HISTORIA PSYCHOLOGII

Wykład VII

Wielkie szkoły niemieckie

O oddzielenie filozofii od

O oddzielenie filozofii od

psychologii najgorliwiej walczyli…

psychologii najgorliwiej walczyli…

...FILOZOFOWIE!

...FILOZOFOWIE!

– R. Stachowski

Psychologia

…w walce o byt

PIERWSZE

LABORATORIUM

EKSPERYMENTALNE

1879 R.

Psychologia

eksperymentalna

• Psychologia Wundta ma swoje

korzenie w naukach przyrodniczych
(medycynie, fizjologii, fizyce, chemii)
i filozofii „pozytywistycznej”:

1. asocjacjonizmu Hume’a i paralelizmu
2. psychofizycznego Malebranche’a.
3. psychofizyka i psychologia fizjologiczna

(Herman von Helmholtz i G.Theodor
Fechner).

W. Wundt
(1832-1920 lub
1921)

• Podjął próbę stworzenia psychologii naukowej (zgodnej z

obowiązującymi standardami naukowości).

• Z wykształcenia fizjolog.

• Pracował w instytucie fizjologii w Berlinie. Prof. fizjologii na

Uniwersytecie w Heidenbergu. Przez rok wykładał filozofię w

Zurichu.

• W 1875 r. otrzymał katedrę filozofii w Lipsku. Jesienią

1879 r.

założył laboratorium psychologii doświadczalnej,

• w

1897 r.

podniesionego do rangi instytutu.

Co znaczy

eksperymentalna?

• Wcześniejsi psychologie uznawali za

eksperyment na oznaczenie
obserwacji – procesu indukcyjnego

• U Wundta

eksperyment

:

1. Ma być dostosowany do natury

badanych faktów,

2. Jest środkiem umożliwiającym

przeciwdziałanie zakłóceniom w
warunkach obserwcji

Na czym polega trudność?

• Psychologia powinna być oparta

bezpośrednio na doświadczeniu

–

teza nieoryginalna:

Locke
Condillac
Herbart
Reid
Maine de Biran

Pojęcie doświadczenia było nieostre

.

Świadomość aktualistycznie

• Psychologia Wundta była nauką o treściach

świadomości.

– psychika = świadomość,

– świadomość to doświadczenie bezpośrednie.

• Tak jak fizyk odwołuje się do doświadczenia

pośredniego, tak psycholog powinien zajmować się

doświadczeniem bezpośrednim

. W bezpośrednim

doświadczeniu siebie podmiot się

aktualizuje

aktualizuje.

• Wundt chciał wykryć psychologiczną tablicę

jednostek świadomości oraz określić połączenia

charakteryzujące ich powstanie .

Introspekcja

• Doświadczenie bezpośrednie składa się

z różnorodnych treści (które ma pewne

właściwości – te mogą być pojęte na

podstawie właściwości elementów, z

których się składają).

• Introspekcja

(samoobserwacja) –

podstawowa metoda badań.

– Czyli systematyczne przeżywanie jakiejkolwiek

treści doświadczenia bezpośredniego. (Kartezjusz)

– Życie psychiczne nie jest niczym innym jak sumą

bieżących procesów świadomości.

* Jakościowe dane

introspekcyjne

• W

180

badaniach

eksperymentalnych opublikowanych
w latach 1883 -1903 (20 tomów
Philosophische Studien)

• tylko

4

wykorzystywały jakościowe

dane introspekcyjne.

• (Danzinger, 1980 r.)

Apercepcja

Elementy (FORMY DOŚWIADCZENIA)

1. WRAŻENIA

(natężenie, modalność, czas trwania)

2. UCZUCIA

(przyjemność/przykrość, napięcie/odprężenie,

pobudzenie/przygnębienie)

Celem poznawania jest podział treści zjawisk

Celem poznawania jest podział treści zjawisk

psychicznych na składniki, a następnie

psychicznych na składniki, a następnie

rekonstrukcja treści złożonej z tych składników.

rekonstrukcja treści złożonej z tych składników.

