ANATOMIA RTG
5-09-2014
Kończyna górna
Kończyna górna dzieli się na obręcz koniczyny górnej i szkielet koniczyny górnej wolnej.
Do obręczy zaliczamy obojczyki oraz łopatkę. Do kośćca koniczyny górnej wolnej zaliczamy: kość
ramienną, przedramienia, łokciową i prominiową oraz kości ręki, w skład której wchodzą kości
nadgarstka, śródręcza i paliczki.
Obojczyk (slavicule) jest kością górną o kształcie rozciągniętej litery S, posiada on dwa
końce: mostkowy z powierzchnią stawowo-mostkową oraz barkowy z powierzchnią stawowo-
barkową. Obojczyk jest spłaszczony i posada powierzchnię górną i dolną.
Łopatka (scapula) jest trójkątną kością płaską posiadającą: trzy brzegi, trzy końce i dwie
powierzchnie. Wyróżniamy brzeg boczny, pośrodkowy i górny, a kąty: boczny, górny i dolny.
Kość ramienna (humerus) jest kością długą, wyróżniamy w niej: nasadę bliższą, trzon oraz
nasadę dalszą. Na nasadzie bliższej umieszczona jest głowa kości ramiennej. Głowa oddzielona jest
od reszty nasady szyjką anatomiczną, zaś od trzonu szyjką chirurgiczną. Na nasadzie dalszej
znajdują się dwa guzki (mniejszy i większy).
Kość łokciowa (ulna) jest kością długą i wyróżniamy w niej takie same elementy, na
nasadzie umieszczone są dwa wyrostki rozdzielone wcięciem bloczkowym (wyrostek dziobasty i
łokciowy).
Kość promieniowa (rodius) jest kością długą i na jej nasadzie bliższej znajduje się głowa
kości promieniowej posiadająca obwód stawowy dla wcięcia promieniowego kości łokciowej.
Głowa łączy się z szyjką kości promieniowej, za którą znajduje się guzowatość kości promieniowej.
Na trzonie wyróżniamy brzeg przedni, tylny oraz międzykostny, a także powierzchnię przednią i
boczną.
Kości nadgarstka (ossa carpi) zbudowana jest z ośmiu różnokształtnych kości, ułożonych w
dwóch ściśle ułożonych do siebie szeregach. Szereg bliższy zawiera (od strony kciuka do małego
palca) kość łódeczkowatą, księżycową, trójgraniastą, grochowatą. Szereg dalszy zawiera (od strony
kciuka do małego palca) kość czworoboczną większą, czworoboczną mniejszą, łódkowatą i
haczykowatą.
Śródręcze (metacarpus) to część ręki między palcami a nadgarstkiem, w jej skład wchodzi
pięć długich kości, każda z nich składa się z nasady, trzonu i głowy.
–
podstawa (bassis)
–
trzon (korpus)
–
głowa (caput)
Kości paliczków ręki, nazywamy paliczkami ręki. Palce składają się z 14 paliczków, przy
czym kciuk posiada dwa, a pozostałe po trzy.
19-09-2014
Kończyna dolna
Kończyna dolna dzieli się na kości obręczy kończyny dolnej, które stanowią kości
miedniczne oraz kości części wolnej kończyny dolnej do których należą:
•
kość udowa
•
kość goleni (podudzia)
•
kości palców
Kość miednicza powstaje ze zrośnięcia trzech kości:
•
biodrowej
•
łonowej
•
kulszowej
Trzony tych kości zrastają się ze sobą w środku części kości miedniczej, na której po stronie
zewnętrznej znajduje się panewka stawu biodrowego. Kość biodrowa rozrasta się silnie ku górze i
ku bokowi, tworząc talerz kości biodrowej.
