06. Paradygmat systemowy

25

GENEZA KONCEPCJI SYSTEMOWYCH

ARYSTOTELES

(384 – 322 p. n. e.)

Całość to więcej niż suma jego części.

GALILEUSZ

(1564 – 1642)

KARTEZJUSZ

(René Descartes 1596 – 1650)

Każdy problem należy rozbić na tyle od-
dzielnych prostych elementów, na ile to
jest możliwe.

Issac NEWTON

(1642 – 1727)

REDUKCJONIZM

(pogląd filozoficzny)

Zjawiska i procesy złożone oraz rządzące nimi prawa dadzą się wyjaśniać na podstawie

analizy zjawisk i procesów prostych i odpowiadających im mniej skomplikowanych praw.

(ZŁOŻONOŚĆ = SUMA PROSTYCH ZJAWISK)

REDUKCJONIZM – podstawowy paradygmat naukowy

w XIX–XX wieku, źródło olbrzymich sukcesów fizyki i techniki.

TEORIA PODOBIEŃSTWA

(XIX wiek)

Zastosowanie metod opracowanych przez jedne

dziedziny nauki w innych dyscyplinach naukowych.

HOLIZM

(J. Ch. Smuts, I poł. XX wieku)

Kierunek filozoficzny, wg którego całość jest czymś więcej niż tylko sumą swych części. Ze

zjawisk niższych (prostszych) w wyniku dynamicznej twórczej ewolucji powstaje nowa ca-

łość, nieredukowalna do sumy swych części.

GENEZA CYBERNETYKI I TEORII SYSTEMÓW

1868 - James Clerk MAXWELL (elektrodynamiczne równania Maxwella). Analiza przyczyn
niewłaściwej pracy zaworów maszyn parowych (wybuchy) jako systemu nieliniowych rów-
nań różniczkowych. Współczynniki tych równań „wymuszają” pięć zachowań systemu.

1. Zachowanie najbardziej pożądane.

2. Zachowanie możliwe do zaakceptowania.

3. Zachowanie dokuczliwe i nieefektywne.

4. Zachowanie niepożądane (wzrost drgań

→ kata-

strofa).

5. KATASTROFA

WNIOSKI Z ANALIZY MAXWELLA ZLIKWIDOWAŁY PROBLEM.

06. Paradygmat systemowy

26

PARADYGMAT

Wszystkie powszechnie w danym okresie uznawane przekonania teoretyczne oraz metody

eksperymentalne, stosowane przez specjalistów w ich pracy badawczej.

Thomas Kuhn 1970

Zmiany paradygmatów dokonuje się rzadko i niechętnie, do końca usiłując zachować stare

poglądy.

Cecha ludzkiej natury

Paradygmat – świadomie przyjęta teoria, którą należy zmieniać często i należy to czynić, gdy

tylko wykryje się anomalie.

Karl Poper

REDUKCJONIZM – PARADYGMAT NAUKI W XIX I NA POCZĄTKU XX WIEKU.

ŹRÓDŁO REWOLUCJI PRZEMYSŁOWEJ.

Badanie problemu (systemu) polega na podzieleniu go na części składowe i poprzez kolejne

uproszczenia zbadanie właściwości jego oddzielnych części.

Na tej podstawie wnioskuje się o zachowaniu całości.

Do dnia dzisiejszego redukcjonizm odnosi sukcesy w badaniu systemów prostych, o małym

stopniu złożoności

(mała liczba elementów, mało wzajemnych relacji między elementami).

„Współczesna nauka tak dobrze sobie radzi z rozkładaniem problemów na części, że później

często zapomina złożyć je w całość”.

Alan Toffler 1996

PARADYGMAT GOSPODAROWANIA

Społeczeństwo przemysłowe

→ społeczeństwo informacyjne

PARADYGMAT CYWILIZACYJNY

Cywilizacja postindustrialna

→ cywilizacja wiedzy

ZMIANA PARADYGMATU:

– Rozwój podejścia holistycznego.
– Postęp nauki i technologii, wzrost

stopnia złożoności

systemów (organizacji gospodar-

czych, obiektów technicznych itp.).

– Krytyczna analiza dotychczasowych przedsięwzięć.

Analiza efektów ubocznych zrealizowanych przedsięwzięć:

1. Niewłaściwe zdefiniowaniu przedsięwzięcia (

systemu

).

