Zasady etyczne opieki nad
chorym

Romuald Krajewski

Etyka

2

Z czego wynikają etyczne
zasady opieki nad chorym?

Etyka

3

• Z zasad fachowych

postępowania >

• Z praw pacjenta >
• Z przepisów o wykonywaniu

zawodu >

• Z zasad etyki zawodowej >

Etyka

4

• Postępowanie niezgodne z

obowiązującymi standardami
fachowymi jest zarówno
niefachowe (czyli może być
określone jako zaniedbanie,
niewywiązanie się z
obowiązków), ale również
nieetyczne.

Etyka

5

• Prawa pacjenta – określone

przepisami i przyjęte
zwyczajowo prawa pacjenta
powinny być respektowane.

Etyka

6

• Zasady wykonywania zawodu

określone przepisami
prawnymi – Ustawa o
zawodach pielęgniarki i
położnej z 1996 roku i inne
przepisy prawne określające
obowiązki pracowników
ochrony zdrowia.

Etyka

7

• Zasady etyczne
• Kodeks etyki zawodowej

pielęgniarki i położnej
Rzeczypospolitej Polskiej
określający obowiązujące
zasady etyki zawodowej.

Etyka

8

Czym należy się
kierować?

Etyka

9

• Przepisy prawne uważane są za

minimum obowiązujące
wszystkich i zwykle ich
nieprzestrzeganie wiąże się z
możliwością zastosowania
sankcji.

• Nieznajomość przepisów

prawnych nie zwalnia z
odpowiedzialności za niezgodne
z nimi postępowanie.

Etyka

10

• Jakie są podstawowe zasady

etyczne w opiece nad chorym?

Etyka

11

• Zasada czynienia dobra – dobro

konkretnego, właśnie leczonego
pacjenta jest najważniejsze.

• Zasada nieczynienia zła – nie wolno

szkodzić pacjentowi

• Zasada autonomii – pacjent jest

suwerenną osobą i sam decyduje o
wszystkim, co jego dotyczy

• Zasada sprawiedliwości – należy

jednakowo traktować pacjentów
znajdujących się w takiej samej
sytuacji.

Etyka

12

Co wynika z różnych modeli
pielęgniarstwa?

Etyka

13

• Pacjent – jak każdy człowiek –

ma bardzo wiele potrzeb,
które można uszeregować na
różnych poziomach ważności
oraz ma stale związek ze
swoim otoczeniem, bliskimi,
ma plany, nadzieje, obawy.

Etyka

14

Regulacje prawne

USTAWA

z dnia 5 lipca 1996 r

o zawodach pielęgniarki i

położnej.

Dz. U. 1996 r. Nr 91 poz. 410

• Rozdział 4
• Zasady wykonywania zawodów

pielęgniarki i położnej

Etyka

15

Art. 18. Pielęgniarka, położna wykonuje

zawód zgodnie z aktualną wiedzą
medyczną, dostępnymi jej metodami i
środkami, zgodnie z zasadami etyki
zawodowej oraz ze szczególną
starannością.

Art. 19. Pielęgniarka, położna ma

obowiązek udzielić pomocy w każdym
przypadku niebezpieczeństwa utraty
życia, poważnego uszczerbku na
zdrowiu pacjenta, zgodnie z posiadanymi
kwalifikacjami zawodowymi.

Etyka

16

Art. 20. 1. Pielęgniarka, położna

ma obowiązek poinformować
pacjenta o jego prawach.

2. Pielęgniarka, położna udziela

pacjentowi lub jego
przedstawicielowi ustawowemu
informacji o stanie zdrowia
pacjenta, w zakresie
koniecznym do sprawowania
opieki pielęgnacyjnej.

Etyka

17

3. Pielęgniarka, położna ma obowiązek

prowadzenia dokumentacji medycznej
określonej odrębnymi przepisami.

4. Pielęgniarka, położna udzielająca

świadczeń zdrowotnych w ramach
indywidualnej praktyki, indywidualnej
specjalistycznej praktyki lub
grupowej praktyki pielęgniarek,
położnych ma obowiązek prowadzenia
indywidualnej dokumentacji
medycznej pacjenta.

