Pomorska Akademia Medyczna

Działalność naukowa

w pielęgniarstwie

Anna Jurczak

Pomorska Akademia Medyczna

Nauka o
pielęgniarstwie

Pielęgniarstwo to pojęcie

wieloznaczne, które może
oznaczać m.in.:

działalność praktyczną,
działalność naukową
(teoretyczną).

Pomorska Akademia Medyczna

Nauka o pielęgniarstwie może

występować pod kilkoma
znaczeniami:

treściowym,

funkcjonalnym,

instytucjonalnym.

Nauka o
pielęgniarstwie

Pomorska Akademia Medyczna

W znaczeniu treściowym:

System uzasadnionych pojęć,
twierdzeń i hipotez;

Wytwór działalności naukowej
pielęgniarek

Nauka o
pielęgniarstwie

Pomorska Akademia Medyczna

Nauka o
pielęgniarstwie

W znaczeniu funkcjonalnym:
Ogół czynności składających się na
działalność badawczą prowadzoną
przez pielęgniarki.

W znaczeniu instytucjonalnym:
Przedmiot studiów na poziomie
akademickiego kształcenia
pielęgniarek.

Pomorska Akademia Medyczna

Działalność naukowa

Działalność naukowa to inaczej
wysiłek podejmowany na rzecz
budowania nauki o pielęgniarstwie.

Pomorska Akademia Medyczna

Rys historyczny

Florence Nightingale jako pierwsza

podjęła

się tego, co dziś określane jest jako
działalność naukowa w pielęgniarstwie.

Wniosła ona pionierski
wkład w badania
naukowe, które
prowadziła w trakcie
sprawowania opieki
nad rannymi
żołnierzami; badania
nad wpływem
środowiska na stan
chorych i rannych.

Pomorska Akademia Medyczna

Rys historyczny -
USA

1902 r. – przeprowadzono pierwszy

eksperyment pielęgniarski z zakresu
wychowania zdrowotnego.

1912 r. – rozpoczęto badania w grupie

amerykańskich pielęgniarek środowiskowych;
przedmiotem badań było:

przygotowanie tej grupy pielęgniarek do

wykonywania powierzonej im pracy zawodowej

rozmieszczenie ich w terenie zamieszkania

podopiecznych

koszty usług pielęgniarskich świadczonych przez

badane pielęgniarki środowiskowe

Pomorska Akademia Medyczna

Rys historyczny -
USA

1920 r. – pielęgniarka J. Goldmark

prowadziła badania, których celem
było rozpoznanie stanu sal
demonstracyjnych

w szkołach pielęgniarskich (głównie

pod kątem ich wyposażenia i
niewygody wynikającej z tego stanu
dla uczennic praktykujących w tych
salach);
w dziedzinie kształcenia zawodowego

i narzędzi możliwych do

wykorzystania

w pielęgniarstwie.

Pomorska Akademia Medyczna

Rys historyczny

Kolejne lata przyniosły w USA
gwałtowny rozwój badań naukowych
w pielęgniarstwie oraz
upowszechniania ich wyników. W
1952 r. powołano czasopismo
pielęgniarskie „Nursing Research”.

1958 r. – odbyła się konferencja
naukowa

1978 r. – powołano Europejską Grupę
Pielęgniarek Badaczy (WENR)

Pomorska Akademia Medyczna

Rys historyczny -
USA

Nie tylko rozwój samych badań jest
ważną sprawą, ale także to, że coraz
częściej ich przedmiotem stawały się
takie zagadnienia jak:

edukacja

pielęgniarek

jakość świadczonej

opieki
pielęgniarskiej

Pomorska Akademia Medyczna

Rys historyczny-
Polska

1935 r. – w Krakowskiej Szkole

Pielęgniarstwa prowadzone były (przez
lekarzy) badania psychotechniczne
uczennic. Nie wiadomo nic na temat
udziału pielęgniarek w tych badaniach.

1964 – 1966 w Centralnym Ośrodku

Doskonalenia Kadr Medycznych w
Warszawie (kierowanym przez pielęgniarkę
Rachelę Hutner) zostały przeprowadzone
planowe prace badawcze nad organizacją
pracy pielęgniarek.

