„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ

Marek Olsza

Rozpoznawanie podstawowych materiałów stosowanych
do budowy rurociągów 713[04].B1.03

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. Igor Lange
dr inż. Krzysztof Presz



Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Marek Olsza



Konsultacja:
mgr Janusz Górny

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 713[04].B1.03

Rozpoznawanie podstawowych materiałów stosowanych do budowy rurociągów w modułowym
programie nauczania dla zawodu monter systemów rurociągowych.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

6

3. Cele kształcenia

7

4. Przykładowe scenariusze zajęć

8

5. Ćwiczenia

13

5.1. Właściwości materiałów stosowanych do budowy systemów rurociągowych

13

5.1.1. Ćwiczenia

13

5.2. Metale i ich stopy

15

5.2.1. Ćwiczenia

15

5.3. Materiały niemetalowe

17

5.3.1. Ćwiczenia

17

5.4. Materiały do izolacji, konserwacji i zabezpieczenia systemów rurociągowych

18

5.4.1. Ćwiczenia

18

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

20

7. Literatura

30

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu zajęć

dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie monter systemów rurociągowych 713[04].

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, wykaz umiejętności i wiedzy, jakie uczeń powinien mieć już
opanowane,

−

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje w czasie zajęć,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

propozycję ćwiczeń ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania-uczenia
oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego,

−

literaturę.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od samodzielnej

pracy uczniów do pracy zespołowej.

W podrozdziałach Poradnika dla ucznia pt. Materiał nauczania treści kształcenia zostały

omówione w sposób ogólny. Podany zasób wiadomości różnych zagadnień powinien być
wystarczający dla każdego przyszłego montera systemów rurociągowych. Szczegółowe
wiadomości uczeń będzie poznawał na zajęciach.

Nauczyciel powinien być pomocny uczniowi przy doborze treści nauczania, wskazując

zagadnienia, zarówno te szczególnie ważne, jak i pomocnicze – potrzebne w wykonywaniu
czynności, określonych zawodem montera systemów rurociągowych.

Pomocne w prowadzeniu zajęć mogą okazać się zestawy pytań zamieszczonych

w Poradniku dla ucznia, w podrozdziałach pt. Pytania sprawdzające, z których uczeń może
wykorzystać w dwojaki sposób, a mianowicie może:

−

zapoznać się z pytaniami przed przystąpieniem do pracy z podrozdziałem Materiał
nauczania – poznając w ten sposób wymagania wynikające z potrzeb zawodu, a po
opanowaniu wskazanych treści odpowiedzieć na zadane pytania, by sprawdzić stan swojej
gotowości do wykonywania ćwiczeń,

−

zapoznać się z pytaniami i odpowiedzieć na nie po pracy z podrozdziałem Materiał
nauczania – sprawdzając w ten sposób stan swojej gotowości do wykonywania ćwiczeń.

W Poradniku dla ucznia podano po kilka propozycji ćwiczeń do każdej grupy materiałowej,

sformułowanych w różny sposób. Te same ćwiczenia zamieszczone zostały w Poradniku dla
nauczyciela.

Nauczyciel może zlecić wykonanie wszystkich ćwiczeń lub wybierać określone ćwiczenia

i przeprowadzić je:

−

zgodnie z podanymi wskazówkami,

−

na stanowisku wyposażonym w podane środki dydaktyczne .

Po wykonaniu zaplanowanych ćwiczeń uczeń ma możliwość sprawdzenia poziomu swoich

postępów, odpowiadając na pytania podane w podrozdziale Sprawdzian postępów. Według tego
samego zestawu pytań, nauczyciel dokonuje oceny wiedzy i umiejętności ucznia.

Uczeń powinien w tym celu samodzielnie:

−

przeczytać pytania i udzielić na nie odpowiedzi,

−

zakreślić odpowiedź, wstawiając X w miejscu Tak lub Nie.

Podobne czynności wykonuje nauczyciel, obserwując zachowania ucznia, sprawdza jego

umiejętności i wiedzę zawodową. Po dokonaniu przeglądu zakreślonych odpowiedzi, określa
pytania, na które uczeń nie potrafił odpowiedzieć prawidłowo. Zakreślenia pod zapisem NIE
wskazują luki w wiedzy ucznia, informują również, jakich treści jeszcze dobrze nie poznał.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Oznacza to, że uczeń musi opanować niektóre treści materiału.
Poznanie przez ucznia określonej wiedzy z zakresu rozpoznawania podstawowych

materiałów używanych do montażu rurociągów będzie stanowiło dla nauczyciela podstawę
przeprowadzenia

sprawdzianu

poziomu

opanowania

wiadomości

i

ukształtowanych

umiejętności. W tym celu nauczyciel może posłużyć się zamieszczonymi w rozdziale
6 zestawem zadań testowych.

