Uniwersytet Warszawski

Instytut Socjologii

Diagnoza problemów miasta X

i propozycje działań dla

organizacji pozarządowych

Przemysław Birus

Justyna Kania

Beata Lisiewicz

Krzysztof Romaniuk

Marcin Starkowski

2

WSTĘP

Celem niniejszego raportu jest diagnoza problemów miasta X, wgłębienie się

w wyzwania przed nim stojące oraz propozycje zmian ułatwiających życie mieszkańcom.

Na początku pragniemy przedstawić wizytówkę miasta, następnie omówić problemy

nękające różne grupy społeczne je zamieszkujące i zaproponować konkretne zmiany, jakie

można by wcielić w życie, aby obywatelom żyło się lepiej. Na końcu chcielibyśmy

podsumować nasze rekomendacje i wytyczyć jasną ścieżkę, którą powinno podążać miasto.

Chcemy, aby nasza diagnoza przeprowadzona była w sposób możliwie

najdokładniejszy. W tym celu pragniemy krótko omówić metody zastosowane w raporcie.

Aby pozostać obiektywnym należy przeprowadzić dokładne badanie lokalne. We wstępie

jednak zaprezentujemy informacje czysto statystyczne, by nakreślić zakres naszego

przedsięwzięcia. Należy zaznaczyć, że podstawowe dane demograficzne, jakimi

dysponujemy zostały zebrane 31.08.2009. Mimo upływu czasu, zakładamy, że są one

wystarczająco aktualne i pomogą czytelnikowi wyobrazić sobie skalę badania oraz środków,

które można będzie wykorzystać przy rozwiązywaniu problemów X.

Miasto X położone jest w pobliżu jednej z polskich metropolii (około 25 kilometrów

od centrum dużego miasta), a także na trasie pomiędzy dwoma dużymi miastami (droga

krajowa). Miasteczko to jest jednorodne, bez formalnego podziału na dzielnice.

Jego powierzchnia to 24 km

2

. Liczba ludności to 19415, co daje 812 os/km

2

, z czego kobiet

zamieszkuje tam 10369, a mężczyzn 9240.

Placówki oświatowe w mieście X to 2 przedszkola, 2 publiczne szkoły podstawowe,

2 prywatne gimnazja i prywatne liceum.

W mieście znajduję się ponadto 15 obiektów objętych ochroną konserwatorską (lista

zabytków obejmuje 15 pozycji, czasami na jedną pozycję na liście składa się kilka

nieruchomości o różnej numeracji adresowej).

Bliskość dużego miasta oraz warunki naturalne zdecydowały o ukształtowaniu

gospodarki miasteczka. Rozwinęła się tutaj przede wszystkim drobna wytwórczość, usługi

związane z turystyką oraz bieżącą obsługą mieszkańców. Na dzień 31.08.2009 w ewidencji

działalności gospodarczej zarejestrowanych było 2850 podmiotów działających na terenie

miasta X działających w zakresie:

3

a) handlu – 880 podmiotów,

b) produkcji wyrobów – 444 podmiotów,

c) pozostałych usług niematerialnych – 434 podmiotów,

d) usług przemysłowych - 255 podmiotów,

e) budownictwa – 243 podmiotów,

f) pozostałych usług materialnych – 202 podmiotów,

g) zakładów produkcyjno-usługowych – 166 podmiotów,

h) transportu – 165 podmiotów,

i) gastronomii – 61 podmiotów.

Położenie w sąsiedztwie dużego miasta, gdzie pracuje większa część

zamieszkujących X, oraz wysoki potencjał mieszkańców X powodują, że w mieście

występuje również stosunkowo niski poziom bezrobocia. Na dzień 31.08.2009 stopa

bezrobocia wynosiła 7,85%, zarejestrowanych było 791 osób bez pracy. Dodatkowo, stopa

bezrobocia wykazuje silną tendencję spadkową.

Przeprowadziliśmy również szczegółowe badanie lokalne, ponieważ pozwoli

nam to w odpowiedni sposób dopasować narzędzia pomocy do rzeczywistych potrzeb

mieszkańców. Chcemy, aby nasz raport dogłębnie wnikał w miejscowe realia, gdyż zależy

nam na wiarygodności, przede wszystkim wobec lokalnych instytucji oraz innych

organizacji zainteresowanych regionem. Rzetelnie przeprowadzone badanie pozwoli nam

nawiązać z nimi współpracę oraz ułatwi kontakt z mieszkańcami, których pragniemy

docenić, jako istotne źródło informacji.

