(trudności wychowawcze, błędy

(trudności wychowawcze, błędy

wychowania, przemoc w wychowaniu –

wychowania, przemoc w wychowaniu –

rozpoznawanie i przeciwdziałanie ze

rozpoznawanie i przeciwdziałanie ze

wskazaniem roli pracowników ochrony

wskazaniem roli pracowników ochrony

zdrowia w rozwiązywaniu tych problemów).

zdrowia w rozwiązywaniu tych problemów).

Wybór i opracowanie:
dr Aldona Chrapkowska-
Zielińska

Współczesne

Współczesne

problemy

problemy

pedagogiczne

pedagogiczne

Trudności wychowawcze to:

Trudności wychowawcze to:



uporczywe przejawy zachowania się dziecka będące

wynikiem jego konfliktu z otoczeniem społecznym

[L.Bandura];



problemy dzieci, które nie mogą przystosować się do

środowiska społecznego i nie są w stanie wypełniać

pokładanych w nich nadziei wskutek wadliwych sposobów

oddziaływań wychowawczych, braku należytej opieki,

nieodpowiednich

warunków

bytowych,

pozbawienia

konstruktywnych wzorów, złego stanu zdrowia

[Z. Szymańska];



pewne

defekty

charakterologiczne,

aktywności

psychomotorycznej

i tzw.

dysharmonii

psychicznej

polegającej na ujawnianiu przez jednostkę kontrastowych

cech charakteru, jak: zmienność nastrojów, przeżycia

ambiwalentne, dysproporcje uzdolnień [N. Han-Ilgiewicz];



tylko niektóre objawy nieprawidłowego zachowania się

dziecka,

niezgodnego

z

przyjętymi

normami

życia

społecznego a równocześnie uporczywe i nie poddające się

zwykłym zabiegom wychowawczym [A. Lewicki];



właściwości uczniów, których zachowanie w sytuacjach

społecznych niekorzystnie odbiega od przeciętnego obrazu

charakterystycznego dla danego wieku [H. Spionek];



problemy jakie stwarzają dzieci i młodzież rodzicom i

nauczycielom w procesie swego psychofizycznego i

społecznego rozwoju [H. Izdebska];



czynniki wewnętrzne i zewnętrzne utrudniające prawidłowe

zachowanie się dzieci i młodzieży; doprowadzają one do

zachowań

niezgodnych

z

obowiązującymi

normami

współżycia społecznego i do zaburzeń poprawnych układów

w stosunkach społecznych [J. Strelau].

Trudności wychowawcze to:

Klasyfikacja trudności

Klasyfikacja trudności

wychowawczych wg H.

wychowawczych wg H.

Izdebskiej:

Izdebskiej:



trudności wynikające z zaniedbań wychowawczych oraz

negatywnych oddziaływań środowiska rodzinnego;



trudności związane z niepowodzeniami szkolnymi dzieci i

młodzieży (ale nie same niepowodzenia);



trudności spowodowane błędami wychowawczymi, głównie

w środowisku rodzinnym;



trudności wynikające z nieprawidłowego funkcjonowania

rodziny;



trudności związane z psychofizycznym rozwojem dziecka

(przebyte choroby, tzw. deficyty rozwojowe, zaburzenia w sferze

emocjonalnej- nadpobudliwość lub zahamowanie);



trudności wzrostu;



trudności wyłaniające się w kontekście rozbieżności dążeń,

oczekiwań i ambicji rodziców oraz dążeń i zainteresowań dzieci.

Psychofizyczne kryteria rozpoznawania

Psychofizyczne kryteria rozpoznawania

dziecka niedostosowanego społecznie

dziecka niedostosowanego społecznie

wg J. Konopnickiego

wg J. Konopnickiego



dziecko niedostosowane nie działa w swoim

najlepszym interesie,



dziecko takie swym zachowaniem sprawia wiele

kłopotów, których samo nie jest w stanie rozwikłać,



reakcje dziecka są skomplikowane, trudne do

przewidzenia i nieproporcjonalne do bodźców, które

je wywołały,



dziecko napotyka różnego rodzaju niepowodzenia,

nie ma możliwości przeżywania sukcesu, który jest

istotnym czynnikiem stymulującym działanie ludzkie,



dziecko takie czuje się nieszczęśliwe, bo nie ma

możliwości osiągania sukcesu.