W tym rozdziale podano również:

−

klucz odpowiedzi,

−

instrukcję dla nauczyciela, w której omówiono czynności nauczyciela podczas
przeprowadzania sprawdzianu,

−

instrukcję dla ucznia, w której omówiono czynności ucznia podczas przeprowadzania
sprawdzianu,

−

przykładową kartę odpowiedzi, w której, w odpowiednich miejscach uczeń wpisuje
odpowiedzi na pytania.

W procesie sprawdzania i oceniania poziomu osiągnięć uczniów można stosować

sprawdziany ustne i pisemne, obserwację czynności ucznia podczas realizacji zadań, testów
sprawdzających z zadaniami praktycznymi.

Zaleca się prowadzenie badań diagnostycznych, kontroli bieżącej i końcowej. W ocenie

końcowej, która jest prowadzona na zakończenie realizacji programu jednostki modułowej,
należy zastosować pomiar dydaktyczny. Wiadomości teoretyczne niezbędne do realizacji
czynności praktycznych mogą być sprawdzone za pomocą testów osiągnięć. Zadania w teście są
zamknięte (wyboru wielokrotnego).

Podczas obserwacji czynności ucznia w trakcie wykonywania ćwiczeń należy zwrócić

uwagę na:

−

estetykę wykonywanych ćwiczeń,

−

stosowanie słownictwa technicznego.

Kontrolę poprawności wykonania zadań należy prowadzić w trakcie i po realizacji ćwiczeń.

W ocenianiu osiągnięć uczniów należy uwzględnić:

−

wynik sprawdzianu opanowania umiejętności, który powinien mieć charakter alternatywny,
co oznacza, że uczeń umie lub nie umie poprawnie wykonać ćwiczenia,

−

może być różny poziom opanowania umiejętności; ćwiczenie może być wykonane szybciej
lub wolniej, bezbłędnie lub z błędem zauważonym i poprawionym przez ucznia.

Podstawą uzyskania przez ucznia pozytywnej oceny jest między innymi poprawne wykonanie
ćwiczeń, zaproponowanych w programie jednostki modułowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

Schemat układu jednostek modułowych

713[04].B1

Techniczne podstawy budowy systemów

rurociągowych

713[04].B1.01

Posługiwanie się podstawowymi

pojęciami z zakresu budowy rurociągów

713[04].B1.04

Posługiwanie się

dokumentacją techniczną

713[04].B1.05

Magazynowanie,

składowanie

i transportowanie materiałów

stosowanych do budowy

rurociągów

713[04].B1.02

Przestrzeganie przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej

oraz ochrony środowiska

materiałów i wyrobów kowalskich

713[04].B1.03

Rozpoznawanie podstawowych

materiałów stosowanych do budowy

rurociągów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

2.

WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

stosować układ jednostek SI,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

selekcjonować, porządkować i przechowywać informacje,

−

interpretować związki wyrażone za pomocą wzorów, wykresów, schematów, diagramów,
tabel,

−

obsługiwać komputer na poziomie podstawowym,

−

posługiwać się kalkulatorem,

−

oceniać własne możliwości sprostania wymaganiom stanowiska pracy i wybranego zawodu,

−

posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu budowy rurociągów,

−

organizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,

−

przestrzegać przepisy BHP.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

3

.

CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien:

−

rozpoznać materiały konstrukcyjne metalowe stosowane do budowy systemów
rurociągowych ,

−

rozpoznać materiały pomocnicze stosowane do budowy systemów rurociągowych,

−

rozpoznać tworzywa sztuczne stosowane do budowy systemów rurociągowych,

−

rozpoznać materiały używane do konserwacji systemów rurociągowych,

−

rozpoznać

materiały

do izolacji przeciwwilgociowych stosowane w systemach

rurociągowych,

−

rozpoznać materiały do izolacji cieplnych i dźwiękochłonnych stosowane w systemach
rurociągowych,

−

scharakteryzować materiały stosowane w systemach rurociągowych,

−

rozróżnić zaprawy budowlane stosowane w systemach rurociągowych,

−

określić

zastosowanie

poszczególnych

materiałów

stosowanych

w

systemach

rurociągowych,

−

zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony środowiska podczas prac
z materiałami stosowanymi w systemach rurociągowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE LEKCJI

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca ……………………………………………….
Modułowy program nauczania:

Monter systemów rurociągowych 713[04]

Moduł: Techniczne podstawy budowy systemów rurociągowych 713[04].B1
Jednostka modułowa: Rozpoznawanie podstawowych materiałów stosowanych do budowy

rurociągów 713[04].B1.03

Temat: Rozpoznawanie materiałów izolacyjnych.

