SEX-uologia

Aleksandra Jodko

Szkoła Podyplomowa

Seksuologii

SWPS

SEX, SEKS

• (łac. sexus - płeć)
• w znaczeniu ogólnym – całość życia erotycznego człowieka,

wynikająca z podziału na dwie płci,

• w znaczeniu węższym – stosunek płciowy,
• stosunek płciowy może być zbliżeniem dwóch osób płci odmiennej lub tej

samej (heteroseksualizm i homoseksualizm) a także większej liczby osób

(seks grupowy)

POZIOMY SEKSUALNOŚCI

• Realizacja seksualna

• Rola płciowa

• Preferencje seksualne

• Orientacja seksualna

• Tożsamość płciowa

dysfunkcje seksualne

zaburzenia związane z

rozwojem psychoseksualnym

zaburzenia

preferencji seksualnych

orientacja ego-dystoniczna

zaburzenia

identyfikacji płciowej

Kaplan i Sadock
(1998)

ORIENTACJE SEKSUALNE

• Odczuwany wewnętrznie pociąg płciowy do osobników płci przeciwnej

bądź tej samej

• HETEROSEKSUALIZM – typowe, najczęstsze zachowanie seksualne

polegające na odczuwaniu pociągu seksualnego do płci przeciwnej –

90-90%

• HOMOSEKSUALIZM – zaangażowanie psychoemocjonalne i pociąg

seksualny skierowany do osób tej samej płci – 5-7%

• BISEKSUALIZM – odczuwanie popędu seksualnego do osobników

obu płci – 2-3%

• ASEKSUALIZM – nie wykazywanie żadnego pociągu seksualnego

przez większość życia – 1%

• AUTOMONOSEKSUALIZM – ?

PŁEĆ

• Zespół cech organizmu

warunkujących jego zdolność do
wytwarzania komórek rozrodczych –
gamet

– gamety żeńskie – jajeczka
– gamety męskie – plemniki

• umożliwiających zaplemnienie i

wychowanie potomstwa.

PŁEĆ

• U człowieka występuje zróżnicowanie

płciowe na płeć męską i żeńską.

• W komórkach rozrodczych:

– płci żeńskiej znajdują się po dwa

chromosomy płciowe X (XX);

– u osób płci męskiej znajduje się jeden

chromosom X i jeden Y (XY), który ma
decydujące znaczenie dla determinacji
płci męskiej.

CECHY PŁCIOWE

• CECHY PIERWSZORZĘDOWE

– Odrębność gonad

• jajniki – jądra

• CECHY DRUGORZĘDOWE

– Odrębność dróg płciowych

• jajowody – nasieniowody

– Odrębność narządów kopulacyjnych

• pochwa – prącie

• CECHY TRZECIORZĘDNE

– Wzrost, kształty, owłosienie

• piersi kobiece, zarost twarzy mężczyzn

PŁEĆ

• Płeć biologiczna
• Płeć psychiczna
• Płeć socjalna
• Rodzaj - gender
• Tożsamość płciowa

BIOLOGIA

USPOŁECZNIENIE

PŁEĆ

SEX

PŁEĆ

GENDER

PŁEĆ

• Czynniki biologiczne mogą wywoływać predyspozycje

behawioralne

• Płeć biologiczna:

– Różne funkcje reprodukcyjne
– Różne hormony
– Różna anatomia

• Płeć psychiczna:

– Zjawiska wyuczone
– Związane z odmiennością zachowań i postaw

PŁEĆ

BIOLOGICZNA

PŁEĆ

PSYCHICZNA

PŁEĆ BIOLOGICZNA

• Chromosomalna – genotypowa
• Gonadalna
• Gonadoforyczna
• Zewnętrznych narządów płciowych
• Hormonalna
• Metaboliczna
• Fenotypowa
• Mózgowa

TOŻSAMOŚĆ PŁCIOWA

• Percepcja swojej płci biologicznej

• Posiadane poczucie męskości lub

kobiecości

• Świadomość + akceptacja własnej

płci

• Odwrócone role rodziców: „jeżeli w domu

rodzinnym dziecko obserwuje negatywne

wzorce własnej płci lub, jeżeli role płciowe

rodziców są odwrócone, istnieje duże

prawdopodobieństwo, że dojdzie u niego

do zaburzeń identyfikacji płciowej”

