Rehabilitacja w

chorobach narządów

dokrewnych

ZAMOŚĆ 2006

Cukrzyca

Definicja

Każde przewlekłe zaburzenie metabolizmu,
objawiające się w sposób powtarzalny:

- hiperglikemia na czczo i glikozurią
- hiperglikemia po posiłkach i glikozurią
- przy prawidłowej glikemii na czczo jeżeli
wartości stężenia glukozy we krwi po
podaniu dawki testowej 75g glukozy są
wyższe od wartości referencyjnych

Epidemiologia

Cukrzyca typu 1

1-2/100 tys. ludności do 37-40/100 tys.

Cukrzyca typu 2

Zapadalność

118/100 tys. ludności

Wskaźnik chorobowości

Europa 2 - 6 %

Polska 4 - 6% (duże miasta)

Polska 2 - 4 % (pozostałe)

Etiologia

- genotyp
- czynniki konstytucjonalne
- środowisko zewnętrzne

Genotyp

- uszkodzenie wielogenowe
- odczyny immunologiczne
- wady enzymów kształtujących metabolizm
glukozy
- nieprawidłowa regulacja metaboliczna
homeostazy

Czynniki konstytucjonalne

- wiek
- płeć
- grupa etniczna

Czynniki środowiskowe

- brak aktywności fizycznej
- nieprawidłowe żywienie
- otyłość
- niektóre epidemie wirusowe
- przewlekły stres
- leki diabetogenne
- toksyny cywilizacyjne
- wielokrotne ciąże

Czynniki patogenne

Niedobór insuliny lub insulinooporność

Hiperglikemia

Przewlekłe powikłania cukrzycy

Klasyfikacja cukrzycy

Cukrzyca typu 1 (zniszczone komórki beta)
- na podłożu immunologicznym
- idiopatyczna
Cukrzyca typu 2 (z insulinoopornością i
deficytem insuliny)
Inne typy cukrzycy
- genetyczne uszkodzenie komórek beta
- genetyczne defekty działania insuliny
- choroby części zewnątrzwydzielniczej
trzustki

Inne typy cukrzycy ciąg dalszy
- endokrynopatie (akromegalia, zespół Cushinga
glukagonoma, guz chromochłonny,
nadczynność tarczycy, somatostatinoma,
aldosteronoma, inne)
- indukowane przez leki (vacor, pentamidyna,
kwas nikotynowy, sterydy, hormony tarczycy
diazoksyd, tiazydy, alfa-interferon)
- zakażenia (różyczka, cytomegalia)
- rzadkie formy cukrzycy wywołane procesem
immunologicznym
- inne zespoły genetyczne (Downa, Turnera inne)

Cukrzyca ciężarnych
- rozpoczynająca się cukrzyca typu 2
- istniejąca wcześniej i nierozpoznana
cukrzyca typu 2
- powoli rozpoczynająca się cukrzyca typu 1
- nowe zachorowanie na cukrzycę typu 1
o typowej symptomatologii

Objawy kliniczne

Cukrzyca typu 1
- wzmożone pragnienie, wielomocz
- skłonność do rozwoju ketozy
- spadek masy ciała, pomimo nadmiernego
łaknienia
- ogólne osłabienie

Cukrzyca typu 2
- często bezobjawowa
- nieuchwytny początek choroby
- czyraczność, zgorzel stopy, grzybica
nerwobóle
- ostry poczatek tylko w 15% procentach
- w fazie utajenia tylko DTTG pozwala
na rozpoznanie

Diagnostyka różnicowa

- cukrzyca nerkowa

- wielomocz np. w p.n.n.

- poposiłkowa hiperglikemia po resekcji
żołądka

Stężenie glukozy w osoczu krwi żylnej

Glikemia na czczo - < 110mg%
Upośledzenie glikemii na czczo 110-126mg%
Glikemia >126mg%
Glikemia 2 godziny po doustnym podaniu 75g
glukozy - 140-200mg% upośledzenie
tolerancji glukozy, glikemia >200mg% -
cukrzyca
Glikemia przygodna >200mg% - cukrzyca

Leczenie cukrzycy

1. Leczenie niefarmakologiczne

2. Leczenie farmakologiczne

Leczenie cukrzycy

1. Świadome , kontrolowane i racjonalne
żywienie.
2. Leczenie za pomocą wysiłku fizycznego:
praca i ćwiczenia fizyczne
3. Stosowanie leków hipoglikemizujących:
insulina, leki doustne
4. Samokontrola.
5. Prozdrowotny tryb życia
6. Zapobieganie powikłaniom
7. Odpowiednia postawa życiowa - stres.

Profilaktyka cukrzycy

- modyfikacja czynników środowiskowych
żywienie, otyłość, brak aktywności fizycznej
- poradnictwo genetyczne
- nadciśnienie tętnicze
- badania przesiewowe:
typ 2 - HbA1C, Glukozuria, DTTG,
przygodna glikemia, glikemia na czczo
typ 1 - typ HLA, anty GAD, wydzielanie
insuliny

Edukacja pacjenta

1. Indywidualna

2. Grupowa

- tygodniowy cykl szkolenia (leczeni insuliną)

- czterodniowy cykl szkolenia (leczeni dietą
i/lub doustnymi lekami hipoglikemizującymi

Dieta chorego na cukrzycę

Węglowodany - 55- 60% zapotrzebowania na
energię
Białko - 12 - 20% (0,8 - 1,0g/kg m.c.)
Tłuszcze - 30%
Cholesterol < 300mg/dobę
Błonnik do 40g/dobę
Sód - 1000mg/1000kcal do 3000mg

Program zwiększania aktywności fizycznej

1. Codzienny wysiłek fizyczny
- zmniejszenie masy ciała
- zwiększenie liczby spacerów i marszów
- zajęcia w domu, ogrodzie, rekraacja
- taniec towarzyski
2. Wysiłek dodatkowy
- ruch całego ciała, marsz, wolny bieg
jazda na rowerze, pływanie, skoki
- zestaw 3-5 ćwiczeń co najmniej 30min.

