PODSTAWOWE TERMINY

PODSTAWOWE TERMINY

DLA OPERACJI PROCESOWYCH

DLA OPERACJI PROCESOWYCH

W instalacji i operacjach technologicznych są
rozróżniane następujące stany:

a) normalne operacje,
b) operacje wcześniej przewidziane w projekcie

procesowym,

c) zakłócenie w warunkach procesu,
d) awaria (wypadek).

Te stany są uzupełniane następującymi
nieodłącznymi pojęciami:

 projektowe bezpieczeństwo procesu,
 incydentalne zapobiegawcze działanie,
 działanie na wypadek skutków awarii.

Oddziaływanie stanu procesu a koncepcja

Oddziaływanie stanu procesu a koncepcja

zasad bezpieczeństwa

zasad bezpieczeństwa

p

lub

T

Czas

o d c h y le n ia p ro c e s u

u n ie m o �liw ia j�c e

je g o k o n ty n u o w a n ie

z d a rz e n ie lu b w y p a d e k

g ra n ic z n e w a ru n k i

lu b o d c h y le n ia p ro c e s u

z a k re s to le ro w a n y c h

o d c h y le � p ro c e s u

n o rm a ln a p ra c a

in s ta la c je ro b o c z e

d z ia �a n ia k o re k c y jn e

k o n tro li n a d z o rc z e j

z a p o b ie g a n ie w y p a d k o m

s y s te m o c h ro n y

a w a ry jn e j

pr

ac

a

w

z

ak

re

si

e

ok

re

�l

on

eg

o

pr

oj

ek

tu

Postępowanie w badaniach

Postępowanie w badaniach

związanych z oceną bezpieczeństwa

związanych z oceną bezpieczeństwa

 Proces musi być charakteryzowany
eksperymentalnie.
 Normalne warunki operacji technologicznych muszą
być
oszacowane za pomocą kryteriów, które można
zastosować
w przechodzeniu od eksperymentalnych rezultatów
(badań
instrumentalnych) do warunków procesu
technologicznego.
 Możliwe procesowe odchylenia muszą być
systematycznie
identyfikowane, charakteryzowane i oceniane z
punktu widzenia
bezpieczeństwa.
 Żądane i zalecanie co do bezpieczeństwa instalacji
i/lub
modyfikacje procesu muszą być realizowane w
oparciu o wszystkie
informacje i muszą być zastosowane.

Parametry termicznego

Parametry termicznego

bezpieczeństwa reakcji

bezpieczeństwa reakcji

egzotermicznych

egzotermicznych

Termodynamic
zne

Kinetyczn
e

Szybkość reakcji
Szybkość

generowanego

ciepła
Temperatura rozkładu
Adiabatyczny czas indukcji
Szybkość wzrostu ciśnienia
Energia aktywacji

Energia reakcji
Adiabatyczny przyrost
temperatury
Objętość właściwa
wydzielanych gazów
Ciśnienie maksymalne po
reakcji

Cykl życiowy procesu chemicznego

Cykl życiowy procesu chemicznego

Badania

naukowe

Opracowanie

procesu

Instalacja

pilota�

owa

Produkcja

przemys�

owa

Zako�czenie

produkcji

Z

Z

ada

ada

nia

nia

związan

związan

e

e

z oceną

z oceną

reaktywności na różnych etapach

reaktywności na różnych etapach

rozwoju technologii

rozwoju technologii

Etap

Główna problematyka

Aspekty techniczno-

organizacyjne

dotyczące procesu

Skala laboratoryjna badań

nad procesem

Charakterystyka

substancji

Ocena potencjalnych zagrożeń

Analiza alternatywnych

procesów

Wybór procesu

Badania pilotowe procesu

Charakterystyka

zagrożeń

Wpływ instalacji na zagrożenia

Zdefiniowanie bezpiecznych

procedur

Badanie skutków

potencjalnych zmian w

procesie

Określenie krytycznych

warunków pracy

Produkcja przemysłowa

Korekta pierwotnej

charakterystyki zagrożeń

w procesie

Analiza zagrożeń związanych

ze skalą i organizacją działania

Zarządzanie zmianami w

procesie

Ocena powiązań

bezpieczeństwa procesowego z

aspektami ekonomicznymi,

produkcyjnymi, inżynieryjnymi

i handlowymi

Podstawowe pojęcia

Podstawowe pojęcia

Niesprawnością obiektu nazywamy

każde zdarzenie

uniemożliwiające fizyczne spełnienie przewidzianych
dla niego funkcji.

