Władza ustawodawcza
• SEJM:
- Wybory 5-przymiotnikowe:
1.
Powszechne
2.
Równe
3.
Bezpośrednie
4.
Proporcjonalne
5.
Tajne
• 460 posłów
• Kadencja – 4 lata, wybory zarządza
Prezydent
Władza ustawodawcza
• SENAT:
- Wybory 3 – przymiotnikowe:
1.Powszechne
2.Bezpośrednie
3.Tajne
• 100 senatorów
• Kadencja – 4 lata, wybory zarządza
Prezydent
Prawo wyborcze w wyborach do
Parlamentu
• Czynne prawo wyborcze (prawo wybierania):
1.Obywatel polski
2.Najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat
3.Nie jest pozbawiony praw publicznych
prawomocnym orzeczeniem sądu i Trybunału
Stanu
4.Nie jest ubezwłasnowolniony
• Bierne prawo wyborcze (prawo wybieralności):
1.Posiada czynne prawo wyborcze
2.Najpóźniej w dniu głosowania ukończone:
- 21 lat w wyborach do Sejmu
- 30 lat w wyborach do Senatu
Prawo wyborcze
• Wybory przeprowadza:
1.Państwowa Komisja Wyborcza
2.Okręgowe komisje wyborcze
3.Obwodowe komisje wyborcze
• Kampania wyborcza ulega zakończeniu na
24h przed dniem wyborów.
• Od 15 dnia przed wyborami do zakończenia
kampanii TVP i PR rozpowszechniają na
własny koszt audycje wyborcze komitetów
wyborczych
- w programach ogólnokrajowych – 15h (5h-
Senat) w TVP i (10h-Senat) 30h w PR
- w programach regionalnych – 10h (3h-
Senat)w TVP i 15h (6h-Senat) w PR
Prawo wyborcze
• Wybory do Sejmu są proporcjonalne –
głosujemy na komitet wyborczy i na
kandydata, który powinien w pierwszej
kolejności „wejść” z tego komitetu do
Sejmu.
• Aby „wejść” do Sejmu potrzebne jest 5%
poparcia, a w przypadku koalicji – 8%
• Wybory do Senatu są większościowe - w
woj. śląskim wybieramy 13 senatorów.
Parlament
• Skrócenie kadencji Sejmu = Senatu:
1.Samorozwiązanie – większością 2/3
ustawowej liczby posłów
2.Przez Prezydenta:
Obligatoryjnie – gdy Sejm nie zdołał
powołać Rady Ministrów
Fakultatywnie – gdy po 4 miesiącach od
przedłożenia projektu ustawy
budżetowej do Sejmu, nie dotarł on do
Prezydenta w celu jej podpisania
ZGROMADZENIE
NARODOWE
• To obrady Sejmu i Senatu pod
przewodnictwem Marszałka Sejmu tylko
w określonych sytuacjach:
1.Zaprzysiężenie Prezydenta
2.Uznanie trwałej niezdolności
prezydenta do pełnienia jego
obowiązków ze względu na stan zdrowia
3.Postawienie Prezydenta w stan
oskarżenia przed Trybunał Stanu
Władza wykonawcza
PREZYDENT:
• Wybory 4-przymiotnikowe:
- Powszechne
- Równe
- Bezpośrednie
- Tajne
• Kadencja 5 lat
• Możliwa jednokrotna reelekcja
Prezydent RP
• Bierne prawo wyborcze:
- Obywatel polski
- Najpóźniej w dniu wyborów kończy 35 lat
- Pełnia praw wyborczych do Sejmu
- Kandydata zgłasza co najmniej 100 000
obywateli mających czynne prawo wyborcze do
Sejmu
• Wybory prezydenckie zarządza Marszałek Sejmu
• Jeżeli żaden z kandydatów nie otrzyma więcej niż
połowę ważnie oddanych głosów, 14 dni po I
turze wyborów przeprowadza się II turę między
kandydatami, którzy uzyskali kolejno największą
ilość głosów.