2. Niewłaściwe wyodrębnienie systemu ze środowiska (otoczenia).
3. Niewłaściwa organizacja pracy projektantów:

–

brak komunikacji wewnętrznej,

–

nieumiejętność pracy zespołowej,

–

nieumiejętność współpracy wewnętrznej i zewnętrznej,

–

brak ekspertów,

–

nieumiejętność przewidywania skutków w przyszłości,

–

naciski zewnętrzne (polityczne, kapitałowe itp.),

–

brak odpowiedzialności.

4. Niewłaściwa diagnoza niepowodzeń:

–

wina sprzętu (hardware, software),

–

wina systemów sterowania,

–

TO NIE MY, TO ONI!

–

postawa

NIE BO NIE!

06. Paradygmat systemowy

27

PRZYCZYNĄ NIEPOWODZEŃ WIELU PRZEDSIĘWZIĘĆ BYŁ NIEPRZYSTAJĄCY DO ICH

STOPNIA ZŁOŻONOŚCI

SPOSÓB MYŚLENIA LUDZI:

– myślenie redukcjonistyczne,
– mechaniczne (mechanistyczne) podejście do problemu,
– niepełna, fragmentaryczna znajomość działania złożonych całości.

PARADYGMAT SYSTEMOWY (HOLISTYCZNY)

Nowe narzędzie rozwiązywania złożonych problemów:
–

dostarczające podstaw naukowych, metod i technologii umożliwiających rozwiązanie
problemów uznawanych poprzednio za

nierozwiązywalne

,

–

umożliwiające nowe spojrzenie na problem, zachowując wszystkie poprzednia doko-
nania i osiągnięcia.

PARADYGMAT SYSTEMOWY TO ZROZUMIAŁY ZBIÓR WZAJEMNIE POWIĄZANYCH

I UZUPEŁNIAJĄCYCH SIĘ IDEI I TEORII, CZĘŚCIOWO ZNANYCH, CZĘŚCIOWO NIE DO

KOŃCA ROZPOZNANYCH.

Paradygmat systemowy obejmując różne dziedziny ludzkiej aktywności narzuca podej-

ście zespołowe dla pracy doskonale wykształconych specjalistów, rozumiejących pro-

blem i siebie nawzajem.

AKSJOMATY SYSTEMOWE

(Aksjomaty – ogólne stwierdzenia, nie wymagające udowadniania)

1. Aksjomat synergii: system przejawia cechę synergii

Synergia

– efekt współdziałania dwóch lub więcej czynników (elementów składo-

wych, części itp.) w jakimś procesie lub układzie. Przykładem efektu synergii jest
praca zespołowa: w odróżnieniu od pracy grupowej, zespół wspólnie pracuje nad
pewnym zagadnieniem, dążąc do wspólnego rezultatu, natomiast członkowie grupy
pracują równolegle („współbieżnie”), ale każdy ma swój cel i zadanie. Całość, czyli
system, nie jest prostą sumą części: nabiera właściwości, jakich nie mają jej po-
szczególne części.

Synergizm

jest uważany za uniwersalne prawo przyrody.

06. Paradygmat systemowy

28

2. Aksjomat kontekstu: na każdy system oddziałuje jego otoczenie.

Każdy system jest wyselekcjonowaną częścią rzeczywistości. Innymi słowy, zro-

zumienie systemu nie może ograniczać się wyłącznie do niego samego – do jego
elementów składowych i relacji między nimi. Otaczająca nas rzeczywistość jest cią-
gła. A zatem każdy system musi być traktowany jako element pewnej szerszej cało-
ści. W takim razie każdy system musi być podporządkowany owej szerszej całości,
czyli podlegać określonym oddziaływaniom innych elementów, które – w razie trak-
towania go jako samodzielnej całości – stanowią jego otoczenie.

3. Aksjomat równoważności systemów: różne systemy mogą prowadzić do te-

go samego celu.