Wstępny opis problemów należy rozpocząć od skorzystania z danych zebranych

przez organizacje działające wcześniej w X. Problemy już wcześniej zidentyfikowane

w mieście X, z którymi ciągle się nie uporano to:

a)

niepełne wyposażenie w infrastrukturę wodno-kanalizacyjną,

b)

brak sieci wodno-kanalizacyjnej na części terenów miasta,

c)

brak bitumicznej nawierzchni drogowej na części gminnych dróg,

d)

występowanie własnych, niekontrolowanych ujęć wody,

e)

nieczynne od 2000 roku składowisko odpadów,

f) zły stan nawierzchni drogowych,

g)

niewystarczająca ilość obiektów sportowych,

h)

brak pełnego wykorzystania potencjału stwarzanego przez rzekę Y.

4

W naszej ocenie niektórymi z wyżej wymienionych problemów należy zająć się

w pierwszej kolejności.

Po analizie doniesień prasowych, prześledzeniu działań organizacji pozarządowych

istniejących w mieście oraz przede wszystkim po zapoznaniu się z wywiadami eksperckimi

mamy własną wizję zmian miasta X, usprawniających jego funkcjonowanie.

Zdecydowaliśmy się na skorzystanie z metod jakościowych. Chcemy zwrócić

szczególną uwagę na potrzeby, motywacje i oceny mieszkańców. Pośrednio poznamy

je dzięki rozmowom z pracownikami lokalnych instytucji, przede wszystkim tych, które

zajmują się problemami badanej przez nas społeczności. Nasi rozmówcy posiadają

informacje, które zebrane razem pozwolą nam spojrzeć na społeczność X z różnych

perspektyw i uwzględnić różnorodność potrzeb mieszkańców.

5

MŁODZIEŻ

Młodzież wydaje się być grupą szczególnie istotną dla miasta X. To od niej zależy

jego przyszły wizerunek. Są to ludzie, którzy w przeciągu kilku lat wejdą na rynek pracy i,

jeżeli stworzy im się szanse rozwoju, staną się grupą dynamicznych, wrażliwych

na potrzeby społeczne obywateli. Młodzież jest grupą bardzo liczną w strukturze miasta X.

Uczęszcza do dwóch publicznych szkół podstawowych, dwóch prywatnych gimnazjów

i prywatnego liceum.

W oczach pedagoga w gimnazjum w X nie ma większych problemów

wychowawczych z młodzieżą. Uczniowie są pod stałą kontrolą, odnosi się wrażenie,

że w szkole panuje spokój i porządek, nawet podczas przerw. W opinii pedagoga,

gimnazjum należy do bardziej elitarnych w tej okolicy i nie każdy nastolatek może się

tu dostać.

1

Władze miasta powinny zrobić wszystko, by takich szkół było więcej.

Jednak największą przeszkodą jest status majątkowy mieszkańców. Jest to również powód

konfliktów między rówieśnikami

2

. Szkoła powinna robić wszystko, aby zapewnić

młodzieży ciekawe i atrakcyjne zajęcia, dzięki którym młodzież nie usiałaby myśleć

o spędzaniu wolnego czasu w nieodpowiedni sposób.

W liceum w X istnieją konflikty rówieśnicze, konflikty między grupami, brak

porozumienia, dokuczanie, nieakceptowanie. Wychowawcy zwracają też uwagę

na problemy związane z nauką: z ocenami i z umiejętnością uczenia się

3

. Szkoła ta jednak

dosyć dobrze radzi sobie z tego typu problemami.

Rozmowy z pracownikami szkół dowodzą, że zachowanie uczniów podczas zajęć

lekcyjnych nie odbiega od przeciętnego zachowania uczniów w wieku szkolnym. Zdarzają

się sytuacje wywierania presji psychicznej na osoby wyróżniające się np. biedniejsze,

nie ma to jednak charakteru systematycznego wyszydzania ani nie prowadzi do fizycznego

poniżania tych uczniów. Pedagogów cechuje duże zaangażowanie w poprawę sytuacji

uczniów. Widać także, że pedagodzy potrafią wytworzyć atmosferę współpracy,

wzajemnego zaufania – uczniowie korzystają z porad, rozmawiają z nimi o swoich

problemach. Jednakże zauważalne są także trudności jak np. niski status majątkowy

1

Wywiad z pedagogiem z gimnazjum w X.

