Seksualność osób z
psychozami

Pracownia Seksuologii i Psychoterapii II
Kliniki Psychiatrycznej Warszawskiego
Uniwersytetu Medycznego

Zespoły zaburzeń psychicznych



Podział na zespoły psychotyczne i
niepsychotyczne



W przeszłości (XIX w.) podział na
psychozy endogenne i egzogenne.

Psychoza – co to jest?

Zaburzenie (zespół) psychiczne o

zróżnicowanym obrazie i różnorodnym
przebiegu klinicznym oraz o różnej
etiologii, przebiegających z
upośledzeniem zdolności racjonalnego
myślenia, normalnego przeżywania
uczuć, prawidłowej percepcji
rzeczywistości co prowadzi do zaburzeń
w porozumiewaniu się i relacji z
otoczeniem.

Psychoza – zaburzenie
psychotyczne

Przebiegają –



ze zniesieniem poczucia rzeczywistości,



ze zniesieniem wglądu (brak krytycznej
samooceny),



pobudzeniem i wrogością,



objawami depresyjnymi i lękowymi,



niedostosowanym zachowaniem,



jakościowymi zaburzeniami świadomości,



objawami psychotycznymi,

Objawy psychotyczne pozytywne



wytwórcze –



urojenia



omamy



zdezorganizowane, zniekształcone
wypowiedzi



zdezorganizowane, katatoniczne zachowania



pobudzenie

Objawy negatywne



Bladość afektywna



Wycofanie emocjonalne



Niechęć do nawiązywania kontaktów z otoczeniem



Pasywność



Apatia i wycofanie społeczne



Trudności w myśleniu abstrakcyjnym



Brak spontaniczności



Myślenie stereotypowe



Alogia



Awolicja



Anhedonia



Upośledzenie uwagi

Psychoza jako cecha
charakterystyczna



Schizofrenia



Psychozy wywołane przyjmowaniem

substancji psychoaktywnych



Zaburzenia schizotypowe



Zaburzenia schizoafektywne



Zaburzenia urojeniowe



Krótkotrwałe zaburzenia psychotyczne



Psychozy indukowane



Psychozy w przebiegu chorób somatycznych

Psychoza jako cecha dodatkowa



Mania



Depresja



Zespoły otępienne

Zaburzenia schizoafektywneObjawy psychotyczne

-urojenia

-omamy

-zaburzenia myślenia

-pobudzenie

-niedostosowanie zachowań

-agresywność

Zaburzenia afektywne

Upośledzenie umysłowe

Zespoły psychoorganiczne

Schizofrenia

Schizofrenia – objawy podstawowe



Autyzm



Zaburzenia życia uczuciowego



Rozszczepienie osobowości



Urojenia, omamy



Objawy katatoniczne –



osłupienie, mutyzm, nienaturalne pozy,
negatywizm, automatyzm nakazowy

Schizofrenia – kryteria wg ICD -10



Rozgłośnienie myśli, nasyłanie i zabieranie myśli,

odsłonięcie myśli



Urojenia owładnięcia, oddziaływania, poczucie wpływu

na ruchy ciała, myśli i działania



Głosy komentujące, lub dialog głosów



Utrwalone, kulturowe nieadekwatne i całkowicie

nierealistyczne urojenia



Omamy



Przerwy lub wstawki w toku myślenia



Objawy katatoniczne



Objawy negatywne – apatia, zubożenie wypowiedzi,

spłycone, nieadekwatne emocje

Schizofrenia – postacie kliniczne



Paranoidalna



Hebefreniczna



Katatoniczna



Rezydualna



Niezróżnicowana



Prosta



Depresja popsychotyczna

Schizofrenia - przebieg



Okres prodromalny i ostry epizod

psychotyczny z objawami wytwórczymi



20% pacjentów - kilka epizodów

psychotycznych bez dalszego pogorszenia



40% chorych – liczne epizody psychotyczne

z utrzymującymi się objawami resztkowymi

w niewielkim stopniu wpływającymi na

funkcjonowanie



30% chorych z przebiegiem falującym oraz

znacznym ograniczeniem funkcjonowania



10% chorych choroba przewlekła i

postępująca dająca pełne inwalidztwo

Schizofrenia – faza prodromalna



Pogorszenie się umiejętności szkolnych



Wycofanie społeczne, upośledzenie pełnienia ról



Zaniedbywanie się w zakresie higieny osobistej,

dbałości o ubiór



Zaburzenia afektywne – nastrój depresyjny,

drażliwość, zaburzenia snu, lęk