Oznacza to, że systemy mogą być równoważne pod względem osiąganych rezul-

tatów (celów, funkcji, właściwości). Każdy z nich może jednak charakteryzować się
inną miarą skuteczności i efektywności oraz innymi kosztami budowy i funkcjonowa-
nia. Rentowność przedsiębiorstwa jako systemu i poprawienie jego pozycji rynkowej
można osiągnąć rozmaicie: poprzez obniżkę kosztów własnych, przez podniesienie
atrakcyjności oferowanych towarów, poprawę obsługi klientów. Każde działanie bę-
dzie się jednak wiązać z innymi kosztami.

4. Aksjomat różnorodności Ashby’ego (Ashby’s law): “Only variety can destroy

variety” – każda różnorodność może być zrównoważona tylko przez inną
różnorodność.

W.R. Ashby sformułował tę zasadę w 1956 roku

(Ashby W.R.: An Introduction to Cyber-

netics

. Methuen, London 1956)

. Stopień różnorodności i elastyczności elementów syste-

mu zależy od różnorodności i zmienności wejść doń. Miarą trwałości systemu staje
się wystarczający stopień różnorodności elementów składowych systemu oraz ich
elastyczności w konfrontacji z otoczeniem, a jakim system będzie funkcjonować. Ela-
styczność każdego elementu wchodzącego w skład systemu musi być zbilansowana
i skorelowana z elastycznością wszystkich pozostałych elementów: system musi być
zbilansowany, aby żaden z elementów nie stał się „wąskim gardłem” systemu pod
względem jego funkcjonalności. Z kolei nadmierna elastyczność któregoś z jednost-
kowych elementów staje się jedynie przyczyną wzrostu kosztów funkcjonowania sys-
temu: wprowadzenie i utrzymanie elastyczności kosztuje zarówno podczas konstru-
owania systemu (jeżeli jest to system, który wykształciła natura, to musiała się na-
pracować, by doprowadzić do homeostazy, który zapewne trwał wiele lat) oraz pod-
czas jego funkcjonowania.

5. Aksjomat sprawności systemu: sprawność systemu pod względem kryte-

rium K zależy od sprawności jego najsłabszego elementu pod względem te-
goż kryterium K.

Kryterium K może oznaczać niezawodność systemu, jego dynamikę, odporność

na zakłócenia ze strony otoczenia, elastyczność, o której wspomina aksjomat
Ashby’ego, siłę oddziaływania na otoczenie i każdą inną cechę, jaką obserwator
przypisuje danemu systemowi.

[B. Stefanowicz: Informacyjne systemy zarządzania. Przewodnik. Warszawa 2005]

06. Paradygmat systemowy

29

PODSTAWOWE CECHY PARADYGMATU SYSTEMOWEGO

(PS)

1. PS bazuje na uznanych dyscyplinach nauki, technologii, inżynierii, zarządzania.
2. PS musi być powszechnie dostępny i zrozumiały.
3. Idea PS musi być dobrze zdefiniowana i mieć spójną strukturę (zrozumiały i precyzyjny

zapis formalny).

4. PS

musi

zawierać wysokie standardy jakościowe uwzględniające interesy klienta oraz

koszty środowiskowe i społeczne.

5. PS musi zawierać kompletną dokumentację modeli, metod i procedur, źródeł danych,

kryteriów ocen, kalkulacje ryzyka, formy finansowania, harmonogram aktywności.

6. PS

musi

być dostatecznie ogólny (obejmujący możliwie maksymalną klasę problemów),

ale i otwarty, umożliwiając rozwiązywanie nowo pojawiających się problemów.

7. PS w ujęciu holistycznym musi uwzględniać:
–

problemy „twarde” (hard) nauki i inżynierii (nauki przyrodnicze i eksperymentalne – fizy-
ka, chemia itp.),

–

problemy „miękkie” (soft) nauki i inżynierii (obliczenia, symulacje, zarządzanie itp.),

–

problemy zrozumienia i poznania.

PODEJŚCIE SYSTEMOWE OZNACZA ZESPOŁOWE PATRZENIE NA CAŁOŚĆ SYSTE-
MU (PROBLEMU) POPRZEZ ANALIZĘ ROLI I FUNKCJI POSZCZEGÓLNYCH CZĘŚCI W
CAŁOŚCI, Z UWZGLĘDNIENIEM POWIĄZAŃ PRZYCZYNOWO-SKUTKOWYCH, CZĘ-
STO NIEJAWNYCH I NIELINIOWYCH, Z UWZGLĘDNIENIEM DALEKOSIĘŻNYCH SKUT-
KÓW DECYZJI (RYZYKO) TYLKO CZĘŚCIOWO POZNANYCH POPRZEZ SYMULACJĘ.