Pomorska Akademia Medyczna

Zarys historyczny-
Polska

1969 r. – rozpoczęto w Polsce akademickie

kształcenie pielęgniarek (Wydział
Pielęgniarski AM w Lublinie). Była to
pierwsza placówka, która rozpoczęła
planową, statutową działalność naukową
w pielęgniarstwie. Przyjmuje się, że
powstanie wydziału miało kluczową wartość
dla narodzin pielęgniarstwa naukowego,
gdyż stworzone zostały warunki i klimat do
podejmowania planowej działalności
naukowej w pielęgniarstwie.

Pomorska Akademia Medyczna

Działalność naukowa

Działalność naukowa w
pielęgniarstwie może być
realizowana:

teoretycznie przez wszystkie

pielęgniarki, które zostały do tego
odpowiednio przygotowane
(merytorycznie i praktycznie) i są
szczególnie zainteresowane tego rodzaju
działalnością,

praktycznie przez pielęgniarki (choć nie

wyłącznie) – pracowników naukowo
-dydaktycznych skupionych w uczelniach
wyższych, w których odbywa się
kształcenie pielęgniarek, ale nie tylko.

Pomorska Akademia Medyczna

Działalność naukowa

Z teoretycznego punktu widzenia
możliwe jest podejmowanie działań na
rzecz rozwoju tylko jednego z dwóch
obszarów wymienionych.

W praktyce pielęgniarka podejmując
określone działania na rzecz własnego
rozwoju naukowego (np.
przygotowanie rozprawy doktorskiej)
czyni wkład w naukę o pielęgniarstwie.

Pomorska Akademia Medyczna

Działalność naukowa

Zakres

Rozwój

własny

(pielęgniarki)

Rozwój nauki

(pielęgniarst

wo)

Pomorska Akademia Medyczna

Badania naukowe

Zagadnienie badań naukowych
w pielęgniarstwie to przedmiot
szczególnego zainteresowania
pielęgniarek, w tym:

badaczy

praktyków – pielęgniarek

sprawujących opiekę nad podmiotem
opieki w sposób bardziej lub mniej
bezpośredni, dążących do podnoszenia
jakości opieki pielęgniarskiej na
podstawie wyników badań naukowych.

Pomorska Akademia Medyczna

Badania naukowe

Badania naukowe to „rozważania
(rozumowanie) teoretyczne oparte na
dostępnej wiedzy połączone z
działaniami praktycznymi, mające na
celu wykrycie istotnych zależności
pomiędzy interesującymi badacza
zjawiskami”.

Pomorska Akademia Medyczna

Badania naukowe -
cele

Cel praktyczny badań:

szeroko rozumiana praktyka

zawodowa, zmiana jakości świadczonej
opieki, modelu pielęgnowania itp.

Cel dydaktyczny badań:

nauczanie, uczenie się; zmiany i ich

uwarunkowania itp.

Pomorska Akademia Medyczna

Badania naukowe -
cele

Cel inny badań
(np. ekspertyzy):

analiza ocen

i oceny
wykonywane na
rzecz innych
osób, instytucji
itp.

Pomorska Akademia Medyczna

Badania naukowe

Istotny, współczesny trend
w badaniach
pielęgniarskich to ich
praktyczność. Istota badań
obejmuje najczęściej to, co
wynika z bezpośredniej
pracy z podmiotem opieki.
Oznacza to, że uzyskane
wyniki będą mogły mieć
zastosowane
w praktyce.

Pomorska Akademia Medyczna

Badania naukowe -
zasady

Zasadą jest, że teoretycznie
pielęgniarki mogą badać niemal
wszystko, pod warunkiem że:

stanowi to istotne zagadnienie dla

pielęgniarstwa (z punktu widzenia
teorii
i/lub praktyki),

pielęgniarka dysponuje niezbędną

wiedzą i narzędziami badawczymi,
które pozwolą na zebranie
potrzebnego materiału badawczego.

Pomorska Akademia Medyczna

Poszczególne obszary
„penetrowane” są (przez
pielęgniarki-badaczy) w różnym
stopniu, przy czym nasilenie
zainteresowań poszczególnymi
obszarami zmienia się i jest
związane
z panującymi trendami w
pielęgniarstwie oraz naukach
wspomagających pielęgniarstwo.