Niesprawność

(uszkodzenie), której usunięcie wymaga

dużych nakładów nazywamy awarią.

Pojawienia się zdarzenia niepożądanego w postaci
niesprawności wywołuje stan zagrożenia.

W każdym procesie niesprawność wywołuje stan
zagrożenia, któremu można przypisać określony
„potencjał zagrożenia”.

Uwolnienie się potencjału niebezpieczeństwa w postaci
sekwencji wtórnych zdarzeń niepożądanych może
prowadzić do powstawania strat.

Przejście ze stanu zagrożenia do strat nazywamy
wypadkiem.

Wypadek w którym straty są duże nazywamy
katastrofą.

Zjawisko wybuchu w reaktywnych

Zjawisko wybuchu w reaktywnych

układach

układach

Reakcje główne

to takie, które prowadzą do

otrzymania założonego produktu. Te reakcje są
głównym celem procesu technologicznego (desired
reaction or primary reaktion)
 

Reakcje poboczne

są reakcjami następczymi lub

pobocznymi w stosunku do reakcji głównej.
Najczęściej jest to kilka reakcji. Z punktu widzenia
bezpieczeństwa procesów chemicznych ważne są
reakcje egzotermiczne.

Procedura postępowania w badaniach

Procedura postępowania w badaniach

z bezpieczeństwem procesu

z bezpieczeństwem procesu

Konieczna modyfikacja

procesu lub instalacji

START

Określenie procesu

oraz opis instalacji

Ocena bezpieczeństwa procesu

w normalnych warunkach pracy

Systematyczna identyfikacja możliwych

odchyleń od normalnej pracy

Działania

techniczne

Działania

organizacyjne

Tak

Tak

Tak

Nie

Nie

Nie

i/lub

Ocena następnego

możliwego odchylenia

Raport

STOP

Process

Hazard

Assessment &

Safety

Evaluation

Proces

Oceny

Zagrożeń

i Określania

Bezpieczeństwa

Czy teraz

proces może być

kontrolowany?

Czy proces może być wciąż

kontrolowany przy granicznych

warunkach pracy?

Adiabatyczny wzrost temperatury

Adiabatyczny wzrost temperatury

(T

(T

ad

ad

)

)

T

ad

= -U/C

p

gdzie: U – ciepło reakcji,

C

p

– ciepło właściwe.

Dla związków organicznych C

p

zmienia się w

granicach od 1.5 do 2.0 J/g w temperaturze
pokojowej. W pierwszym przybliżeniu można
przyjąć, że adiabatyczny wzrost temperatury
związany z egzotermicznym efektem reakcji jest
proporcjonalny do ciepła reakcji.

Adiabatyczny wzrost temperatury

Adiabatyczny wzrost temperatury

(T

(T

ad

ad

)

)

c.d.

c.d.

Maksymalna możliwa temperatura reakcji (T

max

)

T

max

= T

R

+ T

ad

gdzie T

R

– temperatura reakcji.

Termiczna liczba reakcji (B)

gdzie: E – energia aktywacji,

T

ad

– adiabatyczny wzrost temperatury,

T

0

– temperatura początkowa,

R – stała gazowa.

2

0

ad

RT

T

E

B





Schemat zmiany temperatury

Schemat zmiany temperatury

procesów chemicznych w przypadku

procesów chemicznych w przypadku

awarii układu chłodzenia

awarii układu chłodzenia

Temperatura

Czas

T

end

MTSR

T

p

reakcja

po�

�

dana

reakcje

wt�rne

czas do

awarii

ch�

odzenia

wzrost temp.

w warunkach

normalnego

procesu

wzrost temp.

na skutek braku

ch�

odzenia

czas indukcji reakcji wt�rnych

w warunkach adiabatycznych

czas do

osi�gni�cia

MTSR

wzrost temp.