Społeczne kryteria rozpoznawania

Społeczne kryteria rozpoznawania

dziecka niedostosowanego

dziecka niedostosowanego

społecznie:

społecznie:



dziecko jest na ogół rzadko lubiane przez inne
dzieci i dorosłych,



nie ma ono zaufania do innych ludzi, jest
podejrzliwe i niezrozumiałe dla nich,



trudno nawiązuje kontakty i przyjaźnie, czuje
się wyobcowane w grupie,



zaspokaja potrzeby w sposób okrężny,
najczęściej dla otoczenia nieprzyjazny i
niejednokrotnie antyspołeczny.

Przyczyny trudności wychowawczych

Przyczyny trudności wychowawczych

czynniki
egzogenne

czynniki
endogenne

M.
Lobocki

Z. Włodarski

ekonomiczno -

społeczne

biologiczno-społeczne

p

e

d

a

g

o

g

ic

zn

e

Przyczyny trudności wychowawczych

Przyczyny trudności wychowawczych

:

:

-czynniki ekonomiczno-społeczne (różne systemy
wartości

i

normy

jednocześnie

występujące,

niezgodność

między

oficjalnymi

poglądami

a sposobami postępowania, wyraźne antagonizmy
miedzy szkołą a domem, niezadowolenie młodego
pokolenia

z

warunków

życia

i

miejsca

w społeczeństwie,

brak

satysfakcjonujących

perspektyw, uzależnienia, rozluźnienie struktury
rodzinnej, brak pieniędzy);

- czynniki biologiczno-społeczne (czyli różne
właściwości dzieci, przyczyniające się do trudności
wych. np. odmienność cech dzieci i młodzieży od
właściwości osób dorosłych, funkcjonowanie u
dorosłych obrazu własnej młodości odbiegające od
tego, jaki obserwują oni obecnie u młodzieży, brak
zrozumienia, okres dorastania, zaburzenia rozwoju
osobowości dzieci i młodzieży...);

a/ wg Z. Włodarskiego:

-

czynniki

pedagogiczne

czyli

niedostosowane

do

możliwości

dzieci

i młodzieży wymagania, błędy pedagogiczne,
stosowanie niewłaściwych metod nauczania,
wychowania, autokratyczny lub liberalny styl
wychowania, brak konsekwencji w działaniu,
brak ujednoliconych wymagań...);

b / wg M.Łobockiego

b / wg M.Łobockiego

:

:

- czynniki endogenne (tkwiące w dziecku
np. czynniki dziedziczne, ogólny stan zdrowia
dziecka, odporność CUN, nie rozwijane
zdolności i zainteresowania dziecka);

- egzogenne – tkwiące w środowisku
domowym i szkolnym dziecka (np. sytuacja
materialna

rodziny,

dezintegracja

życia

rodzinnego, błędy wychowawcze rodziców i
nauczycieli, nieprawidłowe postawy rodziców,
zbyt liczne klasy, nieporadność nauczycieli,
przeładowane programy szkolne...)

Przejawy trudności

Przejawy trudności

wychowawczych

wychowawczych

najczęściej

najczęściej

dotyczą:

dotyczą:



nie respektowania norm społecznych w

kontaktach z innymi ludźmi,



kłopotach dziecka z samym sobą (poczucie

małej wartości, brak wiary we własne siły,

zniechęcenie, brak przyjaciół, trudności w

nawiązywaniu kontaktów, izolacja),



relacji z innymi dziećmi (egoizm, obojętność,

agresja, dominacja, narzucanie innym swojej

woli...),



w relacjach z dorosłymi (nieposłuszeństwo,

upór, negatywizm...)

Wskaźniki trudności

Wskaźniki trudności

wychowawczych:

wychowawczych:



przesadny niepokój, lęk prze ciemnością,



destruktywne postawy wobec ludzi i rzeczy,



poczucie niższości,



przewrażliwienie,



obgryzanie paznokci, moczenie nocne, ssanie kciuka, drżenie rąk,



nieuczciwość, kłamstwa, kradzieże,



agresja,



infantylizm uczuciowy,



brak poszanowania autorytetu dorosłych,



włóczęgostwo...

