Kultura zaufania i
kultura nieufności.
Wpływ zaufania na
kapitał społeczny.

Zaufanie i nieufność „zakłady”

na temat przyszłości

„Zakład” ma oznaczać podjęcie decyzji nieodwracalnej i

obarczonej ryzykiem



Zaufanie pozwala nam zredukować niepewność i

założyć że inni będą działać korzystnie dla nas lub

naturalnie.



Sytuacja odwrotna zachodzi przy nieufności, powoduje

to powstanie bariery obronnej przeciwko możliwym

przyszłym zagrożeniom ze strony innych.

Odwrotna logika rządzi
wyrażeniem nieufności :



Najsłabszy i najmniej ryzykowny zakładał że ludzie

będą działać egoistycznie i interesownie, dbając o

własne sprawy



Założenie że inni będą działać amoralnie, stronniczo,

oszukańczo, kłamliwie



Oczekiwanie że inni będą działać irracjonalnie,

przypadkowo i chaotycznie

Rozczarowanie w założeniach „zakładów” stanowi dla nas

zdarzenia destruktywne i rozszerza naszą nieufność.

W przypadku rozczarowania z założonej nieufności jest

to dla nas zdarzenie pozytywne. Może to prowadzić do

wytworzenia się uogólnionego zaufania.

Zaufanie lub nieufność kierowana
różnorodnie:



Zaufanie osobiste- kierowane do konkretnych, znajomych osób



Zaufanie pozycyjne – kierowane do określonych ról społecznych. Wstępny

kredyt zaufania ( lekarz, duchowny)



Nieufność pozycyjna – kierowana do określonych ról społecznych, musi

mozolnie odbudowywać zaufanie. ( policjant, polityk )



Zaufanie komercyjne – kierowane do towarów np. produktów określonej marki



Zaufanie technologiczne – skomplikowane systemy techniczne

( telekomunikacja, energetyka, informatyka )



Zaufanie instytucjonalne – do złożonych bytów organizacyjnych ( banki)



Zaufanie systemowe – kierowane pod adresem całego systemu społecznego i

jego uczestników ( ustrój, cywilizacja, gospodarka )

Zasadność zaufania lub

nieufności

Kryteria dotyczące obiektów lub osób (immanentne),

które bierzemy pod uwagę są trojakiego podziału:



Reputacja – im pewniejsza reputacja danej osoby lub

instytucji tym bardziej zasadne zaufanie w przyszłości

do danej osoby lub instytucji



Aktualne osiągnięcia – mogą być sporadyczne lub

przypadkowe, mniej upoważniają do ufności



Fizjonomia – są to rekwizyty, symbole statusu

garnitur, krawat, marmurowe posadzki w bankach

Kryteria pośrednie które mogą być
bardziej miarodajne:



Mające charter kontekstu strukturalnego lub sytuacyjnego

w którym działa osoba lub instytucja obdarzona przez nas

zaufaniem. Ważne jest czy jej zachowanie jest skutecznie

monitorowane i kontrolowane, a w konsekwencji

zagrożone negatywnymi sankcjami w razie naruszenia

zaufania. ( niezawisłe sądy, prokuratura, trybunał

konstytucyjny, rzecznik praw obywatelskich.



Ustrój demokratyczny różni się tym od autokratycznego,

że czyni obywatela i rządzących odpowiedzialnymi w

równym stopniu za swoje działania powiązaniami

prawnymi. Można ufać władcom gdy wie się że podlegają

oni rządom prawa i okresowemu testowi zaufania

publicznego podczas wyborów.

Osobista ufność lub nieufność :



Impuls zaufania – częściowo wrodzony, może być

dodatkowo wytworzony i utrwalić gotowość do

obdarzania innych zaufaniem. W skrajnych przypadkach

może prowadzić do naiwności czy łatwowierności



Głęboka nieufność – niepowodzenia socjalizacji,

niefortunne relacje społeczne mogą prowadzić do

chorobliwej podejrzliwości

Wymiar kulturowy- skumulowane historyczne efekty

doświadczeń z przeszłości danego społeczeństwa mogą

modyfikować kalkulację a krze indywidualne skłonności

osobowościowe. Np. Polacy sądzą że nie należy ufać

politykom, a można ufać wojsku.

Strukturalne źródła kultury

zaufania

Historia stanowi tło dla teraźniejszości( dziedzictwo historyczne) .

Decydującą rolę odgrywa kontekst strukturalny:



Stabilność normatywna- poprzez spójny system wytwarza się

poczucie przewidywalności, regularności i bezpieczeństwa

egzystencjalnego

Normatywny chaos – tworzy chaotyczne, niespójne, słabo

legitymizowane reguły tworzą poczucie anarchii ,

niepewności i zagrożeni. Tworzy się nieufność.

