Formy pracy w

przedszkolu

Klasyfikacje

zabaw

„Podział zabaw jest rzeczą tak
trudną, że wątpić można, czy
kiedykolwiek całkowita ich
klasyfikacja dokonana zostanie”.

S.Karpowicz

Ze względu na liczbę uczestników

zabawy wyróżniamy:

• ZABAWĘ

INDYWIDUALNĄ
(SAMOTNĄ)

• ZABAWĘ

GRUPOWĄ

Ze względu na stopień samodzielności

w podejmowaniu przez dziecko zabawy

wyróżniamy:

• ZABAWA

SWOBODNA

• ZABAWA

KIEROWANA

Ze względu na stopień uspołecznienia

dzieci biorących udział w zabawie

wyróżniamy:

• ZABAWY RÓWNOLEGŁE -

gdy dzieci nie

bawią się ze sobą, lecz obok siebie,

• ZABAWY ZBIOROWE -

gdy dzieci bawią się

ze sobą, lecz nie dzielą się rolami

• ZABAWY ZESPOŁOWE -

gdy dzieci bawiąc

się wspólnie wyznaczają sobie cel i dzielą się rolami

KLASYFIKACJA ZABAW

WEDŁUG P. A. RUDIKA

• KONSTRUKCYJN

E

• TWÓRCZE

• DYDAKTYCZNE

• RUCHOWE

ZABAWY

KONSTRUKCYJNE

• W młodszym wieku przedszkolnym dziecko buduje dom z klocków

dopóki wystarczy materiału budowlanego, im jest go więcej tym
masywniejsza jest budowla. Dzieci nie mają jasnego planu,
oddzielne jego części powstają w głowie i natychmiast są
realizowane. Powstaje konstrukcja ciężka i chaotyczna. Dziecko nie
tyle buduje coś określonego, co bawi się przy pomocy klocków. W
czasie zabawy często zmienia swój pomysł. Zabawy te mają
charakter indywidualny, dziecko samo wznosi budowlę znajdując
zadowolenie w procesie budowania, a jeszcze większą burzenia
swojego dzieła.

• W starszym wieku przedszkolnym zabawy dzieci charakteryzuje

pomysłowość i „techniczne” mistrzostwo, dokładność pomysłu, jak
również określony indywidualny styl w budowaniu. Dzieci
interesuje nie tylko sam proces, ale i efekt zabawy. Są zdolne do
długotrwałego wysiłku, zostawiają budowlę dziś, aby dokończyć ją
jutro. Zabawy mają charakter zespołowy. Dzieci wspólnie określają
temat budowy, czynnie i twórczo oceniają ją w procesie jej
wykonywania.

• Zaspokajają właściwą dzieciom potrzebę ujawniania swojej

twórczej aktywności, w dostępnych dla dziecka formach i
stopniu.

• Zaznajamiają dzieci z charakterystycznymi i

geometrycznymi właściwościami materiału.

• Pomagają w sformułowaniu i określeniu całego ciągu

wyobrażeń, które powstają i są realizowane podczas
procesu zabawy i stopniowo przyzwyczajają dziecko do
wytrwałych działań.

• Współdziałają w rozwoju myślenia i woli.
• Wyrabiają stopniowo zdolność budowania według

określonego pomysłu i nadawania budowlom ścisłego
charakteru.

ZABAWY TWÓRCZE

• Nazywane są inaczej naśladowczo-czynnościowe.
• Ich treści stanowią czynności zapożyczone z

otaczającego życia dzięki naśladownictwu. Tematyka
odpowiada różnorodności życia. Dużo miejsca zajmują
wydarzenia społeczne i państwowe. Zabawy te są
twórczym, a nie sztucznym, szablonowym odtworzeniem
rzeczywistości, zmieniają się ciągle w swej akcji, co
czyni je wyjątkowo atrakcyjnymi. Dzieci mają możliwość
twórczego wypowiadania się przez cały czas w miarę
swoich sił, uzdolnień i rozumienia rzeczywistości.
Psychologowie zaliczają ten typ zabaw do tych, które
najsilniej ujawniają fantazję dzieci, operowanie
wymyślonymi sytuacjami i przenośniami.