W DOŚWIADCZENIU DANA JEST CAŁOŚĆ,

A NIE WRAŻENIA CZY UCZUCIA:

APERCEPCJA

PERCEPCJA

– złożenie różnych treści psychicznych w

danym momencie nazywa się percepcją

Rezultanta psychiczna

• „Każda psychiczna mieszanina ma cechy, które

w żaden sposób nie są sumą jej elementów”

• zasada twórczych rezultatów – syntezy twórczej

(bo psychika twórczo oddziałuje na wrażenia i

uczucia, których doświadczamy – które

konstytuują nasze doświadczenie)

• paralelizm psychofizyczny

- zmianom

psychicznym towarzyszą zmiany cielesne.

Dwudzielna psychologia

Psychologia

EKSPERYMENTALNA

Psychologia fizjologiczna

opiera się na fizjologii w

zakresie metod

eksperymentalnych, dlatego

jest jednocześnie psychologią

eksperymentalną.

Psychologia fizjologiczna jako

główne zadanie stawia sobie

badanie procesów

świadomości

w ich

wzajemnych związku. Jedynie

w ten sposób analiza

procesów świadomość

korzysta ze środków

pomocniczych, jakie

dostarcza fizjologia.

Psychologia

Historyczno-Kulturowa

Synteza twórcza

charakteryzuje wszelką

aktywność psychiczną (wynik

jest skutkiem i celem)

Zasada psychogenezy –

czynności najniższe

(odruchowe) służą

wytworzeniu aktywności

wyższych – osobowych, a te z

kolei –ponadosobwych, czyli

właściwości

charakterystycznych dla

społeczeństw:

„dusza narodu”

Pierwsza Szkoła Lipska

(W.Wundt)

• W. Wundt nie uznawał nieświadomości

, ale też

(w pierwszym okresie swojej twórczości)

zakładał, że pewne procesy psychiczne

pozostają zakryte przed świadomością.

• Dopiero później zaczął radykalizować swój

pogląd utożsamiając całość życia psychicznego

ze świadomością.

• Stosował wtedy logikę transcendentalną Kanta,

czyli władza myślenia, to zdolność wydawania

sądów, czyli synteza przedstawień za pomocą

pojęć = u Wundta tworzenie pojęć z cech.

Szkoła Wiedeńska

• Franz Brentano ( 1838-1917)

• Ernest Mach

(1838-1916) później

szkoła z Grazu

• Karl Bühler

(1879-1963) oraz

jego żona Charlotte – później
Szkoła Würzburska

• Hubert Rohracher

(1903-1972)

Ernst

Ernst

Mach

Mach

•

Po Brentanie katedrę

filozofii

przejął

Ernst Mach, (empiriokrytycyzm i

Avenariusem - czyli krytyką „naiwnie”

rozumianego empiryzmu a nie

empiryzmu w ogóle).

•

Mach był znanym fizykiem

Mach był znanym fizykiem.

•

Uważa się, że stworzył w Wiedniu

podwaliny ówczesnego przedmiotu

psychologii – jako empiryczno-

przyrodniczej nauki o indywidualnym

doświadczeniu –

Analiza doznań

Analiza doznań.

•

Rzeczywistość jest nam dostępna

tylko w doświadczeniu, a poza

doświadczeniem nie ma niczego

•

Mach przenosi się z czasem do Grazu.

(Patrz Szkoła w Graz, podobnie jak

Mainong) Do Grazu też przenosi się

on już z ugruntowaną postawą

radykalnego empirysty.

Carl

Carl

Bühler

Bühler

• Wraz ze swoja żoną Charlotte,

ugruntował postawę empiryczną w

instytucie psychologii.

• Próbował zgłębiać MYŚLENIE i

ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW w

odwołaniu do zalecanej przez

samego Wundta introspekcji.

• Wynikiem jego badań była

konkluzja, że za myślenie nie są

odpowiedzialne “łańcuchy

asocjacji”, ale niejasne,

nieplastyczne doświadczenie

myślenia (nagłe olśnienia).

• Jego żona (pracowała z dziećmi),

wraz z Williamem Sternen

uważana jest za twórcę naukowej

psychologii rozwoju.

Szczególnie

polecam jej przetłumaczony na

polski Bieg życia.