Kość łonowa składa się z trzonu i z dwóch gałęzi (górnej i dolnej). Kość kulszowa ułożona
jest bardziej z tyłu. Gałęzie kości kulszowej i łonowej ograniczają otwór, zwany otworem
zasłonionym. Krawędź górna kości miedniczej nosi nazwę grzebienia biodrowego. Grzebień ten
zaczyna się z przodu kolcem biodrowym przednim górnym, zaś kończy kolcem biodrowym tylnym
górnym. Na grzebieniu biodrowym można wyróżnić dwie listewki zwane wargami (zewnętrzna i
wewnętrzna), między nimi znajduje się kresa pośrednia. Wewnętrzna powierzchnia talerza kości
biodrowej czyli powierzchnia krzyżowo miedniczna tworzy dół biodrowy. Poniżej kolca
kulszowego znajduje się wcięcie kulszowe mniejsze, a jeszcze niżej w miejscu przejścia trzonu
kości kulszowej w jej gałąź pojawia się zgrubienie (guz kulszowy). Gałąź kości kulszowej
przechodzi bez wyraźniej granicy w dolną gałąź kości łonowej.
Miednica (pelvis) stanowi pierścień kostny zbudowany z dwóch kości miednicznych (kości
krzyżowej i kości guzicznej). Górną część miednicy określa się jako miednicę większą (pelvis
major), natomiast dolną jako miednicę mniejszą (pelvis minor). W miednicy większej wyróżnia się
trzy ściany: tylną – utworzoną przez odcinek lędźwiowy kręgosłupa i boczne – utworzone przez
talerze kości biodrowych. Tylną ścianę miednicy mniejszej tworzy kość krzyżowa i guziczna,
ściany boczne, kości kulszowe i części kości biodrowych, przed nią zaś kości łonowe i spojenie
łonowe.
Granicę pomiędzy miednicą większą a mniejszą zaznacza kresa graniczna.
Biegnie ona wzdłuż grzebienia kości łonowej oraz kresy łukowatej, a następnie przechodzi
po bocznej części kości krzyżowej, między jej powierzchnią miedniczą a podstawą i kończy się na
skórku. Przjście miednicy większej w mniejszą, na poziomie kresy granicznej nazywa się otworem
górnym miednicy. Miednica większa uzupełnia dolny odcinek jamy brzusznej, właściwą jamę
miednicy stanowi miednica mniejsza.
W miednicy męskiej talerze kości biodrowych są wyższe, wzgórek silniej wypuklony,
spojenie łonowe wysokie, kąt podłonowy ostry, odległość guzków kulszowych mniejsza, kość
krzyżowa jest węższa i bardziej wklęsła.
Miednica żeńska, tutaj talerze kości biodrowych są bocznie bardziej rozstawione, wzgórek
bardziej płaski, spojenie łonowe niskie, kąt podłonowy rozwarty, odległość guzków kulszowych
większa.
Kość uda
Do kości uda zaliczamy:
•
kość udową (femur)
•
rzepkę (patella)
Kość udowa jest kością długą, w najbliższym końcu znajduje się głowa kości udowej, na
której po stronie przyśrodkowej znajduje się dołek głowy. Głowa osadzona jest na szyjce kości
udowej nachylonej pod kątem 130 stopni do kości łonowej. Bocznie od szyjki wyrasta ku górze
krętarz większy kości udowej. Poniżej i bardziej przyśrodkowo od krętarza większego znajduje się
na tylnej powierzchni kości krętarz mniejszy. Od jednego krętarza do drugiego, na powierzchni
tylnej ciągnie się listewka kostna zwana grzebieniem między-krętarzowym. Na przedniej
powierzchni kości udowej zbiega od krętarza większego skośnie ku dołowi i środkowi listewka
kostna zwana kresą między-krętarzową. Kresa omijając przyśrodkowo krętarz mniejszy przechodzi
na tylną powierzchnię trzonu, gdzie zbliża się do drugiej podobnej kresy, biegnącej na tylnej
powierzchni prawie pionowo do krętarza większego.
Na dalszym końcu kości udowej znajdują się dwa nadkłukcie. Na tylnej powierzchni
dalszego końca kości udowej znajduje się dół leżący między dwoma kłykciami kości udowej. Dół
ten nosi nazwę dołu między-kłukciowego.
Kłykcie kości udowej noszą nazwę przyśrodkowy o boczny, pokryte są powierzchniami
stawowymi dla połączenia z kością piszczelową, które łączy z przodu poprzecznie leżącą
powierzchnię rzepkową.
