Fizjoterapia w

zaburzeniach

miesiączkowani

Miesiączka

 Krwawienie miesięczne — fizjologiczne zjawisko

polegające na cyklicznym złuszczaniu się
nabłonka macicy (endometrium) pod wpływem
charakterystycznych zmian stężenia hormonów
płciowych (estrogenu i progesteronu),
wynikających z układów wzajemnych sprzężeń
zwrotnych między gonadami, przednim płatem
przysadki mózgowej i podwzgórzem.

 Pierwsze krwawienie miesiączkowe nazywa się

menarche

Miesiączka c.d.

 Wystąpienie pierwszej miesiączki przed

11-12 rokiem życia określa się jako
przedwczesne dojrzewanie płciowe
(pubertas praecox), po 18 roku życia –
jako opóźnione dojrzewanie płciowe
(pubertas tarda)

 Zarówno przedwczesne jak i opóźnione

dojrzewanie płciowe jest często
uwarunkowane rodzinnie i stanu takiego
nie określa się jako chorobowy

Miesiączka c.d.

 Prawidłowo przebiegający okres pokwitania

określa się mianem eumenorrhoea

 Brak miesiączki przez kilka tygodni lub

miesięcy, gdy wcześniej występowała już o
czasie, określa się jako niefizjologiczną
wtórną amenorrhoea

 Brak krwawienia miesiączkowego w ciąży

lub w połogu jest również wtórną
amenorrhoea, jednak jest to stan
fizjologiczny

Zaburzenia w

miesiączkowaniu –

postępowanie

rehabilitacyjne

Istnieje przyczynowa zależność reakcji

somatycznych organizmu od wpływów

psychicznych.

 Wpływy psychiczne mogą oddziaływać

centralnie lub obwodowo np.

zablokowanie uwaniania hormonu

luteinizującego z powodu ciężkiego urazu

psychicznego lub tzw. krwawienie

stresowe występujące dodatkowo

pomiędzy fazami cyklu, a nawet po

menopauzie.

Zaburzenia w

miesiączkowaniu

-postępowanie

fizjoterapauteyczne c.d.

Stwierdzono zależność pomiędzy typem

konstytucjonalnym kobiety (typem budowy) a
funkcjonowaniem układu dokrewnego:

 Kobieta o typie pyknicznym posiada dobrze

działający układ dokrewny, charakteryzujący się
czasem zaburzeniami metabolicznymi i
schorzeniami tarczycy

 Kobieta o typie astenicznym – dysplastycznym ma

swój układ dokrewny słabo wykształcony, wykazuje
tendencje do zaburzeń cyklu miesiączkowego,
niepłodności i wczesnego klimakterium.

Zespół napięcia

przedmiesiączkowego

(syndroma tension

praemenstrualis)

Zespół napięcia

przedmiesiączkowego

jest to

zespół objawów regularnie
narastających w tej samej fazie
cyklu, przed menstruacją. Stan
ten występuje u kobiety między
20 a 40 rokiem życia.

Objawy napięcia

przedmiesiączkowego

Objawami tego zaburzenia cyklu jest zespół dolegliwości

ogólnych i miejscowych. Do najczęściej występujących

należą:

• Dolegliwości psychiczne: nadpobudliwość nerwowa,

drażliwość, lęk, depresja, wzmożone napięcie

• Dolegliwości neurologiczne: bóle głowy, migrena,

nudności

• Dolegliwości ze strony układu pokarmowego: wzdęcia,

uczucie pełności, wzmożone łaknienie

• Dolegliwości ortopedyczne: bóle okolicy krzyżowo-

lędźwiowej, bóle stawów

• Ogólne obrzęki: zwiększenie ilości płynu

pozakomórkowego i pozanaczyniowego

• Bolesność gruczołów sutkowych

Bolesne miesiączkowanie

(dysmenorrhoea)

Zaburzenie to pojawia się najczęściej w

cyklach owulacyjnych przed fazą

menstruacyjną lub na jej początku i łączy

się często z zespołem napięcia

przedmiesiączkowego:

Objawy:

• Silne bóle podbrzusza i okolicy krzyżowo-

lędźwiowej

• Bóle głowy, nudności, wymioty
• Bolesne skurcze macicy
• Utrata przytomności

Bolesne miesiączkowanie

c.d.