Hubert

Hubert

Rohrache

Rohrache

r

r

•

Następca Bühlera

1. Podręcznik psychologii
2. Tworzy pierwsze laboratoria neuropsychologiczne przy

instytucie psychologii, dzięki którym odkryta w swoim

czasie elektroencefalografia zostaje zastosowana do

badania procesów psychicznych

•

Stał na stanowisku typowo redukcjonistycznym:

–

Chciał dzięki metodom pomiaru udokumentować

fizjologiczne korelaty aktów psychicznych, i stworzyć ich

“słownik” – coś w rodzaju “sennika fizjologicznego” –

introspektywnego, psychicznego języka na obserwowalne,

naukowo dokumentowalne dane.

–

Taki kierunek badań kontynuował jego uczeń G.

Guttman, pracujący przede wszystkim z techniką EEG.

•

Konsekwencją ich badań jest przede

Konsekwencją ich badań jest przede

wszystkim obalenie iluzji korelacji 1:1 między

wszystkim obalenie iluzji korelacji 1:1 między

tym, co psychiczne a tym, co fizyczne.

tym, co psychiczne a tym, co fizyczne.

Szkoła Freiburska

•

H. Münsterberg

H. Münsterberg

(1863-1950)

• We Freiburgu uczył neokantysta WINDELBAND.

• Już wtedy jasnym było, że psychologiczna analiza

założeń teorii poznania stała się znacząca dla

rozumienia wymogów ważności samej filozofii.

– dominującym sposobem ujmowania psychologicznych problemów w

filozofii był tzw. psychologizm mający swe źródło w apriorycznych

warunkach doświadczenia Kanta, a zawdzięczający swoją ogólną postać –

J.S.Millowi – tyle, że aprioryczne warunki doświadczenia

transcendentalnego podmiotu zostały przesunięte w indywidualną

psyche (zwalczany później przez Husserla).

• We Freiburgu utworzona zostaje najpierw

asystentura psychologii, na gruncie której powstaje

z kolei laboratorium psychofizyczne (zmiany te

stymuluje następca Windelbanda – RIEHL

RIEHL

). Na

stanowisko kierownika powołał on Münsterberga

Münsterberga

i

to on zakłada laboratorium psychologiczne w

laboratorium psychologiczne w

1888 roku

1888 roku

(9 lat po Wundtowskim!!!).

H.

H.

Münsterberg

Münsterberg

• Münsterberg kieruje laboratorium z filozofii

Wundtowskiej .W przeciwieństwie do

Wundta interesował się on przede

wszystkim RÓŻNICAMI

INDYWIDUALNYMI w obrębie leżącej u

podstaw psychologii ogólnej, a następnie

PSYCHOLOGIĄ STOSOWANĄ (między

innymi procedury testowe dla testów

uwagi i testów obciążeniowych -

wytrzymałościowych).

• medal jego imienia

przyznawany przez

Związek Psychologów Niemieckich (BDP)

• 1898 – przewodniczący Amerykańskiego

Towarzystwa Psychologicznego

• Kilka lat później Münsterberg wyjeżdża do

Harvardu – 1892 r. (za namową Williama

Jamesa). Tam też przyjaciel Jamesa

CHARLES S. PEIRCE

CHARLES S. PEIRCE

w 1878 roku

przeprowadził pierwszy udokumentowany

eksperyment, zgodnie z moją wiedzą

dotyczący złudzenia optycznego – przy

współpracy z Polakiem Jastrowem.

Laboratorium we Freibugu po

1903

• Laboratorium psychologiczne po wyjeździe

Münsterberga pozostaje nieobsadzone do
1903 roku.

• W 1903 Jonas Cohn (botanik) zostaje zarządcą,

podczas gdy oficjalnymi dyrektorami zostają
filozofowie:

Rickert

Rickert,

Husserl

Husserl,

Heidegger

Heidegger.

• Niemniej to właśnie Cohn kontynuował

tradycję Münsterberga, choć jego
zainteresowania kierowały się również ku
filozofii.