Sposoby zapobiegania

Sposoby zapobiegania

:

:

1.

eliminowanie

czynników

powodujących trudności:



poprawa sytuacji materialnej społeczeństwa,



zwiększenie bezpieczeństwa socjalnego,



wspieranie rodzin,



stwarzanie warunków dla prawidłowego
zaspokajania potrzeb dzieci i młodzieży;

2.

współdziałanie szkoły z rodziną

i środowiskiem lokalnym



podwyższanie

kwalifikacji

pedagogicznych

i

psychologicznych społeczeństwa,



właściwe rozumienie przez nauczycieli swojej roli,



obserwacja uczniów,



wczesna ingerencja w powstałe trudności,



liczenie się z zainteresowaniami potrzebami

uczniów,



dostarczanie właściwych wzorów postępowania,



wsparcie ze strony środowiska pozaszkolnego;

3. korzystanie z pomocy specjalistów.

Błędy wychowania

Błędy wychowania

Mylenie się jest rzeczą ludzką [errare
humanum est]. Ale są zawody, w których błąd
może kosztować wiele: życie lub zdrowie
człowieka. Do nich z pewnością należy zawód
lekarza,

fizjoterapeuty,

pielęgniarki,

nauczyciela i sędziego...

W swojej pracy nauczyciel może popełnić 2
rodzaje błędów: dydaktyczne i wychowania. Ta
druga grupa jest szczególnie niebezpieczna,
bo

wiąże

się

z możliwością

zaburzeń

osobowości u dziecka.

Błąd wychowania jest niezgodnym z celem,
niepożądanym,

niewłaściwym

doświadczeniem, którego doświadcza D w
trakcie sytuacji wychowawczej.

Struktura procesu

Struktura procesu

wychowania

wychowania

Syt

1-n

Osx

Cx

d

1-n

C - cel wychowania syt. – sytuacja wychowawcza d –
doświadczenie

o- ostateczny rezultat, efekt wychowania

Źródła błędów wychowania wg

Źródła błędów wychowania wg

A. Guryckiej:

A. Guryckiej:



osobowość nauczyciela (jaki to jest człowiek..)



postawa nauczyciela (postawa ma 3 elementy:
przekonanie o drugim człowieku, zachowanie
wobec

niego,

zdolność

do

jego

oceniania i emocjonalnego

nań

reagowania;

względnie trwałe nastawienie całej osobowości
do jakiegoś zjawiska lub problemu)



czynniki sytuacyjne (np. brak czasu, hospitacja,
odmowa współdziałania ze strony klasy).

Biorąc pod uwagę

Biorąc pod uwagę

zachowanie wobec

zachowanie wobec

drugiego człowieka

drugiego człowieka

A. Gurycka

A. Gurycka

proponuje kategoryzację błędów

proponuje kategoryzację błędów

wychowania:

wychowania:

„ŻAR”



ekstremalna
emocjonalna
akceptacja dziecka



nadmierna
koncentracja na D



nadmierna
koncentracja na
zadaniach D

„LÓD”



ekstremalne
emocjonalne
odrzucenie dziecka



nadmierna
koncentracja na
sobie



niedocenianie zadań
D

UMIAR

Wniosek:

Pozbawione błędów postępowanie nauczyciela to
takie poprzez które w sposób zrównoważony
traktuje on siebie i dziecko jako partnera
interakcji, jego i swoje zadania oraz panuje nad
skrajnymi emocjami w stosunku do dziecka.

W oparciu o tę kategoryzację

W oparciu o tę kategoryzację

można wyróżnić:

można wyróżnić:



błędy typu „Żar”

Uleganie (spełnianie zachcianek dziecka, rezygnacja

z wymagań stawianych dziecku, demonstrowanie

własnej bezradności...),

 
Zastępowanie (przejmowanie aktywności dziecka,

zastępowanie dziecka w działaniu bez oczekiwania

na wyniki jego pracy),

 
Idealizacja (utożsamianie się z dzieckiem jako

najwyższym dobrem, ciągłe zajmowanie się

dzieckiem i jego sprawami, brak krytycyzmu).



błędy typu „Lód”

Rygoryzm

(bezwzględne

egzekwowanie

wykonywania poleceń, sztywność ocen, stawianie
wymagań bardzo dokładnie określonych bez
swobody, ścisła kontrola),

Agresja (atak słowny, fizyczny, zagrażający i
poniżający w stosunku do dziecka),

Hamowanie

aktywności

(przerywanie,

zakazywanie aktywności własnej dziecka przez
fizyczne lub symboliczne zachowania własne,
zmienianie bez racjonalnych przyczyn aktywności
dziecka...)