Czesław Cempel 2005

BENEFICJENCI PODEJŚCIA SYSTEMOWEGO

Czesław Cempel 2005

1.

KLIENT

– „właściciel” problemu, źródło problemu, dostarczyciel zasobów, przyszły wła-

ściciel systemu, pierwszy beneficjent (bezpośrednio korzystający).

2.

SPECJALISTA

(inżynier systemów), we współpracy z klientem definiujący problem,

nadzorujący i koordynujący proces rozwiązania z udziałem różnych specjalistów.

3.

EKSPERT

dostarczający wiedzy specjalistycznej.

4.

PRACOWNICY

zamawiającego nowy system (zmiana stylu pracy).

5.

UŻYTKOWNICY

nowych systemów, których wyroby (usługi) będą lepsze w wyniku

wdrożenia nowego systemu.

6.

OPINIA PUBLICZNA

śledząca wydarzenia społeczno-gospodarcze i formułująca swoje

opinie.

7.

OBYWATELE

, których środowisko i warunki życia są zależne od rezultatów działania

systemu.

8.

SAMORZĄDY

lokalne i centralne mające za zadanie ochronę interesów publicznych i

społeczną efektywność inwestowania.

9.

NAUCZYCIELE AKADEMICCY

mający za zadanie wykształcenie specjalistów i eksper-

tów systemowych, propagujący idee myślenia systemowego.

10.

STUDENCI

, uczestnicy kursów inżynierii systemów, wyrabiający nawyk myślenia zgod-

nie z zasadą

DZIAŁAMY LOKALNIE, MYŚLIMY GLOBALNIE

(systemowy styl myślenia

i działania w rozwiązywaniu problemów zawodowych).

06. Paradygmat systemowy

30

PRAWA SYSTEMOWEGO PODEJŚCIA DO RZECZYWISTOŚCI

11 uniwersalnych praw

1. Współczesne i przyszłe problemy są często efektem poprzednich rozwiązań.
2. Dla

każdego działania znajdzie się przeciwdziałanie.

3. Krótkotrwałe polepszenia często prowadzą do długotrwałych problemów i trud-

ności.

4. Rozwiązanie może być gorsze niż sam problem.
5. Łatwe rozwiązanie może w ogóle nie być rozwiązaniem.
6. Szybkie

rozwiązanie, generowane na poziomie symptomów (objawów) danego

problemu, często generuje nowe problemy.

7. Przyczyna i skutek niekoniecznie muszą być ze sobą bezpośrednio związane w

czasie i przestrzeni (często działania wdrożone tu i teraz pojawiają się jako
efekt daleko i późno).

8.

Działania, które przyniosą najlepsze efekty, na pierwszy rzut oka wcale nie
są takie oczywiste.

9. Mały koszt i duża efektywność rozwiązań nie mogą być przedmiotem wzajem-

nej wymiany.

10. Całość problemu jest często większa niż prosta agregacja (sumowanie) jego

elementów.

11. Zawsze należy rozpatrywać cały metasystem (problem, przedsiębiorstwo, or-

ganizacja, gospodarka) złożony z systemu i jego otoczenia.

ETAPY EWOLUCJI, PARADYGMATÓW I TECHNOLOGII

W ROZWOJU LUDZKOŚCI

ETAP I

ETAP II

ETAP II

ETAP IV

Wspólnoty

łowieckie

Społeczności

rolnicze

Społeczeństwo prze-

mysłowe

Społeczeństwo post-

industrialne

500.000 lat

10.000 lat

500 lat

50 lat

Mowa Pismo Druk

Technologia

informatyczna

Wędrujące

plemiona

Wspólnoty

państwa – miasta

Państwa

narodowe

Społeczeństwo glo-

balne

Paradygmat

magiczno – mityczny

Paradygmat

logiczno – filozoficzny

Paradygmat

deterministyczno –

naukowy

Paradygmat

systemowy

Technologia ukierun-

kowana

na przeżycie

Technologia
wytwarzania

Technologia

maszynowa

Technologia

intelektualna

CYWILIZACJA WIEDZY

06. Paradygmat systemowy

31

KALENDARIUM

zastępowania klasycznych metod rozwiązywania problemów przez

podejście systemowe

(holistyczne)