Cel ogólny: kształtowanie umiejętności rozpoznawania oznaczeń materiałów izolacyjnych.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
–

rozpoznać materiały,

–

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,

–

opisać własności materiałów izolacyjnych,

–

posługiwać się katalogami materiałowymi.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:
–

organizowania i planowania pracy,

–

pracy w zespole,

–

oceny pracy zespołu.

Metody nauczania–uczenia się:
–

mini wykład,

–

metoda przewodniego tekstu.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

indywidualna,

−

grupowa.

Strategia: uczenie się przez doświadczenie

Czas: 45 minut

Środki dydaktyczne:
–

katalogi materiałów izolacyjnych,

–

próbki materiałów izolacyjnych,

–

normy branżowe,

–

foliogramy,

–

rzutnik pisma,

–

literatura zgodnie z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

Przebieg zajęć:

Zadanie dla ucznia
Przedmiotem zadania jest rozpoznanie próbek materiałów izolacyjnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

FAZA WSTĘPNA
1. Sprawy organizacyjne.
2. Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.
3. Podział uczniów na zespoły.
4. Zorganizowanie stanowiska pracy do wykonania ćwiczenia.

FAZA WŁAŚCIWA

INFORMACJE
1. Jakie są rodzaje materiałów izolacyjnych?
2. W jakich postaciach występują popularne materiały izolacyjne?

PLANOWANIE
1. Ustal rodzaj materiału izolacyjnego.
2. Określ zastosowanie tworzywa izolacyjnego.
3. Ustal w jakiej postaci występuje .
4. Na podstawie katalogów i norm określ warunki eksploatacji materiałów izolacyjnych.

UZGODNIENIE
1. Omów wszystkie punkty z fazy planowania z nauczycielem.
2. Odnieś się do uwag i propozycji nauczyciela.

WYKONANIE
1. Odczytaj oznaczenia z katalogu materiałów izolacyjnych.
2. Zapisz spostrzeżenia w zeszycie przedmiotowym.
3. Opisz przeznaczenie wybranych materiałów.
4. Zwróć uwagę na estetykę i dokładność twojej pracy.
5. Przygotuj się do zaprezentowania swojej pracy. Zespoły uczniów wyznaczają lidera grupy,

który dokonuje prezentacji ćwiczenia.

SPRAWDZANIE
1. Czy poprawnie zostały określone materiały izolacyjne?
2. Czy prawidłowo zostało określone przeznaczenie materiałów?

ANALIZA

Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy ćwiczenia sprawiły im najwięcej

trudności. Nauczyciel podsumowuje całe ćwiczenie, wskazuje jakie nowe, ważne umiejętności
zostały wykształcone, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać w przyszłości.

FAZA KOŃCOWA

Zakończenie zajęć

Praca domowa

Odszukaj w literaturze wiadomości na temat: Rury preizolowane. Na podstawie

zgromadzonych informacji sporządź w zeszycie przedmiotowym notatkę.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć, trudności podczas
realizowania zadania i zdobytych umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca ……………………………………………….
Modułowy program nauczania:

Monter systemów rurociągowych 713[04]

Moduł: Techniczne podstawy budowy systemów rurociągowych 713[04].B1
Jednostka modułowa: Rozpoznawanie podstawowych materiałów stosowanych do budowy

rurociągów 713[04].B1.03

Temat: Dobór materiałów montażowych do konstrukcji rurociągu w zależności od

przesyłanego medium.

Cel ogólny: kształtowanie umiejętności rozpoznawania środków zabezpieczających.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:
–

określić własności materiałów montażowych,

–

omówić zasady doboru materiałów w zależności od medium przesyłanego rurociągiem,

–

dobrać materiały do montażu konstrukcji rurociągowych.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:
–

organizowania i planowania pracy,

–

pracy w zespole,

–

oceny pracy zespołu.

Metody nauczania–uczenia się:
–

pogadanka,

–

praca z katalogami pod kierunkiem nauczyciela,

–

ćwiczenia praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:
–

praca indywidualna,

–

praca w małych zespołach.