• Dzieci w młodszym wieku przedszkolnym w zabawach twórczych ujawniają

zainteresowanie otaczającym życiem i potrzebę uczestnictwa w nim w pewnym
stopniu. Przeżywają zabawę, przejawiają całkowicie w niej swój charakter,
zainteresowanie. Dla nich zabawa ze względu na swą treść ma charakter
czynnościowy - gonią jedno drugie, wożą byle co, odtwarzając samochód,
pociąg. Ważna jest dla nich czynność a nie efekt.

• Dzieci średniego wieku przedszkolnego bawią się dłużej (20-30 minut). Zabawy

komplikują się w swej treści. Bierze w niej udział więcej dzieci (5-6 i więcej).
Treść zabawy nabiera wyraźnego charakteru przedmiotowego z rozwiniętymi
sytuacjami, z określonymi i odpowiadającymi przedmiotowi rolami. Dzieci
dzielą się rolami, a każdy ma swoje zadanie do wykonania. Dzieci w swych
zabawach przedstawiają osoby działające a nie tylko ich czynności. Działania
dzieci łączy przedmiot zabawy - dzieci nie bawią się już samodzielnie lecz
uczestniczą we wspólnych, zharmonizowanych czynnościach. Dziecko
przejawia zainteresowanie daną rolą, gdy nie może się w nią wcielić zabawa
traci dla niego urok.

• Zabawy starszych dzieci mają jasno określony plan, dobrze rozwinięty

przedmiot, role nasycone działaniem i życiowo ze sobą związane. Wzrasta
planowość w treści i organizacji zabaw. Dzieci interesuje nie tylko ta czy inna
rola, ale też w jakim stopniu została dobrze odegrana. Rośnie wymaganie
realizmu odegrania ról. Generalizacja roli ustępuje typizacji. Rozwój zabaw
doprowadza do powstania zabaw dramatycznych. Dzieci odgrywają role
zaczerpnięte z literatury.

ZABAWY

DYDAKTYCZNE

• Opracowywane są przez wychowawców specjalnie dla

celów dydaktycznych, zarówno w stosunku do treści jak
i do metodyki. Nie są więc one całkowicie wynikiem
twórczości swobodnej dzieci. Otrzymują one wszystkie
warunki gry w całkowicie gotowej postaci. Są to
zabawy, ponieważ opracowane są zajmująco i wywołują
u dzieci zainteresowanie, a nawet entuzjazm i
kojarzone są przez dzieci z rozrywką. Zazwyczaj
zabawy te opracowuje się jako środek wydoskonalenia
zdolności odczuwania, aktywizacji i rozwoju u dzieci
spostrzegawczości, uwagi, pamięci, myślenia,
sprawdzenia i utrwalenia wiedzy, rozszerzania zakresu
słów.

TYPY ZABAW DYDAKTYCZNYCH

• MOZAIKI - składają się z kompletu paciorków, kulek, maleńkich

sześcianów albo innych jednorodnych w znaczeniu geometrycznym
materiałów pomalowanych różnymi kolorami. Zadaniem zabawy jest
dobranie tych elementów według barwy, ułożenie z nich różnych
wzorów, początkowo zgodnie z zadaniem, później według własnego
pomysłu. Rozwija zdolności wyczucia odcieni i porównywania
znacznie różniących się od siebie barw, wydoskonala gust
artystyczny, zachowuje u dzieci pilność, wytrwałość, gorliwość.

• ROZCIĘTE OBRAZKI - komplet dziewięciu lub dwunastu obrazków.

Zadanie polega na ułożeniu kompletu obrazków w celu otrzymania
jednego. Rozcięte obrazki rozwijają zdolność skupienia uwagi,
spostrzegawczość, zmuszają do rozwiązania zadania przez
utrwalenie w pamięci wielu szczegółów.

• LOTERYJKA - gry dydaktyczne zbudowane na zasadzie parzystych

obrazków, umożliwiają rozwiązywanie różnych zadań, rozwój
spostrzegawczości, ścisłe ustalenie wyobrażeń o całości przedmiotu
i o jego istotnych cechach, rozwój zdolności dostrzegania
podobieństwa i różnic przedmiotów, nawet jeśli są one nieznaczne.

ZABAWY RUCHOWE

• Powstają jeszcze w wieku przedszkolnym, lecz rozwijają i komplikują z

wiekiem. Są różnorodne, nasycone nie tylko ruchem, ale i treścią
intelektualną, mającą wyraz w temacie i czynnościach zabawowych.
Wyróżniają się bogactwem umysłowej treści, zmuszając bawiącego się do
skupienia uwagi, orientowania się, napięcia woli. W zabawach tych
występuje silne nasycenie emocjonalne.