To co znamy i rozumiemy budzi zaufanie – przejrzystość i jasność

struktur politycznych powoduje zaufanie.

Podmiotowe czynniki
kultury zaufania:



Czynnik trwałości porządku społecznego, lub przeciwnie płynności

lub przejściowości organizacji i instytucji. Wszystkie gwałtowne

zmiany prowadzić będą do uogólnionej nieufności.



Podporządkowanie władzy regułom prawa-



Realizowanie uprawnień i egzekwowanie obowiązków lub przeciwnie

Czynniki podmiotowe:



Rys osobowościowy



Zasoby kapitałowe

Funkcje i dysfunkcje zaufania i

nieufności

Zasadne zaufanie jest korzystny zarówno dla obdarzającego zaufaniem,

jak i dla zaufania obdarzonego. Jeśli ufam moje działania są wobec

niego otwarte, śmiałe, spontaniczne i innowacyjne. Wolność od obaw

i ostrożności. Osoby instytucje, które otrzymają „kredyt zaufania” ,

są zwolnione od ciągłego monitorowania i kontroli, uzyskują szerszy

margines dla działań innowacyjnych, oryginalnych.

Pozytywne funkcje nieufności – musi być epistemologicznie

ugruntowana. Nieufność wobec niegodnych zaufania jest oczywiście

racjonalna. Pozwala uniknąć niekorzystnych działań, zabezpieczyć

się przed zagrożeniem, przygotować na ewentualne szkody.

„patrzenie partnerowi na ręce”

Zaufanie i nieufność są funkcjonalne gdy mają ugruntowanie

epistemologiczne.

Zaufanie i nieufność taktowane jako
orientacje kulturowe

W rezultacie reguły kulturowe ( stereotypy ,

przesądy) nakazujące nieufność wobec narodowi,

grup etnicznych, rasowych, elit gospodarczych,

grup rządzących stają się nieusprawiedliwione w

nowej sytuacji. Kultura zaufania jest korzystna,

zaś kultura nieufności prowadzi do demobilizacji.

Przesłanie dla praktyki



Każdy z wymienionych czynników strukturalnych może stać

się obiektem programu politycznego. Konsekwentna

aktywność normotwórcza i porządkowanie istniejącego

prawa, odsłanianie tajników organizacji społecznej.

Wytwarzanie poczucia stabilności i ciągłości procesów

gospodarczych oraz przedsięwzięć politycznych, rządy

chroniących prawa obywateli i porządek publiczny, pełna

realizacja praw i rygorystyczne egzekwowanie obowiązków.

To niektóre strategie jakie implikuje przedstawiony model.

Tyle właśnie może bezpośrednio polityka.



Kultura zaufania ma tym większe szanse im społeczeństwo

staje się zasobniejsze a ludzie uczciwsi. Równocześnie w

zbliżaniu się do takiego utopijnego ideału budowanie

kultury zaufania poprzez kształtowanie sprzyjającego jej

kontekstu strukturalnego może być samo istotnym

czynnikiem sprawczym.

ZAUFANIE STRATEGICZNE



Zakładamy, że inni ludzie są uczciwi jedynie dlatego, iż

zaufanie „opłaca się” bardziej niż nieufność.

Alternatywne spojrzenie zaufanie:



Obdarzenie drugiej osoby zaufaniem jest decyzją z gruntu

strategiczną. Zaufanie strategiczne ( oparte na wiedzy) z

góry zakłada ryzyko.



Zaufanie pomaga nam rozwiązywać problemy działań

zbiorowych poprzez redukowanie kosztów transakcji

ZAUFANIE NORMATYWNE



W przeciwieństwie do zaufania strategicznego, podstawą zaufania

normatywnego nie jest doświadczenie osobiste.



Zaufanie normatywne wynika z „pewnego rodzaju wiary w dobrą wiarę

innych”.



Moralny wymiar zaufania umożliwia zrozumienie tego, czego podejście

jest strategiczne nie jest wstanie wyjaśnić.



Jeżeli to zaufanie przywiązuje nas do wspólnoty i pomaga rozwiązywać

problemy w podejmowaniu działań zbiorowych, musi to być zaufanie

normatywne.



Zachowanie normatywne pomaga nam wchodzić w kontakty z ludźmi

różniącymi się od nas.