Eksponowanie siebie (koncentracja uwagi dziecka
na walorach wychowawcy, potrzebach i odczuciach
wtórnych do aktualnych potrzeb dziecka, obrażanie
się)

Obojętność (obserwowalny dystans do spraw
dziecka i do niego osobiście, brak zainteresowania
aktywnością dziecka).

Czynniki istotne dla wystąpienia

Czynniki istotne dla wystąpienia

błędu wychowania

błędu wychowania



utożsamienie D z zadaniem >> Rygoryzm



utożsamienie z ideałem >> Idealizacja



utożsamienie z przeszkodą >> Agresja

1.     Uprzedmiotowienie dziecka

2. Odczuwanie sytuacji swojej i dziecka

jako nadmiernie trudnej:

•

zagrożenie

D

>>

Idealizacja,

Zastępowanie

• zagrożenie siebie >> Agresja, Uleganie,
Eksponowanie siebie.

3.

3.

Spostrzeganie D jako słabego,

Spostrzeganie D jako słabego,

niepełnowartościowego, gorszego od

niepełnowartościowego, gorszego od

siebie:

siebie:

• pejoratywna ocena aktywności D >>
Hamowanie aktywności

• mała wartość D i jego spraw >> Obojętność
• porównywanie D ze sobą na jego niekorzyść
>> Eksponowanie siebie

• przekonanie o nieporadności D, o jego
niezdolności do radzenia sobie z sytuacją >>
zastępowanie

Skutki błędów wychowania

Skutki błędów wychowania

m

m

ogą być

ogą być

:

:

natychmiastowe

natychmiastowe

(zerwanie interakcji

(zerwanie interakcji

międzypodmiotowej lub jej nie

międzypodmiotowej lub jej nie

nawiązanie)

nawiązanie)

odległe w czasie

odległe w czasie

–

–

powodujące

powodujące

zaburzenia osobowości

zaburzenia osobowości

.

.

Najczęściej spotykane błędy

wychowania i ich skutki:

Agresja

– obniżenie orientacji podmiotowej

(zagrożenie, lęk, spadek nastroju, poczucie winy)
>>

ucieczka

,

izolacja,

agresja

wobec

wychowawcy.

Hamowanie aktywności

– obniżenie orientacji

podmiotowej ( podporządkowanie się z leku prze
wychowawcą,

zaniżenie

samooceny,

spadek

nastroju) >> łamanie zakazów, bunt, agresja,
izolacja.

Obojętność

– obniżenie orientacji podmiotowej

(brak wiary w siebie, zaniżenie samooceny) >>
izolacja od wychowawcy.

Bezradność

– obniżenie orientacji podmiotowej

(poczucie winy) >> krytyka wychowawcy,
poczucie własnej przewagi.

Prof. Antonina Gurycka mówi:

Prof. Antonina Gurycka mówi:

Wychowywać dobrze to trudna sztuka! Ale
starajmy się chociaż wychowywać coraz lepiej
tzn. unikać błędów wychowania...” Warto przy
tym:

•starać się, aby niepożądane, złe doświadczenie
nabyte w sytuacji wychowawczej zostało szybko
zredukowane, przerwane,

•respektować podmiotowość dziecka,
•troszczyć się o jego zdrowie psychiczne,
•szanować dziecko i wymagać szacunku dla
siebie.

Uwagi dla personelu medycznego

[prof. K. de Valden - Gałuszko Podstawy

opieki paliatywnej, PZWL, Poznań 2006]

 
Skutkiem przystosowania do pracy podobnie

jak przystosowania do choroby są pewne

postawy i strategie obronne – świadome

i nieświadome.

Negatywne postawy pracowników

Negatywne postawy pracowników

ochrony zdrowia

ochrony zdrowia

• postawa niechętna – pacjent postrzegany
jest jako źródło kłopotów

• postawa obojętna – pacjent traktowany
jest jak przedmiot

• postawa protekcjonalna – pacjent
traktowany jest pobłażliwie, jak małe dziecko,
za które należy decydować i z którego
zdaniem nie należy się specjalnie liczyć;

• postawa „świętoszka” – wyniszczanie się
dla innych i zaniedbywanie potrzeb
własnych oraz własnej rodziny z
egocentrycznej chęci dowartościowywania
się, co po pewnym czasie prowadzi do
niezadowolenia, poczucia krzywdy i
nieskuteczności podejmowanych działań.