Badania naukowe

Pomorska Akademia Medyczna

Badania naukowe

Naukowa działalność
pielęgniarek może być
realizowana w ramach
różnych prac i programów
badawczych.

Istotną kwestię
w przygotowaniu do badań
naukowych stanowi wybór
metody badań; niekiedy już
to może gwarantować
sukces.

Pomorska Akademia Medyczna

Badania naukowe

Stworzenie dobrego programu
badawczego zależy od wielu
czynników, przy czym do
najważniejszych zalicza się:

stopień wkładu praktyków, którzy są

w stanie formułować problemy
badawcze
z pozycji praktyki,

stan struktury organizacyjnej, w

której obrębie badania są prowadzone,
w tym źródła finansowania.

Pomorska Akademia Medyczna

Badania naukowe

Przedmiot badań pielęgniarek – zmienna: podmiot
opieki.

Podmio

t opieki

Rodzin

a

Pojedyncz

y

(człowiek;

pacjent)

Społecznoś

ć lokalna

Środowisko

(pracy, nauki,

bytowania)

Pomorska Akademia Medyczna

Badania naukowe

Przedmiot badań pielęgniarek – zmienna: praktyka i
teoria.

Praktyka

(pielęgnowan

ie)

Pielęgniar

ka

Teoria

(pielęgniarst

wo)

Pomorska Akademia Medyczna

Badania naukowe

Przedmiot badań pielęgniarek – zmienna: kształcenie
i doskonalenie.

- Instytucje doskonalenia
zawodowego

- Słuchacz kursów doskonalących

- Programy doskonalenia

Kształceni

e

Doskonalen

ie

- Szkoła i szkolnictwo pielęgniarskie

- Nauczyciel (szkolny, akademicki)

- Uczeń, student, absolwent

- Programy kształcenia

Pomorska Akademia Medyczna

Metody badań -
definicje

„typowe i powtarzalne sposoby zbierania,
opracowywania i interpretacji danych
empirycznych, służących do uzyskiwania
optymalnie uzasadnionych odpowiedzi na
stawiane w nich pytania”

(Nowak, za: Wrońską, 1997)

„zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów
koncepcyjnych (teoretycznych) i
instrumentalnych (praktycznych)
obejmujących najogólniej całości
postępowania badacza, zmierzającego do
rozwiązania określonego problemu
naukowego”

(Kamiński, 1974, za: Wierzchowską-Konera, 2000)

Pomorska Akademia Medyczna

Metody badań

Oprócz metod badawczych należy

uwzględnić prawdy mówiące o:
Technikach badawczych
(inaczej: czynności praktyczne,
rzemiosło prowadzenia badań)
Narzędziach badawczych
(inaczej: przedmioty
umożliwiające zastosowanie w
praktyce wybranej techniki)

Pomorska Akademia Medyczna

Metody badań

Metody badawcze wykorzystywane

w pielęgniarstwie środowiskowym

wg. Wrońskiej:

analiza i krytyka piśmiennictwa

metoda sondażu

diagnostycznego

metoda indywidualnych

przypadków

metoda eksperymentalna

metoda porównawcza

analiza dokumentów

Pomorska Akademia Medyczna

Metody badań

Metody badawcze

wg. Wierzchowskiej-Konera:

obserwacja

eksperyment

metoda indywidualnych

przypadków

metoda sondażu

diagnostycznego

metoda biograficzna

metoda badania w działaniu –

„action researche”

Pomorska Akademia Medyczna

Metody badań

Pielęgniarstwo rodzime od lat

interesuje się wszystkimi dostępnymi

metodami,

a w szczególności:

obserwacją (pielęgniarską, jako

metodą i/lub techniką)

obserwacją migawkową

(wykorzystywaną do oceny
wybranych cech zachowania
pacjentów)

metodą indywidualnych

przypadków (wykorzystywaną np. w
wielu pracach licencjackich)

Pomorska Akademia Medyczna

metodą sondażu diagnostycznego

(wykorzystywaną dość powszechnie
w pracach magisterskich)

metodą badania w działaniu (ang.

action research) – mimo, że
opisywaną
i polecaną, nie cieszącą się
zainteresowaniem rodzimej
społeczności pielęgniarskiej; w
pielęgniarstwie światowym dobrze
znaną
i wykorzystywaną w praktyce.