2

Ibidem.

3

Wywiad z pedagogiem LO.

6

niektórych uczniów. Szkoła jednak działa poprawnie w ramach swoich kompetencji.

Budynek gimnazjum poddanego badaniu jest nowoczesny, schludny, a wejścia pilnuje

portier. Uniemożliwia to wejście do budynku niepożądanym osobom. Uczniowie noszą

jednolite mundurki z logiem szkoły. Dzięki temu można skutecznie przeciwdziałać

działalności dilerów narkotykowych.

Zachowanie młodzieży w szkole różni się jednak od prezentowanego po zajęciach.

Dostrzega to także pedagog gimnazjum i jako podstawowe przyczyny problemów

z młodzieżą określa brak miejsc, w których uczniowie mogliby się spotykać i spędzać

wspólnie wolny czas. Dotyczy to szczególnie okresu zimowego, kiedy młodzież umawia się

w pizzerii lub barze, gdzie podawany jest alkohol.

To właśnie napoje wyskokowe i papierosy stanowią największy problem młodzieży.

Znikomy problem stanowią narkotyki i innego typu używki. Zdarza się nawet, że osoby

nieletnie spożywają alkohol wraz z dorosłymi.

4

Taki sposób postępowania może prowadzić

do alkoholizmu, którego leczenie jest długie i uciążliwe oraz wiąże się z trwałym urazem

psychicznym młodego człowieka.

Dzięki działaniom władz miasta coraz więcej miejsc w X, w których spotykała się

młodzież, jest monitorowana. Rozbudowa monitoringu spowodowała zmniejszenie się

lokalnego wandalizmu, lecz sprawiła również, że młodzi zaczęli chować się w lasach,

okolicach basenu, na uboczu placu zabaw, stacji PKP, mostku „kolejkowego” nad ŚZ,

rejonach szkół itp.

5

Zdarzały się nawet nieliczne podpalenia lasu.

Innym problemem, z którym boryka się policja jest jazda kładami, które są

nieprzystosowane do poruszania się po drogach publicznych.

Strażnik miejski pracujący w X uważa, że młodzież X raczej nie jest kłopotliwa,

potwierdza natomiast to, co mówił policjant, że do barów przyjeżdża młodzież z innych

miast, ale jest to, według strażnika, jedyne miejsce potencjalnie niebezpieczne, gdzie coś się

dzieje

6

. Najczęściej dochodzi wtedy do bójek i szarpanin. Młodzież zachowuje się głośno

i zakłóca spokój. Z kolei nastoletni mieszkańcy X często wyjeżdżają do pobliskiej

metropolii w poszukiwaniu rozrywki. Władze miasta nie postrzegają tego zjawiska jako

problem, jednak społeczność wyraźnie odczuwa brak odpowiednio zorganizowanej

atrakcyjnej oferty zajęć dla młodzieży. Pracownik MOK opowiada o libacjach

alkoholowych za ośrodkiem i związanych z nimi zbitych szybach na tablicy informacyjnej.

4

Wywiad z ,,policjantem patrolowym“.

5

Ibidem.

6

Wywiad ze strażnikiem miejskim.

7

Twierdzi jednak, że młodzież nie jest nastawiona agresywnie, jej działania nie wynikają

z frustracji, lecz raczej z nudy i braku atrakcji. Nie spotkała się z wulgarnym zachowanie

młodych ludzi

7

. Doniesienia prasowe informują, że młodzież zajęła stary opuszczony

budynek, gdzie zorganizowała prowizoryczny tor do jazdy rowerowej. Pustostan jednak

grozi zawaleniem i tego rodzaju zabawa zagraża życiu rowerzystów.

Miasto dostrzega problem braku odpowiednich ośrodków rekreacyjnych. Istnieją

plany wybudowania skate parku w wyznaczonym miejscu w X oraz powstania ogromnego

centrum sportowego nad ŚZ, gdzie młodzież jeżdżąca na rolkach i rowerach będzie mogła

spędzać czas i rozwijać swoje pasje.

Oprócz działań Rady Miasta należy zwrócić uwagę na działania lokalnych

organizacji. MOK stara się organizować bezpłatne koncerty, szukać sponsorów

na dofinansowanie szkolnych obozów lub wycieczek oraz stworzyć klub studencki,

w którym studenci czuliby się dobrze

8

. Związek Harcerstwa Polskiego ma swój udział

we właściwym rozwoju fizycznym i duchowym młodych osób. Fundacja Aktywni zwróciła

szczególną uwagę na problem niezdrowego trybu życia oraz braku aktywności sportowej.

