Rozdział osiemnasty

UMOWA 0 DZIEŁO



ż 74. Pojęcie umowy o dzieło i jej unormowanie

I. Pojęcie i cechy.
1. Wymiana dóbr majątkowych między podmiotami prawa cywilnego może
tylko częściowo zaspokajać potrzeby życiowe kontrahentów. Nie mniej istotne jest
zaspokajanie tych potrzeb w drodze pełnienia u s ł u g, które jeden kontrahent
świadczy drugiemu, najczęściej (choć nie wyłącznie) w zamian za jakiś ekwiwalent
mający wartość majątkową. Schemat takiej wymiany może być sprowadzony do
formuły: dobro majątkowe za usługę lub pieniądz za usługę albo wreszcie usługa za
usługę. Rodzaj usług może być bardzo rozmaity.
W nowoczesnych systemach prawa cywilnego wykształca się jako jeden z
typów umów obejmujących odpłatne świadczenie usług określonego rodzaju --
umowa o dzieło (rzymska locatio conductio operis). Uzyskuje ona pewne znamiona
dla siebie właściwe obok takich umów, jak umowa o pracę (rzymska locatio
conductio operarum), umowa zlecenia, umowa przewozu, umowa przechowania i
inne. Zaspokaja podstawowe potrzeby w dziedzinie gospodarczej i kulturalnej
wszystkich podmiotów prawa cywilnego.
Unormowanie kodeksu cywilnego w tej dziedzinie obejmuje w tytule XV księgi
III (art. 627-646) przepisy o charakterze podstawowym w sposób na ogół dość
szczegółowy. Wiele odchyleń znanych jest aktom legislacyjnym szczególnym. Część
z nich dotyczy zwłaszcza różnego rodzaju inwestycji. Co do tych kwestii - - zob.
wywody rozdz. XIX.

2. Według określenia kodeksu cywilnego, przez umowę o dzieło przyjmujący
zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający
zobowiązuje się ze swej strony do uiszczenia wynagrodzenia (art. 627). Stronami w
tej umowie są: ten, czyim wysiłkiem i staraniem dzieło ma być wykonane
(przejmujący zamówienie), oraz ten, dla kogo dzieło ma być wykonane
(zamawiający). Między stronami, według tradycyjnej koncepcji kodeksu, nie istnieje
żaden stosunek zależności czy podporządkowania.
Przedmiotem świadczenia strony przyjmującej zamówienie jest wykonanie
dzieła, a więc jego stworzenie lub przetworzenie do takiej postaci, w jakiej
poprzednio nie istniało. Chodzi tu przy tym zarówno o dzieło materialne, jak i
niematerialne.

Przykłady. Stworzenie dzieła to np. uszycie ubrania czy obuwia dla klienta,
wybudowanie domu mieszkalnego czy innego obiektu, jak mostu, tamy wodnej,
fabryki wyposażonej w wiele urządzeń technicznych itd.; opracowanie dzieła
naukowego czy artystycznego; wykonanie rysunku albo planu technicznego;
sporządzenie kalkulacji rachunkowej czy bilansu, opracowanie opinii itd.;
przetworzenie dzieła to np. reperacja powierzonej rzeczy przez klienta, remont
budynku, wymalowanie mieszkania itd.; dokonanie poprawek w odniesieniu do
dzieła niematerialnego itd.

Granice faktyczne mogą być płynne. Rezultat wysiłku i staranności przyj-
mującego zamówienie z reguły musi być ucieleśniony, a więc ma przybierać
określoną postać w świecie zjawisk zewnętrznych.
Dzieło musi mieć charakter samoistny, a więc mieć byt niezależny od
dłużnika. Musi być nadto oznaczone jako zamówione. W tym znaczeniu ma ono
odpowiadać osobistym potrzebom, upodobaniom czy wymaganiom zamawiającego,
inaczej sięgnąłby on, przynajmniej w zasadzie, do formy prawnej umowy kupna,
nabywając na rynku dobro o cechach zaspokajających przeciętnego nabywcę. W
niektórych stanach faktycznych umowy o dzieło może zachodzić potrzeba
przeniesienia na zamawiającego praw do dobra, które zostaje stworzone jako nowe.
Przedmiotem świadczenia zamawiającego jest wynagrodzenie, co należy do
esentialia negotii umowy o dzieło.
Umowa o dzieło jest umową konsensualną, odpłatną i wzajemną. Nie budzi
wątpliwości, że ma ona charakter zobowiązujący.