Czas trwania: 2 godziny zajęć.

Środki dydaktyczne:
– foliogramy,
– katalogi materiałów,
– rzutnik pisma,
– literatura zgodnie z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

Przebieg zajęć:
1. Wprowadzenie.
2. Omówienie celów zajęć.
3. Plan zajęć:

A. Przykłady i charakterystyka mediów przesyłanych rurociągami

Wstęp – należy zaprezentować uczniom rurociągi do przesyłania różnych mediów

– uczniowie otrzymują charakterystyki techniczne popularnych mediów np. zimna woda,

gorąca woda, sprężone powietrze, para wodna, ścieki bytowe, kwas siarkowy, gaz ziemny,

– uczniowie wypisują do zeszytu najważniejsze informacje takie jak:

−

temperatura,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

−

ciśnienie,

−

oddziaływanie chemiczne,

−

oddziaływanie biologiczne.

B. Dobieranie rodzaju materiałów do montażu rurociągu

Wstęp- należy sformułować i wyjaśnić wymagania eksploatacyjne związane z dobieraniem

określonych materiałów do montażu rurociągu.

Uczniowie dzielą się na grupy i korzystając z katalogów materiałów:

– wyszukują te, których własności umożliwiają wykonanie rurociągu,
– zapisują wyniki w Karcie pracy,
– dobierają te materiały których zastosowanie jest najbardziej uniwersalne.

W trakcie pracy nauczyciel zwraca uwagę uczniom na nowoczesne materiały instalacyjne.

C. Prezentacja wyników doboru materiałów:

Wstęp-należy przypomnieć treść zadania jakie uczniowie mieli wykonać,

–

każda grupa uczniów typuje przedstawicieli, którzy prezentują zrealizowany temat,

–

uczniowie wspólnie oceniają wykonanie prac.

4. Podsumowanie zajęć:
– uczniowie określają własności materiałów montażowych,
– uczniowie potrafią dobrać materiały do różnych rurociągów,
– uczniowie poprawnie identyfikują własności różnych mediów.

5. Ocena poziomu osiągnięć uczniów i ocena ich aktywności.

Zakończenie zajęć

Praca domowa

Korzystając z cenników dostępnych na stronach www porównaj koszty wykonania

rurociągu z ujęcia wodnego dla dwóch różnych materiałów (rury betonowe i żelazne)?
Informacje zapisz w zeszycie.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i opanowanych

umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Karta pracy

Dobieranie materiałów do konstrukcji rurociągowych

Medium przesyłane rurociągiem

Rodzaj materiału używanego

do konstrukcji rurociągu

gaz ziemny

kwas siarkowy

ścieki bytowe

para wodna

sprężone powietrze

gorąca woda

zimna woda

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

5. ĆWICZENIA

5.1. Właściwości materiałów stosowanych do budowy systemów

rurociągowych

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na stanowisko montażowe dostarczono materiały do konstrukcji rurociągu. Zmierz

twardość dostarczonych materiałów. Do pomiaru twardości wykorzystaj twardościomierz
Brinella.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Uczniowie pracują w grupach. Po wykonaniu ćwiczenia wybrany przez
nauczyciela uczeń prezentuje swoją pracę. Czas wykonania ćwiczenia 30 min.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) przeprowadzić pomiar twardości,
3) zmierzyć średnicę odcisku,
4) odczytać z tablic twardość materiału,
5) porównać wyniki,
6) omówić sposób pomiaru twardości.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

twardościomierz Brinella,

−

mikroskop pomiarowy lub lupa Brinella,

−

tablice twardości,

−

instrukcja obsługi twardościomierza,

−

katalog wyrobów metalowych,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Dokonaj selekcji dostarczonych próbek materiałów używanych w systemach rurociągowych

na metale i niemetale

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Uczniowie pracują samodzielnie. Po wykonaniu ćwiczenia wybrany przez
nauczyciela uczeń prezentuje swoją pracę. Czas wykonania ćwiczenia 20 min.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) przeprowadzić oględziny próbek,
3) określić zastosowanie próbek materiałów,
4) porównać wyniki.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

katalog wyrobów metalowych,

−

katalog wyrobów niemetalowych

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

5.2. Metale i ich stopy

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Do magazynu dostarczono rury stalowe z materiału 15HM. Posługując się katalogiem zapisz

w zeszycie przedmiotowym skład chemiczny i właściwości mechaniczne tych materiałów. Do
jakiego gatunku stali można zaliczyć wymienione materiały.