Instruktorzy owej fundacji w walce z problemem prowadzą zajęcia takie jak Nordic

Walking oraz fitness – Gymstick, z których młodzież może w pełni korzystać. Kolejna

organizacja, która ma na celu rozwijanie zamiłowania do uprawiania sportów to Miejski

Ludowy Klub Sportowy. Klub organizuje różnego rodzaju turnieje, wyścigi, konkurencje,

a także prowadzi profilaktyki w zakresie uzależnień. Problem biedy jest jednym

z najpoważniejszych.

Stowarzyszenie

Forum

Chrześcijańskie

w

X

pomaga

w dofinansowaniu dożywiania oraz nabywania podręczników szkolnych dla najuboższych

uczniów. Członkowie prowadzą również zajęcia świetlicowe oraz letnie i zimowe

półkolonie. Program Uczniowskiego Klubu Sportowego Victoria poza celami sportowymi

ma zadbać o pełniejszy rozwój psychofizyczny dzieci i młodzieży.

Obserwując działania lokalnych organizacji, które choć w części swej działalności

zajmują się młodzieżą stwierdzamy, że najpoważniejszym problemem jest uboga

lub niedostosowana do potrzeb oferta zajęć pozalekcyjnych oraz brak odpowiedniego

miejsca, w którym młodzież mogłaby i chciałaby się spotykać. Z tego powodu należy

przeprowadzić ankietę, która pozwoliłaby określić, w jaki sposób młodzi ludzie najchętniej

spędzaliby czas i jakie zajęcia interesują ich najbardziej. Można poddać nowe pomysły

7

Wywiad z kierownikiem MOK.

8

Ibidem.

8

typu: kurs tańca, zajęcia dla graficiarzy itp. Oferta musi być na tyle szeroka, aby młodzież

nie odczuwała potrzeby spędzania czasu w pobliskiej metropolii, aby korzystała

z miejscowych atrakcji i sama brała udział w ich tworzeniu. Zalecamy więc próbę

zorganizowania spontanicznej akcji np. w momencie, gdy uczniowie kończą zajęcia. Może

to być pokaz grupy tanecznej przygotowany przez rówieśników z innego miasta, tak,

aby młodzież zobaczyła, że wspólna i konsekwentna praca potrafi dać spektakularne efekty.

Równie ważne wydaje się zatrudnienie do proponowanej akcji promocyjnej, ludzi młodych

aktywnych, o ciekawych zainteresowaniach, potrafiących „zarazić“ młodych swoją pasją.

Inny palący problem w X to zróżnicowanie majątkowe. Należy dać szanse rozwoju

uczniom z rodzin o niskich dochodach. Kosztem „elitaryzmu“ można działać na rzecz

przyjmowania większej ilości uczniów do lokalnych gimnazjów. Jest to wiek, w którym

kształtują się przyszłe plany nastolatków, który determinuje ich przyszłe wybory oraz ustala

obraz samego siebie, także poprzez relacje z grupą. Miasto powinno kłaść duży nacisk

na zdobywanie środków unijnych, dzięki czemu można zapewnić najbiedniejszym dostęp

do Internetu, stworzyć sieć darmowego Internetu bezprzewodowego w całym mieście,

uruchomić hotspoty, które pozwolą nawet mniej zamożnym uzyskać dostęp do informacji

oraz stworzą miejsce gdzie młodzi będą spędzać swój wolny czas.

W naszej analizie skupiliśmy się na problemie młodzieży, jako przyszłych

dorosłych obywatelach miasta X. Należy jednak również zwrócić uwagę na sytuację

młodszych mieszkańców. Szczególnym problemem wydaje się kwestia polityki

prorodzinnej oraz działanie ośrodków edukacji wczesnoszkolnej

Szczególnie istotne wydaje się spojrzenie na formy pomocy rodzinom mające

na celu wzrost liczby urodzin, a zwłaszcza tzw. „becikowe”. Ustawa przewiduje,

że na każde nowonarodzone dziecko przysługuje 1000 zł „becikowego“. Mieszkańcy

korzystają z niego już od czterech lat. Faktem jest, że przyrost naturalny w X wzrasta czy

to na skutek owej ustawy, czy to na skutek osiedlania się nowych rodzin

9

, jednak

niewątpliwie suma ta nie jest bez znaczenia, szczególnie dla biedniejszych, tudzież

wielodzietnych rodzin. Urzędnicy skomplikowali jednak proces składania wniosków

o to dofinansowanie. Interesanci mają problemy z pozyskiwaniem należnych im środków.