Odróżnienie umowy o dzieło od umów pokrewnych, zwłaszcza o świadczenie
usług innego rodzaju, budzi nieraz trudności. Kwestia wymaga szczegółowych
analiz. Zob. bliżej W. Siuda: Istota i zakres umowy o dzieło, Poznań 1964; S. Wójcik:
Pojęcie umowy o dzieło, St. Cywil. Kraków 1963, t. IV; tenże: Odgraniczenie umowy
o dzieło od umowy o pracę i od umowy zlecenia, "Zesz. Nauk. UJ", Kraków 1963, z.
10 i tam cyt. lit. Zob. też W. Czachórski: Prawo zobowiązań, s. 481 i n.; S.
Buczkowski: (w) System, t. III, cz. 2, ż 50, I-II; A. Brzozowski: Odpowiedzialno.ść
przyjmującego zamówienie za wady dzieła, Warszawa 1986.

Jedynie bardzo pobieżnie zwrócimy uwagę na to, że umowa o dzieło różni się
od umowy o pracę brakiem stosunku zależności między stronami i koniecznością
osiągnięcia oznaczonego rezultatu ludzkiej pracy w szerokim tego słowa znaczeniu,
podczas gdy przy umowie o pracę decydujący jest nie rezultat, lecz pełnienie pracy
jako takiej. Prowadzi to do innego obciążenia ryzykiem co do wykonania i jakości
usługi.
Umowa o dzieło różni się z kolei od umowy zlecenia tym, że musi zawsze być
uwieńczona konkretnym i sprawdzalnym rezultatem. Mniejsze znaczenie ma tu
obowiązek osobistego wykonania dzieła przez przyjmującego, byle rezultat końcowy
był osiągnięty. W umowie zlecenia nie akcentuje się owego rezultatu jako
koniecznego, ze względu natomiast na moment osobistego zaufania między
kontrahentami obowiązek osobistego świadczenia przez dłużnika staje się tu regułą.
Zlecenie w ujęciu k.c. odnosi się zresztą jedynie do dokonania określonej czynności
prawnej, nadto odpłatność nie stanowi jego cechy koniecznej.
Gdy w ramach umowy o dzieło wchodzi w rachubę wytworzenie nowej rzeczy
i przeniesienie w odniesieniu do niej praw (z reguły prawa własności, ale w
niektórych stosunkach innego prawa niż własność) na zamawiającego, różnica ze
sprzedażą rzeczy przyszłej (emptio rei speratae) wynika na ogół z celu
przyświecającego stronom. Przy umowie o dzieło chodzi bowiem nie o sprowadzenie
istoty stosunku do samego przeniesienia prawa majątkowego do rzeczy, która
powstanie, w zamian za zapłatę ceny, lecz do wytworzenia dzieła jako wyniku
zindywidualizowanego wysiłku przyjmującego zamówienie i wydania go z
przeniesieniem stosownych praw na zamawiającego.
Podobnie ocenimy odgraniczenie umowy o dzieło od umowy dostawy w ujęciu
kodeksu cywilnego.



II. Zawarcie umowy.
Zawarcie umowy o dzieło podlega ogólnym regułom dotyczącym umów. Nie
wymaga według kodeksu szczególnej formy.




III. Skutki prawne.
Z charakteru stosunku prawnego, który stwarza umowa o dzieło, wynika, że
strony muszą przewidywać upływ pewnego czasu na wykonanie zamówienia.
Między zawarciem umowy a wykonaniem dzieła i jego oddaniem zamawiającemu
mogą zajść różne zdarzenia wpływające na sytuację stron. Często w okresie tym
będzie konieczne współdziałanie stron, by zamówiony rezultat mógł być w ogóle
osiągnięty.