Etiopatogeneza bolesnego

miesiączkowania nie jest dokładnie
określona , jednak wyróżnia się
przyczyny organiczne i czynnościowe

Przyczyny organiczne:

• Stany zapalne przydarków i przymacicz
• Zmiany położenia i budowy narządu rodnego

(zwężenie szyjki i tyłozgięcie macicy)

• Mięśniaki macicy, gruczolisrość

Bolesne miesiączkowanie

c.d.

• Przyczyny czynnościowe:

– Czynniki hormonalne (zaburzenie w

stężeniach)

– Wzmożona kurczliwość macicy
– Niewłaściwe złuszczanie się śluzówki

macicy

– Czynniki psychiczne

Metody postępowania

rehabilitacyjnego

W przypadkach zespołu napięcia

przedmiesiączkowgo i bolesnego
miesiączkowania, ze względu na zbliżone
objawy tych zaburzeń, stosuje się podobne
metody postępowania rehabilitacyjnego.
Celem zabiegów fizjoterapeutycznych jest
wspomaganie leczenia medycznego,
łagodzenie dolegliwości, likwidacja
dyskomfortu psychofizycznego oraz
osiągnięcie bezbolesnego krwawienia

Postępowanie

rehabilitacyjne

Postępowanie rehabilitacyjne zależy

od:

 Diagnostyki lekarskiej: rozpoznania

zaburzenia, stanu pacjentki

 Chorób współistniejących,
 Oceny indywidualnej pacjentki, wieku
 Budowy ciała, postawy

Postępowanie

fizjoterapeutyczne c.d.

Kobiety z objawami bolesnego

miesiączkowania i z zespołem napięcia
przedmiesiączkowego można określić jako
typy leptosomiczne, u których w pozycji
siedzącej miednica jest nadmiernie
wyprostowana a mięśnie brzucha są stale
napięte. Odcinek górnej 1/3 kości krzyżowej,
między stawami krzyżowo – biodrowymi,
określany strefą tzw. Bolesnej miesiączki jest
wklęsły.

Fizjoterapeutyczne leczenie

ambulatoryjne

1. Kinezyterapia – ćwiczenia

rozluźniające mm. Grzbietu,
brzucha, pośladków, krocza i dna
miednicy, wspomagane
oddychaniem torem brzusznym,
wykonywane w siadzie na krześle i
w leżeniu tyłem

Fizjoterapeutyczne leczenie

ambulatoryjne c.d.

2. Ćwiczenia wibracji i wstrząsania miednicy,

brzucha i grzbietu przeprowadza się w siadzie
na krześle (ruch wibracyjny jest wykonywany
ręką terapeuty, ułożoną na przeponie
pacjentki, w czasie wdechu torem brzusznym,
wstrząsanie natomiast przeprowadza się w
pozycji leżenia tyłem ćwiczącej, ujmując
kolejno stopy i wykonując ruch podciągania
kd ku górze oraz skręcając na boki ruchem
wstrząsającym)

Fizjoterapeutyczne leczenie

ambulatoryjne c.d.

3. Masaż tkanki łącznej wykonywany

jest w pozycji leżenia bokiem,
ruchem tzw. Cięcia, prowadzonym
od krętarzy tylnych kości biodrowej
do kości krzyżowej, około 40 minut

Fizjoterapeutyczne leczenie

ambulatoryjne c.d.