Rzepka leży w ścięgnie mięśnia czworogłowego uda. Rozróżnia się na niej powierzchnię
przednią i tylną oraz trzy brzegi: powierzchnia tylna składa się z dwóch schodzących się pod kątem
powierzchni stawowych , z których boczna jest większa od przyśrodkowej. Górny, szeroki stanowi
brzeg podstawy rzepki (bassis patellare). Brzegi przyśrodkowy i boczny przechodzą w ostry
zwrócony ku dołowi wierzchołek rzepki (apeks).
10-10-2014
KOŚCI GOLENI (PODUDZIA)
W skład podudzia wchodzą kość piszczelowa (tibia) i strzałkowa (tibula).
Piszczelowa tak jak ramienna jest to kość długa, na jej końcu bliższym znajdują się dwa kłykcie,
boczny i przyśrodkowy, które mają duże powierzchnie stawowe górne. Między tymi znajduje się
wyniosłość między-kłykciowa, ograniczona po bokach dwoma guzkami między-kłykciowymi
(przyśrodkowy i boczny). Od przodu znajdują się dwa wgłębienia, których przedni nazywa się
polem między-kłykciowym przednim, zaś tylne polem między-kłykciowym tylnym. Poniżej końca
bliższego kości piszczelowej widoczna jest z przodu guzowatość piszczeli. Na tylno-bocznej stronie
kłykcia bocznego znajduje się powierzchnia stawowa strzałkowa. Przyśrodkowy odcinek dalszego
końca, kości piszczelowej występuje ku dołowi jako kostka przyśrodkowa. Dolna powierzchnia
końca piszczelowej to powierzchnia stawowa dolna. Wraz z powierzchnią stawową kostki
przyśrodkowej przeznaczone są dla stawu między kością piszczelową a pierwszą kością stępu –
kością skokową. Na tylnej powierzchni kostki przyśrodkowej znajduje się bruzda (dla ścięgna
mięśnia piszczelowego tylnego i mięśnia zginacza długiego palców). Na bocznej powierzchni
dalszego końca kości piszczelowej znajduje się wcięcie strzałkowe. Na trzonie kości piszczelowej
odróżnia się trzy brzegi: przedni, międzykostny i przyśrodkowy. Oraz trzy powierzchnie: boczną
przyśrodkową i tylną.
Strzałkowa jest też kością długą, jej koniec bliższy tworzy głowę (kaput), która po stronie
przyśrodkowej ma powierzchnię stawową dla kości piszczelowej. U góry kończy się
wierzchołkiem, koniec dalszy strzałki stanowi kostkę boczną, sięgającą bardziej ku dołowi od
kostki przyśrodkowej. Przyśrodkowa powierzchnia kostki bocznej przeznaczona jest dla połączenia
tej kości z kością skokową. Powyżej znajduje się chropowata powierzchnia dla połączenia z kością
piszczelową. Na tylnym brzegu kostki bocznej znajduje się płytka bruzdowa dla mięśni
strzałkowych. Na trzonie strzałki, podobnie jak w kości piszczelowej wyróżniamy trzy brzegi i trzy
powierzchnie (takie same jak w kości piszczelowej).
KOŚCI STĘPU
Ułożone są w dwóch szeregach, szereg bliższy stanowi kość skokowa i kość piętowa, szereg dalszy
stanowią idąc od strony przyśrodkowej trzy kości klinowate i kość sześcienna. Pomiędzy oba te
szeregi wsunięta jest od strony przyśrodkowej kość łódkowata.
Kość skokowa – leży pomiędzy kośćmi goleni a kością piętową. Odróżnia się na niej zwrócony ku
tyłowi trzon, który łączy się zwężoną częścią z samą szyjką z leżącą z przodu głową. Na górnej
powierzchni trzonu znajduje się szeroki bloczek kości skokowej. Za pomocą, którego kość skokowa
łączy się z kością piszczelową i strzałką. Na bocznej i przyśrodkowej stronie bloczka leżą
powierzchnie stawowe służące do połączenia z kostką boczną i przyśrodkową. Wzdłuż tylnej
powierzchni trzonu przebiega bruzda dla ścięgna zginacza długiego palucha. Na dolnej powierzchni
trzonu znajduje się skośnie przebiegająca od tyłu i strony przyśrodkowej ku przodowi i bokowi
bruzda kości skokowej. Bruzda ta oddziela powierzchnię stawową piętową tylną od powierzchni
stawowej piętowej, składającą się z dwóch części: środkowej i przedniej, służą one do połączenia
kości skokowej z kością piętową. Przednią powierzchnię głowy stanowi wypukła powierzchnia
stawowa łódkowa.