Subiektywne deficyty w zakresie funkcji poznawczych

–pamięci, uwagi, selekcji bodźców



Podejrzliwość, nastawienia ksobne



Osłabienie napędu i motywacji



Zaburzenia zachowania – aspołeczne, czasem

całkowita izolacja

Schizofrenia – cechy osobowości
przedchorobowej



Schizoidalne – słabość kontaktu, chłód
emocjonalny



Schizotypowe – ekscentryczność
spostrzegania, myślenia i zachowania,
trudny kontakt



Paranoiczne – sensytywność,
nieufność, upór

Problemy seksualne u osób ze
schizofrenią - uwarunkowania



Objawy schizofrenii – objawy pozytywne i
negatywne



Zaburzone relacje interpersonalne



Negatywny stereotyp chorego w
społeczeństwie



Zjawisko stygmatyzacji i dyskryminacji
chorego



Stosowane leczenie



Hospitalizacje oraz pobyty w ośrodkach
opiekuńczych.

Negatywny stereotyp chorego w
społeczeństwie



negatywna samoocena



obniżone poczucie własnej wartości



ograniczenie liczby kontaktów
międzyludzkich w tym seksualnych



mniejsze możliwości matrymonialne

Schizofrenia a zaburzenia
seksualne



Ocena funkcjonowania seksualnego w

okresie :

- przed chorobowym
- od zachorowania do rozpoczęcia

farmakoterapii

- po rozpoczęciu leczenia
- podczas epizodów zaostrzeń

psychotycznych oraz w okresie remisji

objawów

Problemy seksualne u pacjentów ze
schizofrenią



Obniżenie lub zanik potrzeb seksualnych



Nadmierny popęd seksualny



Zmniejszona lubrykacja



Zmniejszona/zniesiona zdolność osiągnięcia
i/lub utrzymania wzwodu



Priapizm



Skrócenie/wydłużenie czasu, bądź całkowita
niezdolność do osiągnięcia orgazmu.

Problemy seksualne u pacjentów ze
schizofrenią c.d.



Zachowania perwersyjne



Zaburzenia identyfikacji płciowej



Patologiczna masturbacja –



Jako przejaw nadmiernego popędu

seksualnego



Prostytucja –



jako efekt biernego poddania się w

skutek zaburzeń uczuciowości wyższej



Przestępcze zachowania seksualne

Problemy seksualne kobiet chorych
na schizofrenię



Różnice w przebiegu choroby między
płciami –



Rzadsze i krótsze hospitalizacje



Lepsze funkcjonowanie społeczne



Częstsze spotkania towarzyskie z mężczyznami



Częstsze kontakty seksualne



Mieszkanie z partnerami



Formalizowanie związków



Sprawowanie opieki nad dziećmi

Problemy seksualne kobiet chorych
na schizofrenię – c.d.



Większa liczba partnerów seksualnych



Większe ryzyko molestowania seksualnego,
przygodnych kontaktów seksualnych



Ryzyko zakażenia HIV



Ryzyko nieplanowanej ciąży



Mniejsze pragnienie kontaktów seksualnych
(przy podobnej częstości kontaktów
seksualnych)



Mniejsza satysfakcja ze współżycia

Problemy seksualne kobiet chorych
na schizofrenię – przyczyny



Istota choroby w tym



zaburzenia uczuciowości



Trudności w tworzeniu relacji

interpersonalnych



Stosowane leczenie



Brak edukacji seksualnej



Ograniczona kontrola impulsów



Współtowarzyszące uzależnienie od

alkoholu i narkotyków

Wpływ leków na seksualność kobiet
chorych na schizofrenię



Zmniejszenie libido



Suchość pochwy



Trudności z osiągnięciem orgazmu,



Mlekotok



Zaburzenia cyklu miesiączkowego

Problemy seksualne mężczyzn
chorych na schizofrenię



Słabsze umiejętności społeczne



Rzadsza inicjacja kontaktów z kobietami



Mniej stałych związków



Wpływ leczenia



Pozytywny –



Częstsze występowanie myśli o tematyce

seksualnej



Większe zainteresowanie podejmowaniem

kontaktów seksualnych



Negatywny –



Pogorszenie erekcji



Trudności w przeżywaniu orgazmu



Mniejsza satysfakcja seksualna

Dysfunkcje seksualne u mężczyzn chorych na schizofrenię
leczonych i nieleczonych w porównaniu z osobami zdrowymi z
grupy kontrolnej

