Czynniki wywołujące

stres

wydarzenia życiowe, stresory,

sytuacje trudne

Zdarzenia życiowe

Holmes, Rahe, 1967

Holmes i Rahe (1967)

•

Wszystko, co narusza homeostazę, na
poziomie psychologicznym lub
fizjologicznym, co wymaga od nas wysiłku
przywrócenia tej równowagi, można uznać za
przyczynę stresu

•

Każda zmiana w naszym życiu, na dobre lub
na złe, wymaga wysiłku adaptacyjnego, a
więc jest przyczyną stresu

•

Im więcej takich zmian, tym silniejszy stres

•

Suma zmian = wskaźnik (miara) stresu

Konstrukcja skali wydarzeń

życiowych

•

Lista 43 wydarzeń (materiał kliniczny)

•

Oszacowanie siły zdarzeń (wielkość
wysiłku adaptacyjnego) – (metoda
sędziów, n = 394, małżeństwo = 500)

•

Średnie wyniki oszacowania (podzielone
przez 10) = LCU (life change unit) dla
danego zdarzenia

•

Stworzenie listy zdarzeń do zaznaczenia

Holmes, T., Rahe, R. (1967)

Social Readjustment Rating Scale

•

śmierć małżonka 100

•

rozwód 73

•

separacja małżeńska 65

•

pobyt w areszcie 63

•

śmierć bliskiego krewnego 63

•

uraz fizyczny lub choroba 53

•

małżeństwo 50

•

zwolnienie z pracy 47

•

małżeńskie pojednanie 45

SRRS cd. (2)

•

przejście na emeryturę 45

•

zmiana stanu zdrowia członka rodziny 44

•

ciąża 39

•

trudności seksualne 39

•

nowa osoba w rodzinie 39

•

reorientacja w interesach finansowych 39

•

zmiana sytuacji finansowej 38

•

śmierć bliskiego przyjaciela 37

•

zmiana charakteru wykonywanej pracy 36

SRRS cd. (3)

•

zmiana ilości sprzeczek z małżonkiem 35

•

kredyt powyżej 10 000 $ 31

•

odmowa kredytu lub pożyczki 30

•

zmiana zakresu odpowiedzialności w pracy 29

•

syn lub córka opuszczają dom 29

•

kłopoty z rodziną małżonka 29

•

wybitne osobiste osiągnięcie 28

•

małżonek podejmuje lub przerywa pracę 26

•

początek lub zakończenie szkoły 26

SRRS cd. (4)

•

zmiana warunków mieszkaniowych 25

•

krytyczna analiza lub ocena osobistych nawyków
24

•

kłopoty z szefem 23

•

zmiana godzin lub warunków pracy 20

•

zmiana miejsca zamieszkania 20

•

zmiana szkoły 20

•

zmiana w rekreacji 19

•

zmiana w praktykach religijnych 19

SRRS cd. (5)

•

zmiana w życiu towarzyskim 18

•

kredyt lub pożyczka mniejsza niż 10 000 $ 17

•

zmiana „nawyków spania” 16

•

zmiana ilości spotkań rodzinnych 15

•

zmiana „nawyków jedzenia” 15

•

wakacje 13

•

święta Bożego Narodzenia 12

•

drobne wykroczenia (np. mandat) 11

Pomiar stresu

•

LCU > 150 – kryzys życiowy

•

150 – 199 – łagodny kryzys*

•

200 – 299 – umiarkowany kryzys**

•

> 300 – poważny kryzys***

•

Badanie retrospektywne (Holmes, Masuda, 1974), siła

związku LCU (rok wstecz) i zmiany stanu zdrowia:

•

* 37% ** 51% *** 79%

•

inne retrospektywne – związek LCU z nagłym zgonem

z powodów kardiologicznych oraz zawałem serca

•

badania prospektywne – wyniki rozbieżne

słabości skali SRRS

•

rzetelność

•

wybór zdarzeń

•

powiązanie zdarzeń

•

symptomy chorób jako zdarzenia

•

efekty już istniejących zaburzeń jako
zdarzenia

•

brak rozróżnienia pozytywnych i
negatywnych

•

znaczenie zdarzeń dla jednostki

•

czy zmiana jako taka powoduje stres?

Ulepszone podejście -

„Life Event Survey” Sarasona

•

bardziej adekwatny zestaw zdarzeń

•

ocena znaczenia zdarzeń

•

-3 -2 -1 0 +1 +2 +3

•

dwa przedziały czasowe

Kwestionariusz Zmian Życiowych

(polska adaptacja kwestionariusza Recent Life

Changes Questionnaire R. Rahe’a – Sobolewski,

Strelau, Zawadzki, 1999)

•

Poprawiona, rozszerzona lista wydarzeń – w
sumie 75

•

Zdarzenia pogrupowane: zdrowie, praca, dom
i rodzina, sprawy osobiste i społeczne, finanse