na skutek

reakcji

wt�rnych

Warunki powstawania wybuchu

Warunki powstawania wybuchu

cieplnego

cieplnego

M

o

c

c

ie

p

ln

a

Temperatura

R

RT

E

RA

H

e

k

Q

A















0

T

T

K

Q

RA





Warunki

stabilne

Bilans

podkrytyczny

Warunki

niestabilne

Bilans

nadkrytyczny

Odbiór ciepła

Wydzielanie ciepła

R

K

k – współczynnik kinetyczny,

E – energia

aktywacji,
R – stała gazowa,

A – powierzchnia

wymiany ciepła,
K – współczynnik przenikania ciepła,

T – temperatura

procesu,
T

0

– temperatura czynnika chłodzącego

Krzywe procesu samoogrzewania w

Krzywe procesu samoogrzewania w

warunkach adiabatycznych i dla układów

warunkach adiabatycznych i dla układów

przekazujących ciepło otoczeniu przy

przekazujących ciepło otoczeniu przy

różnych warunkach chłodzenia

różnych warunkach chłodzenia

Oddziaływanie na strumień

Oddziaływanie na strumień

wydzielanego ciepła

wydzielanego ciepła

q

1

= � H

r

�

r�

V

Zmniejszenie wydzielanego ciep�

a

Zmniejszenie r

�

niska temperatura

�

rozcie�czenie

�

mniejsza szybko��

dozowania

Zmniejszenie V

�

zmniejszenie masy

reakcyjnej

Zmniejszenie � H

r

�

zmiana reagent�w

Oddziaływanie na strumień

Oddziaływanie na strumień

odbieranego ciepła

odbieranego ciepła

q

2

= K�

(T

c

�T)�

A

Zwi�kszenie zdolno�ci ch�

odzenia

Wzrost K

�

efektywniejszy typ

mieszad�

a

�

zwi�kszenie ilo�ci

obrot�w mieszad�

a

�

wi�kszy strumie�

cieczy ch�

odz�cej

Wzrost T

c

�T

�

ch�

odniejszy

czynnik

�

wi�kszy strumie�

cieczy ch�

odz�cej

�

ni�sza temperatura

pocz�tkowa reakcji

Wzrost A

�

maksymalne upako-

wanie powierzchni

� p�aszcz i w�ownica

zastosowane

jednocze�nie

Kryterium Semenov’a

Kryterium Semenov’a

Dla fazy gazowej i ciekłej można przyjąć, że

Dla fazy gazowej i ciekłej można przyjąć, że

temperatura wewnątrz zbiornika użytego do reakcji

temperatura wewnątrz zbiornika użytego do reakcji

periodycznej lub transportu jest stała ze względu na

periodycznej lub transportu jest stała ze względu na

ruchy konwekcyjne. Cały gradient temperatury między

ruchy konwekcyjne. Cały gradient temperatury między

medium, a otoczeniem jest we wnętrzu ścianek

medium, a otoczeniem jest we wnętrzu ścianek

zbiornika.

Biorąc

pod

uwagę

ciepło

reakcji

zbiornika.

Biorąc

pod

uwagę

ciepło

reakcji

egzotermicznej i ciepło wymienione z otoczeniem,

egzotermicznej i ciepło wymienione z otoczeniem,

zmiany temperatury medium w wyniku przebiegu

zmiany temperatury medium w wyniku przebiegu

reakcji egzotermicznej można wyrazić równaniem:

reakcji egzotermicznej można wyrazić równaniem:





0

ad

T

T

RT

E

exp

A

T

dt

dT

















 





Zmiany temperatury w układzie

Zmiany temperatury w układzie

Powyższe równania są słuszne dla reakcji zerowego

Powyższe równania są słuszne dla reakcji zerowego

lub pierwszego rzędu. Równania różniczkowe dla

lub pierwszego rzędu. Równania różniczkowe dla

reakcji autokatalitycznych są złożone i nie posiadają

reakcji autokatalitycznych są złożone i nie posiadają

rozwiązania analitycznego

rozwiązania analitycznego

.

.

gdzie

gdzie

u

u

jest stopniem przereagowania, a

jest stopniem przereagowania, a





= (T-T

= (T-T

0

0

)/

)/





T

T

ad

ad

.

.























u

u

1

k

dt

d

Wybuch cieplny w warunkach

Wybuch cieplny w warunkach

adiabatycznych

adiabatycznych

c.d.

c.d.

Dla

Dla

reakcji zerowego lub pierwszego rzędu czas do

reakcji zerowego lub pierwszego rzędu czas do

wybuchu można obliczyć zgodnie z relacją:

wybuchu można obliczyć zgodnie z relacją:

.

.

