Pomijając ocenę działalności Rady Miasta należ skupić się na zorganizowaniu systemu

fachowej pomocy prawnej najbardziej potrzebującym, a także wpływać na Radę Miasta,

aby stwarzała lepsze warunki prawne dla starania się o pomoc. Należy w tym celu

9

Artykuł „430 miejsc do wzięcia”.

9

przekonywać mieszkańców o istotności zmiany przepisów, aby mogli oni skutecznie

wywierać presję na władzę. Informacje prasowe relacjonują również skargi rodziców dzieci,

które nie mogą dostać miejsca w przedszkolu

10

. Władze nie nadążają z organizacją

przedszkoli w obliczu zwiększającej się ilości małych dzieci w mieście X. Rodzice często

rezygnują z pracy zawodowej, gdyż muszą zająć się dziećmi. Należy działać na rzecz

wybudowania kolejnej placówki, gdyż dwie obecnie istniejące nie są w stanie przyjąć

wszystkich dzieci. Edukacja wczesnoszkolna, oprócz odciążenia rodziców, jest również

ważnym etapem w rozwoju dziecka. Dziecko często po raz pierwszy właśnie w przedszkolu

styka się z rówieśnikami, uczy się samodzielności oraz nabywa podstawową wiedzę

rozwijaną w toku dalszej edukacji. Dlatego ważne jest, aby jak największa liczba dzieci

miała możliwość rozpoczęcia edukacji już we wczesnym okresie życia.

10

Ibidem.

10

MIESZKAŃCY X KORZYSTAJĄCY Z POMOCY SPOŁECZNEJ

Mieszkańcy korzystający z pomocy Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w X są

rozporoszeni na terenie całego miasta, nieco większe ich skupiska znajdują się na terenach

leśnych i w obrębie starej zabudowy

11

. Informacje o osobach potrzebujących pomocy

społecznej przekazywane są najczęściej poprzez szkoły, organy administracji zajmujące się

świadczeniami rodzinnymi, zgłoszenia przekazywane przez Urząd Miasta (ze strony

internetowej, na której znajduje się link „Zadaj pytanie burmistrzowi”), a także sąsiadów.

Najczęściej pojawiającymi się problemami według dyrektora Ośrodka Pomocy Społecznej

w X są nadużywanie alkoholu, bezrobocie, problemy wychowawcze i przemoc domowa

12

.

Problem alkoholizmu dotyczy zarówno kobiet jak i mężczyzn. Zdarzają się także

nieletni sięgający po alkohol

13

. Jeżeli chodzi o nadużywanie alkoholu w miejscach

publicznych to istnieje stała grupa „pijaczków”, którzy regularnie pojawiają się

nietrzeźwi

14

. Działania mające przeciwdziałać alkoholizmowi to najczęściej: nakłanianie do

leczenia- wizyty raz, dwa razy w miesiącu, motywowanie do zmiany postaw, skierowanie

do punktu konsultacyjnego, rozmowa z psychologiem, niekiedy odmowa świadczenia

z pomocy społecznej

15

.

Jeżeli chodzi o przemoc w rodzinach osób korzystających z pomocy społecznej w X

to występuje ona dość często i jest zróżnicowana. Występuje nie tylko przemoc fizyczna,

ale także psychiczna, emocjonalna, finansowa i seksualna. W okolicy brakuje placówki

zajmującej się stricte problemem przemocy rodzinnej, pomocą zarówno ofiarom

jak i oprawcom

16

.

Problemy wychowawcze najczęściej powiązane są z występowaniem w rodzinach

alkoholizmu i przemocy.

Jeżeli zaś chodzi o problem bezrobocia, sytuacja jest o tyle skomplikowana,

że ogólny poziom bezrobocia w X jest dość niski, lecz stosunkowo niewielka liczba osób

dotkniętych bezrobociem znacznie wyróżnia się na tle społeczności

17

. Lokalizacja X

11

Notatka z wywiadu z dyrektorem Ośrodka Pomocy Społecznej w X.