TOŻSAMOŚĆ PŁCIOWA

• Rozumienie rodzaju
• Nabywanie wiedzy o rolach płciowych
• Relacje między zrozumieniem jakie

zachowania są typowe dla płci a
podejmowanie tych zachowań

TOŻSAMOŚĆ PŁCIOWA
ROZUMIENIE RODZAJU

• Uświadomienie sobie, że ludzie są albo

mężczyznami albo kobietami

• STOPIEŃ 1: TOŻSAMOŚĆ

– 1,5 roku-2 lata
– „Czy jesteś chłopcem czy dziewczynką?”
– Dziecko poprawnie określa siebie i innych jako będących rodzaju

męskiego lub żeńskiego

• STOPIEŃ 2: STABILNOŚĆ

– 3-4 lata
– „Czy kiedy urośniesz będziesz tata czy mamą?”
– Dziecko rozumie, ze ludzie zachowują tę samą płeć przez całe życie

• STOPIEŃ 3: STAŁOŚĆ

– 6-7 lat
– „Jeśli chłopiec założy sukienką, to będzie dziewczynką?”
– Dziecko ma świadomość, że rodzaj nie zależy od zmian w wyglądzie (np.

włosy, ubranie)

TOŻSAMOŚĆ PŁCIOWA

WIEDZA O RODZAJU

• Rozwój koncepcji i stereotypów,

dotyczących tego, jak powinni się
zachowywać mężczyźni i kobiety

• Listy czynności:

– „chłopcy biją innych”
– „dziewczynki dużo gadają”
– „dziewczynki często potrzebują pomocy”
– „chłopcy bawią się samochodami”
– „dziewczynki dają buzi”

TOŻSAMOŚĆ PŁCIOWA

E.H. Erikson

• Osoba, która osiągnęła tożsamość

psychoseksualną funkcjonuje na 4 poziomach:

– Behawioralnym – potrafi się angażować w

odpowiadające jej zachowania

– Poznawczym – posiada rozbudowana samowiedzę

odzwierciedlającą istniejący schemat płci

– Osobowościowym – akceptuje swoją płeć, włącza ją

do obrazu siebie

– Społecznym – ma zdolność wchodzenia w role

kobiece i męskie w ramach kontaktów z otoczeniem

CECHY NOWORODKÓW

• RUBIN, 1974
• Osoby badane: rodzice
• Metoda: Prośba o opisanie cech swoich

własnych dzieci: synów i córek

• Wyniki:

– Rodzice opisywali swoje córki jako: małe,

delikatne, piękne, słabe

– Rodzice opisywali swoich synów jako: mocnych,

dziarskich, silnych, skoordynowanych

PŁEĆ PSYCHICZNA

• Określana przez identyfikowanie się

człowieka z osobnikiem danej płci,
przez poczucie przynależności do
danej płci.

• Kształtuje się w kilku pierwszych latach

życia, pod wpływem oddziaływania
czynników wewnętrznych i
zewnętrznych.

RODZAJ - GENDER

• płeć społeczna, kulturowa
• Gender to specyficzne cechy kobiet lub

mężczyzn. Porównywanie kobiet i
mężczyzn, szukanie odmienności oraz
podobieństw.

• Gender to kategoria społeczna.
• Gender to cecha sytuacji, w której ludzie

wchodzą ze sobą w interakcje. To
dynamiczny proces pojawiający się w
relacjach interpersonalnych.

ROLE GENDER

• Wzorce zachowań uważanych za

odpowiednie dla mężczyzn i
kobiet w danym społeczeństwie

• Dostarczają definicji:

MĘSKOŚĆ

KOBIECOŚĆ

ROLE GENDER

• Wyuczone
• Dorośli nagradzają dzieci za

zachowania odpowiednie dla płci
dziecka

• Kultura ogranicza niektóre zachowania

SANDRA BEM

TEORIA SCHEMATÓW

PŁCIOWYCH

• Gender Schema Theory
• Teorie poznawczo-rozwojowe
• Model społecznego uczenia się
• Teoria procesu, a nie treści

– Wyjaśnienie procesu „sex-typing”