Program zwiększania aktywności fizycznej

ciąg dalszy

3. Poprawa sprawności układu krążenia
- ćwiczenia aerobowe: marsz, bieg, rower,
skakanka, pływanie
- intensywność ćwiczeń - 70% tętna
maksymalnego (220-wiek)
- czas - 30 minut, optymalnie 45 minut
- częstotliwość - 3-5 razy w tygodniu

Zasady prowadzenia treningu fizycznego

na boisku lub w sali gimnastycznej

1. Rozgrzewka
- czas 5-10 minut
- ćwiczenia rozciągające np. skłony
- ćwiczenia bez wstrzymywania oddechu
(szkodliwe dla chorych z mikroangiopatią
i chorobą niedokrwienną serca)
2. Intensywność
- wyliczenie maksymalnego pochłaniania
tlenu

Zasady prowadzenia treningu fizycznego
na boisku lub w sali gimnastycznej c.d.

- optymalny wysiłek - 50 - 70% VO2max
marsz lub taniec to 50%VO2max - dłuższy
czas
- RR < 180/95
- tętno < 50%ME50 (maksymalnej wydolności)
ME50 - 0.5(HR max-HR spoczynkowa)+
HR spoczynkowa.
- czas trwania - 20-45 minut
- częstość - 3x w tygodniu

Zasady prowadzenia treningu fizycznego
na boisku lub w sali gimnastycznej c.d.

3. Wychłodzenie po wysiłku
- 5 - 10 minut ćwiczenia o malejącej
intensywności
- tętno HR spoczynkowa + 10-15
(zapobiega to powysiłkowemu nadciśnieniu
tętniczemu i bólom mięśniowym)
4. Uwagi:
- wygodne ubranie
- odpowiednia temperatura

4. Uwagi ciąg dalszy:
- po ćwiczeniach oglądanie stóp
- zapobieganie odwodnieniu
- samokontrola glikemii przed, w czasie
i po wysiłku u chorych leczonych
insuliną
- u leczonych pochodnymi sulfonylomocznika
podobnie
- ćwiczenia przyjemne i lubiane
- ocena wskaźników sprawności fizycznej

Przeciwwskazania do ćwiczeń fizycznych

- świeże zmiany w ekg
- ostry, powikłany zawał mięśnia sercowego
- niekontrolowane zaburzenia rytmu nad-
i komorowe
- blok A-V 3 stopnia
- niewydolność serca
- aktywne procesy zapalne
- tętniak rozwarstwiający aorty
- nieleczona retinopatia proliferacyjna
- niewydolność nerek ostra

Przeciwwskazania do ćwiczeń fizycznych

ciąg dalszy

- istotny stres, psychoza
Przeciwwskazania względne:
- glikemia>250mg/dl lub>200mg/dl i acetonuria
- RRs>180, RR>100 mmHg
- neuropatia
- kardiomiopatia
- tętno>120/minutę w spczynku
- ostre spadki RR o 20 mmHg bez leków
- zaburzenia elektrolitowe

Przeciwwskazania względne ciąg dalszy:

- inna niekontrolowana choroba metaboliczna
np. nadczynność tarczycy
- przewlekła choroba zapalna - WZW, AIDS
- zaburzenia nerwowo-mięśniowe, kostne
reumatoidalne
- ciąża powikłana

Leczenia farmakologiczne

1. Insulinoterapia

2. Doustne leki hipoglikemizujące

Powikłania cukrzycy

Mechanizmy toksycznego działania glukozy:
- aktywacja szlaku poliolowego
- glikacja
- aktywacja kinazy białkowej
- powstawanie wolnych rodników
- zmiana ekspresji genów regulujących stan
śródbłonka i mięsni gładkich tetnic

Powikłania cukrzycy c.d.

1. Angiopatia

2. Dyslipidemia

3. Nadciśnienie tętnicze

4. Neuropatia cukrzycowa

Leczenie uzdrowiskowe cukrzycy

wskazania

- cukrzyca typu 2 celem zastosowania
insuliny,
- cukrzyca typu 2 świeżo rozpoznana,
cukrzyca
z przewlekłymi powikłaniami,
makroangiopatia
cukrzycowa w I okresie choroby bez
owrzodzeń
IGT, IFG, Zespół metaboliczny,
cukrzyca z
otyłością, nadciśnieniem tętniczym
chorobą
niedokrwienną m. sercowego,
niedokrwieniem
mózgu, z neuropatią, encefalopatią, 3
miesiące
po zawale m. sercowego

Leczenie uzdrowiskowe cukrzycy

wskazania ciąg dalszy

- cukrzyca typu 1 i 2 : z neuropatią,
nadciśnieniem tętniczym
otyłością i nefropatią
- zespół metaboliczny
- nieprawidłowa glikemia na czczo
- nietolerancja glukozy

Leczenie uzdrowiskowe cukrzycy

przeciwwskazania

- cukrzyca typu 1 i 2 w okresie kwasicy
- stopa cukrzycowa ze zgorzelą
- stan po amputacji z niezagojoną raną
- cukrzyca y niewydolnością serca III
i IV stadium według NYHA
- pełna niezdolność do samoobsługi
- cukrzyca z polineuropatią w okresie ciągłych
ostrych bólów lub y neuropatią wegetatywną