Postawy pozytywne:

Postawy pozytywne:



postawa partnerska, zakładająca układ wzajemnej

wymiany wartości, pacjent jest stroną w dialogu – bierzemy

pod uwagę jego opinię a przez unikalność jego życia i

niepowtarzalność osobowości jest on dla nas źródłem

cennych doświadczeń i wzbogacenia;



postawa

filozoficzno-heterocentryczna

(będąca

przeciwieństwem infantylnej postawy egocentrycznej)

zakłada, że dorosłe życie wymaga od człowieka spełnienia

wymogu bycia potrzebnym, satysfakcji płynącej z poczucia

użyteczności i sensownie podejmowanych działań; postaw

ta jest zwykle bardzo mobilizująca; dodatkowym akcentem

„nagradzającym” jest wdzięczność okazywana przez

pacjenta i rodzinę;



postawa religijna – jej motywem nadrzędnym jest służba

Bogu przez pracę dla drugiego człowieka.

Negatywne mechanizmy obronne to:

Negatywne mechanizmy obronne to:



unikanie pacjenta, ograniczanie częstości wizyt,

wysyłanie „zastępców”, gdy przewidywane są trudne

rozmowy itp.;



nadmierna rzeczywistość w kontakcie z chorym,

ucieczka w statystykę, dane liczbowe, teoretyczne

wyjaśnienia itp.;



zaprzeczanie ważności i pożytku wynikającego z

dobrej komunikacji z chorym, tłumienie własnych

przeżyć, celowa „twardość” (w imię zachowania

korzystnego dystansu);



ucieczka w instrumentalność ( u lekarzy wyraża się

to „magią” badań dodatkowych, u pielęgniarek –

koncentracją na aktywności manualnej).

Pozytywne mechanizmy obronne to:

Pozytywne mechanizmy obronne to:



działania

w

kierunku

podnoszenia

kwalifikacji i płynące z nich poczucie
kompetencji, przeświadczenie, że „jestem
w tym dobry”;



empatyczny, ciepły kontakt z pacjentem i
rodziną, satysfakcjonujący emocjonalnie
obie strony,



rozładowanie własnych emocji w kontakcie
z osobami bliskimi (tzw. wygadanie się).

Jeśli

zastosowane

strategie

okażą

się

niewystarczające

pojawią

się

zespoły

dezadaptacyjne np.

zespół wypalenia

[burn –

out]

Cechy:

Cechy:



wyczerpanie

emocjonalne

przejawiające

się

częstszym pojawianiem się negatywnych uczuć,
rozdrażnieniem i zmiennością nastroju, połączona
niekiedy z zaburzeniami wegetatywnymi;



zmiana postawy wobec ludzi polegająca na pewnej
formie „depersonalizacji” i oddaleniu od ludzi,
zwłaszcza od chorych, którzy często wywołują
negatywne reakcje emocjonalne, co z kolei rzutuje
na postawę wobec siebie: obniżenie poczucia
dokonań zawodowych lub wręcz poczuciem
porażki.

Wypalenie

dotyczy

osób,

które

przystępują

do

pracy

z

pełnym

zaangażowaniem

lecz

w

zetknięciu

z

rzeczywistością doznają rozczarowań – ich
założone cele nie są realizowane, pojawia się
uczucie utraty sensu pracy a czasem sensu
życia.

Pojawienie się zespołu sprzyjają

okoliczności zewnętrzne np. presja czasu, zła
organizacja pracy, brak samodzielności, brak
sukcesów, brak informacji zwrotnych z
otoczenia, niska samoocena, bierność, duża
zależność od opinii , nieskuteczne działania
zaradcze.

Profilaktyka zespołu –

Profilaktyka zespołu –

polega na

polega na

wzmocnieniu wewnętrznej odporności

wzmocnieniu wewnętrznej odporności

przez zwiększenie poczucia kompetencji

przez zwiększenie poczucia kompetencji

[szkolenia, superwizje] oraz:

[szkolenia, superwizje] oraz:



rozpoznać zawczasu zagrażające objawy stresu,



indywidualnie organizować pracę, gwarantując

naprzemienność pracy i odpoczynku oraz możliwość

relaksu w wolnych chwilach i wypracować własne

sposoby rozładowania emocji,



odreagować trudne sytuacje w zespole,



mieć

nawyk

analizowania

własnych

reakcji

emocjonalnych, zwłaszcza negatywnych, próbując

ustalić przyczyny i okoliczności ich powstawania,



zachować postawę asertywności,



zachować dystans wobec własnych problemów,



rozwijać i umacniać w sobie poczucie humoru.