Prezydent RP
• Zadania Prezydenta:
1.Najwyższy przedstawiciel RP, m.in. ratyfikuje i
wypowiada umowy międzynarodowe, mianuje i
odwołuje pełnomocnych przedstawicieli RP w innych
państwach i przy organizacjach międzynarodowych
2.Gwarant ciągłości władzy państwowej
3.Czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji – może
wystąpić z wnioskiem do TK o zbadanie zgodności
aktu prawnego z Konstytucją
4.Stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa
państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności
jego terytorium, jest najwyższym zwierzchnikiem Sił
Zbrojnych RP, w razie bezpośredniego i
zewnętrznego zagrożenia państwa zarządza
powszechną lub częściową mobilizację i użycie Sił
Zbrojnych
Prezydent RP
5. Nadaje obywatelstwo i wyraża
zgodę na zrzeczenie się
obywatelstwa polskiego
6. Nadaje ordery, odznaczenia, tytuł
profesora zwyczajnego, określone
stopnie wojskowe
7. Powołuje sędziów
8. Stosuje prawo łaski
• Zastępuje go Marszałek Sejmu
Prezydent RP
• Odpowiada konstytucyjnie (za
naruszenie Konstytucji lub ustaw) i
karnie (za popełnienie przestępstwa)
przed Trybunałem Stanu
• Za swoje działania nie ponosi
odpowiedzialności politycznej
RADA MINISTRÓW
• W jej skład wchodzi:
1.Prezes rady Ministrów
2.Ministrowie
3.Mogą być wiceprezesi RM
4.Mogą być przewodniczący
określonych w ustawach komitetów
• RM powołuje Sejm
Rada Ministrów
• Zadania RM:
1.Prowadzi politykę zewnętrzną i wewnętrzną
RP
2.Kieruje administracją rządową
3.Należą do niej sprawy polityki państwa nie
zastrzeżone dla innych organów
państwowych i samorządu terytorialnego
4.Inne np.: uchwala projekt budżetu państwa,
sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie
obronności kraju oraz określa corocznie liczbę
obywateli powoływanych do czynnej służby
wojskowej
Rada Ministrów
• Członkowie RM ponoszą odpowiedzialność
konstytucyjną oraz odpowiedzialność karną (ale
tylko za przestępstwa popełnione w związku z
zajmowanym stanowiskiem) przed Trybunałem
Stanu
• Członkowi RM ponoszą solidarną
odpowiedzialność polityczną (czyli za działalność
RM) przed Sejmem. Przejawia się ona możliwością
wyrażenia votum nieufności lub nie wyrażeniem
votum zaufania przez Sejm.
Członkowie RM ponoszą także indywidualną
odpowiedzialność polityczną przed Sejmem za
sprawy należące do ich kompetencji lub
powierzone przez Prezesa RM. Przejawia się ona
możliwością udzielania votum nieufności przez
Sejm
WŁADZA SĄDOWNICZA
• Władze sądowniczą sprawują ją sądy i
trybunały, które wydają wyroki w imieniu
Rzeczypospolitej Polskiej.
• Wymiar sprawiedliwości sprawują Sąd
Najwyższy, sądy powszechne, sądy
administracyjne i sądy wojskowe.
• Sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu
podlegają tylko Konstytucji i ustawom
Trybunał Konstytucyjny
• Składa się z 15 sędziów, wybieranych na
9 lat, nie jest możliwa reelekcja
• Sędziowie TK w sprawowaniu swojego
urzędu podlegają tylko Konstytucji
• Orzeczenia TK są ostateczne i mają moc
powszechnie obowiązującą (są
publikowane w Dz.U.)
Trybunał Konstytucyjny
• Zadania TK:
1.Badanie zgodności aktów prawnych z
Konstytucją
2.Badanie zgodności z Konstytucją celów lub
działalności partii politycznych
3.Rozstrzyganie skarg konstytucyjnych
4.Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych między
centralnymi konstytucyjnymi organami państwa
5.Rozstrzyganie pytań prawnych sądów
TRYBUNAŁ STANU
• Składa się z 19 członków, co do zasady
wybieranych na 4 lata
• Członkowie TS w sprawowaniu swojego
urzędu podlegają tylko Konstytucji i
ustawom
• Rozstrzyga o odpowiedzialności
konstytucyjnej takich osób jak: Prezydenta
RP, Prezesa RM i członków RP, Prezesa NIK,
Prezesa NBP
SKARGA KONSTYTUCYJNA
• Może ją wnieść każdy obywatel, czyje konstytucyjne
wolności lub prawa zostały naruszone
• Skarga dotyczy zbadania zgodności z Konstytucją