• Wyczerpują wszystkie rodzaje naturalnych ruchów człowieka. Większość

zabaw ruchowych wykonywana jest przy pomocy dużych grup mięśniowych
podstawowych, dlatego nie wymagają tak ścisłej koordynacji ruchów.
Prawie wszystkie zabawy ruchowe zawierają w sobie sześć podstawowych
rodzajów ćwiczeń fizycznych: chodzenie, bieganie, skoki, rzuty,walkę i
ćwiczenia z piłką.

• Struktura zabaw ruchowych:

– fabuła
– treść ruchowa albo zakres, różnorodność i charakter ruchów wykonywanych

podczas zabawy,

– strona organizacyjna zabawy, wzajemny stosunek uczestników, różnorodność ról

i obowiązków, złożoność i treść prawideł

• Wpływ zabaw ruchowych na rozwój fizyczny pozwala zaspokoić

wrodzoną dzieciom potrzebę ruchu. Rozwijają się i wzmacniają
wszystkie części ciała, kości i mięśnie, dzieci zyskują na wzroście i
wadze. Wzmaga się wewnętrzna przemiana materii,
zapotrzebowanie na tlen zaspokajane jest w najwyższym stopniu,
rozszerza się klatka piersiowa, rozwijają się płuca. Zabawy te
stanowią środek walki z rozdrażnieniem i nerwowością dzieci.

• Doskonalą sferę umysłową dziecka. Mają wpływ na rozwój zmysłów

zwłaszcza wzroku, słuchu, dotyku, wrażliwości mięśniowej.
Współdziałają z rozwojem wrażeń i spostrzeżeń, wyrabiają
umiejętność w określaniu odległości, ciężaru, wytrzymałości. Uczą
logicznego myślenia w związku z praktyczną działalnością.
Wpływają na rozwój woli gdyż są związane z czynnymi przejawami
osobowości dziecka. Mają dobroczynny wpływ na rozwój
charakteru, ćwiczą śmiałość, samodzielność, pomysłowość,
panowanie nad sobą, dokładność, zdyscyplinowanie, zimną krew.

• Zabawy mają charakter społeczny. Przyzwyczajają do działania w

zespole, do podejmowania swoich obowiązków, rozwijania ducha
koleżeństwa i społecznej solidarności, wyrabiają poczucie
sprawiedliwości i nietolerancji w stosunku do naruszenia reguł.

KLASYFIKACJA ZABAW W UJĘCIU

KARLA GROOSA

I. Ze względu na stronę funkcjonalną wyodrębnia w

zabawach ludzi eksperymentowanie zabawowe:

 aktywność ludyczna narządów czuciowych (np.dotyku,

smaku, słuchu, wzroku)

 zabawowe ćwiczenia narządów ruchowych (np. ruchy

własnych części ciała lub różnych przedmiotów - zabawy
konstrukcyjne, destrukcyjne, w rzucanie, łapanie)

 zabawowe ćwiczenie czynności psychicznych (np.

eksperymentowanie przy udziale zdolności intelektualnych
- pamięć, fantazja, uwaga, rozsądek, eksperymentowanie z
udziałem uczuć - przykrość cielesna i duchowa,
zaskoczenie, obawa, eksperymentowanie w związku z
wolą).

ZABAWY BOJOWE

ZABAWY MIŁOSNE

ZABAWY

NAŚLADOWCZE

ZABAWY

SPOŁECZNE

II. Ze względu na treść popędową Groos

wyróżnia:

E. CLAPAREDE

I JEGO PODZIAŁ ZABAW

I. Zabawy odnoszące się do zdolności ogólnych:

 zabawy sensoryczne - zabawy oparte na doświadczeniu zmysłowym;
 zabawy motoryczne - zabawy rozwijające koordynację ruchów, ich siłę i

bystrość;

 zabawy psychologiczne:

- umysłowe (porównywanie i odpoznawanie, kojarzenie, rozumowanie,
działanie wyobraźni)
- wzruszeniowe (sprawianie sobie bólu, wywoływanie grozy, zabawy
rozwijające uczucia, estetyczne)

II. Zabawy ćwiczące funkcje specjalne:

 zapasy o charakterze cielesnym
 zapasy o charakterze umysłowym - gry hazardowe, komizm uważany za

odmianę przekomarzania, zabawy łowieckie (np. gonitwa, gra w
chowanego, chwytanie much, kolekcjonerstwo), zabawy towarzyskie
(koleżeństwo, przechadzki, sporty zbiorowe), zabawy rodzinne (np. w ojca
i matkę, w lalki, w urządzanie mieszkania), zabawy naśladowcze.