Zob. bliżej S. Buczkowski: (w) System, t. III, cz. 2, ż 51.

1. Obowiązki przyjmującego zamówienie. Najogólniej rzecz biorąc,
przyjmujący zamówienie ma obowiązek wykonania dzieła i jest odpowiedzialny za
jakość. Sposób wykonania pozostawiony jest w zasadzie jego uznaniu, byleby dzieło
miało przymioty ustalone w umowie lub wynikające zwyczajnie z charakteru danego
dzieła. Z reguły wykonanie dzieła wymaga pewnych kwalifikacji, umiejętności i
środków. Przyjmujący nie ma w zasadzie obowiązku osobistego wykonania dzieła,
chyba że wynika to z umowy lub charakteru dzieła, np. artystycznego. Co najmniej
obciąża go jednak osobiste kierowanie osobami, którymi się posługuje i za które od-
powiada (art. 474 k.c.).
Wykonanie dzieła wymaga z reguły zużycia odpowiednich materiałów,
środków pomocniczych, posłużenia się odpowiednimi urządzeniami, narzędziami itd.
Przyjmujący zamówienie ma dostarczyć zatem tego wszystkiego, co do wykonanie
dzieła jest konieczne -- niezależnie od wkładu pracy.

Uszycie ubrania w warsztacie krawieckim wymaga surowca, nici, guzików,
maszyn do szycia, narzędzi itd. Odpowiednio większego nakładu środków wymaga
budowa domu, mostu czy fabryki. Opracowanie dzieła literackiego wymaga papieru,
maszyny do pisania, kalki itd. Wymalowanie mieszkania przez malarza wymaga farb,
narzędzi malarskich, drabin, aparatów rozpryskowych itd.

Jeżeli według umowy stron lub zwyczaju materiałów dostarcza zamawiający,
przyjmujący zamówienie powinien ich użyć w sposób odpowiedni oraz złożyć z nich
rachunek i zwrócić nie zużytą resztę (art. 633 k.c.). Gdyby dostarczony materiał nie
nadawał się do prawidłowego wykonania dzieła, przyjmujący zamówienie powinien
niezwłocznie zawiadomić o tym zamawiającego (art. 634).
Przyjmujący zamówienie powinien przystąpić do wykonania dzieła w od-
powiednim czasie i wykonać je we właściwym terminie. Jeżeli termin ten nie wynika
z treści umowy lub właściwości dzieła, stosuje się w tej kwestii zasady ogólne (zob.
art. 455 k.c.). Gdyby jednak przyjmujący opóźniał się z rozpoczęciem lub
wykończeniem dzieła tak dalece, że nie jest prawdopodobne, aby zdołał je ukończyć
w czasie umówionym, zamawiający może bez wyznaczania dodatkowego terminu od
umowy odstąpić nawet jeszcze przed upływem terminu do wykonania dzieła (art.
635 k.c.).
W toku wykonywania dzieła przyjmujący nie jest związany poleceniami
zamawiającego. Temu ostatniemu służy jednak w okresie wykonywania dzieła prawo
kontroli nad sposobem wykonania. Gdyby się okazało, że dzieło jest wykonywane w
sposób wadliwy albo sprzeczny z umową, zamawiający może żądać zmiany
sposobu wykonania i wyznaczyć w tym celu odpowiedni termin. Po bezskutecznym
jego upływie - może od umowy odstąpić albo powierzyć poprawienie lub dalsze
wykonywanie dzieła innej osobie na koszt i niebezpieczeństwo przyjmującego
zamówienie (art. 636 ż l; zob. też art. 636 ż 2 k.c.).

Por. orz. SN z 16 VIII 1972, OSN 1973, poz. 81.