Kość piętowa – wydłużona w kierunku długiej osi stopy, wystaje ku tyłowi silnym zgrubieniem
zwanym guzem piętowym. Na górnej powierzchni tej kości spoczywa kość skokowa. Przedsionek
górnej powierzchni kości piętowej przechodzi w bruzdę kości piętowej, której brzeg jest podobny
do brzegu bruzdy kości skokowej. Obie bruzdy tych kości tworzą razem kanał zwany zatoką stępu.
Przed i poza tą bruzdą znajdują się powierzchnie stawowe do połączenia z odpowiednimi
powierzchniami kości skokowej. Przyśrodkowy odcinek powierzchni stawowej środkowej leży na
zwróconym ku środkowi dużym wyrostku kości piętowej zwanym także podpórką skokową. Na
dolnej powierzchni tego wyrostka znajduje się bruzda dla ścięgna mięśnia zginacza długiego
palucha. Na bocznej powierzchni kości piętowej znajduje się wyniosłość kostna zwana bloczkiem
strzałkowym, koło którego przebiegają ścięgna mięśni strzałkowych. Przednia powierzchnia kości
tworzy powierzchnię stawową sześcienną. Z najważniejszych cech budowy kości stępu należy
wyróżnić: guzowatość kości łódkowatej, występują cą na przyśrodkowej powierzchni kości
łódkowatej oraz guzowatość kości sześciennej. Na dolnej powierzchni kości sześciennej
ograniczającą od tyłu bruzdę przeznaczoną dla ścięgna mięśnia strzałkowego długiego.
Kości klinowate – występują w liczbie trzech, jako przyśrodkowa, pośrednia i boczna. Podstawy
klina kości klinowatej pośredniej i bocznej skierowane są ku górze, powierzchnie tylne kości
klinowatych są lekko wklęsłe i łączą się z kością łódkowatą. Powierzchnie stawowe na przednich
częściach tych kości służą do połączenia z podstawami pierwszych trzech kości śródstopia.
Pozostałe kości śródstopia czyli czwarta i piąta łączą się ze stawami z kością sześcienną.
Kości śródstopia – ukształtowane są w ogólnym zarysie tak jak kości śródręcza. Pierwsza kość
śródstopia ma na stronie podeszwowej guzowatość. Długa kość śródstopia jest najdłuższa i dlatego
sięga podstawą bardziej ku tyłowi między przyśrodkową i pośrednią kość klinowatą. Na bocznym
brzegu podstawy piątej kości śródstopia znajduje sie wyczuwalna przez skórę guzowatość tej kości.
Kości palców stopy – są zbudowane podobnie jak paliczki ręki z tą różnicą, że są one w stanie
zanikowym. Palec pierwszy stopy nosi nazwę palucha.
W obrębie stawu kolanowego wyodrębniamy:
•
łękotki stawowe – leżą między powierzchniami stawowymi główki i panewki, wyróżniamy
dwie łękotki stawowe: boczna i przyśrodkowa, zbudowane są z chrząstki włóknistej.
Łękotka przyśrodkowa jest większa i ma kształt szerokiego sierpa. Łękotka boczna jest
bardziej zaokrąglona, kształtem zbliżona do podkowy. Brzeg zewnętrzny łękotek jest
grubszy, a brzeg wewnętrzny ostry. Na przekroju poprzecznym łękotka ma kształt klina
zwróconego ostrzem do wnętrza stawu, obwód jest zrośnięty z torebką stawową końcem
łękotek są połączone z kością piszczelową silnymi pasmami tkanki łącznej. Brzegi przednie
łękotek łączy więzadło poprzeczne kolana. Łękotki dzielą staw kolanowy na dwa piętra, w
górnym odbywają się głównie ruchy zginania i prostowania, w dolnym obrotowe. Łękotki
jako twory elastyczne zmieniają swój kształt przy ruchach odbywających się w stawie
przystosowując sie do powierzchni kości, jednocześnie przesuwają się one z miejsc bardziej
obciążonych, wypełniając przestrzenie wolne.Przy prostowaniu stawu wysuwają sie do
przodu przy zgięciu do tyłu. Przy ruchach obrotowych jedna przesuwa się do przodu, druga
do tyłu, zależne jest to od kierunku obrotu. Przesunięcia sięgają nawet powyżej 10 mm.