Metody badań

Pomorska Akademia Medyczna

Ponieważ pielęgniarstwo nie wypracowało
jeszcze własnych, specyficznych metod
badań, posługuje się zweryfikowanymi
metodami wykorzystywanymi przez inne
nauki, takie jak:

nauki medyczne

nauki humanistyczne

nauki pedagogiczne

adaptuje je modyfikując do własnych
potrzeb.
To powoduje, że zmieniają one swój
charakter, ale zachowują dotychczasową
sprawdzalność
i wiarygodność.

Metody badań

Pomorska Akademia Medyczna

Metody badań

Badania naukowe w pielęgniarstwie –
charakter.

Charakte
r

Indywidual
ne

Małe

(kilkuosobow

e)

Zespołowe

Duże

(wieloosobowe;

interdyscyplinar

ne)

Pomorska Akademia Medyczna

Metody badań

Badania naukowe w pielęgniarstwie –
zakres.

Badania
naukowe
(programy
badań)

Międzynarodo
we

Międzyresorto

we

Inn
e

Resortow

e

Rządowe

Pomorska Akademia Medyczna

Metody badań

Należy dokładnie wiedzieć:

1.Co chce się badać.

Podstawowe wymagania
przed przystąpieniem do
badań to:

Dobre przygotowanie
teoretyczne

Sprecyzowany cel
pracy (cel badań, jakie
zakłada się
przeprowadzić)

Pomorska Akademia Medyczna

Metody badań

Założenia podstawowe:

badać istotne fakty

sformułować hipotezę, jaką zakłada
się zweryfikować

konfrontować fakty z teorią

uszczegółowiać teorię

Pomorska Akademia Medyczna

Metody badań

Hipoteza to:

przypuszczenie (tymczasowe)
mające ułatwić naukowe wyjaśnienie
zjawisk

Założenie oparte na
prawdopodobieństwie, a
wymagające sprawdzenia

Pomorska Akademia Medyczna

Metody badań

2.Istotne jest na jakie pytania

szczegółowe chce się
odpowiedzieć:

opisowe (opis i
klasyfikacja zjawisk
badanych; jak często
występują itp.)

wyjaśniające (ukazanie,
wyjaśnienie zależności
pomiędzy zjawiskami)

Pomorska Akademia Medyczna

Metody badań

3. Jak dane zjawisko zakłada

się badać:

metody badań
(ilościowe, jakościowe)

plan prowadzenia badań

realizacja badań

4. Jak chce się

upowszechnić wyniki z
przeprowadzonych
badań.

Pomorska Akademia Medyczna

Pielęgniarstwo na
faktach

Coraz powszechniej przyjmuje się, że
dobra praktyka,

to praktyka oparta

na faktach (EBP- ang. evidence based
practice).
W publikacjach oraz na licznych
konferencjach pielęgniarskich coraz
więcej miejsca i uwagi poświęca się
informacjom obrazującym zakres i
charakter działań podejmowanych na
rzecz inwestowania
w ideę EBP i jej upowszechniania.
Powstają różne grupy, rady itp.,
zrzeszające osoby szczególnie
zainteresowane tym zagadnieniem.

Pomorska Akademia Medyczna

Pielęgniarstwo na
faktach

Wzrasta zainteresowanie
inwestowaniem w praktykę,
która nie będzie oparta głównie
na tradycji, intuicji i dobrych
chęciach, ale na sprawdzonej
wiedzy, na faktach
dowiedzionych empirycznie (czyli

w badaniach naukowych).

Pomorska Akademia Medyczna

Pielęgniarstwo na
faktach

Wymaga to świadomego
połączenia możliwości jakimi
dysponują:

aktywni intelektualnie praktycy

dociekliwi, zainteresowani

wynikami praktyki badacze

Tylko taki związek gwarantuje
oparcie praktyki na wynikach
z przeprowadzonych badań.

Pomorska Akademia Medyczna

Pielęgniarstwo na
faktach

Mówi się o:

opiece opartej na faktach (EBC –

evidence based care)

medycynie opartej na faktach (EBM -

evidence based medicine)

pielęgniarstwie opartym na faktach

(EBN - evidence based nursing)

jako o wynikach określonych działań,
podejmowanych przez badaczy i osoby
związane z praktyczną stroną
poszczególnych dyscyplin.

