PEDAGOGIKA

KRYTYCZNA

PEDAGOGIKA

a myślenie

krytyczne

Pedagogika

krytyczna

:

• znana jest pod nazwą teorii

krytycznej

• źródło w marksistowskiej krytyce

ideologii

• aby dotrzeć do poznawczo

ważnych sądów musimy przebić się
przez ideologię. Miedzy innymi taki
zobiektywizowanemu oglądowi
służy teoria krytyczna

Jej krytyczność ma kilka poziomów:

1. Wyrasta z niezgody na niesprawiedliwość
istniejącego świata
2. Ma poznać uwarunkowania rozmaitych procesów
społecznych, posługuje się interpretacją
uwzględniającą kontekst badanych zjawisk
3. W swych interpretacjach zmierza do
przekroczenia myślenia uprawianego tylko z jednej
pozycji – myślenia ideologicznego i dąży do
konstruowania wyjaśnień, które mogą być uznane
za bardziej adekwatne od myślenia potocznego czy
ideologizowanych programów politycznych.

Pedagogika jako teoria edukacji często

odwołuje się do krytyki społecznej,

wiąże się to z uwikłaniem procesów

edukacyjnych w problem społecznych

nierówności – ich rozumienie i

projektowanie działań

przeciwdziałających nierówności

wymaga wypracowania szczególnej

teorii i praktyki edukacji.

Pedagogika krytyczna

– podstawowe

założenia

Stawia ona sobie kilka

rodzajów zadań:

1. Po pierwsze określa wizje człowieka i
społeczeństwa – realne i idealne
- określa jaki świat jest, a jaki być powinien
- poddaje obserwacji i analizie procesy
edukacyjne i społeczne
- określa w jakiem kierunku powinny podążać
zmiany świata
2. Po drugie określa sposoby działania
umożliwiające zbliżenie tego co jest do tego
jak być powinno
- zaprojektowanie określonych działań
pedagogicznych
- proces ten musi być krytycznie
kontrolowany, analizowany i monitorowany

Jak wygląda świat w

perspektywie pedagogiki

krytycznej – DIAGNOZA

Edukacja w tej perspektywie

ukazuje swoje dwuznaczne

oblicze. Z jednej strony jako

element społecznego systemu

musi służyć jego konserwacji,

zapobiegać radykalnej krytyce. Z

drugiej strony to właśnie

edukacji tradycja oświeceniowa

przypisuje rolę czynnika

społecznej zmiany.

EDUKACJA ZNIEWALA, ALE

WYZWOLENIE WYMAGA

EDUKACJI.

Jeśli system decyduje o losach
jednostki i zbiorowości to jest to
system zniewalający i wymagający
radykalnej zmiany. Ta teza jest
podstawowym elementem diagnozy
społecznej zawartej w krytycznej
teorii edukacji.

- Jednostki muszą zostać

wykształcone i wyselekcjonowane

tak, aby wszystkie dostępne,

niezbędne do funkcjonowania

społeczeństwa miejsca pracy

zostały odpowiednio obsadzone.

- żyjemy w świecie

niesprawiedliwym, powodującym

nieuzasadnione cierpienie wielu

ludzi, powinniśmy więc

wychowywać ludzi tak, aby byli

zdolni do jego zmiany

- Szkoła narzuca sposób spostrzegania
świata jako oczywisty i nie podlegający
dyskusji
- Dobór treści kształcenia, kryteria
egzaminowania i obowiązujące przepisy
dyscyplinarne powodują, że istniejące
społeczeństwo z podziałami na grupy
uprzywilejowane i podporządkowane
traktowane jest jako coś oczywistego i
naturalnego
- Struktura społeczeństwa jest
akceptowana i może być powielana z
pokolenia na pokolenie
- Podstawowym zadaniem pedagogiki
krytycznej jest odsłanianie tego rodzaju
mechanizmów dominacji, wpisanych w
instytucje i w praktyki edukacyjne oraz
kulturowe.

Ukryty program szkolny to

nieudokumentowany w oficjalnych

założeniach system wpływów

wychowawczych

przystosowujących jednostki i

grupy do ram systemu

społecznego.

Elementy ukrytego programu

szkolnego

- dobór treści programowych

- wymagania regulaminowe w szkole

- obyczaje

- architektura szkoły

CELE I KIERUNKI

INTERWENCJI

Normalizujące oddziaływanie szkoły

opiera się na dwóch strategiach:
IGNOROWANIE RÓŻNIC (w klasach mogą
być dzieci wywodzące się z różnych grup
etnicznych czy religijnych), TRENING
MILCZENIA (dzieci nie należące do
zdefiniowanej

przez

szkołę

grupy

normalnych uczniów wycofują się z
aktywnego udziału w szkolnej edukacji).

Edukacja powinna przede
wszystkim:

- dostrzegać i akceptować różnice
społeczne
- dopuszczać różnorodne wypowiedzi i
uczyć młodych ludzi aktywnego
zabierania głosu we własnych sprawach
- uczyć aktywnego działania na rzecz
zmiany nieakceptowanych cech życia
społecznego
- działania nauczyciela powinny
przypominać działania tłumacza,
którego zadaniem jest przekład kultury
nieznanej (np. dominującej) na język
zgodny z doświadczeniem kulturowym
dziecka.

Nauczyciel – jest tu
spostrzegany jako
sprzymierzeniec słabszych grup
społecznych. Niestety takie
rozumienie roli nauczyciela
przeciwstawia się bardzo
popularnemu postrzeganiu
nauczyciela jako osoby która jest
wysoko wykwalifikowana i wie
jak uczyć.

Nauczyciel może przybrać różne

perspektywy radzenia sobie z

różnicami:

- konserwatywna – działania nauczyciela

mają charakter kolonizacyjny. Wszystkie te

kultury zostają podporządkowane

dominującej kulturze reprezentowanej w

programach nauczania.

- liberalna – działania nauczyciela

przybierają postać przyzwalającą na

ujawnianie się różnic i zmierzają do

kształtowania tolerancji dla różnorodności.

Rezultaty: nadzieja i

kontrowersje

Projekt pedagogiki krytycznej powoduje szeroki

zakres oddziaływań (od czynników

makrostrukturalnych poprzez instytucjonalne

po jednostkowe)

W czym upatruje się praktyczny sens pedagogiki

krytycznej?

- w działaniu kolektywnym
- w lokalnym działaniu na rzecz wyrwania

określonych grup społecznych czy jednostek z

„logiki społecznej determinacji”

- w myśleniu pedagogicznym powinien

dominować język nadziei a nie retoryka teorii

reprodukcji

KONIEC