmysłowo (to a propos bytów
samoistnych)

Locke nakłada autonomię istnienia na pojęcia własności

3 procedury tworzące wiedzę pewną

●

intuicja intelektualna
intuicyjny ogląd ma być oglądem istoty rzeczy, jest to umiejętność umysłu pozwalająca uchwycić rzecz

w jej istocie
zdolność tę ocenia nisko, tego typu zdolność można wypracować dopiero pod koniec zdobywania

wiedzy, ale pewną funkcję poznawczą jej przypisuje

●

wiedza demonstratywna (apofantyczna, apofansis – gr. ukazywanie)
oparta na dowodzie, np. matematyka
pokazuje, jak się rzeczy mają i działa wśród idei

dotyczy np. Boga, jesteśmy w stanie dowieść jego pojęcia (tylko pojęcia)

●

wiedza zmysłowa
najbardziej wartościowa
dotyczy istnienia rzeczywistych przedmiotów zewnętrznych

sprzeczność: wiedza dotyczy stosunku między ideami, a ta ma niby dotyczyć tego, co jednostkowe
wiedza dotycząca pojęć nie da się uzgodnić ze zmysłową

sprzeczność tę powoduje jego realizm epistemologiczny

na jego mocy musielibyśmy mówić o samych cechach, ale wiedza nie może mieć charakteru przedmiotowego,
bo dotyczy idei cech – ujawnia się tu niezbyt refleksyjne podejście Locke'a do podstawowych sposobów

istnienia – mógłby przecież zrezygnować z modi

filozofia analityczna, opis fizykalny i mentalny (jak Locke'a doświadczenie zewnętrzne i wewnętrzne, idee

proste i złożone)
czy opis fizykalny determinuje mentalny?

czy mówimy o rzeczy opisywanej przez fizyczność, czy tylko o rzeczy, o której myślimy, że jest opisywana
przez fizyczność?

opis fizykalny nie ma wpływu na mentalny, dla idei złożonych ważniejsze są relacje między ideami prostymi niż
treść idei prostych

co takiego ważnego zrobił Locke?
uzależnił poznanie od podmiotu – wskazał na jego aktywną rolę w procesie poznania