4. Światłolecznictwo

1. Zabiegi lampą Sollux, całego ciała lub

miejscowo, 20-30 minut

2. Zabiegi lampą Helios, 20-40 minut
3. Naświetlanie promieniami UV, ogólne,

według zasad

Fizjoterapeutyczne leczenie

ambulatoryjne c.d.

5. Diatermia krótkofalowa

• Zabiegi stosuje się na zmianę z

naświetlaniami lampą Sollux, 5-15
minut

Sposób postępowania

Terapię rozpoczyna się ambulatoryjnie w

polowie cyklu stosując ćwiczenia
rozluźniające, wibracje, wstrząsania,
światłolecznictwo i DKF aż do fazy
krwawienia, a po 3-5 dniach masaż tkanki
łącznej co drugi dzień. Leczenie
fizjoterapeutyczne można rozpoczynać w
połowie cyklu, odwrotnie niż masaż tkanki
łącznej, a następnie po menstruacji
zastosować pozostałe formy terapii.

Leczenie uzdrowiskowe

• Wodolecznictwo: kąpiele nasiadowe i

gorące kończyn dolnych

• Kąpiele lecznicze:siarczkowo-

siarkowodorowe, solankowe,
kwasowęglowe, radonowe,
aromatyczne

• Peloidoterapia: borowinowe zawijania i

półkąpiele

• Kuracje pitne

Rzadko występujące

miesiączkowanie

(oligomenorrhoea)

U kobiet z rzadko występującym

miesiączkowaniem częstość
krwawień jest dłuższa niż 35 dni, a
mogą pojawiać się one nawet po 90
dniach. W roku występują 4 do 9
menstruacji, które nie są bolesne

Rzadko występujące

miesiączkowanie - objawy

• Uczucie przepełnienia, nudności
• Przyrost masy ciała
• Zaburzenia krążenia, zastoje żylne w

kończynach dolnych

• Ospałość, depresja, rozstrój

nerwowy

Rzadko występujące

miesiączkowanie –

przyczyny

• Niewydolność jajników

(hiperprolaktynemia,
hiperandrogenemia)

• Niedoczynność tarczycy
• Zespół Stein – Leventhala
• Zmiany zapalne w narządzie rodnym

Skąpe miesiączkowanie

(hypomenorrhoea)

Skąpe miesiączkowanie występuje u

kobiet w przypadku zmniejszonego
krwawienia menstruacyjnego.
Obserwowane objawy są podobne
jak w przypadku oligomenorrhoea

Skąpe miesiączkowanie -

przyczyny

• Zanik śluzówki macicy i jej

niecałkowite odklejenie

• Hiperandrogenizm, który prowadzi

do atrofii endometrium

Metody postępowania

rehabilitacyjnego

Celem stosowanej rehabilitacji jest również i w

tych przypadkach, wraz z podjętym leczeniem
medycznym, uzyskanie właściwego przebiegu
cyklu menstruacyjnego. O przyjętej metodzie
terapii decyduje indywidualna ocena
przypadku. Kobiety z rozpoznanym skąpym i
rzadko występującym miesiączkowaniem to
typy pykniczne z szeroką miednicą, o wiotkich
tkankach, ze skłonnością do tycia i
uwypuklonym brzuchu.

Fizjoterapeutyczne leczenie

ambulatoryjne

1. Kinezyterapia – ćwiczenia o

charakterze dynamicznym,
prowadzone w szybkim tempie
(ćwiczenia mięśni brzucha,
pośladków, krocza i dna miednicy –
izometryczne i czynne właściwe)

Fizjoterapeutyczne leczenie

ambulatoryjne

2. Ćwiczenia wibracji i wstrząsania

miednicy – podczas wibracji
dłonie terapeuty ułożone są na
przeponie i na kości krzyżowej
pacjentki (metoda wstrząsania
została omówiona powyżej)

Fizjoterapeutyczne leczenie

ambulatoryjne

3. Masaż tkanki łącznej
4. Światłolecznictwo lub ciepło mokre

(okłady)