Chorzy na schizofrenię

Nielecz

en

i

Leczen

i

Częstość myśli dotyczących seksu



NS

Maksymalny czas bez poczucia dyskomfortu z powodu braku seksu





Częstość odczuwania pożądania





Stopień nasilenia wzwodów podczas stosunków





Stopień nasilenia wzwodów podczas masturbacji

NS



Łatwość osiągnięcia podniecenia

NS



Częstość porannych erekcji

NS

NS

Częstość stosunków

NS



Częstość masturbacji





Liczba orgazmów w miesiącu

NS

NS

Częstość osiągania orgazmu podczas stosunku seksualnego

NS



Utrata wzwodu podczas stosunku seksualnego





Nieodczuwalnie pożądania seksualnego





Przedwczesny wytrysk





Opóźniona ejakulacja

NS

NS

Zadowolenie z seksu z partnerką

NS



Zadowolenie z własnej sprawności seksualnej

NS



Pojedyncza strzałka – porównanie z grupą kontrolną; podwójna strzałka – porównanie z grupą kontrolną i

pozostałą grupą chorych; NS – różnica nieistotna statystycznie

Problemy seksualne mężczyzn
chorych na schizofrenię – c.d.



Treści seksualne jako objaw
psychotyczny –



Autokastracja



Objawy o typie transseksualizmu



Podejmowanie ryzykownych
kontaktów seksualnych –



65% pacjentów podejmuje takie kontakty
pomimo świadomości ryzyka z nim
związanego (zakażenia HIV)

Transseksualizm a psychoza



Transseksualizm jako zagadnienie
interdyscyplinarne



Bower – transseksualizm jako aspekt
schizofrenii



Binder, Baastrup – transseksualizm jako
pomniejszona jakościowo forma schizofrenii



U 25% osób poddanych operacji zmiany płci
stwierdzano objawy schizofrenii

Zaburzenia identyfikacji płciowej a
urojenia



„Dłużej nie będę mężczyzną/kobietą.”



„Jestem kimś neutralnym ani
mężczyzną ani kobietą.:



„Jestem jednocześnie kobietą i
mężczyzną.”



„JESTEM KIMŚ O ODMIENNEJ PŁCI.”

Chemia miłości - neuroprzekaźniki



SEROTONINA – satysfakcja seksualna,

orgazm



DOPAMNA – pożądanie



OKSTOCYNA – poczucie bliskości między

partnerami



ENDORFINY –przyjemność, rozkosz,

zadowolenie



ESTROGENY – lubrykacja, czucie, ukrwienie

łechtaczki



TESTOSTERON – podniecenie, pożądanie

Wpływ neuroleptyków na funkcje
seksualne



Blokada rec. cholinergicznych



Blokada rec. dopaminergicznych



Blokada rec. histaminowych – sedacja



Blokada rec. noradrenergicznych –
alfa1



Wzrost stężenia prolaktyny



Obniżenie poziomu testosteronu,
estrogenów, progesteronu

Hyperprolaktynemia



Spadek libido



(jako efekt bezpośredni oraz związany z
obniżeniem testosteronu)



Zaburzenia wzwodu



Zaburzenia wytrysku



Hipogonadyzm



Obniżenie płodności



Mlekotok, ginekomastia

Odsetek mężczyzn chorych na schizofrenię leczonych
neuroleptykami, u których stwierdzono zaburzenia
seksualne

Zaburzenia seksualne

Mężczyźni (%)

Pozycja
piśmiennictwa

Różne

54

Ghadirian i wsp.