12

Ibidem.

13

Notatka z wywiadu z pracownikiem Ośrodka pomocy Społecznej w X.

14

Wywiady z policjantem i strażnikiem miejskim.

15

Notatka z wywiadu z dyrektorem Ośrodka Pomocy Społecznej w X.

16

Ibidem.

17

Wywiad z kierownikiem MOK w X.

11

w pobliżu dużego miasta znacząco wpływa na wielkość stopy bezrobocia i poziom

zatrudnienia ludności czynnej zawodowo

18

. Poza tym w X osiedla się coraz więcej

zamożnych osób mieszkających dotychczas w pobliskiej metropolii, co jeszcze powiększa

kontrast związany ze zróżnicowaną zamożnością mieszkańców. Sytuacja majątkowa

nowoprzybyłych mieszkańców kontrastuje przede wszystkim z osiedlami starych

drewnianych, popadających w ruinę domków często pozbawionych kanalizacji, w których

mieszkają najbiedniejsi mieszkańcy X. Próba rozwiązania tego problemu przez władze

miasta poprzez tworzenie skupisk ludności najbiedniejszej wydaje się prowadzić

do utrwalania patologii

19

.

Podsumowując, najczęściej pojawiającym się problemem dotyczący klientów

pomocy społecznej jest problem alkoholizmu. Jest on zauważany zarówno przez

pracowników Ośrodka pomocy społecznej jak i przez Policję oraz Straż Miejską, a także

przez pracowników Miejskiego Ośrodka Kultury. Wydaje się, że problem alkoholizmu w X

jest istotny szczególnie wśród nieletnich

20

. Najlepszymi środkami przeciwdziałania

alkoholizmowi zwłaszcza wśród młodzieży wydaje się stworzenie dodatkowych miejsc

spędzania wolnego czasu (np. planowany w X skate park, czy też sugerowany

przez kierownika MOK „klub studencki”). Jednakże najtrudniejszy do rozwiązania wydaje

się problem związany z niedopuszczeniem do „dziedziczenia biedy” i wspomaganiem

najbiedniejszych w poszukiwaniu zatrudnienia.

Według nas działalność organizacji pozarządowych wspierających edukację

zarówno młodzieży jak i dorosłych jest bardzo potrzebna X. Coraz lepsze wykształcenie

powinno znacznie ułatwiać zatrudnienie chociażby w pobliskiej metropolii.

18

Dane statystyczne miasto X.

19

Artykuł prasowy: „Zbudują nowe getto?”.

20

Więcej w części poświęconej młodzieży.

12

OFIARY I SPRAWCY PRZEMOCY

W mieście X problem przemocy jest opisywany jako dość rzadki. Częściej

w rejonach R lub w rodzinach patologicznych

21

. Niebieskie karty sporządzane są przede

wszystkim w tych rodzinach

22

. Według pedagoga w szkole brak jest przemocy, znęcania,

wyłudzania czy bicia. Jednak patrząc na przemoc w szerszej perspektywie jako: psychiczny,

emocjonalny, finansowy czy seksualny widać już w mieście X dość często. Jest to zjawisko

trudne do zbadania, gdyż ofiary często nie zgłaszają aktów przemocy.

Najczęstszymi ofiarami są kobiety: żona, partnerka a sprawcami mężczyźni,

choć zdarzyła się raz kobieta sprawca.

W powiecie brak placówki skierowanej typowo na problem przemocy, także żadna

organizacja nie jest skierowana na ten problem. Gdy dochodzi do aktu przemocy

nie obejmuje się pomocą całej rodziny a wyłącznie ofiarę, prawie nigdy sprawcę.

Organizacja pozarządowa mogłaby zająć się zwalczaniem zjawiska przemocy

a przede wszystkim pomocą ofiarom, sprawcom i całym rodzinom, których dotyka

to zjawisko. Zatrudniałaby prawnika, który pomagałby ofiarom, np. przy pisaniu wniosku

rozwodowego a także psychologa, który prowadziłby terapie dla ofiar, sprawców

i pozostałych członków rodziny, w tym także podejmował próby leczenia sprawcy.

Organizacja prowadziłaby także kampanie przeciwko agresji w szkołach,

mimo opinii, iż młodzież nie jest agresywna

23

- przekonywałaby, iż konieczna jest

zgłaszanie, a nawet interweniowanie w przypadku każdej formy agresji, gdyż młodzież

często nie jest świadoma jej niektórych form.

