kliniczne i psychospołeczne

uwarunkowania jakości życia

chorych przewlekle

Jakość życia – definicje,

koncepcje

teoretyczne, obszary

zastosowań

Jakość życia w różnych

dyscyplinach

Pojęcie interdyscyplinarne ( ekonomia,

socjologia, medycyna, filozofia,

psychologia )

filozofia

-

synonim szczęścia i jego uwarunkowań
życie oceniane przez cele, zadania- czyli

życie wartościami, względnie życie w

zadowoleniu i doświadczaniu wrażeń

Tatarkiewicz

-życie dające trwałe i pełne i

uzasadnione zadowolenie

jakość życia cd.

•

ekonomia- o jż decyduje jego standard

( obiektywne wskaźniki finansowe i rzeczowe
)

socjologia- jż wiąże z:

-poziomem konsumpcji dóbr

sprawiedliwymi zasadami życia społ.

sposobem i stopniem zaspokaj. potrzeb
świadome postrzeganie osiągniętego poziomu

życia

Jakość życia, cd.

• Medycyna- przełomowe wydarzenie

-1972r. Rosser opublikowała metodę
QALY- określającą jakość życia
pacjentów przy pomocy 32 stanów
( wskaźników) w
wymiarze:”zdrowie- choroba”,

• uwzględniających aspekt

behawioralny i przeżyciowy.

Jakość życia cd.

• WHO-jż- sposób spostrzegania przez

jednostki swoich pozycji w życiu, w
kontekście kultury i sytemu wartości , w
którym egzystują , w powiązaniu z
własnymi celami, standardami,
oczekiwaniami i obawami.

• Schipper, 1990- jż- uwarunkowana stanem

zdrowia- „funkcjonalny skutek choroby i jej
leczenia przeżywany przez chorego”

Jakość życia cd.

• na globalną jż składają się

:elementy cząstkowe :

• 1.sfera fizyczna,wraz ze sprawnością

ruchową, 2.psychiczna,

• 3.doznania somatyczne,
• 4.sytuacja społeczna
• 5.warunki ekonomiczne

Jakość życia cd.

czynniki obiektywne:
• -rodzaj choroby
• -objawy
-ograniczenia życiowe
czynniki subiektywne :
sfera przeżyciowa ( zaspokojenie

potrzeb, w różnych dziedzinach życia )

człowiek sam decyduje, która ze sfer

ma największe znaczenie.

Jakość życia, cd.

• Psychologiczne aspekty jakości życia:
• nie jest to pojęcie sensu stricto

psychologiczne

• Problemy metodologiczne i etyczne

badań:

• 1/problem realizmu sytuacji badawczej
• 2/ doboru osób do grup porównawczych
• 3/ statusu motywacyjnego badanych
• 4/ wyboru strategii badań

Jakość życia cd.

• Strategia: symultaniczna,

prognostyczna, retrospektywna

• temporalne aspekty jakości życia
• Kent Nelson Tigges- 3 poziomy

tracenia jakości zycia: 1/ bezradność
2/ beznadziejność, 3/ bezużyteczność

Jakość życia cd.

• Porównywana ze szczęściem,

satysfakcja, spełnieniem, samoakceptacją,
zadowoleniem, realizacją planów, z
dobrostanem ( well being )

• Subiektywny aspekt oceny jakości życia
• Na jż ma wpływ: indyw idualna hierarchia

wartości, potrzeb, cechy osobowości,
aspiracje, ocena poznawcza i emocjonalna

Jakość życia, cd.

• model Levine i Moreland ->porównania

parametrów:- ja- inny- grupa w kontekście

• społecznym i czasowym
• Joyce ( 1988) i Mc Gee, Bradley (1994) – jż

jest tym , co osoba określa jako jej jakość

życia

• XXI wiek - odchodzi się od wartości

cenionych dawniej, przedkładanie jakości

życia nad samo życie ( konsumizm i

aktywizm ) choroba i cierpienie nie mają

sensu w takim świecie

Jakość życia, cd.

Holistyczna koncepcja egzyst. personalist.jż

Straś- Romanowskiej- człowiek jest istotą

wielowymiarową, dlatego

cechuje go niejednolita struktura potrzeb i

dążeń, a życie przebiega w 4 wymiarach

:

biologiczny-

> potrzeby organizmu,

funkcjonowanie według zasad homeostazy

wymiar nieswoisty osoby, ale podstawa

tożsamości, świadomości, woli, i in.