KLASYFIKACJA ZABAW

W UJĘCIU CH. BÜHLER

Ze względu na genezę zabaw wyróżnia:
1. Zabawy funkcjonalne - do tej kategorii zaliczamy zabawy z udziałem

poruszania różnych części ciała, wstawania, pełzania, chodzenia na palcach,
skakania, ślizgania się, gaworzenia, chwytania, nakręcania bąków, toczenia
koła, jazdą na koniu z biegunami.

2. Zabawy w fikcję - tu zaliczamy zabawę w palenie papierosów, karmienie i

głaskanie zabawek, rozmawianie z nimi, odnoszenie się do lalek i do stworzeń
jak do towarzyszy zabaw, posługiwanie się sitkiem jako wiadrem, granie roli
ciotki, kominiarza, nauczyciela, udawanie psa, „Czerwonego Kapturka”.

3. Zabawy receptywne - tu zaliczamy oglądanie obrazków, przyglądanie się

czynnościom rysowania, budowania i lepienia przez dorosłych,
przysłuchiwanie się bajkom, wierszykom, piosenkom, chodzenie do kina i do
teatru.

4. Zabawy konstrukcyjne - tu zaliczamy budowanie z klocków, rysowanie,

pisanie, budowanie z piasku, z gliny, opowiadanie, śpiew, robienie wycinanek,
układanie obrazków, bawienie się kalkomanią, robienie łańcuszków,
puszczanie baniek mydlanych, rzucanie cieni na ścianę.

KLASYFIKACJA ZABAW

ROGERA

CAILLOISA ZE WZGLĘDU NA

DOMINUJĄCY W NICH CZYNNIK

WSPÓŁZAWODNICTWA, PRZYPADKU,

NAŚLADOWNICTWA, OSZOŁOMIENIA.

AGON - WSPÓŁZAWODNICTWO

• Zaliczamy tutaj gry i zabawy, w których występuje walka bądź

współzawodnictwo.

• Pojawiają się u dzieci w tym wieku, gdy dochodzi do skrystalizowania

się osobowości, a więc gdy gra może ujęta być w reguły

• Wszyscy uczestnicy mają równe szanse (zbliżony poziom na starcie).
• Współzawodnictwo dotyczy jakiegoś wymiernego czynnika, którym

może być siła, zręczność, wytrwałość, szybkość, pamięć,
pomysłowość - a więc cecha umożliwiająca bezsporne ustalenie, kto z
konkurentów uzyskuje najlepszy wynik.

• Współzawodnictwo polega na wykazaniu własnej przewagi nad

innymi co zapewnia włożenie w zabawę maksymalnego wysiłku
fizycznego bądź umysłowego w połączeniu z przestrzeganiem reguł i
postawą fair play.

• Agon wyzwala pełną aktywność jednostki lub grupy i na niej opiera

cały sens gry.

• Caillois wymienia tu „gry ascetyczne”, które polegają na tym, że

wygrywa ten kto potrafi np. najdłużej patrzeć w słońce, wytrzymać
łaskotanie, znosić szczypanie.

ALEA - PRZYPADEK

• Gracz przybiera postawę bierną, zdaje się na łaskę losu.
• Nagroda jest konsekwencją ryzyka jakie ponosi grający np. w kości

czy na loterii, przystąpienie do gry jest wynikiem rozważanie szans
jakie to ryzyko może przynieść. Wynik oznacza albo całkowitą
przegraną, albo szczęśliwą wygraną, tym większą, im większe było
ryzyko przystąpienia do gry.

• Gdy zawodnik zdany jest wyłącznie na własne siły, poszukuje

pośrednich wskazówek, które pomogłyby mu uzyskać sukces:
szczęśliwych liczb, snów lub innych znaków.

• Caillois uważa iż dzieci nie są zdolne do gier hazardowych, dlatego

że bierne i rozmyślne oczekiwanie na wyrok losu to postawa
opierająca się na przewidywaniu, wyobraźni i spekulacji,
związanych z bardziej złożonymi procesami psychicznymi.