Zjawisko przemocy w wychowaniu

Zjawisko przemocy w wychowaniu

Pojęcie przemoc jest wieloznaczne. W języku

polskim często jest zastępowane terminami:

maltretowanie,

nadużycie,

krzywdzenie,

brutalność, okrucieństwo, agresja, gwałt,

znęcanie.

W opracowaniach anglojęzycznych najczęściej

występuje termin abuse (nadużycie) i negleet

(zaniedbanie), rzadziej maltreatment.

W

opracowaniach

niemieckojęzycznych

spotyka

się

termin

Kindermisshandlung

(maltretowanie dzieci)

Każda dyscyplina naukowa wypracowała

Każda dyscyplina naukowa wypracowała

określony sposób definiowania tej

określony sposób definiowania tej

kategorii pojęciowej:

kategorii pojęciowej:

ETYKA – to użycie siły związane z naruszeniem

norm moralnych w stosunku do osoby lub grupy
osób najczęściej w celu wymuszenia określonych
zachowań lub postaw;

KATOLICKA NAUKA SPOŁECZNA – utożsamia

przemoc z gwałtem, wiąże ją z użyciem siły jako
moralnie złego środka do nagięcia czyjejś woli
i wymuszenia osiągnięcia zamierzonych celów;

SOCJOLOGIA – to dążenie jednych grup

społecznych do podporządkowania sobie innych
grup;

PSYCHOLOGIA – to szczególna postać agresji

interpersonalnej;

PRAWO- to szczególnie drastyczne działania,

które są przestępstwem;

PEDAGOGIKA – to relacja, której cechą jest

nierównorzędność osób występujących po
przeciwnych stronach stosunku
społecznego; relacja dominacji
-podporządkowania.

Józef

Górniewicz

określa

przemoc

jako

„bezpośrednie oddziaływanie jednego człowieka na

drugiego w celu zmuszenia go do zmiany

zachowania, zmiany systemu wartości, bądź

poglądu w jakiejś sprawie. Owo wymuszenie

następuje w postaci stworzenia sytuacji zagrożenia

dla

jego

bezpieczeństwa

psychicznego

i

fizycznego”.

 
Andrzej Olubiński określa przemoc jako „każdy akt

godzący w osobistą wolność jednostki, zmuszanie

jej do zachowań niezgodnych z własną wolą”.

Cel przemocy - wywarcie określonego
wpływu

Cel agresji – zaszkodzenie ofierze

Przemoc występuje w wielu dziedzinach

Przemoc występuje w wielu dziedzinach

naszego życia. Prof. Krystyna Duraj –

naszego życia. Prof. Krystyna Duraj –

Nowakowa wyszczególniła następujące

Nowakowa wyszczególniła następujące

obszary przemocy:

obszary przemocy:



życie ustrojowo-polityczne, władza,



życie publiczne, gdzie przemocą przezwycięża
się przemoc,



stosunki interpersonalne, w ramach których
różne formy agresji podejmowane są dla
obrony

wartości

albo

uzyskania

celów

osobistych,



ekspozycja agresji dla rozrywki, zysku,



edukacja i wychowanie, które zakładają
przymus szkolny, przymus przestrzegania
określonych norm, presje wynikające z sytuacji
ucznia,



osiągnięcia i związana z nimi „kulturowa

obsesja zwycięstwa”, w której zwycięstwo

usprawiedliwia wszelkie środki,



sport, który częściowo wynika z potrzeby

sukcesu a przede wszystkim z typu czynności,

gdzie zwycięstwu przypisuje się atrybuty

agresji,



role

społeczne

i

kompetencje,

którym

przypisuje się konotacje agresywne, gdzie

wypełnianie określonej roli jest realizowane

poprzez agresywne zachowanie i ograniczenie

wolności innych, podobnie sprawa dotyczy

okazywania i posługiwania się kompetencjami.

Przemoc wobec dzieci w

Przemoc wobec dzieci w

wychowaniu może występować

wychowaniu może występować

w 3 obszarach:

w 3 obszarach:



szkole,



rodzinie,



instytucjach

oświatowo

–

wychowawczych.

Przyczyny przemocy w szkole wg P.

Przyczyny przemocy w szkole wg P.