Pomorska Akademia Medyczna

Pielęgniarstwo na
faktach

Podstawowym celem
wspólnych
przedsięwzięć jest dobro
podmiotu opieki – jego
zdrowie i dobre
samopoczucie
uzyskiwane
i (lub) utrzymywane
w drodze zastosowania
najbardziej korzystnych
działań i środków.

Pomorska Akademia Medyczna

Pielęgniarstwo na
faktach

Praca z żywym człowiekiem i na jego żywym
organizmie, jego leczenie, pielęgnowanie,
jest na tyle odpowiedzialnym zadaniem, że
wymaga wcześniejszego, rzetelnego
potwierdzenia proponowanych metod
postępowania. Można
i należy dokonywać tego na drodze
empirycznej (badawczej), z wykorzystaniem
odpowiednio dużych, reprezentatywnych
populacji osób badanych. To w znacznym
stopniu zagwarantuje, że propozycja
pielęgnowania będzie tą najlepszą
z możliwych, wyselekcjonowaną w drodze
dokonania racjonalnego wyboru i w związku
z tym przyniesie założone wyniki.

Pomorska Akademia Medyczna

Pielęgniarstwo na
faktach

Zdrowie i życie człowieka to
zbyt cenne wartości, aby dla
ich utrzymania i (lub)
potęgowania można było
podejmować działania, co do
których nie ma pewności,
istnieje obawa co do ich
wiarygodności.

Pomorska Akademia Medyczna

Pielęgniarstwo na
faktach

EBN nie interesuje to, że
uzyskano „jakieś” wyniki, że tak
postępowano wcześniej, że
tradycja, panujące zwyczaje
podpowiadają takie, a nie inne
rozwiązania. Celem EBN jest
uzyskanie wyników najlepszych
z możliwych i to nie „ogólnie”,
ale
w konkretnych, a nawet
szczególnych sytuacjach.

Pomorska Akademia Medyczna

Pielęgniarstwo na
faktach

Pielęgniarstwo budowane na
faktach niejako wymusza
współpracę
i współdziałanie badaczy
i praktyków, przy czym
szczególnie stawia na tych
ostatnich. Zostają oni włączeni

w cały proces badawczy: od
formułowania pytań
problemowych do
upowszechniania wyników.

Pomorska Akademia Medyczna

Pielęgniarstwo na
faktach

Pielęgniarstwo budowane na faktach
należy traktować jako szczególne
wyzwanie. W tym podejściu, można
powiedzieć – w jego „filozofii”,
zawarte są dwie istotne,
komplementarne względem siebie
prawdy:

opieka pielęgniarska zorientowana

jest na pacjenta

wiedza pielęgniarska jest po to,

aby racjonalnie z niej korzystać.

Pomorska Akademia Medyczna

Pielęgniarstwo na
faktach

Pacjent oczekuje „idealnego”,
najbardziej korzystnego pod
każdym względem pielęgnowania,
natomiast
w rzeczywistości otrzyma takie,
które będzie proporcjonalne do
zawodowej świadomości
pielęgniarki i zasobów,
z których korzysta (doświadczenie
zawodowe, tradycja i (lub)
intuicja; wiedza).

Pomorska Akademia Medyczna

Pielęgniarstwo na
faktach

Wiedza jest po to, aby
czerpać z niej dla
potrzeb praktyki;
każda pielęgniarka,
pracująca
bezpośrednio
z podmiotem opieki,
musi mieć tego
świadomość.

Pomorska Akademia Medyczna

Pielęgniarstwo na
faktach

Stan dyscypliny (pielęgniarstwa) nie
ma charakteru statycznego, zmienia
się, powiększa, dzięki czynieniu
racjonalnego, systematycznego
wkładu. Dokonuje się to przez
prowadzenie planowych badań
naukowych i uzyskiwanie nowych
wyników pielęgnowania,
gromadzenie nowych faktów,
przyjmowanie nowych ustaleń,
formułowanie nowych uogólnień
i praw.

Pomorska Akademia Medyczna

Dziękuję za uwagę