• Dziecko nie dysponuje też pieniędzmi, nie może więc w tych grach

szukać tego, co byłoby w stanie przyprawić je o drżenie, co stanowi
główny urok tych gier.

MIMICRY - NAŚLADOWNICTWO

• Uczestnicy w tego typu zabawach wcielają się w rolę fikcyjną i

zachowują się stosownie do charakteru tej roli.

• Sens zabawy polega na udawaniu że jest się kimś innym, na

wyzbyciu się własnej osobowości i równoczesnym wcieleniu w
inną na tyle znaną postać, aby można było ją naśladować i się
do niej upodobnić.

• W zabawach tych dzieci chętnie naśladują starszych,

przebierają się w ich ubrania, grają ich role. Dziewczęta są
mamami, pielęgniarkami, nauczycielkami, chłopcy są
motorniczymi, policjantami kowbojami. W świecie dorosłych do
zabaw tych zaliczamy przedstawienia teatralne i grę aktorską.

• Zabawy te cechuje swoboda, umowność, „zawieszenie” w

rzeczywistości, ściśle określone miejsce i czas. Nie ma w nich
precyzyjnie określonych reguł.

ILINX - OSZOŁOMIENIE

• Przykładem tego typu zabaw jest kręcenie się przez

dzieci w koło, aż do zachwiania równowagi, bujanie się
jak najwyżej na huśtawce, u dorosłych tańczenie do
upadłego, jazda z zawrotną szybkością.

• Zabawy te dostarczają przyjemności, którą Caillois

określa jako „rozkosz”, „upojenie”, „uniesienie”.

• Ze względu na oszołomienie jakie wywołują znajdują się

one na granicy zabaw i niezabaw.

• Istotne cechy tych zabaw to swoboda przyjęcia lub

odrzucenia próby, odcięcie się od reszty rzeczywistości,
ściśle określone niezmienne granice.

KLASYFIKACJA ZABAW

W UJĘCIU PIAGETA

Piaget wyodrębnia trzy wielkie typy struktur:

ćwiczenie, symbol i reguła, które

charakteryzują zabawy dziecięce i w

szczegółach określają ich klasyfikację.

Zabawa - ćwiczenie

Zabawa symboliczna

Zabawa z regułami

ZABAWA - ĆWICZENIE

• Pojawia się w pierwszym stadium rozwoju inteligencji - inteligencji

sensorycznej, i obejmuje pięć z sześciu jego faz.

• Aktywność zabawowa przekracza schematy odruchów przechodząc

w działania określane mianem „ćwiczenia funkcjonalnego”.

• Kategorie zabawy - ćwiczenia:

- ćwiczenie proste - występuje gdy przyjemności dostarcza dzieciom
sam fakt, że potrafią wykonać daną czynność;
- kombinacje bez celu - występują gdy działanie już opanowane
pojawia się w nowych układach;
- destrukcja przedmiotów - występuje gdy dzieci manifestują
instynktowną ciekawość;
- kombinacje celowe - występują gdy dziecko chce osiągnąć jakiś cel
zabawowy np. skacząc początkowo bez celu po schodach z góry na
dół i odwrotnie, nagle postanawia skakać z ziemi na ławkę,
pokonując coraz większy dystans;
- ćwiczenie myślenia - występuje w ćwiczeniu prostym w
kombinacjach bez celu i z celem i stanowi formę przejściową między
tymi formami sensomotorycznymi a zachowaniem werbalnym.

ZABAWA SYMBOLICZNA

• Pojawia się w szóstej fazie stadium inteligencji sensorycznej.
• Symbol implikuje reprezentację jakiegoś nieobecnego przedmiotu np. dziecko które

przesuwa pudełko wyobraża sobie że jest to samochód, reprezentuje symbolicznie ten
samochód przez pudełko i cieszy się tą fikcją.