Gdyby w toku wykonania zachodziły okoliczności, które by przeszkadzały
prawidłowemu wykonaniu dzieła, przyjmujący zamówienie powinien zawiadomić o
tym niezwłocznie zamawiającego (art. 634 in fine). Powinien w stosownym czasie
domagać się współdziałania zamawiającego, jeżeli jest ono konieczne do
wykonywania zamówienia (zob. art. 640 k.c.).
Z chwilą ukończenia dzieła przyjmujący zamówienie ma obowiązek w yd a ć
dzieło zamawiającemu i umożliwić mu korzystanie z dzieła stosownie do jego
właściwości.
Niekiedy umożliwienie korzystania z dzieła nastąpi przez samo jego
wykonanie - tak jest np. przy dokonaniu naprawy instalacji gazowej czy elektrycznej
w pomieszczeniu zamawiającego, przy wymalowaniu mieszkania itd. W
przypadkach, w których ma nastąpić przeniesienie praw do wykonanego dzieła na
zamawiającego, przyjmujący zamówienie ma obowiązek uczynić ze swej strony
wszystko, by prawa te zamawiający uzyskał.
Co do rękojmi za wady dzieła - zob. niżej pkt 4.


2. Obowiązki zamawiającego. Najważniejszym i według określenia ustawy
podstawowym obowiązkiem zamawiającego jest uiszczenie wynagrodzenia
należnego przyjmującemu zamówienie (art. 627). W braku odmiennej umowy należy
się ono w chwili oddania dzieła, a gdy dzieło ma być oddane częściami i
wynagrodzenie zostało obliczone za każdą część z osobna - z chwilą spełnienia
każdego ze świadczeń częściowych (art. 641 ż 1 i ż 2 k.c.).
Wynagrodzenie przypadające z tytułu umowy o dzieło nie musi mieć postaci
zapłaty pieniężnej. Może to być więc świadczenie każdego innego rodzaju, mające
wartość majątkową i stanowiące ekwiwalent wartości dzieła. Wysokość
wynagrodzenia za wykonanie dzieła można określić przez wskazanie podstaw do
jego ustalenia. Jeżeli strony nie określiły go w umowie ani nie wskazały podstaw do
jego określenia, według kodeksu, należy się zwykłe wynagrodzenie za dzieło tego
rodzaju, a w braku danych - odpowiadające uzasadnionemu nakładowi pracy oraz
innym nakładom przyjmującego zamówienie (art. 628 ż 1).
W praktyce w zależności od charakteru dzieła i zadań, jakie ciążą na
przyjmującym zamówienie, ustalenie wynagrodzenia dokonywane jest w sposób
dwojaki: jako wynagrodzenia ryczałtowego albo jako wynagrodzenia
kosztorysowego.
Wynagrodzenie ryczałtowe oznacza wynagrodzenie za całość dzieła w jednej
sumie pieniężnej lub wartości globalnej. Przyjmujący zamówienie nie może wówczas
żądać podwyższenia wynagrodzenia, chociażby w czasie zawarcia umowy nie
można było przewidzieć rozmiaru lub kosztów prac (art. 632 ż 1 k.c.). Dopuszczalne
jest powołanie się na klauzulę rebus .sic stantibus --- art. 629-632 ż 2 k.c.,
stanowiące leges speciales w stosunku do art. 357(1) k.c. oraz w pewnym zakresie
także w stosunku do art. 358(1) ż 3 k.c.
Ten sposób wynagrodzenia jest stosowany zwłaszcza przy stosunkowo
prostych stanach faktycznych umowy o dzieło, gdy wartość wykonanej usługi jest
stronom na ogół znana, podobnie jak ewentualny koszt potrzebnych materiałów,
spodziewany czas trwania prac itd. W zasadzie ryzyko straty ponosi tu przyjmujący
zamówienie. Zamawiający nie może nigdy żądać obniżenia umówionego ryczałtu.
Wynagrodzenie kosztorysowe oznacza wynagrodzenie ustalone na podstawie
zestawienia planowanych prac i przewidywanych kosztów, gdy zwłaszcza zakres i
warunki wykonania dzieła nie mogą być przewidziane z całkowitą pewnością w chwili
zawarcia umowy, a strony ustalają elementy jednostkowe istotne dla kalkulacji (art.
629 k.c.).
Ten sposób wynagrodzenia jest stosowany głównie przy bardziej skomplikowanym
charakterze zadań przyjmującego zamówienie lub gdy m.in. elementy czasu trwania
wykonania dzieła, a wskutek tego koszty materiałów, wykorzystania pewnych
urządzeń, robocizny itd. nie dają się w pełni ustalić. Ustalanie wynagrodzenia na
podstawie kosztorysu jest wymagane przy zamówieniach wykonywanych na rzecz
osób prawnych. W praktyce takie ustalenie ostatecznego wynagrodzenia jest tu
zatem obliczeniem wynikowym na podstawie przyjętego kosztorysu, który strony
uznają dla siebie za wiążący.
Przy tym sposobie ustalenia wynagrodzenia każda ze stron musi liczyć się z
tym, że należność globalna wyniknie w chwili ostatecznego rozliczenia z
zakończeniem stosunku prawnego. Wiążą się z tym możliwe komplikacje.
Według ustawy, w razie zmiany cen lub stawek przyjętych w obliczeniach
kosztorysowych w toku wykonywania dzieła w drodze zarządzenia właściwego
organu państwowego, każda ze stron może żądać odpowiedniej zmiany
umówionego wynagrodzenia kosztorysowego. Nie obejmuje to należności już
uiszczonej za materiały i robociznę przed zmianą cen lub stawek (art. 629).