0

2

0

exp

RT

E

T

AE

RT

ad

ad



Zależność temperatury układu

Zależność temperatury układu

reakcyjnego od czasu dla adiabatycznego

reakcyjnego od czasu dla adiabatycznego

cieplnego układu dla różnych wartości

cieplnego układu dla różnych wartości





T

T

ad

ad

Rekomendowane procedury badań

Rekomendowane procedury badań

do szacowania bezpieczeństwa

do szacowania bezpieczeństwa

Skala

procesu

Zakres badań

Metody badań

Proces

laboratoryjny

Wielkolaborator

yjny (kg-skala)

Skala ułamkowa

Skala

produkcyjna

Badania literaturowe

Analiza teoretyczna

Charakterystyka

substancji i mieszanin

w aspekcie

bezpieczeństwa

1) Ostateczne

ustalenie

warunków

normalnych

operacji

technologicznych

2) Identyfikacja

możliwych

odchyleń

Ostateczne

oszacowanie

wszystkich etapów i

odchyleń

Struktura

chemiczna

Bilans tlenowy

Testy klasyfikacji

Reakcje

Kalorymetria do

badań reakcji

Fizyczne

jednostkowe

operacje:

adiabatyczne i

inne

skomplikowane

metody

Kalorymetria

adiabatyczna i

inne złożone

metody

Informacje termodynamiczne i kinetyczne

Informacje termodynamiczne i kinetyczne

niezbędne do szacowania bezpieczeństwa

niezbędne do szacowania bezpieczeństwa

procesów chemicznych

procesów chemicznych

Informacje

termodynamiczn

e

Informacje

kinetyczne

Reakcja główna
(cel procesu)

Reakcja poboczna
(reakcja
niepożądana)

ciepło reakcji,
pojemność cieplna,

MTSR*,
p

max

ciepło reakcji
T

k

p

max

stopień
akumulacji ciepła

temperatura =
f(czas),
ciśnienie = f(czas)

warunki
niezbędne do
uwolnienia reakcji

pobocznych,
proces,
temperatura =

f(czas),
ciśnienie = f(czas)

* maksymalna dostępna temperatura reakcji syntezy.

* maksymalna dostępna temperatura reakcji syntezy.

Ocena niebezpiecznej reaktywności

Ocena niebezpiecznej reaktywności

substancji

substancji

Różnice dotyczące prowadzenia reakcji
nieorganicznych i organicznych:

- reakcje organiczne muszą, być prowadzone
w ograniczonym zakresie temperatur,
wynikającym
z niestabilności substancji,

- przy prowadzeniu reakcji organicznych
muszą być,
każdorazowo brane pod uwagę zagrożenia
pożarowe.

Ocena niebezpiecznej reaktywności

Ocena niebezpiecznej reaktywności

substancji

substancji

c.d.

c.d.

Ocena niebezpiecznej reaktywności substancji

obejmuje:



identyfikację niestabilnych grup molekularnych,

 ocenę struktury cząsteczki związku chemicznego ze

względu na
jej reaktywność z substancjami, które powszechnie
występują w
procesach przemysłowych (woda, powietrze,
utleniacze, paliwa,
kwasy, ślady związków metali, inne środki natury
chemicznej),

 określenie energii, która potencjalnie może

towarzyszyć reakcji
substancji na podstawie:

a) entalpii rozkładu i (lub) reakcji substancji,

b) bilansu tlenowego związku chemicznego.

Bilans tlenowy

Bilans tlenowy

Bilans tlenowy MW o składzie sumarycznym

C

C

a

a

H

H

b

b

O

O

c

c

N

N

d

d

oblicza się według wzoru:

gdzie

M

-

masa

cząsteczkowa

materiału

wybuchowego.

Bilans tlenowy może przyjmować wartości dodatnie
lub ujemne.



























2

b

a

2

c

M

1600

B

t

Ocena niebezpiecznej reaktywności

Ocena niebezpiecznej reaktywności

substancji

substancji

c.d.

c.d.

W przypadku zagrożeń związanych z rozwojem
niepożądanych reakcji, szczególnie ważne jest
zainteresowanie się:

- grupami funkcyjnymi, podatnymi na egzotermiczną

polimeryzację

,

- grupami funkcyjnymi, podatnymi do tworzenia

wiązań
nadtlenkowych w obecności tlenu atmosferycznego,

- kombinacjami substancji stwarzających zagrożenia

we wzajemnym
kontakcie, który może być przypadkowy, na tle
prowadzonych
w sąsiedztwie operacji technologicznych.