Szkoła Würzburska

•

Oswald Külpe

Oswald Külpe

(1862-1915) i

podwaliny psychologii postaci

•

Narzi

Narzi

ß

ß

Ach Ach

Ach Ach

(1871-1946)

•

Hermann Ebbinghaus

Hermann Ebbinghaus

(1850-1909)

oraz:

– K. Lewin,
– K.Koffka,
– M.Wertheimer,
– W.Köhler,
– K. Bühler,

Oswald Külpe

Oswald Külpe

• studiował on u Brentany, był studentem i asystentem Wundta

(filozofia, estetyka, sztuka, muzyka) a później utworzył nowy

instytut psychologiczny w Würzburgu. Tam podjął badania

przede wszystkim w zakresie:

–

Psychologii myślenia

Psychologii myślenia

–

Psychologii woli

Psychologii woli

• Cenił sobie

EKSPERYMENT INTROSPEKCYJNY

.

• W przeciwieństwie do Wundta akceptował koncepcję

nieświadomości, która umożliwiała mu z kolei podkreślanie tezy o

jedności życia psychicznego.

• Twierdził, że myśli są niejasne, ale za to są skierowane na cel

(intencjonalne - Brentano). W ramach badań nad sytuacjami

problemowymi wykazywał, że wywołany przez zadanie bieg myśli

jest wspierany przez nieświadome siły, które kierują myśli na

rozwiązanie problemu (bez znaczenia, czy faktycznie, czy nie).

„Aha-przeżycie” (np.: przy krzyżówkach)

•

Nagroda jego imienia waży dziś 100 000 euro

Nagroda jego imienia waży dziś 100 000 euro

Narzi

Narzi

ß

ß

Ach

Ach

• Próbował zgłębić procesy woli

procesy woli

(intencyjne)

metodą introspekcji (w nawiązaniu do
deskryptywnej psychologii Brentany.)

• Konkluzja: w procesie powstawania wrażeń

ich warunki nie są zgłębialne – dany jest
tylko rezultat.

•

Ten rezultat wszakże „już tam zawsze

Ten rezultat wszakże „już tam zawsze

jest” i determinuje tenże proces w

jest” i determinuje tenże proces w

sposób nieuświadomiony.

sposób nieuświadomiony.

• Procesy te pozostają zatem zakryte przed

warstwą introspekcyjną.

Hermann

Hermann

Ebbingha

Ebbingha

us

us

• Badania

nad

pamięcią

i

procesami uczenia się w

Berlinie (i we Wrocławiu).

– Cel: ustalenie w jaki sposób działa

ludzka pamięć. (efekt pierwszego i

ostatniego

miejsca,

pamięć

krótkotrwała i pamięć długotrwała).

•

Metoda opisowo-

Metoda opisowo-

introspekcyjna

introspekcyjna

doprowadziła

do rezygnacji z niej jako

metody badań w ogóle.

Ebbinghaus zarezerwował ją

dla określonych obszarów

psychologii – takich jak

psychologia uczenia się.

• Twórcą metody genetyczno-

metody genetyczno-

introspekcyjnej

introspekcyjnej

był

Brentano, Szkoła Würzburska

ją rozbudowała, a Ebbinghaus

zrobił z niej podstawę badań

nad pamięcią.

Szkoła z Grazu

Szkoła z Grazu

•

Christian von Ehrenfels

Christian von Ehrenfels

(1859-1932)

• Podstawy psychologii postaci

• W roku 1890 publikuje on swoja prace na temat

JAKOŚCI POSTACI

JAKOŚCI POSTACI

. Tę datę zwykło się uważać za

moment powstania psychologii postaci, w której

na początku czuć silny wpływ szkoły

würzburskiej,.

•

Proces percepcji nie buduje całości z pojedynczych

Proces percepcji nie buduje całości z pojedynczych

elementów, ale jest jednocześnie uwikłany w postać

elementów, ale jest jednocześnie uwikłany w postać

całości.

całości.

– analiza melodii i dźwięków jako składowych – nawet,

jeśli dźwięki zostaną zagrane wolniej (addytywnosć)i w

innej tonacji (transponowalność) rozpoznamy znaną

melodię (stąd jakości postaci).

– Te same badania w odniesieniu do percepcji optycznej.

•

Postaci są zatem wtórne, są efektem pracy percepcji.

Postaci są zatem wtórne, są efektem pracy percepcji.

dziękuję