1948 - 1955

CYBERNETYKA

(W. Ross Ashby, Norbert Wiener)

1950

OGÓLNA TEORIA STYSTEMÓW

(Ludwig von Bertalanffy 1901 – 1972)

1970

TEORIA KATASTROF

(Rene Thom, E. C. Zeman, …)

1980

TEORIA CHAOSU

(David Ruelle, Edward Lorenz, …)

EFEKT MOTYLA

1990

TEORIA ZŁOŻONOŚCI

(John H. Holland, …, Santa Fe Institute)

Symulacje komputerowe, agenci, multiagenci

http://www.calresco.org

HIERARCHIA WIEDZY

Teoria złożoności (science of complexity)

Teoria informacji

Cybernetyka

Prakseologia

Ogólna teoria systemów

Badania systemowe

Inżynieria systemów

Analiza systemów

Badania operacyjne

Teoria decyzji

Teoria gier

Optymalizacja

systemów i konstrukcji inżynierskich.

Optymalizacja działań, wyrobów, usług,

Ogólna teoria

optymalizacji

06. Paradygmat systemowy

32

Welcome to

The Complexity & Artificial Life Research Concept

for Self-Organizing Systems

This site is dedicated to modern systems thinking in all its various forms

an on-line educational activity of

CALResCo

, for scientist, artist and humanist, young and old

Click here to read our Complex Systems teachings

Specialisms

Generalisms

Applications

COMPLEXITY

Our Scope : ARTS - SCIENCES - PSYCHE

AESTHETICS

ALIFE

ATTRACTORS

AUTOMATA

CHAOS

FRACTALS

GENETICS

NEURAL NET

NONLINEAR

SELF-ORG

Introduction to Complexity Science

PHYSICS

CHEMISTRY

BIOLOGY

PSYCHOLOGY

SOCIOLOGY

MEDICINE

MUSIC

BUSINESS

TECHNOLOGY

PAPER LINKS

CREATIVITY - TRUTH - INTERACTION

EDUCATION

www.calresco.org

TEORIA SYSTEMÓW

(ogólna teoria systemów)

Głównym paradygmatem teorii systemów jest holistyczne (całościowe) ujmowanie

rzeczywistości.

Teoria systemów od samego początki istnienia wykorzystywała i włączała w swoje ramy

koncepcje istniejące w innych naukach, w tym również humanistycznych.

Teoria systemów jest zasobem wiedzy uzyskanej w wyniku

badań systemowych w dającym się zaobserwować świecie.

BADANIA SYSTEMOWE

Badanie całościowe rzeczywistości w tzw. ujęciu systemowy (holistycznym).

Badania systemowe w sytuacjach zwyczajnych nie zawsze się sprawdzają. Ich

znaczenie i możliwości ujawniają się w sytuacjach konfliktu, zagrożenia, stresu.

Istotą badań systemowych jest procedura

immanentyzacji

: przeniesienie sytuacji ze

świata rzeczywistego na warsztat specjalisty, rozważenie możliwości rozwiązania pro-
blemu na modelu, znalezienie i sporządzenie opisu sprawdzonego rozwiązania i prze-
kazanie go do realizacji:

• spostrzeżenie i identyfikacja sytuacji,

• zamodelowanie sytuacji,

• kreacja rozwiązania,
• weryfikacja,

• wdrożenie.

06. Paradygmat systemowy

33

WYMAGANIA „TWARDE” (HARD): modelowanie, optymalizacja, warunki realizacji.

WYMAGANIA „MIĘKKIE” (SOFT): widzenie rzeczywistości, racjonalność, autentyczność.

ANALIZA SYSTEMOWA

Praktyczne zastosowanie badań systemowych

Analiza systemowa jest formalnym i jawnym badaniem wspomagającym działania osób

odpowiedzialnych za decyzje lub linie postępowania w określonej sytuacji charakteryzującej
się niepewnością. Ma na celu określenie pożądanego działania lub linii postępowania przez
rozpoznanie i rozważenie dostępnych wariantów oraz porównanie ich przewidywanych na-
stępstw.