Analizując reaktor o działaniu okresowym można
stosować dwie równoległe drogi kształtowania
bezpiecznego rozwiązania w fazie projektowania:

1) przez dobór warunków wpływających na

minimalizację
strumienia generowanego ciepła,

2) przez dobór warunków wpływających na

maksymalizację
strumienia chłodzącego.

Ocena niebezpiecznej reaktywności

Ocena niebezpiecznej reaktywności

substancji

substancji

c.d.

c.d.

Funkcyjne grupy zawierające azot

Funkcyjne grupy zawierające azot

które dają wzrost egzotermicznego

które dają wzrost egzotermicznego

efektu reakcji rozkładu

efektu reakcji rozkładu

N

N

N

N

+

N

N

N N N

N

3

C N N

N N N N

C N

C N N

C N

N O

N C O

N C S

C

C N O H

C N O R

C

NH

C

C N O

N N O

N O H

N Cl

N N

O

ONO

NO

2

O NO

2

 NH

2

.

HNO

3

Typowe funkcyjne grupy nie zawierające

Typowe funkcyjne grupy nie zawierające

azotu, które dają wzrost egzotermicznego

azotu, które dają wzrost egzotermicznego

efektu reakcji rozkładu

efektu reakcji rozkładu

i polimeryzacji

i polimeryzacji

C C

O O

S O

P O

C C

O

C

Cl

SO

2

Cl

P(OR)

2

C C

O

O C

O

Cl

O C

S

SK

P(OR)

3

Wykorzystanie adiabatycznych

Wykorzystanie adiabatycznych

pomiarów

pomiarów

Z

adiabatycznych

krzywych

doświadczalnych

temperatura - czas procesu samoogrzewania można
wyznaczyć

następujące

parametry:

- szybkość wzrostu temperatury,
- szybkość wydzielanego ciepła,
- całkowity adiabatyczny przyrost ciepła,
- szybkość wzrostu ciśnienia,
- adiabatyczny czas indukcji w funkcji ciśnienia,

-

- temperaturę w której wyspecyfikowany czas
indukcji zostanie
osiągnięty,
- parametry kinetyczne,
- ciepło reakcji.

Mały autoklaw do badań w naczyniu Dewara

Mały autoklaw do badań w naczyniu Dewara

pod ciśnieniem gazu obojętnego

pod ciśnieniem gazu obojętnego

Badanie wydzielanych gazów

Badanie wydzielanych gazów

Do

gazowych

produktów

rozkładu

można

Do

gazowych

produktów

rozkładu

można

zastosować trzy rodzaje badań:

zastosować trzy rodzaje badań:

1) pomiar objętości całkowitej wydzielonego

gazu
charakteryzowaną poprzez objętość
właściwą,

2) pomiar szybkości wydzielanych gazów (to

można realizować
w różnych warunkach pomiaru na przykład
adiabatycznych
lub izotermicznych,

3) badanie składu i ilości wydzielanych

produktów gazowych
tworzonych podczas rozkładu.

Schemat układu przepływowego DSC

Schemat układu przepływowego DSC

S

R



T

grzałka

Schemat układu kompensacyjnego

Schemat układu kompensacyjnego

DSC

DSC

R

S

grzałki niezależnie sterowane

czujniki platynowe

Przykład zastosowania DSC

Przykład zastosowania DSC

Temperatura [

Temperatura [

o

o

C]

C]

200

200

300

300

400

400

450

450

Czysty kwas 3-nitrobenzoesowy

Czysty kwas 3-nitrobenzoesowy

1,5% VCL

1,5% VCL

3

3

1,6% MoCL

1,6% MoCL

5

5

1,3% FeCL

1,3% FeCL

3

3

1,6% NaCl

1,6% NaCl

e

g

zo

e

g

zo





T

T

Jakościowa interpretacja krzywych

Jakościowa interpretacja krzywych

DTA i DSC

DTA i DSC

Dla normalnych reakcji wzrost szybkości

Dla normalnych reakcji wzrost szybkości

pomiaru temperatury dwu lub trzykrotnie

pomiaru temperatury dwu lub trzykrotnie

przesuwa egzotermiczny pik

przesuwa egzotermiczny pik około 10 K

około 10 K

w

w

kierunku wyższych temperatur.

kierunku wyższych temperatur.