ODMIANY ZAUFANIA:



Zaufanie normatywne nie jest relacją pomiędzy

konkretnymi osobami w danych okolicznościach. Nie ma

jednej definicji. Zaufanie strategiczne jest prognozą

zaufania drugiej osoby, może pomóc przezwyciężyć pokusę

wycofania się z podjętej umowy.



Zaufanie normatywne wynika z przeświadczenia, że świat

jest pełen dobrej woli dobrych ludzi



Zaufanie strategiczne jest zakorzenione w niepewności.

„Przeciwieństwem zaufania jest nim brak zaufania”.

Zaufanie strategiczne polega na redukowaniu kosztów

transakcji, poprzez zdobywanie informacji.

KOMU UFASZ?



Zaufanie uogólnione jest postrzeganiem większości ludzi

jako przynależność do twojej wspólnoty moralnej.



Podstawą uogólnionego zaufania jest zaufanie

normatywne.



Obdarzenie zaufaniem jedynie ludzi podobnych do nas to

zawężone zaufanie.



Gęste zaufanie, opiera się na tym, co Granovetter

nazywa silnymi więziami. Polega ono na trzymaniu się

tego, co dobrze znane, i unikanie niepewności. Ufamy

ludziom których znamy.

ŚWIATOPOGLĄDY LEŻĄCE U
PODSTAW UOGÓLNIONEGO I
ZAWĘŻONEGO ZAUFANIA.



Osoby posługujące się ogólnym zaufaniem mają pozytywne

zdanie zarówno o grupie własnej, jak i innych grupach.

Natomiast ich grupa własna nie jest przez nich oceniana tak

wysoko jak w wypadku osób o zaufaniu zawężonym.



Uogólnione zaufanie, jako że bazuje na zaufaniu

normatywnym, w dużej mierze jest stymulowane przez

optymizm i poczucie kontroli na rzeczywistością.



Zaufanie normatywne nie jest odporne na osobiste

doświadczenia.

Jednak istnieją takie doświadczenia, które mają duży wpływ na

ogólne zaufanie: doświadczenia zbiorowe.

ZAUFANIE I ZAANGAŻOWANIE
SPOŁECZNE



Putman postrzega związek miedzy formalnymi i

nieformalnymi więziami społecznymi z jednej strony

oraz zaufaniem z drugiej jako, „obopólnie

wzmacniające”: „Im częściej wiążemy się z innymi

ludźmi, tym bardziej im ufamy, i vice versa”

ZAUFANIE I PAŃSTWO



Levi, Offe, i inni uważają że państwo, a zwłaszcza państwo

demokratyczne, może tworzyć zaufanie do ludzi.



Ludzie posługujący się uogólnionym zaufaniem są w rzeczywistości mniej

skłonni niż osoby nieufne, by popierać bezwzględne posłuszeństwo.



Nawet w krajach ze stosunkowo wysokim poziomem zaufania, takich jak

Szwecja, powiązane miedzy wiarą w system prawny i policją, oraz

zaufaniem do ludzi nie jest bardzo silna.



Uogólnione zaufanie nie jest zalezne od pisemnych umów.



Jeżeli sądy, lub ogólnie rzecz biorąc władza państwowa, może przyczyniać

się do budowania jakiekolwiek zaufania, może to być zaufanie

strategiczne.



Nasze zaufanie w stosunku do rządu zależy od tego jak dobrze

funkcjonuje, i od tego, jak oceniamy prowadzoną przez niego politykę i

ludzi u władzy.



Interesuje nas zaufanie oraz wiarygodność, gdyż umożliwiają one

współdziałanie dla wzajemnej korzyści. Współdziałanie jest

pierwszym głównym przedmiotem zainteresowania.



Porządek społeczny tworzy warunki dla zaufania i musi w związku

z tym powszechne zaufanie wytwarzać.



W wypadku zaufania wpływającego z uwzględnienia interesu

innych relacje zaufania mają z natury własność dyscyplinującą.



Wielu autorów otrzymuje, że uogólnione zaufanie – to znaczy

indywidualne zaufanie do siebie nawzajem wśród obywateli –

posiada olbrzymią wartość dla społeczeństwa, a nawet że jest

konieczne dla jego funkcjonowania i rozwoju gospodarczego.



Władza państwowa i zaufanie nie są od siebie zależne.

WSPÓŁDZIAŁANIE W
GRUPACH:



Znaczna cześć naszego zwykłego współdziałania zakorzeniona
jest w grupach, której jesteśmy członkami.

DZIAŁANIA ZBIOROWE:



W interesie jakiejkolwiek danej jednostki w dużych miastach
jest zwykle łamanie zasady działania na rzecz wspólnego
dobra, wykorzystywanie wysiłków innych.