• W rozwoju zabawy symbolicznej Piaget wyróżnia trzy fazy:

1. Faza - trwa od dwóch do czterech lat. Rozpoczyna się od projekcji schematów
symbolicznych na nowe przedmioty. Schematy symboliczne to reprodukcje schematów
zmysłowo-ruchowych poza ich kontekstem i przy braku ich zwykłego celu. Pojawiają
się w zabawie schematy naśladowcze, po nich następuje asymilacja prosta jednego
przedmiotu za drugi oraz kombinacje wymienionych odmian.
2. Faza - trwa od czterech do siedmiu lat i określana jest mianem apogeum zabaw
symbolicznych. Wyróżniamy trzy charakterystyczne cechy zabawy symbolicznej tego
okresu: porządek w budowie zabawy (porządek w zachowaniu werbalnym np. w
opowiadaniu jak i w ciągu zdarzeń składających się na zabawę) troska o dokładne
naśladowanie rzeczywistości (stopniowo asymilacja symboliczna coraz mniej deformuje
rzeczywistość, zbliżając się pod koniec okresu do prostej reprodukcji naśladowczej, np.
dom coraz bardziej przypomina dom realny), symbolikę kolektywną (różnicowanie i
przystosowywanie ról w zabawie grupowej.
3. Faza - trwa od około siódmego do dwunastego roku życia. Symbolika w wyraźny
sposób traci na znaczeniu. Konstrukcje symboliczne są coraz mniej zniekształcone i
coraz częściej zbliżają się do pracy.

ZABAWY Z REGUŁAMI

• Pojawiają się już w czwartym roku życia, ich rozkwit przypada

na wiek od siódmego do jedenastego roku życia. Trwają przez
całe życie i są aktywnością ludyczną istoty uspołecznionej.

• W zabawach tych reguła zastępuje symbol występujący w

zabawach symbolicznych, nadaje ramy ćwiczeniu i sprzyja
powstawaniu i regulowaniu pewnych stosunków społecznych.

• Piaget wyróżnia dwa rodzaje reguł:

- reguły przekazane - zabawy z tymi regułami nazywane są
instytucjonalnymi, są odzwierciedleniem pewnej
rzeczywistości społecznej, wytwarzanej przy udziale
kolejnych pokoleń.
- reguły spontaniczne (naturalne) - mające charakter doraźny
i chwilowy.
Reguła to prawidłowość narzucona przez grupę, której
naruszenie traktowane jest jako błąd.

GENETYCZNA KLASYFIKACJA J.

CHÂTEAU

Klasyfikacja zabaw, mająca charakter genetyczny
ukazuje przechodzenie jednego typu zabaw w drugi. J.
Chateau wyróżnia następujące typy zabaw:
1. Funkcjonalne zabawy wczesnego dzieciństwa.
2. Zabawy symboliczne pojawiające się przed trzecim
rokiem życia.
3. Zabawy bohaterskie pojawiające się w pierwszych
latach szkoły podstawowej.
4. Zabawy społeczne pojawiające się pod koniec
dzieciństwa

KLASYFIKACJA ZABAW WEDŁUG

N. J. MICHAJLENKO

Michajlenko wyróżnia dwie grupy zabaw:

1. Gry z ustalonymi jawnymi regułami - należą
tutaj gry dydaktyczne i gry ruchowe.
2. Zabawy z ukrytymi regułami - należą tutaj
zabawy tematyczno-rolowe.

Za podstawę podziału przyjęto charakter reguł

działania.

KLASYFIKACJA ZABAW W UJĘCIU

ZOFII TOPIŃSKIEJ

• Zofia Topińska przedstawiła poniższą klasyfikację w swej

pracy badawczej „Kierowanie zabawą dziecka w
przedszkolu”.

• Funkcją podziału zabaw na różne ich rodzaje jest

wykrywanie i porządkowanie różnych postaci i kierunków
zabawowej aktywności dziecka.

• Rodzaje zabaw:

1. Zabawy twórcze - charakterystyczną cechą jest to, iż
znaczna ich większość polega na naśladowaniu otoczenia.
W naśladowanie dzieci wkładają wiele inwencji. Przez swe
zabawowe działanie dziecko próbuje zanotować, utrwalić,
powtórzyć to, co wokół siebie spostrzegło, co przeżyło.