 

 

Dla termicznego egzotermicznego rozkładu

Dla termicznego egzotermicznego rozkładu

substancji, można przyjąć regułę

substancji, można przyjąć regułę

,,100 K”, tzn. operacje technologiczne są

,,100 K”, tzn. operacje technologiczne są

bezpieczne w temperaturach

bezpieczne w temperaturach

100 K

100 K

poniżej

poniżej

temperatury maksimum piku egzotermicznej

temperatury maksimum piku egzotermicznej

reakcji oznaczonej metodą DTA lub DSC dla

reakcji oznaczonej metodą DTA lub DSC dla

szybkości wzrostu temperatury 10 K/min.

szybkości wzrostu temperatury 10 K/min.

 

 

Dla mniejszych szybkości wartość ta powinna

Dla mniejszych szybkości wartość ta powinna

być zmniejszona, np. dla szybkości wzrostu

być zmniejszona, np. dla szybkości wzrostu

temperatury

1

K/min

wynosi

około

temperatury

1

K/min

wynosi

około

70 K

70 K

.

.

Adiabatyczna temperatura rozkładu dla 24

Adiabatyczna temperatura rozkładu dla 24

godz. (ADT

godz. (ADT

24

24

)

)

Wykonując

badania

czasu

do

Wykonując

badania

czasu

do

wybuchu

od

temperatury

w

wybuchu

od

temperatury

w

warunkach adiabatycznych można

warunkach adiabatycznych można

obliczyć temperaturę, w której do

obliczyć temperaturę, w której do

wybuchu dochodzi po 24 godzinach.

wybuchu dochodzi po 24 godzinach.

Przyjmuje

się,

że

temperatura

Przyjmuje

się,

że

temperatura

bezpieczna jest niższa o 20 K od

bezpieczna jest niższa o 20 K od

temperatury

oznaczonej

metodą

temperatury

oznaczonej

metodą

ADT

ADT

24

24

.

.

Temperatura samoprzyśpieszającego się

Temperatura samoprzyśpieszającego się

rozkładu SADT

rozkładu SADT

(Self accelerating

(Self accelerating

decomposition temperature)

decomposition temperature)

Próbka około 400 ml w naczyniu Dewar’a o objętości
500 cm

3

wykazuje podobne straty cieplne, jak

naczynie transportowe pozwalające na przewóz
materiału o masie około 100 kg.
 
Test

SADT

jest

stosowany

do

określania

bezpieczeństwa

w

transporcie.

Badania

przeprowadza się w temperaturze

20 K

powyżej

maksymalnej

temperatury

mogącej

wystąpić

podczas transportu. Zapis temperatury w funkcji
czasu prowadzi się około

2 K

poniżej temperatury

termostatowania

przez

siedem

dni.

Jeśli

temperatura badanego materiału w wymienionym
czasie nie przewyższy

6 K

, to badana substancja

może być dopuszczona do transportu.

Jeśli

reakcja

główna

jest

tylko

niskoenergetyczna, tzn.

T

ad

< 50K

, to w

następnym etapie bada się mieszaniny
reakcyjne na istnienie egzotermicznych
reakcji pobocznych.
 
Jeśli ciepło reakcji egzotermicznej pobocznej
(-U) jest mniejsze niż

100 J/g lub T

ad

jest <

50 K

, to bardzo rzadko wymagane są

dodatkowe badania.

Temperatura samoprzyśpieszającego się

Temperatura samoprzyśpieszającego się

rozkładu SADT

rozkładu SADT

(Self accelerating

(Self accelerating

decomposition temperature)

decomposition temperature)

Do gazowych produktów rozkładu można zastosować trzy

Do gazowych produktów rozkładu można zastosować trzy

rodzaje badań:

rodzaje badań:

1) pomiar objętości całkowitej wydzielonego gazu

charakteryzowaną poprzez objętość właściwą,

2) pomiar szybkości wydzielanych gazów (to można

realizować
w różnych warunkach pomiaru na przykład
adiabatycznych
lub izotermicznych,

3) badanie składu i ilości wydzielanych produktów

gazowych
tworzonych podczas rozkładu.

Badanie wydzielanych gazów

Badanie wydzielanych gazów