NORMY WSPÓŁDZIAŁANIA



W wypadku gęstych relacji w małej, zamkniętej

zbiorowości może się okazać, że naszymi interakcjami

kierują zbiorowe normy współpracy, za nie normy

współpracy obowiązujące w diadach. Zachowuję się

dobrze w stosunku do ciebie, aby nie narazić się na

ukaranie przez społeczność.



Normy współpracy mogą wystarczająco skutecznie

uniemożliwiać budowanie relacji zaufania w diadach z

poszczególnymi jednostkami w odniesieniu do wielu

spraw, ponieważ sprawami tymi rządzą normy

zbiorowe.

WSPÓŁDZIAŁANIE W
GOSPODARCE:



Jedną z najważniejszych płaszczyzn życia społecznego poza

osobistymi relacjami jeden na jeden oraz relacjami z

państwem jest gospodarka. Jakakolwiek gospodarka, łącznie

ze złożoną gospodarka rynkową, może funkcjonować

częściowo za pośrednictwem relacji zaufania, i może także

umożliwiać nam osiąganie rzeczy, których nie moglibyśmy

osiągnąć jedynie za pośrednictwem takich relacji.



Rozwój relacji ekonomicznych tam, gdzie dawniej były one

ograniczone;



Rozwój tych relacji w centralnie planowanej gospodarce

socjalistycznej, która jak można by przypuszczać, ogranicza

relacje ekonomiczne;



ogólną atmosferę rzekomej wiarygodności lub dobrych

oczekiwań w funkcjonującej gospodarce rynkowej.

cd…



Doria i Genovesi przypuszczają, że zaufanie jest podstawą dobrze

urządzonej republiki.



Filangeri przypuszcza, że zaufanie jest duszą handlu i że kredyt, który

może ono wytworzyć, powinien być uważany za inną postać pieniądza



Rozważmy na koniec nasza gotowość do otwartości wobec innych

poprzez traktowanie ich na próbę tak, jakbyśmy mogli im ufać, nawet

jeśli tylko w niewielkim stopniu. Tego rodzaju gotowość lub zaufanie

leży u podłoża rozpowszechnionego twierdzenia, że nawet rynek oraz

inne relacje mające w mniejszym lub większym stopniu charakter

relacji wymiany zależą od ogólnego poziomu uczciwości – i stąd

ufność, że inni nas nie oszukują.

WSPÓŁDZIAŁANIE W WARUNKACH
INSTYTUCJONALNYCH



INSTYTUCJONALNYCH dwóch dziedzinach- w nauce,

oraz w zawodach takich jak prawo, medycyna i innych-

wiarygodność jest zwykle wzmacniana przez istniejące

w tych obszarach naturalne lub zinstytucjonalizowane

struktury bodźców.



Rozważmy na koniec naszą gotowość do otwartości

wobec innych poprzez traktowanie ich na próbę tak,

jakbyśmy mogli im ufać, nawet jeśli tylko w niewielkim

stopniu. Tego rodzaju gotowość lub zaufanie leży u

podłoża rozpowszechnionego twierdzenia, że nawet

rynek oraz inne relacje mające w mniejszym lub

większym stopniu charakter relacji wymiany zależą od

ogólnego poziomu uczciwości – stąd ufność, że inni

nasz nie oszukują.

ZAUFANIE I STRUKTURA
SPOŁECZNA



Hobbesowki problem potwornego nieładu wyrasta z założenia,

że anarchia, brak egzekwowania porządku, prowadzi do

nieufności oraz dezintegracji społecznej. Ibn Khaldun , XIV

wieczny historyk arabski, zakłada że anarchia rodzi zaufania i

spójność społeczną



Hobbes zakłada, że w stanie natury nieufność byłaby tak

powszechna, że jednostki napadałby na siebie nawzajem.



Postęp ekonomiczny, polityczny i społeczny stawia w centym

życia społecznego nowe grupy i klasy ludzi czyniąc zmiany

kultury i wartości znacznie łatwiejszymi.

Społeczny kapitał a sukces
instytucji ( A. Hirschman
„zasoby moralne”)

Kapitał społeczny odnosi się do cech organizacji społeczeństwa:



Zaufanie



Normy i powiązania



Sprawność społeczeństwa



Skoordynowanie działania



Jest dobrem publicznym

Normy wzajemności i sieci
obywatelskiego zaangażowania

Społeczne zaufanie w złożonym otoczeniu ma dwa źródła:



- normy wzajemności: są wpajane i podtrzymywane przez

naśladownictwo, socjalizacje i sankcje ( normy sąsiedzkie

niepisane); przyjaźń jako odwzajemnienie uogólnione



- sieć obywatelskiego zaangażowania: przejawia się w

stowarzyszeniach samopomocowych a także towarzystwach

wzajemnej pomocy, takie społeczności łatwiej rozwiązują

konflikty i ograniczają oportunizm; jednak koszty potencjalne

wyłamania się z grupy są relatywnie wysokie.