E. S. Quade (“Handbook of System Analysis”, 1985)

Edward A. Beimborn 2003

BADANIA OPERACYJNE

Badania operacyjne

są dzisiaj jednym z narzędzi badań systemowych, wywo-

dzących się z okresu II Wojny Światowej (planowanie operacji militarnych, projekt
Manhattan). Badania operacyjne obejmują wiele metod i technik naukowych związa-
nych z podejmowaniem decyzji i są oparte są na sześciu prostych regułach:

1. Sformułowanie problemu.
2. Zbudowanie modelu systemu.
3. Wybranie techniki rozwiązania.
4. Otrzymanie

rozwiązania.

5. Ustalenie

zależności rozwiązania od zmiany parametrów.

6. Wdrożenie rozwiązania.

Jedną z dziedzin badań operacyjnych jest

teoria gier

, zajmująca się badaniem modeli po-

dejmowania decyzji w sytuacjach konfliktowych lub nieokreślonych (w tym gry wojskowe oraz
szachy). Współcześnie podejmowane decyzje techniczne, gospodarcze, polityczne itp. cha-
rakteryzują się znacznym stopniem niepewności i ryzyka związanego z pomyślną ich realiza-
cją, stąd decydenci często korzystają z

technik wspomagania decyzji

.

NAUKA

– poznaje i objaśnia rzeczywistość (

DLACZEGO?

)

06. Paradygmat systemowy

34

TECHNOLOGIA (TECHNIKA)

– dziedzina nauki i praktycznej działalności, zajmująca się

wykorzystaniem

praw natury

do budowy i eksploatacji urządzeń wymyślonych

przez człowieka (

JAK?

).

INŻYNIER

– reprezentant techniki o uniwersalnym charakterze, rozwiązujący istnie-

jące problemy, kreujący nowe problemy:

–

ekologiczne,

–

społeczne,

–

etyczne (zbrojenia).

INŻYNIERIA SYSTEMÓW

INŻYNIERIA – oparta na naukowych podstawach metoda (technologia) przekształcania

rzeczywistości dla dobra człowieka i środowiska.

Projektowanie systemów tworzonych przez człowieka, z wykorzystaniem wiedzy

zawartą w teorii systemów, uzyskanej w wyniku badań systemowych.

Istotą inżynierii systemów jest zajmowanie się działaniami a nie rzeczami.

OGÓLNA TEORIA SYSTEMÓW

PODSUMOWANIE

Na rozwój nauki o systemach wpływ miały: ludzka ciekawość poznania, świadomość „stanu
zagrożenia”, aspekty militarne.

OGÓLNA TEORIA SYSTEMÓW:

1.

Ukształtowała nowe spojrzenie na świat,

w którym poszczególne zjawiska rozpa-

truje się jako wzajemnie powiązane, a nie izolowane. Przedmiotem badań stała się
ZŁOŻONOŚĆ.

2.

Pokazała, że pewne pojęcia, zasady i metody nie zależą od specyficznego charak-
teru odnośnych zjawisk.

Te same pojęcia, metody, zasady dają się zastosować w

różnych dziedzinach nauki, techniki i sztuki. Wprowadzone zostały „ogniwa” łączą-
ce rożne dyscypliny naukowe.

3.

W wyniku badań systemowych prowadzonych na ogólnym poziomie zostały odkry-
te nowe możliwości, paradygmaty, reguły i metody pozwalające na rozwój dziedzin
szczegółowych.

LEKCJA NATURY

EXPO 2005 (Japonia): Message from Japan – Nature’s Wisdom.

KIERUNKI ROZWOJU TEORII SYSTEMÓW

1. NAUKI O SYSTEMACH, W TYM MATEMATYCZNE TEORIE SYSTEMÓW (badanie systemu

jako modelu o ogólnym charakterze).

2. TECHNIKI SYSTEMÓW (inżynierie systemów, nowe dyscypliny, np. mechanotonika, bio-nauki).
3. FILOZOFIA SYSTEMÓW (zmiana orientacji myśli naukowej i światopoglądu).

MYŚLENIE SYSTEMOWE

MYŚLENIE SYSTEMOWE – NOWA PERSPEKTYWA BADANIA OTACZAJĄCEJ NAS

RZECZYWISTOŚCI

Alternatywa ?