Według orz. SN z 27 IX 1960 r. (OSPiKA 1962, poz. 3) z okresu
przedkodyfikacyjnego, które zachowało nadal pełną aktualność, decyzja dot. zmiany
cen nie może dotyczyć umowy już wykonanej.

Gdy w toku wykonywania dzieła zajdzie konieczność przeprowadzenia prac
dodatkowych nie przewidzianych w kosztorysie, odróżnia się, kto sporządzał
zestawienia prac będących podstawą obliczenia kosztorysowego. Jeżeli przyjmujący
zamówienie - może żądać podwyższenia wynagrodzenia tylko wtedy, gdy mimo
zachowania należytej staranności nie mógł przewidzieć konieczności prac
dodatkowych (art. 630 ż 1 k.c.). Jeżeli zamawiający - podwyższenie wynagrodzenia
należy się bez zastrzeżeń przyjmującemu zamówienie. Nie może jednak w żadnym z
tych przypadków wykonywać prac dodatkowych bez uzyskania zgody
zamawiającego (art. 630 ż 2 k.c.).
Konieczność znacznego podwyższenia wynagrodzenia kosztorysowego
upoważnia zamawiającego do odstąpienia od umowy za uiszczeniem odpowiedniej
części umówionego wynagrodzenia (art. 631 ).

Przykłady. Typowe przykłady dotyczą nieoczekiwanych zdarzeń dotyczących
toku prac przy wykonywaniu dzieła; gdy więc np. w razie prowadzenia budowy na
gruncie zamawiającego wystąpi konieczność prowadzenia dodatkowych prac
osuszających; gdy w toku przeprowadzania remontu budowli okaże się konieczność
remontu budowli sąsiedniej, której stan wpływa na obiekt przewidziany w umowie itd.

Nawet gdyby dzieło nie było w ogóle wykonane wskutek przeszkód
wynikających z przyczyn, które dotyczą zamawiającego, ten ostatni nie może
odmówić uiszczenia wynagrodzenia, jeżeli przyjmujący był gotów je wykonać. Ulega
wówczas jedynie odliczeniu z wynagrodzenia to, co oszczędził z powodu
niewykonania dzieła (art. 639 k.c.).
Do obowiązków zamawiającego należy obowiązek współdziałania z
przyjmującym zamówienie, gdy bez tego świadczenie nie może być wykonane. W
braku stosownego współdziałania zamawiającego, przyjmujący zamówienie może
mu wyznaczyć stosowny termin z zagrożeniem, że po bezskutecznym jego upływie
odstąpi od umowy (art. 640 k.c.). Wykonanie prawa odstąpienia wymaga
oświadczenia woli uprawnionego.
Gdy dzieło zostanie ukończone, zamawiający ma obowiązek odebrania
dzieła, które zostaje mu wydane zgodnie z treścią zobowiązania (art. 643 k.c.).
Odebranie dzieła, zależnie od jego charakteru, może tu oznaczać więcej niż samo
odebranie przedmiotu świadczenia, np. przy umowie sprzedaży. Zamawiający
powinien bowiem ustalić, czy dzieło odpowiada zamówieniu.