Etyka

18

Art. 21. 1. Pielęgniarka, położna ma

obowiązek do zachowania w tajemnicy

informacji związanych z pacjentem, a

uzyskanych w związku z

wykonywaniem zawodu.

2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się, gdy:
1) tak stanowią odrębne przepisy,
2) zachowanie tajemnicy może stanowić

niebezpieczeństwo dla życia lub

zdrowia pacjenta lub innych osób,

3) pacjent lub jego przedstawiciel

ustawowy wyraża zgodę na ujawnienie

tajemnicy,

Etyka

19

4) zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych

informacji o pacjencie związanych z

udzielaniem świadczeń zdrowotnych osobom

uczestniczącym w udzielaniu tych świadczeń,

5) jest to niezbędne do praktycznej nauki

zawodów medycznych,

6) jest to niezbędne dla celów naukowych.
3. Pielęgniarka, położna, z zastrzeżeniem

sytuacji, o których mowa w ust. 2 pkt 1-3, 5 i

6, jest związana tajemnicą również po śmierci

pacjenta.

4. Pielęgniarka, położna nie może podać do

publicznej wiadomości danych

umożliwiających identyfikację pacjenta, bez

jego zgody.

Etyka

20

Art. 22. 1. Pielęgniarka, położna zobowiązana

jest do wykonywania zleceń lekarskich

odnotowanych w dokumentacji medycznej.

2. Zapis w dokumentacji medycznej, o którym

mowa w ust. 1, nie dotyczy zleceń

wykonywanych podczas zabiegów ratujących

życie pacjenta i w sytuacjach grożących

bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty

życia lub poważnym uszczerbkiem na zdrowiu

pacjenta.

3. Pielęgniarka, położna ma prawo uzyskania od

lekarza informacji o stanie zdrowia pacjenta,

rozpoznaniu, proponowanych metodach

diagnostycznych, leczniczych,

rehabilitacyjnych i dających się przewidzieć

następstwach podejmowanych działań, w

zakresie niezbędnym do udzielanych przez

siebie świadczeń zdrowotnych.

Etyka

21

4. W przypadku uzasadnionych wątpliwości

pielęgniarka, położna ma prawo domagać

się od lekarza, który wydał zlecenie, by

uzasadnił potrzebę wykonania tego zlecenia.

5. W wyjątkowych przypadkach pielęgniarka,

położna ma prawo odmówić wykonania

zlecenia lekarskiego, podając niezwłocznie

przyczynę odmowy na piśmie.

6. Pielęgniarka, położna ma prawo uzyskania

pełnej informacji o celowości, planowanym

przebiegu i dających się przewidzieć

skutkach eksperymentu medycznego, w

którym ma uczestniczyć.

7. W przypadku uzasadnionych wątpliwości

pielęgniarka, położna może odmówić

uczestniczenia w eksperymencie, podając

przyczynę odmowy na piśmie.

Etyka

22

Art. 23. Pielęgniarka, położna

może powstrzymać się, po
uprzednim powiadomieniu na
piśmie przełożonego, od
wykonania świadczenia
zdrowotnego niezgodnego z
jej sumieniem, z
zastrzeżeniem art. 19.

Etyka

23

Art. 26. 1. Indywidualną praktykę,

indywidualną specjalistyczną
praktykę i grupową praktykę
pielęgniarek, położnych
prowadzi się w pomieszczeniach
i przy użyciu urządzeń, które
odpowiadają określonym
wymaganiom technicznym i
sanitarnym, chyba że przepisy
ustawy stanowią inaczej.

Etyka

24

Jakie powinny być
cechy/wartości pielęgniarki?

Etyka

25

• Godność osoby ludzkiej - szacunek dla

przyrodzonej wartości i wyjątkowości

osób i całych populacji ludzkich. >

• Prawość - działanie zgodnie z

odpowiednim kodeksem etyki i z

przyjętymi standardami praktyki. >

• Autonomia - prawo do samookreślenia

i samostanowienia. >

• Altruizm - przede wszystkim troska o

dobro i dobrą jakość życia innych

ludzi. >

• Sprawiedliwość - podtrzymywanie

zasad moralnych, prawnych i wartości

humanistycznych. >

Etyka

26

Godność osoby ludzkiej

• Szacunek dla godności wymaga

zrozumienia sytuacji pacjenta, jego
odczuć, ograniczeń, problemów -
empatii.