Łękotki w stawie zdrowym nie dają się wyczuwać.
•
więzadła wewnętrzne – więzadła krzyżowe stanowią pozostałość przegrody pionowej stawu,
do jamy stawu wchodzą od tyłu ...., która je pokrywa. Więzadło krzyżowe przednie
rozpoczyna się na powierzchni przyśrodkowej kłykcia bocznego koci udowej, biegnie ku
tyłowi, przodowi i bokowi, przyczepiając się na polu między-kłykciowym przednim kości
piszczelowej. Więzadło krzyżowe tylne biegnie od powierzchni bocznej kłykcia
przyśrodkowego kości udowej do pola między-kłykciowego tylnego. Więzadła napinając się
hamują nadmierne ruchy zwłaszcza ruchy prostowania. Podczas obrotu goleni do wewnątrz
więzadła owijają się wokół siebie hamując ten ruch. Jedynie przy obrocie na zewnątrz
odwijają się i nie są napięte.
•
torebka stawowa – duża obszerna torebka stawowa przyczepia się do kości udowej w
odległości od jednego do dwóch centymetrów od granicy chrząstki. Po bokach poniżej
nadkłykci, z tyłu w pobliżu chrząstki. Ku górze między mięsień czworogłowy i kość udową
wchodzi połączona ze stawem kaletka nadrzepkowa. U dołu między więzadłem rzepki i
guzowatością piszczeli leży kaletka podrzepkowa głęboka. Zazwyczaj nie jest połączona ze
stawem (czasami może być). W torebce stawowej pod błoną maziową znajduje sie ciało
tłuszczowe podrzepkowe. Położenie spoczynkowe torebki stawowej występuje podczas
zgięcia stawu kolanowego w granicach 20-30 stopni.
•
więzadła zewnętrzne – torebkę stawową wzmacniają więzadła zewnętrzne, należą tu przede
wszystkim więzadła poboczne, następnie troczki rzepki i więzadła podkolanowe. Silne
więzadła poboczne łączą kości udową i piszczelową po obu stronach stawu. Przyczepy ich
leżą od tyłu do osi poprzecznej stawu dzięki czemu więzadła te hamują nadmierne
prostowanie. Więzadło poboczne piszczelowe biegnie od nadkłykcia przyśrodkowego kości
udowej do przyśrodkowego brzegu kości piszczelowej, w postaci dość szerokiego pasma.
Więzadło poboczne strzałkowe rozpoczyna się na nadkłykciu bocznym kości udowej i
kończy się na głowie strzałki. Kiedy kolano jest zgięte więzadła nie są napięte i pozwalają
na ruchy obrotowe. Ściana tylna torebki jest wzmocniona przez więzadło podkolanowe
skośne. Po obu stronach rzepki przebiegają włókna ścięgniste łączące sie u góry ze
ścięgnem mięśnia czworogłowego uda, a u dołu z kością piszczelową, są to troczki
przyśrodkowe i boczne.