Tabela do ćwiczenia 1 [9]

Norma

Gatunek

C (%)

Mn(%)

P max

(%)

S max

(%)

Si (%)

Cr(%)

Ni(%)

Cu max

(%)

Mo(%)

PN-H-
74252

15HM

0,10–0,18

0,40–0,70

0,040

0,040

0,15–0,35

0,7–1,00

max 0,35

0,40-0,55

PN-H-
74252

10H2M

0,08–0,15

0,40–0,60

0,030

0,030

0,15–0,50 2,00–2,50

max 0,30

0,90-1,10

PN-H-
74252

13HMF

0,10–0,18

0,40–0,70

0,040

0,040

0,15–0,35 0,30–0,60

max 0,30

0,50-0,65

PN-H-
74252

20H12M1F

0,17–0,23

0,40–0,80

0,035

0,035

0,10–0,50

11,0–12,5

0,30–0,80

0,80-1,20

Norma

Gatunek

Min. granica

plastyczno

ści Re (MPa)

min

Wytrzyma

łość na

rozci

ąganie Rm (MPa)

Wyd

łużenie przy

zerwaniu A

5

min (%)

PN-H-74252

15HM

295

440-590

22/20

PN-H-74252

10H2M

265

450-600

20/18

PN-H-74252

13HMF

365

490-690

20/28

PN-H-74252

20H12M1F

490

690-840

17/14

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Uczniowie pracują samodzielnie. Po wykonaniu ćwiczenia wybrany przez
nauczyciela uczeń prezentuje swoją pracę. Czas wykonania ćwiczenia 10 min.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapisać w zeszycie przedmiotowym skład chemiczny oraz właściwości mechaniczne stali,
3) przyporządkować gatunki stali,
4) uzasadnić przyjęte rozwiązanie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

katalog wyrobów metalowych,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2

W katalogu przedstawiono kształtowniki wykonane z różnych materiałów. Wypisz

w zeszycie przedmiotowym rodzaje wyrobów oraz materiały, z których zostały wykonane. Jaki
jest skład chemiczny tych materiałów?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Tabela do ćwiczenia 2 [9]

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Uczniowie pracują samodzielnie. Po wykonaniu ćwiczenia wybrany przez
nauczyciela uczeń prezentuje swoją pracę. Czas wykonania ćwiczenia 10 min.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) opisać w zeszycie przedmiotowym rodzaje wyrobów oraz materiały, z których zostały

wykonane,

3) omówić sposób rozwiązania.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

– pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

katalog wyrobów metalowych,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

5.3. Materiały niemetalowe

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wskaż zastosowanie żywicy epoksydowej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Uczniowie pracują samodzielnie. Po wykonaniu ćwiczenia wybrany przez
nauczyciela uczeń prezentuje swoją pracę. Czas wykonania ćwiczenia 5 min.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wymienić zalety i wady żywicy epoksydowej,
2) wskazać zastosowanie żywicy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Dobierz rodzaj tworzywa sztucznego z którego wykonane powinny być elementy systemu

rurociągowego instalacji centralnego ogrzewania ?

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Uczniowie pracują w grupach. Po wykonaniu ćwiczenia liderzy grup
prezentują. Czas wykonania ćwiczenia 20 min.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) dobrać rodzaj tworzywa sztucznego,
3) zaprezentować wyniki pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pogadanka,

–

praca z katalogami pod kierunkiem nauczyciela,

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

– foliogramy,
– katalogi materiałów,
– rzutnik pisma,
– literatura zgodnie z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

5.4. Materiały do izolacji, konserwacji i zabezpieczenia systemów

rurociągowych

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ sposób izolacji cieplnej przykładowych fragmentów różnych rurociągów.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Uczniowie pracują samodzielnie. Po wykonaniu ćwiczenia wybrany przez
nauczyciela uczeń prezentuje swoją pracę. Czas wykonania ćwiczenia 5 min.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapisać wyniki oględzin próbek,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

– pokaz z objaśnieniem,
– ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

– foliogramy,
– fragmenty zaizolowanych rurociągów
– katalogi materiałów,
– rzutnik pisma,
– literatura zgodnie z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Dobierz grubość warstwy izolacyjnej do rur stalowych i miedzianych o średnicy nominalnej