Na przykład może być istotne zbadanie, czy budowa została dokończona,
instalacja elektryczna lub gazowa założona i funkcjonuje bez zastrzeżeń, reperacja
rzeczy dokonana itd.

Praktyce znane jest zjawisko odbioru częściowego i końcowego przy bardziej
skomplikowanych obiektach wymagających odebrania.


3. Szczególne skutki utraty dzieła. Niebezpieczeństwo przypadkowej utraty
lub uszkodzenia dzieła ponosi przyjmujący zamówienie do chwili oddania dzieła,
skoro jest on odpowiedzialny za rezultat swej działalności.
Od tej zasady istnieją dwa wyjątki. Ryzyko przypadkowej utraty lub
uszkodzenia materiału na wykonanie dzieła, ilekroć dostarczył go zamawiający,
ponosi on, a nie przyjmujący zamówienie (art. 641 ż 1 k.c.). Dotyczy to odpowiednio
napraw, reperacji itp. przedmiotów należących do zamawiającego. Następnie mamy
do czynienia z wyjątkiem od reguły, gdy dzieło uległo zniszczeniu lub uszkodzeniu
wskutek wadliwości materiału dostarczonego przez zamawiającego albo wskutek
wykonania dzieła według jego wskazówek. W tym przypadku przyjmujący
zamówienie, który uprzedził kontrahenta o niebezpieczeństwie zniszczenia lub
uszkodzenia dzieła, może domagać się nawet umówionego wynagrodzenia albo
stosownej jego części (art. 641 ż 2).



4. Rękojmia za wady. Przy umowie o dzieło, podobnie jak i przy umowie
sprzedaży, istnieje szczególna ochrona strony dotkniętej wadami świadczenia w
ramach rękojmi za wady dzieła. Koncepcja tej rękojmi jest ukształtowana zbieżnie z
koncepcją rękojmi przy sprzedaży. Uzasadnia to odwołanie się przez kodeks cywilny
do odpowiedniego stosowania tych ostatnich przepisów (art. 638 k.c.).
Istnieją jednak pewne różnice wynikające z różnic między obu umowami, w
części ujęte w postanowieniach szczególnych o rękojmi za wady dzieła. Naprzód
wada dzieła jest czymś innym niż wada samego przedmiotu świadczenia w
znaczeniu rzeczy, skoro i dzieło może mieć charakter niematerialny. Z reguły też
chodzić będzie o wady fizyczne, nie zaś wady prawne.

Przykłady. Dzieło nie ma tej użyteczności, jaką mieć powinno, nie odpowiada
właściwościom ustalonym w umowie albo wynikającym z charakteru zamówionego
dzieła, ubranie szyte na miarę nie leży na kliencie bez zarzutu, założona instalacja
nie działa, budynek wskutek użycia niewłaściwych materiałów nie jest prawidłowo
wykończony, remont lokalu okazuje się nieskuteczny itd.