Dobrostan psychofizyczny – człowiek ma wpływ

na kondycję fizyczną, zdrowie – życie w zgodzie

z własnym organizmem )

Jakość życia, cd.

• wymiar

społeczny 

charakteryzują go

potrzeby :

• akceptacji, przynależności , ważności,

konieczności pełnienia ról, , przyjmowanie

zobowiązań, radzenie sobie z problemami

podmiotowy

specyficznie ludzki,

podlega prawu autonomii- doświadczanie

wolności, niezależności od biologicznego i

społecznego wymiaru- samorealizacja,

akceptacja siebie, wpływ na bieg zdarzeń

Jakość życia cd.

• Wymiar

duchowy

wykracza poza

fizyczną rzeczywistość ku wartościom
absolutnym – np.prawdzie dobru i
pięknu

Jż w tym wymiarze uwarunkowana

jest realizowaniem tych wartości
także wartości religijnych
odnalezieniem sensu istnienia poza sobą

Jakość życia cd.

• Dobrostan psychiczny wyznacznikiem

wysokiej jż, utożsamiany z poczuciem
szczęścia Cebulowa teoria szczęścia
Czapińskiego:szczęście , to postawa wobec
życia, na którą składa się:

- pierwotny, powszechny i niezależny od

okoliczności stan psychiczny, zakorzeniony w e
wrodzonej woli życia

- mechanizm dynamicznej równowagi

( potencjalny poziom szczęścia- atraktor
szczęścia

Jakość życia, cd.

• Przypadłości życiowe, wydarzenia,

wyuczone wzorce zaradcze wpływają na

poczucie nieszczęścia- stan przejściowy

wobec licznych sposobów przywracania

pozytywnej postawy wobec życia

• najgłębsza warstwa szczęścia to wola

życia,- uwarunkowana genetycznie,

niezależna od środowiska

• Poziom pośredni – ogólny dobrostan

subiektywny ( poczucie sensu,

zadowolenia, satysfakcji )

Jakość życia, cd

• najbardziej zewnętrzna warstwa
• aktualne , chwilowe pozytywne

doświadczenia emocjonalne oraz
cząstkowe satysfakcje odnoszące się
do poszczególnych sfer życia.

• Człowiek nie musi mieć powodów

by czuć się szczęśliwy, ale musi je
mieć by czuć się nieszczęśliwy.

Jakość życia, cd.

• W badaniach klinicznych- jż to

funkcjonalny efekt odbierany przez
pacjenta

• Należy uwzględniać obszary badań:
• 1/ wpływ choroby ogólnie ( np. Sickness

Impact Profil )

• 2/problem kierunkowy ( ogólna jż w sensie

dobrostanu – np. Psychological general well-
being)- udział choroby bez jej specyfiki

Jakość życia, cd.

• 3/ specyfika choroby- jż związana z

objawami konkretnej choroby

• częsty problem badań jż, wpływ

określonego rodzaju leczenia

• leczenie:
• bezpiecz. leku skutecz.

dodatk.pomiary

• dział. niepożąd. pożąd. efekt. dogod stosow.
• ocena przez pacjenta

Jakość życia, cd.

ocena jż w sferze fizycznej, psychicznej,

społecznej, ekonomicznej ( wg Rylandera )

wartość psychometryczna narzędzi badań!
Kryteria poza psychometryczne w badaniu jż.
1.Unikaj terminu jz, gdy mierzon jest np. ból,

dystres. ( muszą być najmniej 3 z przyjętych
komponentów jż )

2.2. pomiar jż powinien wynikać z problemów

Jakość życia, cd.

• 3. wybierz narzędzie pomiaru dostosowane

do charakterystycznych cech danej

populacji

• 4. uzupełnianie badan pytaniami nie

ujętymi w narzędziach standard. , ale

interpretacja oddzielna.

• 5. jeśli narzędzi nie zawierają pozytywnych

aspektów jż- należy je dodać

• 6.połacz oceny typu „self- report” z

pytaniami otwartymi i obserwacją przez

innych

Jakość życia, cd

• 7.Techniki pomiaru powinny być proste
• 8. perspektywa czasowa powinna być

krótka ( 1-2 tygodnie )- dłuższy czas

zwiększa zafałszowanie wyników- dysf.

pamięci, skłoność do narzekania

• 9. Rozważyć obciążenie czasowe( rada

– mniej niż 50 pyt., czas ok. 15 minut)

• JŻ- ( ocena )obraz własnego położenia

w wybranym odcinku czasu.