15 mm dla temperatury przepływającego czynnika wynoszącej 60

o

C i średnicy nominalnej

40 mm dla temperatury przypływającego czynnika wynoszącej 95

o

C.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Uczniowie pracują samodzielnie. Po wykonaniu ćwiczenia wybrany przez
nauczyciela uczeń prezentuje swoją pracę. Czas wykonania ćwiczenia 5 min.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) odczytać i zapisać w zeszycie przedmiotowym:

a. kod zamówienia otulin dla rur miedzianych,
b. minimalną grubość otuliny dla rur miedzianych,
c. kod zamówienia otulin dla rur stalowych,
d. minimalną grubość otuliny dla rur stalowych,

3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

– pokaz z objaśnieniem,
– ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

katalog materiałów izolacyjnych,

–

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 3

Dobierz zabezpieczenie antykorozyjne rur stalowych instalacji wewnętrznej centralnego

ogrzewania układanych na powierzchni ścian w pomieszczeniach ogrzewanych

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Uczniowie pracują w grupach. Po wykonaniu ćwiczenia liderzy grup
prezentują wyniki. Czas wykonania ćwiczenia 10 min.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) dobrać materiał na powłoką antykorozyjną,
3) dobrać narzędzia do wykonania zabezpieczenia,
4) wykonać odpowiednią powłokę,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

mini wykład,

–

metoda przewodniego tekstu.

Środki dydaktyczne:

−

katalog materiałów antykorozyjnych,

−

próbki materiałów antykorozyjnych,

−

narzędzia do wykonania zabezpieczenia antykorozyjnego,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test do jednostki modułowej „Rozpoznawanie podstawowych materiałów
stosowanych do budowy rurociagów”.

Test składa się z 20 zadań, z których:

−

14 zadań jest z poziomu podstawowego,

−

6 zadań jest z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań : 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje podaną ilość punktów. Za złą odpowiedź

lub jej brak uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający

−

za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny

−

za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry

−

za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu
ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry

−

za rozwiązanie 19 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu
ponadpodstawowego,

Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. d, 3. b, 4. b, 5. d, 6. b, 7. b, 8. d, 9. c, 10. a, 11. b,
12. b, 13. c, 14. a, 15. d, 16. a, 17. b, 18. a, 19. b, 20. b

Plan testu

Nr

zad

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1.

Klasyfikować własności materiałów.

C

P

c

2.

Określić własności chemiczne metali.

C

P

d

3.

Rozróżnić właściwości mechaniczne
materiałów.

B

P

b

4.

Klasyfikować metody otrzymywania stopów
żelaza.

C

P

b

5.

Określić wpływ składników stopowych na
własności stali.

C

PP

d

6.

Określić właściwości stopów żelaza.

C

P

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

7.

Rozpoznać składniki stopowe.

B

P

b

8.

Klasyfikować brązy do obróbki plastycznej.

C

PP

d

9.

Określić materiały na elementy rurociągu.

D

P

c

10.

Określić sposób połączeń różnych materiałów
w rurociągu.

D

PP

a

11.

Określić własności bakteriostatyczne
materiałów.

C

P

b

12.

Określić własności technologiczne
materiałów.

B

P

b

13.

Określić własności tworzyw sztucznych.

C

P

c

14.

Określić własności materiałów pomocniczych
stosowanych w montażu rurociągów.

C

PP

a

15.

Rozróżnić powłoki ochronne metalowe.

C

P

d

16.

Rozpoznawać materiały instalacyjne.

C

P

a

17.

Określić własności materiałów instalacyjnych.

C

PP

b

18.

Określić własności materiałów instalacyjnych.

C

P

a

19.

Określić własności materiałów instalacyjnych.

C

PP

b

20.

Określać przeznaczenie elementów izolacji.

B

P

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych, jakie

będą w teście.

5. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
6. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
7. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony na

udzielanie odpowiedzi.

8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru

dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).

9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.

10. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
11. Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
12. Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które

sprawiły uczniom największe trudności.

13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń

dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

A. INSTRUKCJA OGÓLNA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
3. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

B. INSTRUKCJA SZCZEGÓŁOWA
1. Zestaw zadań testowych składa się z zadań zamkniętych (zadań wielokrotnego wyboru).
2. Zadania wielokrotnego wyboru mają 4 odpowiedzi, z których jedna jest prawidłowa.

Prawidłową odpowiedź należy zakreślić we właściwym miejscu na Karcie odpowiedzi.

3. W wypadku pomyłki błędną odpowiedź należy ująć w kółko i ponownie zakreślić od

powiedź prawidłową.

4. Jeżeli udzielenie odpowiedzi na jakieś pytanie sprawia Ci trudność, to opuść je

i przejdź do zadania następnego. Do zadań bez odpowiedzi możesz wrócić później.