• „proces kształtowania się cech psychicznych

związanych z płcią zgodnie ze społecznymi
definicjami kobiecości i męskości

SANDRA BEM

TEORIA SCHEMATÓW

PŁCIOWYCH

• Relacja między płcią biologiczną a cechami

psychicznymi ujętymi w ramach danej kultury

stereotypu męskości i kobiecości

• Każde dziecko uczy się kulturowych

definicji kobiecości i męskości obowiązujących

w społeczeństwie, w którym żyje

• Siatka skojarzeń:

– Bezpośrednio związanych z płcią: anatomia, funkcje

reprodukcyjne, podział pracy, osobowościowe

atrybuty kobiet i mężczyzn

– Pośrednio/ metaforycznie związane z płcią: cykliczność

procesów przyrody, typ kształtu – kanciasty vs.

okrągły

SANDRA BEM

TEORIA SCHEMATÓW

PŁCIOWYCH

• Schematyczne są osoby określone

płciowo, których cechy psychiczne
odpowiadają płci biologicznej

• Aschematyczność przysługuje

osobom androgenicznym, które
charakteryzuje jednakowy stopień
nasilenia cech męskich i żeńskich

WYMIARY RÓL SEKSUALNYCH

• Do lat 60-tych męskość i kobiecość –

dwa końce jednego kontinuum

• Sandra Bem – odrzuciła założenie o

dychotomii ról seksualnych

MĘSKOŚĆ

KOBIECOŚĆ

MĘSKOŚĆ

KOBIECOŚĆ

SANDRA BEM

TEORIA SCHEMATÓW

PŁCIOWYCH

• BSRI – Bem Sex Role Inventory
• IPP – test

• Osoby określone seksualnie (sex-typed)

– Wysokie wyniki w skali odpowiadającej ich płci
– Niskie wyniki w skali odpowiadającej płci przeciwnej

• Osoby androgyniczne

– Osiągające wysokie wyniki w obu skalach

• Osoby nieokreślone seksualnie

– Niskie wyniki w obu skalach

• Osoby krzyżowo określone seksualnie (cross-sex-typed)

– Wysokie wyniki w skali odpowiadającej płci przeciwnej
– Niskie wyniki w skali odpowiadającej ich własnej płci

OBSZARY SOCJALIZACJI GENDEROWEJ

• WYBÓR ZABAWKI

– Dorośli zachęcają dzieci do wyboru zabawek typowych dla ich płci

• STYL ZABAWY

– Chłopcy zachęcani są do uczestnictwa w żywych, aktywnych zabawach,

dziewczynki są do takich zabaw zniechęcane

• ZALEŻNOŚĆ

– Poszukiwanie pomocy ze strony dziewczynek jest przychylniej traktowane

niż w przypadku chłopców

• AGRESJA

– Dorośli zwracają większą uwagę na zachowania agresywne i domaganie

się uznania przez chłopców niż przez dziewczynki

• EMOCJE

– Werbalne i przejawiane w zachowaniu wyrazy emocji u dziewczynek są

łatwiej tolerowane niż takie przejawy emocji u chłopców

• KONTROLA

– Chłopcy napotykają więcej werbalnych i fizycznych zakazów

• WYZNACZANIE ZADAŃ

– Chłopcom przydziela się „męskie” a dziewczynkom „kobiece” obowiązki

domowe

PŁEĆ SOCJALNA

• metrykalna, prawna
• Ustalana tuż po urodzeniu dziecka na

podstawie budowy zewnętrznych
narządów płciowych.

• Płeć ta wyznacza później pełnienie

roli męskiej lub żeńskiej

F64.0

TRANSSEKSUALIZM

• Pragnienie życia i akceptacji w roli osoby

przeciwnej płci, zwykle związane z żądaniem
doprowadzenia ciała za pomocą zabiegów
chirurgicznych lub leczenia hormonalnego do
postaci tak zbieżnej z preferowaną płcią jak to
tylko możliwe

• Tożsamość transseksualna występuje trwale od

co najmniej 2 lat

• Zaburzenie nie jest objawem innego

zaburzenia psychicznego (np. schizofrenii) ani nie
wiąże się z nieprawidłowościami chromosomalnymi