Kampanie mogłyby być przeprowadzane także w kościołach czy na Uniwersytecie

Trzeciego Wieku działającym w X. Formą zwalczania przemocy mogłyby się stać także

happeningi organizowane na ulicach miasta X.

21

Wywiad z pracownikiem socjalnym OPS.

22

Wywiad z policjantem II.

23

Wywiad z pedagogiem LO.

13

OSOBY STARSZE

Osoby starsze są w miasteczku X grupą, którą interesują się różnorodne instytucje.

Istnieje Związek Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych, który jest organizacją

kombatancką. Członkowie czynnie uczestniczą w uroczystościach rocznicowych,

państwowych i kościelnych. W mieście działa także Polski Związek Emerytów, Rencistów

i Inwalidów, który stara się organizować czas osobom starszym jak na przykład wyjazdy

do teatru czy wycieczki turystyczne. Seniorzy mogą także należeć do Stowarzyszenia

Uniwersytetu Trzeciego Wieku, gdzie mogą aktywnie i mądrze wykorzystać wolny czas.

Także fundacja Aktywni prowadzi zajęcia skierowane do osób starszych, w tym Nordic

Walking oraz fitness.

Jednak mimo istnienia organizacji skupionych na tej grupie docelowej, w mieście X

rzuca się w oczy problem seniorów, który często jest wymieniany przez osoby

uczestniczące w badaniu

24

.

Brak jest w mieście opieki nad osobami starszymi. Nie istnieje dom opieki, w

którym osoby starsze znalazłyby profesjonalną opiekę i domową atmosferę. Seniorzy mają

bardzo niskie dochody a miasto nie oferuje pomocy w tej, niezwykle trudnej w tym wieku-

sferze życia. Działające organizacje skupiają się na zapewnieniu przyjemnego czasu

wolnego a nie na pomocy w zwyczajnych czynnościach, które osobom starszym mogą

sprawiać trudność.

Codzienną egzystencję osób starszych ułatwiłoby powstanie domu opieki,

gdzie profesjonalna kadra zapewniłaby godziwą starość ludziom, którzy sami nie są

w stanie lub nie mogą liczyć na pomoc rodziny.

Organizacja zajęłaby się całościowym działaniem ośrodka. Począwszy

od znalezienia

odpowiedniego

lokum,

zatrudnienia

odpowiednich pracowników

do późniejszego nim zarządzania.

Dom opieki byłby miejscem dostępnym dla każdej osoby starszej, nie tylko dla tej

z wysoką emeryturą, więc działanie organizacji skupiałoby się także na znalezieniu

sponsorów chcących wspomóc dom opieki. Niskie dochody osób starszych jest także

problemem miasta X

25

. Zadaniem dla organizacji pozarządowej powinno być także

24

Wywiad z pracownikiem socjalnym OPS oraz dyrektorką OPS.

25

Wywiad z pracownikiem socjalnym OPS.

14

stworzenie w Domu Opieki przyjaznej atmosfery, domowego ciepła. Sprawienie by nie stał

się on formą przytułku, lecz prawdziwym domem dla osób starszych.

Inną formą rozwiązania problemu osób w podeszłym wieku jest stworzenie

wolontariatu, w którym pojedyncze osoby opiekowałyby się jedną, konkretną osobą

przez dłuższy czas. Wolontariusz odwiedzałby swojego podopiecznego, pomagając mu

w codziennym życiu poprzez na przykład zakupy, wyjście na spacer czy do lekarza.

Istniejący w mieście Polski Związek Emerytów, Rencistów i Inwalidów ma

w swoim statusie opiekę nad członkami, lecz pracownicy OPS-u wymieniają jako jeden

z pierwszych problem braku opieki nad starszymi, więc działa on nie do końca poprawnie

lub dociera do niewielu potrzebujących.

Przyczyną problemu jest przedłużający się wiek życia oraz bardzo niskie emerytury

nie adekwatne do współczesnych realiów. Także rozpad rodziny czy upadek podstawowych

wartości, jakimi są szacunek do osób starszych czy poczucie obowiązku opieki nas starszym

rodzicem rodzą problem osób w podeszłym wieku. Przyczynia się do tego także rozwój

świata, technologii i zmiany w codziennym życiu, które mogą powodować, iż osoby starsze

czują się wyalienowane i samotne w niekiedy dziwnym dla nich świecie.