1. Zabiegi lampą Sollux całego ciała lub

miejscowo: 20-30 minut

2. Zabiegi lampą Helios: 20-40 minut

Fizjoterapeutyczne leczenie

ambulatoryjne

Terapię rozpoczyna się w połowie

cyklu, podobnie jak przy
zaburzeniach omówionych
wcześniej, stosując niektóre z metod
fizjoterapeutycznych przed
krwawieniem, a pozostałe po jego
zakończeniu

Przykładowe ćwiczenia

• Pw: siad na taborecie z

przywiedzionymi kończynami
dolnymi

ruch: pochylanie miednicy ku

przodowi z wdechem, uwypuklenie
brzucha i wygięcie odcinka
lędźwiowego kręgosłupa ku
przodowi

Przykładowe ćwiczenia

• Pw: siad na taborecie z

przywiedzionymi kończynami
dolnymi

ruch: prostowanie miednicy z

wydechem, wciągnięcie mięśni
brzucha i wygięcie kręgosłupa w
odcinku lędźwiowym ku tyłowi

Przykładowe ćwiczenia

• Pw: leżenie na plecach, podudzia na

niskim taborecie, kąt zgięcia w stt.
biodrowych wynosi ok.. 45

ruch: pochylenie miednicy z

uwypukleniem brzucha i wdechem –
bierny powrót do pozycji wyjściowej
i wydech

Przykładowe ćwiczenia

• Pw: leżenie na plecach, podudzia na

niskim taborecie, kąt zgięcia w stt.
biodrowych wynosi ok.. 45

ruch: pochylenie miednicy z

równoczesnym lekkim rozwarciem
kolan przy luźno leżących
podudziach – powrót do pozycji
wyjściowej

Przykładowe ćwiczenia

• Pw: leżenie na plecach, podudzia na

niskim taborecie, kąt zgięcia w stt.

biodrowych wynosi ok.. 45

ruch: ściągnięcie (napięcie) mięśni

pośladkowych z lekkim uniesieniem

pośladków – następnie nagłe, pełne

rozluźnienie i opadnięcie napiętych i

uniesionych pośladków (podłożyć

odpowiednią kołdrę lub kocyk)

Pierwotny i wtórny brak

miesiączki

(amenorrhoea secundaria)

• Pierwotny brak miesiączki to stan gdy

czas pojawienia się menarche przekracza
>2 lata od średniego okresu pojawienia
się menstruacji (12-14 lat)

• Wtórny brak miesiączki jest to

zatrzymanie krwawień przez ponad 90
dni, z wykluczeniem takich stanów
fizjologicznych, jak ciąża, laktacja, okres
premenopauzalny

Pierwotny brak miesiączki

Przyczyny

• Przyczynami pierwotnego braku

miesiączki są:

– Zaburzenia rozwoju narządów

płciowych

– Zaburzenia funkcjonowania jajników
– Anomalie chromosomalne

Wtórny brak miesiączki

Przyczyny

• Do przyczyn wtórnego braku

miesiączki zaliczamy:

– Dysfunkcje hormonalne (podwzgórze-

przysadka-jajniki)

– Schorzenia macicy
– Psychogenne pochodzenie zaburzenia

Wtórny brak miesiączki

Postępowanie rehabilitacyjne

• Celem terapii jest uzyskanie silnego

przekrwienia narządów miednicy
małej oraz wywołanie zatrzymanego
krwawienia miesiączkowego.