• Zrozumienie można ułatwić przez

odpowiednie szkolenie symulujące
problemy osób niewydolnych w
zakresie opieki.

• Ważnym elementem jest również

prawidłowe porozumiewanie się z
pacjentami - umiejętność, której
można się nauczyć.

Etyka

27

Prawość

•

Umiejętność przełożenia na codzienne

działania zasad opisanych w Kodeksie

Etyki.

•

Pomocne jest poznawanie działań, które

są niezgodne z tymi zasadami i skutkują

odpowiedzialnością. Orzeczenia sądów

zawodowych są bardzo dobrą wykładnią

praktycznego stosowania zasad

etycznych.

•

Potrzebna jest również znajomość

przepisów prawnych.

•

Niezbędną cechą osoby prawej jest

stałość postępowania i stosowanie

jednakowych standardów.

Etyka

28

Autonomia

• Autonomia ma dwa aspekty: autonomię

pacjenta i autonomię pielęgniarki.

• Autonomia pacjenta koncentruje się na

jego prawie do podejmowania decyzji,

nawet wówczas gdy są one sprzeczne z

wartościami uznawanymi przez

pielęgniarkę.

• Popieranie i rozwijanie autonomii pacjenta

jest moralnym obowiązkiem pielęgniarki.

• Autonomia pielęgniarki koncentruje się na

zachowaniu podstawowych zasad

etycznych w sytuacjach nacisków ze

strony współpracowników, organizacji i

pacjentów.

Etyka

29

Altruizm

• Altruizm jest często motywem

wyboru zawodu pielęgniarki i

polega na opiekowaniu się nie

tylko osobami

najbliższymi/znaczącymi, ale

również całkowicie obcymi. Jest

poświęceniem się dla innych

ludzi.

• Motywem do postępowania

altruistycznego jest często

postępowanie innych osób,

zwłaszcza znanych.

Etyka

30

Sprawiedliwość

• Przede wszystkim chodzi tu o

sprawiedliwość społeczną, która

polega na uczciwym i równym podziale

świadczeń oraz obciążeń.

• Praca w rynkowym systemie ochrony

zdrowia może sprawiać bardzo dużo

problemów moralnych osobom, które

cenią sprawiedliwość.

• Ważnym aspektem sprawiedliwości

jest znajomość i odkrywanie

nierówności pod względem dostępu do

świadczeń zdrowotnych w skali

lokalnej i światowej oraz aktywne

wspieranie grup

nieuprzywilejowanych.

Etyka

31

Jak to wszystko można
interpretować?

Etyka

32

Irena Wrońska:

• Istotą opieki pielęgniarki jest

wzmacnianie sił psychicznych i
energii życiowej
podopiecznych poprzez
wzajemne współuczestnictwo
w procesie specjalnego rodzaju
stosunków i współdziałań dla
osiągnięcia zmian w sytuacjach
choroby i zdrowia jednostek
oraz grup społecznych.

Etyka

33

Irena Wrońska:

• Te stosunki, współdziałanie i

czynności są szczególne ze względu
na ich złożoną przyrodniczą i
humanistyczną bazę, na
niezmienność i intensywność
wyrażania uczuć współczucia,
miłości i nadziei; na podtrzymywanie
całości osobowej człowieka oraz ze
względu na stopień „wtopienia” tych
własności w czynności opiekuńcze,
realizowane w oparciu o wiedzę,
umiejętności i postawę.

Etyka

34

• Tym podstawowym działaniom,

jakim są instrumentalne
czynności opiekuńcze,
przekształcanie środowiska,
promowanie zdrowia i jego
podtrzymywanie, towarzyszyć
winna życzliwa obecność i
czuwanie pielęgniarki, jej troska i
pochylenie nad człowiekiem,
wpajanie wiary i nadziei, jej
terapeutyczna obecność.

Etyka

35

• Opieka pielęgniarki to nie

„bycie” przy osobie
potrzebującej, ale stałe
„bycie” z nią w jej troskach i
nadziejach, w dodawaniu
wiary i otuchy.