5. Czas trwania testu – 45 min.
6. Maksymalna liczba punktów, jaką można osiągnąć za poprawne rozwiązanie testu

wynosi 20 pkt.

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja dla ucznia,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Celem przeprowadzanego pomiaru dydaktycznego jest sprawdzenie poziomu wiadomości

i umiejętności, jakie zostały ukształtowane w wyniku zorganizowanego procesu kształcenia
w jednostce modułowej „Rozpoznawanie podstawowych materiałów stosowanych do budowy
rurociągów”.. Spróbuj swoich sił. Pytania nie są trudne i jeżeli zastanowisz się, to na pewno
udzielisz poprawnej odpowiedzi.

Powodzenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Przewodność elektryczną zaliczamy do własności:

a) chemicznych,
b) technologicznych,
c) fizycznych,
d) mechanicznych.

2. Bardzo dużą odpornością na korozję odznacza się:

a) żelazo,
b) cyna,
c) aluminium,
d) platyna.

3. Przez udarność określa się odporność materiału na:

a) rozciąganie,
b) uderzenie,
c) ściskanie,
d) zginanie.

4. Surówkę żelaza otrzymuje się w:

a) piecu martenowskim,
b) wielkim piecu,
c) konwertorze,
d) piecu elektrycznym.

5. Który z wymienionych składników pogarsza własności stali:

a) krzem,
b) wolfram,
c) molibden,
d) siarka.

6. Maksymalna zawartość węgla w stalach do nawęglania wynosi:

a) 0,30%,
b) 0,25%,
c) 0,15%,
d) 0,10%.

7. Stop CuZn10Sn zawiera 10%:

a) miedzi,
b) cynku,
c) cynku i miedzi,
d) cyny.

8. Najniższa zawartość aluminium w brązach do obróbki plastycznej wynosi:

a) 5,5%,
b) 7%,
c) 8,6%,
d) 11%.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

9. Jakiego stopu używa się na złączki?

a) Miedź kadmową,
b) Brąz berylowy,
c) Mosiądz,
d) Brąz aluminiowy.

10. Rury stalowe łączymy z miedzianymi:

a) zgodnie z kierunkiem przepływu,
b) przeciwnie do kierunku przepływu,
c) bez względu na kierunek przepływu,
d) w ogóle nie łączymy.

11. Własności bakteriostatyczne posiadają rury:

a) stalowe,
b) miedziane,
c) kamionkowe,
d) polietylenowe.

12. Najbardziej odporne na zginanie są rury wykonane z:

a) żelaza,
b) miedzi,
c) propylenu,
d) aluminium.

13. Największą wadą tworzyw sztucznych jest:

a) niska wytrzymałość,
b) słaba odporność na działanie czynników chemicznych,
c) mała odporność na działanie podwyższonej temperatury,
d) mała udarność.

14. Które materiały lakiernicze są bardzo łatwo palne:

a) nitrocelulozowe,
b) chlorokauczukowe,
c) akrylowe,
d) poliwinylowe.

15. Na powłoki ochronne metalowe nakładane używa się między innymi:

a) fosforu,
b) molibdenu,
c) wolframu,
d) niklu.

16. Symbol Cu-DHP oznacza:

a) miedź odtlenianą fosforem,
b) propylen powlekany miedzią,
c) czystą miedź analityczną,
d) karborund.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

17. Dopuszczalne ciśnienie robocze dla rur wodociągowych ciśnieniowych wykonanych z

PVC-U wynosi:
a) 0,5 MPa,
b) 1,6 MPa,
c) 2,5 MPa,
d) 5 MPa.

18. Wełna skalna to materiał służący do:

a) izolacji cieplnej rurociągu,
b) izolacji przeciwwilgociowej rurociągu,
c) osadzania rurociągu,
d) uszczelniania rurociągów.

19. Otulinę ze spienionego polistyrenu stosujemy do temperatur:

a) 40°C,
b) 80°C,
c) 120 °C,
d) dla wszystkich temperatur.