•
kaletki maziowe – leżą one przeważnie między kośćmi, mięśniami czy ścięgnami
zmniejszając tarcie i ucisk, niektóre leżą pod skórą na powierzchniach wyprostnych stawów
chroniąc je przed uciskiem zewnętrznym. Należy tu m.in kaletka podskórna
międzyżebrowa, chroniąca staw od przodu lub kaletka podskórna rzepkowa
24-10-2014
Osie ciała
•
pionowe (oś główna) – coronial
•
poprzeczne (poziome) – aksial
•
strzałkowego – sagital
Płaszczyzny ciała
•
strzałkowe (płaszczyzna pośrokowa symetrii)
•
czołowe
•
poprzeczne,poziome
Kształt kości
•
kości długie (trzon, koniec bliższy, koniec dalszy, jama szpikowa)
•
kości krótkie
•
kości płaskie
•
kości różnokształtne
•
kości pneumatyczne
Budowa wewnętrzna kości
•
istota zbita
•
istota gąbczasta
•
śródkoście
•
jama szpikowa
Połączenia kostne
•
połączenia ścisłe (więzozrost, chrząstkozrost, kościozrost)
•
połączenia wolne (stawy)
Stawy
•
powierzchnia stawowa
•
torebka stawowa
•
jama stawowa
Dodatkowe składniki stawu (niestałe)
•
więzadła stawowe
•
obrąbki
•
krążki i łąkotki stawowe
Typy stawów
•
stawy jednoosiowe
–
zawiasowy (np staw ramienno-łokciowy)
–
obrotowy (np staw ramienno- promieniowy)
–
śrubowy (np staw szczytowo-obrotowy)
•
stawy dwuosiowe
–
elipsoidalny (np staw promieniowo-nadgarstkowy)
–
siodełkowy (np staw nadgarstkowo- śródręczny kciuka)
•
stawy wieloosiowe
–
kulisty wolny (np staw ramienny)
–
kulisty panewkowy (np staw biodrowy)
–
nieregularny (np staw mostkowo-obojczykowy)
•
inne
–
płaski (np staw krzyżowo-biodrowy)
Podstawowe typy ruchów w stawach
•
zgięcie
<=>
prostowanie
•
odwodzenie
<=> przywodzenie
•
unoszenie
<=>
opuszczenie
•
rotacja do wewnątrz <=> rotacja na zewnątrz
•
odwracanie
<=>
nawracanie
•
wysuwanie
<=> cofanie
Przykładowe typy ruchów złożonych
•
inwersja
<=> ewersja
•
przeciwstawienie
<=> odprowadzenie
•
obwodzenie
Zgięcia kręgosłupa
•
krzyżowo biodrowe przednie
•
krzyżowo-biodrowe tylne
•
biodrowo-lędźwiowe
•
krzyżowo-kolcowe
•
krzyżowo-guzowe
•
krzyżowo-biodrowe międzykostne
Zgięcia
•
biodrowo-udowe
-->
prostowanie
•
łonowo-udowe
-->
odwodzenie
•
kulszowo
-->
przywodzenie
•
warstwa okrężna
Głowa strzałki tworzy staw piszczelowo-strzałkowy z tylno-boczną powierzchnią kłykcia bocznego
kości piszczelowej. Torebka stawowa przyczepiająca się w pobliżu chrząstek stawowych jest
napięta, wzmacniają ją więzadła głowy strzałki przednie i tylne. Przebiegaj one poprzecznie lub
nieco skośnie ku dołowi i bokowi. W rzadkich przypadkach bywa połączenie jamy stawu ze stawem
kolanowym. Połączenie końców dolnych kości goleni stanowi więzozrost piszczelowo-strzałkowy.
Wiąże on mocno kości ze sobą. Pozwala na pewną ruchomość, co ma duże znaczenie dla mechaniki
stawu skokowego. Połączenie jest silnie wzmocnione więzadłem piszczelowo-strzałkowym
przednim i tylnym. Biegną one od kości piszczelowej ku bokowi i tyłowi na powierzchnię przednią
i tylną kostki bocznej. Do więzozrostów należy również błona międzykostna, łączy ona brzegi
międzykostne i kości. Większość włókien biegnie od kości piszczelowej ku bokowi i dołowi, część
krzyżuje ten kierunek. W części górnej i dolnej błony znajdują się otwory dla naczyń
krwionośnych. Błona międzykostna ustala kości względem siebie i jest miejscem przyczepu
mięśni.
Stawy stopy
•
staw skokowo-goleniowy
•
stawy międzystepowe
•
staw skokowo-pietowy
•
staw poprzeczny stępu
•
staw klinowo-łódkowy
•
staw skokowo-śródstopny
•
stawy śródstopno-paliczkowe
•
stawy międzypaliczkowe