Czerenko:

Czerenko:



przewaga

funkcji

dydaktycznej

nad

wychowawczą



zbyt liczne klasy i związany z tym problem
„zapanowania” nad klasą a czasem wręcz jej
spacyfikowanie jej poprzez posługiwanie się
wobec uczniów wyzwiskami, ośmieszanie ich a
nawet stosowanie przemocy fizycznej,



dominujący w szkołach encyklopedyzm.

www.obrazky.pl

Hanna Rylke – Klimowicz wskazuje 2

Hanna Rylke – Klimowicz wskazuje 2

źródła przemocy w

źródła przemocy w

szkole:

szkole:



osoba nauczyciela jest sfrustrowany, ograniczony

we własnych możliwościach, dążeniach, aspiracjach,

poddawany przymusowi realizacji programu, metod

nauczania i oceniania a jednocześnie obwiniany za

niedostatki

dydaktyczno-wychowawcze;

to

powoduje, ze często traci kontrolę nad sobą,

wyładowując się bezpośrednio na uczniach [podnosi

głos, grozi..]; do tego dochodzi też często moda na

„luz” i „partnerstwo” wyrażające się w odchodzeniu

od ustalonych norm i pryncypiów szkolnych;



uczniowie

–

niszczą

pomoce

dydaktyczne,

dewastują sprzęt, nie są zdyscyplinowani, lekceważą

nauczycieli, są ordynarni, dręczą młodszych, piją ... .

Jako czynniki społeczne i strukturalne

Jako czynniki społeczne i strukturalne

sprzyjające przemocy między

sprzyjające przemocy między

uczniami

uczniami

M.

M.

H. Schneider wymienia:

H. Schneider wymienia:



przekonanie o konieczności przejścia dzieci przez fazę

bójek i traktowanie takich zachowań jako dopuszczalnych

czy wręcz korzystnych z rozwojowego i wychowawczego

punktu widzenia,



wzrastanie w rodzinie, w której panuje przemoc i chłód

uczuciowy,



niewłaściwy klimat uczuciowy szkoły,



brak reguł demokratycznego rozstrzygania kwestii

pedagogicznych,



niedostatki w podmiotowym traktowaniu uczniów i

rodziców prze kadrę pedagogiczną i administrację szkoły,



brak pozytywnych relacji między uczniami, nauczycielami

i rodzicami.

Przemoc w rodzinie może mieć

Przemoc w rodzinie może mieć

charakter:

charakter:



przemocy fizycznej,



zaniedbania dziecka,



seksualnego
wykorzystania.

www.bibliotekabol1.republika.pl

Przemoc fizyczna w skrajnych przypadkach

Przemoc fizyczna w skrajnych przypadkach

prowadzi do

prowadzi do

Zespołu Dziecka

Zespołu Dziecka

Maltretowanego

Maltretowanego

[opisany w 1962 roku]. Nie jest on objęty

[opisany w 1962 roku]. Nie jest on objęty

medyczną klasyfikacją podstawową – istniej

medyczną klasyfikacją podstawową – istniej

e

e

w

w

dodatkowej klasyfikacji przyczyn urazu – E 967 –

dodatkowej klasyfikacji przyczyn urazu – E 967 –

„znęcanie się nad dzieckiem i innego rodzaju

„znęcanie się nad dzieckiem i innego rodzaju

obchodzenie”

obchodzenie”

Zgodnie z definicją WHO (1974 r.) „za

maltretowanie dziecka uważa się każde
zamierzone lub niezamierzone działanie osoby
dorosłej, społeczeństwa lub państwa, które
ujemnie wpływa na rozwój fizyczny lub
psychospołeczny dziecka”.

Istnieje też

Zespół Bitego Dziecka

,

który ogranicza problematykę tylko do
maltretowania

fizycznego

–

pomijając

dyskryminację psychiczną i moralną.

Zaniedbanie dziecka

jest to przemoc

wobec wymagań rozwoju dziecka; dziecko jest
siłą podporządkowywane niekorzystnym dla
niego warunkom. Obejmuje ono niekorzystne
zachowania rodziców wobec dziecka oraz
niezrealizowanie przez rodziców zachowań
korzystnych dla dziecka mających swe źródło w
braku wiedzy rodziców, złych tradycjach opieki i
wychowania, braku czasu dla dziecka, wadliwej
koncepcji życia i roli dziecka w życiu rodziców.