20. Płaszcz ochronny rurociągu:

a) zabezpiecza rurociąg przed uszkodzeniami,
b) chroni izolację właściwą przed uszkodzeniami,
c) zabezpiecza rurociąg przed korozją,
d) ogranicza straty przesyłanego ciepła.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

„Rozpoznawanie

podstawowych

materiałów

stosowanych

do

budowy

rurociągów”

Zakreśl poprawną odpowiedź

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1.

a

b

c

d

2.

a

b

c

d

3.

a

b

c

d

4.

a

b

c

d

5.

a

b

c

d

6.

a

b

c

d

7.

a

b

c

d

8.

a

b

c

d

9.

a

b

c

d

10.

a

b

c

d

11.

a

b

c

d

12.

a

b

c

d

13.

a

b

c

d

14.

a

b

c

d

15.

a

b

c

d

16.

a

b

c

d

17.

a

b

c

d

18.

a

b

c

d

19.

a

b

c

d

20.

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

ZADANIE TYPU PRÓBA PRACY:

Porównaj własności użytkowe instalacji wodnej wykonanej z rur: stalowych
ocynkowanych, miedzianych, polipropylenowych

Materiały dla ucznia:

−

Projekt instalacji wodnej ze szczegółową specyfikacją,

−

normy,

−

katalogi materiałów instalacyjnych,

−

cenniki materiałów instalacyjnych.

−

Arkusz – „Zestawienie własności materiałów”

Uczeń zaliczył zadanie, jeżeli wykonał czynności zgodnie z procedurą.

Arkusz oceny pracy ucznia

L.

p.

Czynności związane z podkuwaniem

Uczeń

wykonał

1.

Dobrał katalogi cenniki i normy niezbędne do wykonania porównania

(1 pkt)

2.

Wyselekcjonował informacje według arkusza – Zestawienie własności
materiałów

(3 pkt)

3.

Zapisał informacje w arkuszu – Zestawienie własności materiałów

(3 pkt)

4.

Przeprowadził analizę własności chemicznych, fizycznych
i technologicznych materiałów instalacyjnych

(3 pkt)

5.

Uzasadnił wybór rodzaju materiału rur do analizowanej instalacji wodnej.

(1 pkt)

6.

Zaprezentował wyniki porównania

(1 pkt)

Uczeń zaliczył zadanie, jeżeli wykonał 75% czynności określonych w arkuszu oceny pracy
ucznia.

Ocenianie:

−

Dopuszczający

−

– 8 pkt

−

Dostateczny

−

– 9 pkt

−

Dobry

−

– 10 pkt

−

Bardzo dobry

−

od 11 pkt

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

Arkusz -„Zestawienie własności materiałów”

Własności

Rury

ocynkowane

Rury miedziane

Rury

polietylenowe

odporność na korozję

własności
bakteriostatyczne

ch

em

ic

zn

e

wchodzenie w reakcje
chemiczne

rozszerzalność cieplna

odporność na uderzenia

fi

zy

cz

n

e

plastyczność

łatwość montażu

asortyment elementów
instalacyjnych

ceny elementów
instalacyjnych

te

ch

n

o

lo

g

ic

zn

e

estetyka wykonania
połączeń

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

7. LITERATURA

1. Cieślowski S., Krygier K.: Technologia – Instalacje sanitarne cz. 1. WSiP, Warszawa 2004
2. Cieślowski S., Krygier K.: Technologia – Instalacje sanitarne cz. 2. WSiP, Warszawa 2004
3. Górecki A.: Technologia ogólna. WSiP, Warszawa 2000
4. Lewandowski T.: Rysunek techniczny dla mechaników. WSiP, Warszawa 2004
5. Mac S.: Obróbka metali z materiałoznawstwem. WSiP, Warszawa 1997
6. Poradnik mechanika warsztatowca. WNT, Warszawa 1981
7. Solis H., Lenart T.: Technologia eksploatacji maszyn. WSiP, Warszawa 1996
8. www.messer.pl
9. www.spawalnictwo.spawsc.pl/
10. www.thyssenkrupp-energostal.pl
11. www.wychowanietechniczne.prv.pl
12. www.tworzywasztuczne.pl

LITERATURA METODYCZNA

1. Baraniak B.: Dobór treści kształcenia zawodowego. Instytut Badań Edukacyjnych,

Warszawa 1997

2. Figurski J.: Eksperyment pedagogiczny. Modułowe programy nauczania w kształceniu

zawodowym: model ujednoliconego egzaminu zawodowego. Instytut Technologii
Eksploatacji, Radom 2001

3. Francuz W. M.: Dydaktyka w nowej szkole zawodowej. Wydawnictwo Politechniki

Krakowskiej, Kraków 2004

4. Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia. WSiP, Warszawa 2004
5. Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. Instytut Technologii Eksploatacji,

Radom 2000

6. Szlosek F.: Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych. Wyższa Szkoła Inżynierska,

Radom 1995