ustawy lub innego aktu, a nie konkretnego wyroku
lub decyzji i nie dotyczy wydania konkretnego
rozstrzygnięcia
• Na podstawie tego kwestionowanego aktu sąd lub
organ administracji publicznej orzekł:
1.Ostatecznie (wyczerpanie środków prawnych)
2.O wolnościach, prawach lub obowiązkach
określonych w Konstytucji (należy je wskazać)
• Skargę można wnieść do 3 miesięcy od doręczenia
ostatecznego wyroku/decyzji
• Przymus adwokacki/radcowski
Organy kontroli państwowej i
ochrony prawa
1. RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH
•
Powoływany jest przez Sejm za zgodą Senatu
•
Kadencja trwa 5 lat
•
Stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych
prawem
•
Bada sprawę na wniosek:
-
Marszałka Sejmu obowiązek zbadania
-
Rzecznika Praw Dziecka sprawy
-
Obywatela
-
Organizacji społecznej
-
Samorządu
-
Z własnej inicjatywy
•
RPO może:
-
Zbadać sprawę
-
Przekazać sprawę właściwemu organowi
-
Wskazać wnioskodawcy przysługujące mu środki
-
Nie podjąć sprawy, ale zawsze informuje o tym wnioskodawcę
•
Wniosek do RPO wolny jest od opłat i brak jest wymogów formalnych
Organy kontroli państwowej i
ochrony prawa
2. NAJWYŻSZA IZBA KONTROLI
• Zadania:
- Kontroluje działalność organów administracji
rządowej, NBP i in. państwowych jednostek
pod względem legalności, gospodarności,
celowości i rzetelności ich działania
- Może kontrolować działalność organów
samorządu terytorialnego i in. jednostek
organizacyjnych, wykorzystujących środki
państwowe
• Działa na zasadach kolegialności
• Prezesa NIK powołuje Sejm za zgodą Senatu
• Kadencja Prezesa NIK trwa 6 lat
Organy kontroli państwowej i
ochrony prawa
3. KRAJOWA RADIOFONII I TELEWIZJI
• Stoi na straży wolności słowa, prawa do
informacji oraz interesu publicznego w
radiofonii i telewizji
• Członkowie powoływani są przez Sejm (2),
Senat (1) i Prezydenta (2)
• Kadencja KRRiTV trwa 6 lat
Organy kontroli państwowej i
ochrony prawa
4. NARODOWY BANK POLSKI
• To centralny bank państwa
• Posiada wyłączne prawo emisji złotówki
oraz ustalania i realizowania polityki
pieniężnej
• Odpowiada za wartość złotówki
• Organy:
- Prezes NBP – powoływany przez Sejm na
wniosek Prezydenta; kadencja 6 lat
- Rada Polityki Pieniężnej – Prezes NBP,
członkowie wybierani po 3 przez Sejm,
Senat i Prezydenta; kadencja 6 lat
- Zarząd NBP – na czele Prezes NBP
Stany nadzwyczajne
• Przesłanka ogólna ich wprowadzenia – w
sytuacjach szczególnych zagrożeń, gdy zwykłe
środki konstytucyjne są niewystarczające
• Wprowadzane są tylko na podstawie ustawy, w
drodze rozporządzenia
• Działania podjęte w ramach stanów
nadzwyczajnych powinny odpowiadać
stopniowi zagrożenia i zmierzać do jak
najszybszego przywrócenia normalnego
funkcjonowania państwa
Stany nadzwyczajne
1. STAN WOJENNY
• Przesłanki wprowadzenia:
- W razie zewnętrznego zagrożenia państwa
- W razie zbrojnej napaści na terytorium RP
- Gdy z UM wynika zobowiązanie do
wspólnej obrony przeciwko agresji
• Wprowadza Prezydent na wniosek RM
• W czasie jego trwania Prezydent ma prawo
wydawać na wniosek RM rozporządzenia z
mocą ustawy, gdy Sejmie nie może zebrać
się na posiedzenie, ale podlegają one
zatwierdzaniu na najbliższym posiedzeniu
tej izby Parlamentu
Stany nadzwyczajne
2. STAN WYJĄTKOWY
• Przesłanki wprowadzenia:
- W razie zagrożenia konstytucyjnego ustroju
państwa
- W razie zagrożenia dla bezpieczeństwa obywateli
- W razie zagrożenia dla porządku publicznego
• Wprowadza Prezydent na wniosek RM na czas
oznaczony max 90 dni, można raz przedłużyć za
zgodą Sejmu max na 60 dni
Stany nadzwyczajne
3. STAN KLĘSKI ŻYWIOŁOWEJ
• Przesłanki wprowadzenia:
- W celu zapobieżenia skutkom katastrof
naturalnych lub awarii technicznych
- w celu usunięcia skutków katastrof
naturalnych lub awarii technicznych
• Wprowadza RM na czas oznaczony,
max 30 dni; możliwe przedłużenie
czasu jego trwania za zgodą Sejmu