2. Zabawy badawcze polegają na zaspokajaniu przez dziecko

ciekawości, na porównywaniu, na poznawaniu „jak to jest”.
Dziecko dąży by przedmiot czy zjawisko, które je interesuje
namacalnie ogarnąć. W zabawy te dziecko wkłada wiele pracy
umysłowej, dociekania, aby wiedzieć, ale też doznawać
różnorakich wrażeń działających na uczuciowość i wrażliwość
estetyczną. Przykłady tych zabaw to:
- utrzymanie w równowadze rozmaitych przedmiotów,
- szukanie najwęższych gzymsów i występów na budowli z
klocków na których zdoła się utrzymać,
- wożenie samochodów powiązanych tasiemką
- próby nadania pchniętemu samochodowi prostego kierunku
jazdy, z regulacją siły pchnięcia zależnie od wyniku,
- ile klocków naraz można nosić w ręku,
- przeprowadzanie przez tunel przedmiotów o różnej
wielkości,
- zgarnianie śniegu na kopczyk
- uderzanie w różne części ławki ogrodowej: drewniane,
metalowe, nadsłuchiwanie ich odgłosów

3. Zabawy ruchowe polegają na ćwiczeniu przez dzieci własnej sprawności

ruchowej. Do ruchu mogą pobudzać dzieci różnorakie zabawki.
Przykłady:
- kręcenie się w kółko we dwoje,
- zjazd ze zjeżdżalni w różnych pozycjach,
- jazda na hulajnodze, sankach,
- toczenie obręczy,
- rzut w różnych pozycjach,
- berek.

4. Zabawy konstrukcyjne - charakteryzują się różnorodnością problemów

technicznych:
- dopasowywanie według wielkości np. w celu uzyskania równowagi,
- składanie np. symetryczne składanie figur,
- kopanie w piasku np. według narysowanej linii,
- cięcie papieru np. wzdłuż linii.

5. Tropienie - zabawy te wymagają zespołowego działania, opartego na

wspólnym planie i porozumieniu. Sprzyjające warunki dla tych zabaw to
np. park, gdzie jest dużo krzaków, grubych pni, za które można się
schować, miejsca gdzie wolno biegać. Dają one dzieciom dużo emocji.

Irena Dudzińska zauważa, że nie ma zgodności
wśród psychologów w kwestii klasyfikacji
zabaw.
W swojej książce „Nauczanie i wychowanie w
przedszkolu” wyodrębnia najczęściej
pojawiające się rodzaje zabaw, choć
występujące w niektórych przypadkach pod
inną nazwą.

Rodzaje zabaw dzieci:

- zabawy manipulacyjne;

- zabawy konstrukcyjne;

- zabawy tematyczne;

- zabawy dydaktyczne;

- zabawy ruchowe.

ZABAWY MANIPULACYJNE

• Zabawy manipulacyjne pojawiają się najwcześniej w rozwoju dziecka

(ok. 4-5 miesiąca, gdy dziecko osiągnie sprawność chwytania).

• Dziecko w zabawach tych ogląda, obserwuje i uczy się poznawać

przedmioty po wyglądzie:

– zapoznaje się z fakturą i kształtem przedmiotów;
– uczy się przystosowywać chwyty i pracę rąk do budowy i kształtu rzeczy;
– poprzez uderzenie uczy się rozpoznawać przedmioty po wydawanym przez

nie dźwięku

– uczy się działać za pomocą przedmiotów, wykonuje daną rzeczą to, do czego

się ona nadaje

• W zabawach manipulacyjnych dziecko kieruje się własnym

zainteresowaniem, wychowuje się i uczy samorzutnie.

• Zabawa manipulacyjna zaczyna się od spostrzeżenia zmysłowego.

Następnie dziecko przejawia aktywność, której towarzyszy
zaciekawienie. Dziecko odczuwa zadowolenie, gdyż pokonuje trudności
i zdobywa nowe doświadczenia.

• Dziecko w zabawach tych wypróbowuje swoje czynności funkcjonalne.

Nie dostrzega jeszcze wytworów swojej działalności, które mogą
powstać przypadkowo.

ZABAWY KONSTRUKCYJNE

• Zabawy konstrukcyjne występują od 2 roku życia, kiedy dziecko

spostrzega wytwór swojej działalności, swoje „dzieło”.

• Dziecko zaczyna tworzyć przedmioty, cechuje je twórcze działanie.
• Zabawom konstrukcyjnym towarzyszy uczucie przyjemności,

ponieważ zaspokajają one potrzebę tworzenia, występującą
zarówno u dzieci, jak i u dorosłych.

• Przykłady zabaw konstrukcyjnych:

– budownictwo z klocków różnego typu, wielkości i kształtu;
– konstruowanie z zestawów elementów przystosowanych do łączenia;
– budownictwo z piasku lub śniegu;
– konstruowanie i tworzenie zabawek do zabaw tematycznych;
– budowanie na wolnym powietrzu z większych elementów np. deseczki,

paliki, daszki, które mogą być w zabawach sklepem, domem itp.