Sieć informacyjna zasada
wzajemności



Sieć powiązań pionowych: nie podtrzymują

społecznego zaufania i współpracy wśród uczestników,

panuje pogląd, że osoby wykorzystują informację jako

zabezpieczenie przed wyzyskiem np. w pionowych

stosunkach przedsiębiorca – klient prawdopodobieństwo

oportunizmu jest wyższe. Zależności pionowe są mniej

przydatne w rozwiązywaniu problemów.



Sieć powiązań poziomych: pomagają rozwiązywać

dylematy zbiorowego działania, sprzyjają sukcesowi

instytucji w szerszym społeczeństwie, jest jednym z

powodów większej sprawności kapitalizmu w XVIII wieku i

demokracji w XX wieku.

Dewiacje – grupy nacisku (M.
Olson)



Liczniejsze i silniejsze grupy oznaczają

mniejszy wzrost gospodarczy, niektórzy

badacze zachowań politycznych dowodzą, że

grupy nacisku dla własnych celów zmniejszają

skuteczność rządu. Silnie społeczeństwa,

słabe państwo.

Model zaufania a demokracja



Ocena na ile inni są godni zaufania



Zdolność do obdarzania zaufaniem



Zaufanie wygenerowane kulturowo

Formy kultury zaufania:



Instrumentalnej sprawiedliwości



Wysokich standardów moralnych



Bezinteresowności



Kultura zaufania mobilizuje i wyzwala ludzkie działania.

Zwiększa kreatywność i innowacyjność.

Paradoksy demokracji

Demokratyczna kultura zaufania powstaje dzięki

instytucjonalizacji nieufności w obrębie demokratycznej

struktury. Zasady konstytucyjne oparte są na nieufności.

Drugi paradoks demokracji

Szeroka dostępność demokratycznych mechanizmów kontroli i

zabezpieczeń musi towarzyszyć ich bardzo ograniczonej

aktualizacji. W zależności od sposobu w jaki demokratyczne

mechanizmy korekcyjne są w życie mogą zostać zainicjowane

dwie alternatywne pętle samowzmacniającej się

przyczynowości.

P. Sztompka „ Zaufanie
fundament społeczeństwa”

Środowisko zaufania lub środowisko nieufności to

zjawiska pośrednie, przejściowe pomiędzy

indywidualną ufnością czy wiarygodnością (lub

odwrotnie: nieufności i wiarygodnością) a kultura

zaufania i wiarygodności (lub przeciwnie: kultura

nieufności i cynizmu).

Zaufanie ma charakter
relacyjny:

wyrażamy je wobec kogoś i oczekujemy od tego kogoś

wiarygodności jest to uzależnione od środowiska w jakim żyjemy.

Dwie naczelne reguły motywujące kulturę zaufania



należy ufać innym zakładać, że są wiarygodni, dopóki nie okaże

się odwrotnie



należy traktować serio zaufanie okazane nam przez innych i

spełniać ich oczekiwania, dopóki nie okaże się, że zaufanie było

pozorne.

Te reguły są ze sobą ściśle sprzężone.

Kultura zaufania w skali makro
wg Francisa Fukuyamy



„Społeczeństwa wysokiego zaufania” to społeczeństwa, w

których reguły zaufania i wiarygodności zakotwiczyły się w

historii i kulturze widoczne są w całym społeczeństwie.



W Europie takie zjawisko występuje w krajach

skandynawskich.

Kultura zaufania w skali mikro



Grupa obdarzająca się zaufaniem

Założenia społecznego tworzenia się
zaufania



Człowiek jako jednostka



Sytuacja społeczna zależy od jednostkowo podjętych decyzji

tworzących całość.



W trakcie procesu socjalizacji jednostki jej przekonania i

możliwości stanowią trwały wynik wcześniejszych doświadczeń.



Tradycje w jakich została wychowana jednostka stają się

kierunkowskazem.

Struktury sprzyjające zaufaniu
1.Normy tworzą prawo, moralność i zwyczaj
2.Trwałość porządku społecznego
3.Przejrzystość organizacji społecznej
4.Swojskość – rozumiana poprzez otoczenie najbliższe,

towarzyszący ludzie, bliskość cywilizacji

5.Odpowiedzialność innych ludzi i instytucji