Zaburzenia wzwodu

22

Crenshaw, Goldberg

Trudność osiągnięcia wzwodu

38

Ghadirian i wsp.

Trudność utrzymania wzwodu

42

Ghadirian i wsp.

Priapizm

Rzadko

Crenshaw, Goldberg,
Rowlands,
Mitchell, Popkin

Zaburzenia ejakulacji

19

Crenshaw, Goldberg

Zaburzenia wzwodu i/lub
ejakulacji

30-60

Sullivan, Lukof

Zaburzenia orgazmu

16

Crenshaw, Goldberg

Zmniejszona zdolność osiągania
orgazmu

58

Ghadirian i wsp.

Zaburzenia
wewnątrzwydzielnicze

Mlekotok

3

Crenshaw, Goldberg

Ginekomastia

6

Crenshaw, Goldberg

Odsetek kobiet chorych na schizofrenię leczonych
neuroleptykami, u których stwierdzono zaburzenia
seksualne

Zaburzenia seksualne

Kobiety (%)

Pozycja
piśmiennictwa

Różne zaburzenia seksualne

30

Ghadirian i wsp.

Zaburzenia orgazmu

19

Obniżona zdolność osiągnięcia
orgazmu

22

Ghadirian i wsp.

Zmiana jakości orgazmu

33

Ghadirian i wsp.

Bolesny orgazm

7

Ghadirian i wsp.

Orgazm opóźniony lub jego brak

Doniesienie

kazuistyczne

Degen,
Segraves

Zaburzenia wewnątrzwydzielnicze

Mlekotok

5

Crenshaw,
Goldberg

19

Windgassen i
wsp.

Obrzmienie piersi

3

Crenshaw,
Goldberg

Brak miesiączki

22

Crenshaw,
Goldberg

50

Sullivan, Lukof

Zwiększona nieregularność
miesiączkowania

78

Ghadirian i wsp.

Zmiany obfitości miesiączkowania

78

Ghadirian i wsp.

Zaburzenia afektywne

-

JEDNOBIEGUNOWE

-

epizody depresyjne nawracające

-

DWUBIEGUNOWE

-

Typu I – przynajmniej 1 epizod maniakalny

-

Typu II- nawracające depresje z

hipomanią

-

Spektrum –

-

Depresje z temperamentem hipetrymicznym

-

Temperament hipertymiczny

-

cyklotymia

Mania



Aktywność – nieadekwatnie podwyższony nastrój,

popędliwość połączona z agresją, brak obiektywizmu i

krytycyzmu, nadmierne zaangażowanie w czynności

przynoszące przyjemność (kupowanie drogich rzeczy,

afery seksualne, nierozsądne interesy)



Napęd – pobudzenie psychoruchowe, odhamowanie,

wzrost aktywności ukierunkowanej na cel, z

ograniczona możliwości kontroli



Zaburzenia popędu – zmniejszona potrzeba snu,

spadek łaknienia, WZROST LIBIDO



Zaburzenia myślenia - gonitwa myśli, przyśpieszony

tok myślenia, rozkojarzenie, urojenia (wielkościowe,

niezwykłych możliwości, pochodzenia, odnoszące,

prześladowcze)

Mania a zachowania seksualne



Zwiększony popęd i brak krytycznej oceny

rzeczywistości



Podejmowanie lekkomyślnych lub

ryzykownych zachowań seksualnych



Kontakty z przypadkowymi partnerami



Seks bez zabezpieczenia – ryzyko ciąży,

zakażenia choroba weneryczną



Zdrady małżeńskie



Nieplanowane rozwody



Wchodzenie w nowe związki partnerskie

Hipomania



Objawy – podwyższona samoocena,

przekonanie o własnej wielkości, zmniejszona

potrzeba snu, gadatliwość, gonitwa myśli,

rozkojarzenie, wzrost aktywności, nadmierne

zaangażowanie w czynności przynoszące

przyjemność, które mogą spowodować

przykre następstwa,



Wyraźna zmiana w funkcjonowaniu,

zauważalna dla innych



Zaburzenie nastroju nie powoduje zakłócenia

w aktywności społecznej, zawodowej, nie

występują cechy psychotyczne.

I to już koniec…

Dziękuję za uwagę.