•

Okres 2 lata wstecz podzielony na 4 półrocza

•

Ocena znaczenia, trudności dostosowania się
do zmiany na skali 1-100

•

Wykorzystanie wskaźnika indywidualnego i
normatywnego

Kwestionariusz Zmian Życiowych

– wybrane wskaźniki normatywne

•

Śmierć dziecka – 96,53

•

Śmierć małżonka – 94,03

•

Utrata pracy (zwolnienie dyscyplinarne) –
85,16

•

Wypadek – 81,03

•

Rozwód – 80,08

•

Zerwanie związku z bliską osobą – 73,71

•

Utrata pracy z innych powodów – 71,78

•

Poważny spadek dochodów – 69,01

Kwestionariusz Zmian Życiowych

– wybrane wskaźniki normatywne

•

Kłopoty w pracy – z szefem – 59,89

•

Kłopoty w pracy – ze współpracownikami – 52,27

•

Zmiana rodzaju pracy – 54,84

•

Zmiana przekonań religijnych – 53,58

•

Przejście na emeryturę – 47,58

•

Zawarcie małżeństwa – 47,01

•

Zmiana szkoły lub uczelni – 43,81

•

Duże osobiste osiągnięcie – 40,56

•

Zmiana poglądów politycznych – 40,31

•

Rozpoczęcie lub zakończenie szkoły lub studiów – 38,39

•

Zmiana w pracy – mniej obowiązków – 24,46

•

Wakacje, urlop – 23,29

Pojęcie zdarzenia życiowego

(life event)

•

Obiektywne doświadczenia, które zakłócają

albo zagrażają zakłóceniem normalnych

działań jednostki, powodujące istotne

zmiany adaptacyjne (readjustment) w

zachowaniu jednostki (Thoits, 1983)

•

zmiany te powodują reakcje psychiczne i

fizjologiczne o negatywnym charakterze

(dystres)

•

Dyskretne zmiany w środowisku

społecznym i osobistym jednostki (Paykel,

Rao, 1984)

Cechy zdarzenia życiowego

•

jest zmianą

•

dyskretne (czasowo, nie ciągłe)

•

obserwowalne

•

obiektywne

•

wymaga przystosowania ze strony
podmiotu

Stresory

czynniki wywołujące stres

Rodzaje stresorów

Zdarzenia życiowe
Trudności życia codziennego
Warunki (szczególnego rodzaju)
Cykliczne, przewlekłe i chroniczne stany

Definicja stresora

(Wheaton,’96)

•

Okoliczności stanowiące zagrożenie,

wymagania lub ograniczenia strukturalne,

które, przez sam fakt swojego pojawienia

się lub istnienia, naruszają lub zagrażają

integralności działania organizmu

•

Cechy dodatkowe:

•

„problem wymagający rozwiązania”

•

znaczenie dla ego

•

nie koniecznie świadome

•

nadmiar lub niedobór wymagań

Kontinuum stresorów

(Wheaton, ’96)

Znaczenie kontekstu i radzenia

sobie dla działania stresorów

Klasyfikacja stresorów (Lazarus, Cohen )

•

poważne zmiany, często o charakterze kataklizmów,
dotyczące dużej liczby osób (np. katastrofy
naturalne, wojny, przymusowe migracje)

•

poważne zmiany, dotyczące jednej lub kilku osób:

•

a) poza kontrolą jednostki (np. śmierć bliskich,
poważna choroba, utrata pracy)

•

b) pod kontrolą jednostki (np. rozwód, ważny
egzamin)

•

problemy i trudności życia codziennego

Obszary trudności życia codziennego

(DeLongis, Lazarus - na podstawie

analizy czynnikowej)

•

obowiązki domowe

•

finanse

•

praca

•

problemy środowiskowo - społeczne

•

naprawy domowe

•

zdrowie

•

życie osobiste

•

rodzina i przyjaciele

Formalna klasyfikacja stresorów

(Elliot, Eisdorfer, 1982)

•

ostre, ograniczone w czasie (np. oczekiwanie na
bolesny zabieg, spotkanie jadowitego węża, ważny
egzamin)

•

sekwencje stresorów (np. utrata pracy, rozwód)

•

chroniczne, ale występujące co pewien czas (np.
trudności seksualne, wizyty nie lubianych
krewnych)

•

chroniczne (np. przewlekła choroba, inwalidztwo,
konflikty rodziców)

Sytuacje trudne

złożone przyczyny stresu

Rodzaje sytuacji trudnych

(Lewicki, 1974)

•

sytuacje deprywacji

•

sytuacje frustracji

•

sytuacje bolesne i drażniące

•

sytuacje zagrożenia

•

sytuacje konfliktowe

Rodzaje sytuacji trudnych

(Tomaszewski, 1975)

•

deprywacja

•

przeciążenie

•

utrudnienie

•

konflikt

•

zagrożenie

Obiektywne charakterystyki

stresu (Perrez, Reicherts,

1992)

•

utrata (obiektu stanowiącego źródło
pozytywnego wzmocnienia)

•

kara (pojawienie się awersyjnej
sytuacji, np. atak, wypadek drogowy)

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
stres wyklad 5b 2
ŚrodkiTransportu Dalekiego wykład 5b
4 Stres Wyklad 4 2014
stres wyklad 8c
Wyklad 5b Uklady Fazowe
Wykład 5b cd PRCz
stres wyklad 8b
stres wyklad 10b
stres wyklad 1a 2
Wyklad 5b zapobieganie zagrożeniom
stres wyklad 6a
stres wyklad 3a
Wykład 5b, Koszty finansowania zewnętrzneg o
stres wyklad 10a
stres wyklad 9b
stres wyklad 9c

więcej podobnych podstron