Seksualne wykorzystanie dziecka

–

„dzieckiem

seksualnie

wykorzystywanym

można uznać każdą jednostkę w wieku
bezwzględnej

ochrony

(wiek

ten

jest

określany przez prawo), jeżeli osoba dojrzała
seksualnie, czy to przez świadome działanie
czy to przez zaniedbanie swoich społecznych
obowiązków wynikających ze specyficznej
odpowiedzialności za dziecko dopuszcza do
zaangażowania

dziecka

w

jakąkolwiek

aktywność natury seksualnej, której intencją
jest seksualne zaspokojenie osoby dorosłej”.

Przemoc seksualna

wobec dziecka to

nadużywanie dziecka do uzyskiwania
przyjemności seksualnej przez osoby dorosłe.

Zbigniew Lew – Starowicz wyróżnia 6

typów przemocy seksualnej wobec dzieci:

• bez kontaktu fizycznego: rozmowy o treści
seksualnej kierowane do dziecka, ekspozycje
anatomii i czynności seksualnych, oglądactwo;

• kontakty seksualne polegające na pobudzaniu
intymnej części ciała, przybierające różne
formy;

• kontakty oralno-genitalne;
• stosunki udowe;
• penetracja seksualna;
• seksualne wykorzystywanie dzieci, powiązane
z różnymi formami przemocy.

Przyczyny przemocy wobec dziecka w

Przyczyny przemocy wobec dziecka w

rodzinie:

rodzinie:



kryzys

współczesnej

rodziny

w

tym

ekonomiczny,



brak

przygotowania

pedagogicznego

większości rodziców,



preferowanie tradycyjnego, autorytarnego
modelu wychowania połączonego z karami
cielesnymi,



patologia w rodzinach – ich dzieci agresją
starają się imponować innym i stają się
przywódcami grup nieformalnych.

Przemoc w instytucjach oświatowo –

Przemoc w instytucjach oświatowo –

wychowawczych-przejawy:

wychowawczych-przejawy:



zaniedbanie dziecka,



przemoc fizyczna,



wykorzystywanie

seksualne

dzieci

upośledzonych,



agresywni wychowawcy (upokarzające
kary).

Rodzaje przemocy wg Zbigniewa

Rodzaje przemocy wg Zbigniewa

Kwiecińskiego:

Kwiecińskiego:



przemoc bezpośrednia

(osobista, jawna,) – odnosząca

się do spostrzeżeń i odczuć osoby, która przemocy

doznaje; jest ona odczuwana przez podmiot jako

czynność użycia przeważającej siły, bądź agresja

psychiczna czy stan zależności realizacji elementarnych

potrzeb i interesów od podporządkowania się innemu

podmiotowi

indywidualnemu,

zbiorowemu

lub

pośredniczonemu przez organizację;



przemoc symboliczna

, której istota tkwi w przekazie

„wzorów,

symboli

i znaków

zastanej

kultury

z

narzuceniem ich znaczeń i interpretacji”;



przemoc strukturalna

, czyli „zastana przez jednostkę,

determinację i moc istniejących struktur ekonomicznych,

politycznych, społecznych i kulturowych”.

Sposoby zapobiegania przemocy

Sposoby zapobiegania przemocy

wobec dzieci

wobec dzieci

1.

jasne procedury działań odpowiednich osób, służb i

instytucji,

2.

środki finansowe,

3.

odpowiednie szkolenia,

4.

włączenie szkół w system ochrony dziecka przed przemocą,

5.

wprowadzenie

formalnego

obowiązku

zgłaszania

przypadków i podejrzeń przez lekarzy, nauczycieli i

pedagogów odpowiednim instytucjom,

6.

opracowanie

i

rozpowszechnienie

prewencyjnych

programów dla dzieci,

7.

tworzenie lokalnej sieci interwencji,

8.

prowadzenie

rejestrów

i

statystyk,

dotyczących

wykrywanych i podejmowanych przypadków przemocy

wobec dzieci.

Przeciwdziałaniu przemocy w

Przeciwdziałaniu przemocy w

rodzinie wobec dzieci może służyć:

rodzinie wobec dzieci może służyć:



działania interwencyjne – pierwsza pomoc
dziecku i uniemożliwienie dalszego
krzywdzenia;



działania terapeutyczno-lecznicze –
minimalizacja i usuniecie doznanych urazów
i krzywd;



działania profilaktyczne – zapobieganie
przemocy przez popularyzację wiedzy i
wyrobienie umiejętności przeciwstawiania
się przemocy.