ZABAWY TEMATYCZNE

• Zabawa tematyczna charakteryzuje się przyjęciem jakiejś

roli, naśladowaniem, udawaniem kogoś, czegoś -
tworzeniem fikcji

• Zabawy tematyczne są formą działalności, w której

dziecko w formie zabawowej wprowadza w czyn to, co
wcześniej doświadczyło, przeżyło, zaobserwowało, czego
się dowiedziało.

• Dzieci mają wewnętrzną potrzebę naśladowania i

powtarzania wszystkiego co dzieje się w ich otoczeniu.

• Ponieważ dzieci nie posiadają jeszcze umiejętności oceny

co dobre a co złe, nie potrafią dokonać właściwego
wyboru i treść ich zabaw może wydać się niewłaściwa.

ZABAWY DYDAKTYCZNE

• Są specjalną formą organizowanej działalności dziecięcej, w której stawiamy przed

dzieckiem określone zadanie do rozwiązania. Należy przy tym pamiętać o

uwzględnieniu pewnych właściwości zabawy jak stan napięcia, oczekiwanie,

niespodzianka.

• Zabawy te określamy mianem dydaktycznych ze względu na najbardziej czynny przy

nich umysł dziecka.

• Do zabaw tych zaliczamy także gry dydaktyczne. Charakteryzują się występowaniem

współzawodnictwa, określonych reguł oraz dążeniem do wygranej. Liczbę

uczestników gry określa jej struktura.

• Podział zabaw i gier dydaktycznych wg. Zofii Bogdanowicz

– 1. W zależności od zastosowanego materiału wyróżniamy:

• zabawy z pomocami gotowymi, w których konstrukcji zawarte jest zadanie do

wykonania np. sześciany różnej wielkości, wieża piko

• zabawy typu „czarodziejski woreczek, zgadnij czego brak”, gdzie stosuje się

drobne przedmioty codziennego użytku

• układanki, łamigłówki, gry stolikowe
• zabawy słowne np. zagadki, niedokończone rymy

– 2. W zależności od celu występującego w zabawie wyróżniamy:

• określanie cech przedmiotów i ich położenia
• utrwalanie pojęć matematycznych
• utrwalanie wiadomości o otoczeniu społecznym i przyrodniczym
• ćwiczenie poprawności wymowy

• Obok wyuczonych zabaw i gier dydaktycznych występują też czynności spontanicznie

podejmowane przez dzieci, które mają charakter zabaw dydaktycznych. Wówczas

dzieci same ustalają regułę zabawy np. rzucanie piłki do wyznaczonego celu

ZABAWY RUCHOWE

• W zabawach tych czynnikiem dominującym jest ruch, stanowiący w wieku

przedszkolnym ważny bodziec rozwoju.

• Zabawy ruchowe mogą być podejmowane przez dzieci samorzutnie dla

zaspokojenia potrzeby ruchu, początkowo są podejmowane

indywidualnie, z czasem łączą się we dwójkę i więcej i wówczas

konieczne jest ustalenie pewnych reguł zabawy. Zabawy te dają dzieciom

wiele radości, gdyż dzieci same stawiają sobie zadania do wykonania.

• W przedszkolu w szerokim zakresie można stosować zabawy ruchowe z

ustalonym tokiem ich przebiegu, celem, z określonymi regułami,

instrukcjami podanymi przez nauczyciela.

• Ze względu na cel wyróżniamy zabawy:

– orientacyjno - porządkowe, wyrabiają umiejętność oceny kierunku, odległości,

orientację w przestrzeni, omijania przeszkód

– bieżne, angażują duże grupy mięśniowe, pobudzają krążenie oddychanie
– równoważne, rozwijają zdolność utrzymania równowagi, przekraczania

przeszkód

– z czworakowaniem, działają na układ wegetatywny, ruchowy
– z elementem skoku i podskoku, pobudzają krążenie i oddychanie
– z elementem wspinania i włażenia, ćwiczą sprawność pokonywania przeszkód
– z elementem rzucania, chwytania, toczenia, celowania, ćwiczą te umiejętności
– rytmiczno-ruchowe, wyrabiają poczucie rytmu, koordynację ruchową