06. Paradygmat systemowy

35

WIEDZA SYSTEMOWA

WIEDZA SYSTEMOWA

wspiera człowieka w podejmowaniu decyzji.

WIEDZA SYSTEMOWA

daje konieczny dystans do wiedzy specjalistycznej.

WIEDZA SYSTEMOWA

wsparta procedurami optymalizacyjnymi stanowi siłę napędowa

w kreowaniu rzeczywistości.

WIEDZA SYSTEMOWA

tworzy nowy system pojęć, wymaga pokonania barier logicznych

i psychologicznych, ale:

• niewielu próbuje pokonać w/w bariery, • nie wszyscy są w stanie je

pokonać.

PRZYDATNOŚĆ WIEDZY SYSTEMOWEJ ZWERYFIKOWAŁA PRAKTYKA.

Powstanie i rozwój badań systemowych przez niektórych historyków uznawane jest za

najbardziej znaczący, pozytywny efekt cywilizacyjny II WOJNY ŚWIATOWEJ.

PRAWIDŁOWOŚCI SYSTEMOWE

1. PRAWO

POWSZECHNOŚCI

Każde celowe działanie realizowane jest w systemie.

2. PRAWO

PRZENIKALNOŚCI

Ten sam obiekt może należeć do różnych systemów.

3. PRAWO

FUNKCJONALNOŚCI

O przynależności obiektu do systemu decyduje jego funkcja a nie położenie.

4. PRAWO

OGÓLNOŚCI

Każdy system może funkcjonować na użytek wewnętrzny lub zewnętrzny.

5. PRAWO

ZMIENIALNOŚCI

Każdy system się zmienia.

6. PRAWO

CELOWOŚCI

Nie ma systemu bez celu działania.

7. PRAWO

HIERARCHICZNOŚCI

Każdy system można podzielić na elementy i każdy może być elementem innego syste-
mu.

8. PRAWO

ZDATNOŚCI

System może być co najmniej dwustanowy: zdatny lub niezdatny.

9. PRAWO

TRWAŁOŚCI

Każdy system ma skończoną trwałość.

10. PRAWO ZUŻYWALNOŚCI

Każdy system zużywa się i wymaga odnowy.

PYTANIA MYŚLĄCEGO CZŁOWIEKA

PYTANIA POZNAWCZE:

NAUKA

1.

Co to jest? (wyróżnienie z otoczenia).

2.

Jakie to jest? (przybliżony opis).

3.

Jak to działa? (model białej, szarej lub czarnej skrzynki).

4.

Jak to wykorzystać? (możliwość zastosowania).

PYTANIA APLIKACYJNE:

INŻYNIERIA

1.

Co jest potrzebne? (stwierdzenie użyteczności).

2.

Czym to zaspokoić (koncepcja zaspokojenia potrzeby).

3.

Jak to skonstruować? (projektowanie).

4.

Jak i gdzie to wyprodukować? (technologia i koszty).

5.

Gdzie i jak to sprzedać? (rynek, marketing, logistyka).

6.

Jak to użytkować? (eksploatacja, obsługa).

7.

Jak to zreużytkować? (kasacja, recykling).

06. Paradygmat systemowy

36

PRAWIDŁOWOŚCI SYSTEMOWE

1. PRAWO

POWSZECHNOŚCI

Każde celowe działanie realizowane jest w systemie.

2. PRAWO

PRZENIKALNOŚCI

Ten sam obiekt może należeć do różnych systemów.

3. PRAWO

FUNKCJONALNOŚCI

O przynależności obiektu do systemu decyduje jego funkcja a nie położenie.

4. PRAWO

OGÓLNOŚCI

Każdy system może funkcjonować na użytek wewnętrzny lub zewnętrzny.

5. PRAWO

ZMIENIALNOŚCI

Każdy system się zmienia.

6. PRAWO

CELOWOŚCI

Nie ma systemu bez celu działania.

7. PRAWO

HIERARCHICZNOŚCI

Każdy system można podzielić na elementy i każdy może być elementem innego syste-

mu.

8. PRAWO

ZDATNOŚCI

System może być co najmniej dwustanowy: zdatny lub niezdatny.

9. PRAWO

TRWAŁOŚCI

Każdy system ma skończoną trwałość.

10. PRAWO ZUŻYWALNOŚCI

Każdy system zużywa się i wymaga odnowy.