15

WNIOSKI

Opisaliśmy miasto X z najróżniejszych punktów widzenia. Skorzystaliśmy z danych

statystycznych urzędu miasta, które pomogły nam wyobrazić sobie skalę przedsięwzięcia.

Sporządziliśmy spis działających tu organizacji. Zebraliśmy także informacje bardziej

subiektywne. Zbadaliśmy doniesienia prasowe na temat sytuacji w mieście,

aby na podstawie opinii o mieście wstępnie spróbować zrekonstruować potrzeby

mieszkańców. Przeprowadziliśmy wywiady z pracownikami instytucji mającymi

na co dzień do czynienia z problemami społeczności X. Badanie lokalne pozwoliło nam

wydzielić cztery grupy społeczne, które powinny być w centrum zainteresowania

organizacji pozarządowych:

1.

młodzież,

2.

mieszkańcy korzystający z pomocy społecznej,

3.

ofiary i sprawcy przemocy,

4.

osoby starsze.

Młodzi ludzie są grupą bardzo liczną i zarazem bardzo ważną dla X. Miasto

powinno wykorzystywać ich potencjał, zachęcać do działania w obszarze lokalnym, zamiast

spędzania czasu w metropolii. Powinno przede wszystkim stworzyć szeroką ofertę

aktywności sportowych i kulturalnych. Obecne działania są albo nie wystarczająco

rozreklamowane albo nieinteresujące, gdyż młodzi ludzie często wybierają spotkania

w barze lub w lesie, czemu towarzyszy alkohol.

Osoby, do których adresowana jest oferta OPS nie stanowią grupy szczególnie

licznej, jednak są to zazwyczaj te same osoby lub rodziny. Świadczy to o nieskuteczności

tej instytucji, gdyż zamiast mobilizować i pomagać w wyjściu z ubóstwa po prostu

ich utrzymuje. Utrwala to podziały na osoby pochodzące z X, mieszkające najczęściej

w drewnianych domkach, a osoby, które przeprowadziły się tu z metropolii. Daje to mylący

obraz społeczności, gdyż stopa bezrobocia jest na niskim poziomie, jednak wszelkie

problemy dotyczą pewnej stałej grupy ludzi, są długotrwałe i często występują

jednocześnie. Biedzie często towarzyszy bezrobocie, zdarza się, że pojawia się także

alkoholizm i przemoc w rodzinie. Organizacja mająca temu przeciwdziałać powinna skupić

się na motywowaniu ludzi do poszukiwania pracy, dokształcaniu ich i szerzeniu edukacji,

aby bezrobocie nie było dziedziczone.

16

Ofiary i sprawcy przemocy zasługują na wyszczególnienie. Zdarza się, że osoby

poszkodowane zgłaszają do OPSu, że zostały skrzywdzone, jednak najczęściej problemy

rodzinne wychodzą na jaw podczas interwencji policji. Jest to kwestia niezwykle

problematyczna, gdyż trudno oszacować skalę problemu. Dodatkowo terapiami objęte

zostają jedynie ofiary. Organizacja podejmująca się rozwiązania tego problemu powinna

zbadać czy akty przemocy dokonywane są pod wpływem alkoholu czy mają inne podłoże.

Należy przede wszystkim zorganizować terapie dla sprawców przemocy w formie pomocy

wyjścia z nałogu, tudzież pomocy psychologicznej.

Kolejna grupa, której problemy są często niedostrzegane to seniorzy. Na pozór

istnieje wiele organizacji, które pragną im pomóc. Aktywizują starszych mieszkańców,

poprzez zajęcia ruchowe czy wspólne wycieczki. Oferta jest jednak adresowana do osób

o względnie dobrym stanie zdrowia. Najbardziej potrzebujące są osoby mniej sprawne,

schorowane. Dotyczy to głównie codziennych czynności. Organizacja pozarządowa

powinna zorganizować wolontariuszy, którzy zajęliby się tą grupą osób. W przyszłości

warto także otworzyć dom opieki dla osób starszych, aby mogły przebywać w miłym

towarzystwie, które dałoby im poczucie bezpieczeństwa i rodzinną atmosferę.

17

BIBLIOGRAFIA

1.

Dane statystyczne miasto X.

2.

Notatki z wywiadów oraz fragmenty wywiadów eksperckich z badania w mieście X.

3.

Miejscowość X: doniesienia prasowe.