Wtórny brak miesiączki

Fizjoterapia ambulatoryjna

1. Kinezyterapia - ćwiczenia

dynamiczne mięśni brzucha,
pośladków, grzbietu, kończyn
dolnych, szybkie zmiany pozycji do
ćwiczeń

Fizjoterapia ambulatoryjna

Przykładowe ćwiczenia

• Pw: leżenie tyłem, kkd w trójzgięciu,

ręce w okolicach wyrostków
sutkowatych

• Ruch: unoszenie głowy i łopatek nad

podłoże

Fizjoterapia ambulatoryjna

Przykładowe ćwiczenia

• Pw: leżenie tyłem, kkd w trójzgięciu,

kkg wzdłuż ciała

• Ruch: unoszenie i opuszczanie

bioder

Fizjoterapia ambulatoryjna

Przykładowe ćwiczenia

• Pw: leżenie tyłem, kkd w trójzgięciu,

kkg wzdłuż tułowia

• Ruch: „rowerek”

Fizjoterapia ambulatoryjna

Przykładowe ćwiczenia

• Pw: leżenie bokiem
• Ruch: unoszenie i opuszczanie kd

wyżej leżącej

Fizjoterapia ambulatoryjna

Przykładowe ćwiczenia

• Pw: leżenie przodem, kkg wzdłuż

tułowia lub z rękoma pod czołem

• Ruch: naprzemienne unoszenie

wyprostowanych lub zgiętych kkd

Fizjoterapia ambulatoryjna

Przykładowe ćwiczenia

• Pw: leżenie przodem, ręce pod

czołem

• Ruch: unoszenie głowy i ramion nad

podłoże

Fizjoterapia ambulatoryjna

Przykładowe ćwiczenia

• Pw: zasadnicza
• Ruch: naprzemienne zginanie i

prostowanie kkd w sst biodrowych i
koanowych

Wtórny brak miesiączki

Fizjoterapia ambulatoryjna

c.d.

2. Ćwiczenia wstrząsania miednicy

(sposób wykonywania wstrząsania
omówiono powyżej)

Wtórny brak miesiączki

Fizjoterapia ambulatoryjna

c.d.

3. Masaż tkanki łącznej (omówiono powyżej)

4. Światłolecznictwo

– Zabiegi lampą Sollux miejscowo: 20-30 min
– Zabiegi lampą Helios miejscowo: 20-40 min

Zabiegi wykonujemy 2-3x/tyg. przez 21 dni. Cykl

powtarza się po 7 dniach przerwy.

Wtórny brak miesiączki

Leczenie sanatoryjne

1. Wodolecznictwo – kąpiele

nasiadkowe i gorące kkd)

2. Peloidoterapia – borowinowe

zawijania i półkąpiele

Obfite i przedłużające się

krwawienia

(hypermenorrhoea)

Zbyt obfite i przedłużające się

krwawienia, trwające 5-7 dni zalicza się
do nietypowych zaburzeń w
miesiączkowaniu.

Charakteryzują się regularnością, a ich

przyczyną jest znaczne przekrwienie
narządów miednicy małej.

Obfite i przedłużające się

krwawienia

Postępowanie rehabilitacyjne

Po dokonaniu oceny indywidualnej

przypadku przystępuje się między
innymi do zabiegów
fizjoterapeutycznych, których celem
jest zmniejszenie przekrwienia w
obrębie narządów miednicy małej.

Obfite i przedłużające się

krwawienia

Fizjoterapia ambulatoryjna

1. Kinezyterapia – ćwiczenia czynne

kkg, głowy, tułowia, kkd ze
szczególnym uwzględnieniem
ćwiczeń mm. odwodzicieli ud i
prostowników sst. biodrowych
(ćwiczenia wykonuje się w tempie
wolnym, w pozycjach niskich)

Fizjoterapia ambulatoryjna

Przykładowe ćwiczenia

• Pw: leżenie tyłem kkd w trójzgięciu,

jedna kg wzdłuż tułowia, druga w
okolicy przeciwnego kolca
biodrowego przedniego górnego