Odwołując się w zasadzie do przepisów o rękojmi za wady rzeczy regulo-
wanych dla umowy sprzedaży, kodeks cywilny wprowadza inne uszeregowanie
uprawnień. Zależą one od tego, czy wady dają się, czy też nie dają usunąć i czy są
istotne.
Jeżeli wady dają się usunąć, zamawiający może zgłosić stosowne żądanie i
wyznaczyć w tym celu odpowiedni termin z zagrożeniem, że po bezskutecznym jego
upływie nie przyjmie naprawy dzieła (art. 637 ż 1 zd. 1 ). Przyjmujący zamówienie
może jednak odmówić naprawy, gdyby wymagała nadmiernych kosztów (art. 637 ż 1
zd. 2).
Jeżeli wady dzieła nie dają się usunąć albo gdy z okoliczności wynika, że nie
może to nastąpić w czasie odpowiednim, albo też nie następuje mimo wyznaczenia
terminu przez zamawiającego na dokonanie naprawy, zamawiający jest uprawniony:
a) gdy wady są istotne - odstąpić od umowy;
b) gdy wady są nieistotne - żądać obniżenia wynagrodzenia w odpowiednim sto-
sunku (art. 637 ż 2).
Nie służy mu natomiast w ramach rękojmi żądanie, by przyjmujący zamówienie
zamiast dokonanego wadliwie dzieła dostarczył inne bez wad.
Zmawiającemu służą natomiast roszczenia odszkodowawcze ze względu na
wady dzieła według odpowiedniego zastosowania art. 566 kodeksu cywilnego.
Z uwagi na możliwość modyfikowania zakresu i przesłanek odpowiedzialności
z tytułu rękojmi za wady, nic nie stoi, naszym zdaniem, na przeszkodzie
wprowadzaniu przez strony klauzul umownych typu gwarancyjnego. Może to
dotyczyć zwłaszcza zapewnień co do prawidłowego funkcjonowania dzieła przez
określony czas, co do wytrzymałości czy użyteczności materiałów użytych do
wykonania dzieła itd.

O odpowiedzialności za wady dzieła - zob. bliżej G. Domański: Istota rękojmi
za wady dzieła w k.c., NP 1967, nr 9; S. Buczkowski: (w) System, t. III, cz. 2, ż 52; A.
Brzozowski: Odpowiedzialność przyjmującego zamówienie za wady dzieła,
Warszawa 1986. Por. też orz. SN z 4 IV 1979 r., OSN 1979, poz. 201.




IV. Zakończenie stosunku prawnego.
Stosunek prawny stron kończy się normalnie wraz z wypełnieniem świadczeń
obu kontrahentów. W pewnych sytuacjach może dojść jednak do przedwczesnego
ustania tego stosunku.
Ponieważ jest zrozumiałe, że w czasie wykonywania dzieła potrzeby za-
mawiającego mogą się zmienić, jest na ogół przyjęte, że może on w każdym czasie
aż do ukończenia dzieła odstąpić od umowy przez jednostronne oświadczenie woli,
z zastrzeżeniem uiszczenia umówionego wynagrodzenia. Wolno odliczyć jednak to,
co przyjmujący zamówienie oszczędził z powodu niewykonania dzieła (art. 644 k.c.).
Co do jednostronnego odstąpienia od umowy przez jedną ze stron zob.
jeszcze art. 635, 636 i 640 k.c.
Śmierć jednej ze stron w czasie trwania stosunku prawnego nie wpływa w
zasadzie na skuteczność umowy. Wyjątkowo, gdy wykonanie dzieła zależy od
osobistych przymiotów wykonującego zamówienie, śmierć tego ostatniego powoduje
rozwiązanie umowy (art. 645 ż 1 k.c.). Ze śmiercią zrównana jest niezdolność do
pracy.
Co do dzieł nie ukończonych, wykonywanych z materiałów przyjmującego
zamówienie - zob. w razie rozwiązania umowy art. 645 ż 2 kodeksu cywilnego.
Wszelkie roszczenia z tytułu umowy o dzieło ulegają przedawnieniu dwu-
letniemu, zarówno wówczas, gdy służą zamawiającemu, jak i gdy służą
przyjmującemu zamówienie. Termin ten rozpoczyna bieg od dnia oddania dzieła, a
jeżeli dzieło nie zostało oddane - od dnia, w którym zgodnie z treścią umowy miało
być oddane (art. 646 k.c.).