• Ruch: zgięcie i odwiedzenie kg z

podążaniem wzrokiem za ręką

Fizjoterapia ambulatoryjna

Przykładowe ćwiczenia

• Pw: leżenie tyłem, kkd w trójzgięciu,

kkg odwiedzione do 90

• Ruch: naprzemienne przywodzenie

horyzontalne kkg, z podążaniem
wzrokiem za ręką

Fizjoterapia ambulatoryjna

Przykładowe ćwiczenia

• Pw: leżenie tyłem, kkd w trójzgięciu,

kkg oparte na udach

• Ruch: wspinanie się palcami rąk po

udach do kolan

Fizjoterapia ambulatoryjna

Przykładowe ćwiczenia

• Pw: leżenie przodem, ręce splecione

pod czołem

• Ruch: unoszenie głowy i ramion nad

podłoże

Fizjoterapia ambulatoryjna

Przykładowe ćwiczenia

• Pw: leżenie przodem, kkg wzdłuż

tułowia lub z rękoma pod czołem

• Ruch: naprzemienne unoszenie

wyprostowanych kkd

Fizjoterapia ambulatoryjna

Przykładowe ćwiczenia

• Pw: leżenie bokiem
• Ruch: unoszenie i opuszczanie kd

wyżej lezącej

Fizjoterapia ambulatoryjna

Przykładowe ćwiczenia

• Pw: klęk podparty
• Ruch: naprzemienne prostowanie

kkd (można połączyć z
prostowaniem przeciwległej kg)

Obfite i przedłużające się

krwawienia

Fizjoterapia ambulatoryjna

c.d.

2. Masaż relaksacyjny strefy „bolesnej

miesiączki” (okolica 1/3 górnej
części kości krzyżowej, wg metody
Szultza: delikatne, okrężne ruchy
całą dłonią w prawo)

Nietypowe zaburzenia w

miesiączkowaniu

1. Krwawienia liczne

(polymenorrhoea) – w przypadkach
gdy cykle są krótsze niż 25 dni,
bezowulacyjne. Fazy folikularna i
lutealna są skrócone.

Nietypowe zaburzenia w

miesiączkowaniu

2. Całkowicie nieregularne

krwawienia (metrorrhagiae) – mogą
występować z przyczyn
organicznych (40% przypadków)
lub mogą być wywołane
przyczynami hormonalnymi (60%
przypadków).

Nietypowe zaburzenia w

miesiączkowaniu

• Nieregularne krwawienia mogą

występować również u młodocianych
w stanach zapalnych macicy,
polipach, rakach trzonu i szyjki
macicy oraz przy zmianach
rakowych śluzówki macicy, tzw.
endometrium

Nietypowe zaburzenia w

miesiączkowaniu

W powyżej wymienionych stanach

nie stosuje się rehabilitacji.

Zaburzenia miesiączkowania u

kobiet uprawiających sport

W ciągu ostatnich dwudziestu lat

zwrócono uwagę zaburzenia
funkcjonowania układu rodnego u
sportsmenek następujące poprzez
zaburzenia na linii wzgórze-
przysadka-gonady

Zaburzenia miesiączkowania u

kobiet uprawiających sport

Do najczęściej występujących zaburzeń

zaliczono:

– Wtórny brak miesiączki (0,3% u

nietrenujących, 4,2% gimnastyczek, 5,7%
pływaczek)

– Rzadkie miesiączkowanie (5,9% u

nietrenujących, 34,2% gimnastyczek, 17,1%
pływaczek, 19,3% kobiet biegających na
długich i średnich dystansach)

– Skrócenie fazy lutealnej

Zaburzenia miesiączkowania u

kobiet uprawiających sport

Nieprawidłowości te mogą występować w

cyklach owulacyjnych, które manifestują
się niewydolnością ciałka żółtego,
niewłaściwą fazą lutealną oraz w cyklach
bezowulacyjnych ze względu na
nieodpowiednie działanie hormonalne
układu podwzgórze-przysadka-jajnik.
Stan ten może być przyczyną
niepłodności i poronień.