Iwona Grzelewska-Rzymowska,

Krzysztof Noweta

Rak płuca

Rak płuca

epidemiologia

epidemiologia

Klinika Gruźlicy, Chorób i Nowotworów Płuc

KPiA UM w Łodzi

Kierownik Kliniki: prof. I. Grzelewska-

Rzymowska

Rak płuca – epidemiologia

Rak płuca – epidemiologia

RP jest:

•

najczęściej rozpoznawanym nowotworem
złośliwym (12 %)

•

najczęściej rozpoznawanym nowotworem
złośliwym u mężczyzn (20% wszystkich
nowotworów)

•

jednym z najczęściej rozpoznawanych nowotworów
wśród kobiet (po raku sutka i raku jelita grubego)

•

przyczyną 20% zgonów z powodu choroby
nowotworowej.

Rak płuca – epidemiologia

Rak płuca – epidemiologia

Rak płuca jest najczęściej

występującym

nowotworem złośliwym na świecie

W Europie stanowi:

•

21 % wszystkich nowotworów i 29 %
zgonów u mężczyzn

•

5 % wszystkich nowotworów i 9 %
zgonów u kobiet

Rak płuca – epidemiologia

Rak płuca – epidemiologia

Zachorowalność na raka płuca w ciągu

ostatnich 20 lat wzrosła czterokrotnie

• U mężczyzn - 55, 6 / 100 000

• U kobiet - 10,3 / 100 000
58 % przypadków raka płuca przypada na

kraje Europy Zachodniej

• M - Dania, Belgia, Holandia

• K - Dania, Wlk. Brytania, Irlandia
W USA : M - 54,4 /100 000 ; K - 41,8 / 100

000

Liczba zachorowań rośnie wraz z wiekiem -

szczyt zachorowań przypada po 60 r.ż

Rak płuca – epidemiologia

Rak płuca – epidemiologia

Ogółem w Polsce notuje się około

20000 przypadków rocznie

• DRP: 20% - około 4000 chorych
• NDRP: 80% - około 16000

chorych

• rak płuca - I miejsce u mężczyzn
- III miejsce u kobiet

Rak płuca – epidemiologia

Rak płuca – epidemiologia

W 1996 roku :

• Mężczyźni - 29,4 % wszystkich

zachorowań na nowotwory

złośliwe i 34,4 % zgonów

• Kobiety - odpowiednio 7 %

zachorowań i 10,2 % zgonów z

powodu nowotworów płuca

W 1998 roku w regionie łódzkim:

• M - 66,1; K - 12,9 / 100 000

•

zachorowalność wzrasta śr. o 3% w skali roku

•

ponad milion przypadków raka płuca rocznie na

świecie

•

60% nowych przypadków w krajach rozwiniętych

•

zachorowalność wśród mężczyzn w wieku 30-65 lat

wzrosła w ostatnich 20 latach 300-krotnie

•

zachorowalność wśród kobiet wzrosła 80-krotnie.

Rak płuca – epidemiologia

Rak płuca – epidemiologia

zachorowalność ’90
Stany Zjednoczone
kraje Unii Europejskiej

kraje Europy
Środkowej i Wschodniej

Rak płuca – epidemiologia

Rak płuca – epidemiologia

Polska jest krajem o wysokiej zachorowalności

i umieralności z powodu RP.

Rak płuca – epidemiologia

Rak płuca – epidemiologia

Polska

Polska

Zachorowalność

Zachorowalność w roku 2000

1960 –

7,0

1969

–

18,4

‘80

–

52

1990 –

71,1

1996

–

76,4

mężczyźni – 78/ 100.000

kobiety – 12,8/ 100.000

Rak płuca, a palenie tytoniu

Rak płuca, a palenie tytoniu

•

83 - 92% mężczyzn z RP to palacze

tytoniu

•

57- 80% kobiet z RP pali tytoń

Boyle B et al. Lung Cancer 1995, 12, 167-81

•

88% kobiet w wieku poniżej 45 lat z RP

pali tytoń

Rak płuca, a palenie tytoniu

Rak płuca, a palenie tytoniu

Palenie tytoniu, głównie papierosów, jest

głównym czynnikiem etiologicznym RP.

Jest to wniosek z ogromnych badań

epidemiologicznych przeprowadzonych w

latach ’50 ub. wieku, który został

zawarty w raporcie Naczelnego Chirurga

Stanów Zjednoczonych.

Rak płuca, a palenie

Rak płuca, a palenie

tytoniu

tytoniu

Ryzyko zachorowania na RP u osób
palących zależy od:

•

liczby wypalnych dziennie papierosów

wśród palaczy palących mniej niż 20
szt./dobę ryzyko rozwoju RP jest 19-krotne
większe niż u osób niepalących

•

głębokości inhalowania dymu

tytoniowego

•

wieku inicjacji

Rak płuca, a palenie tytoniu

Rak płuca, a palenie tytoniu

Dane epidemiologiczne z 15 krajów wykazują, że
ryzyko zachorowania na RP wśród niepalących kobiet
eksponowanych na bierne palenie tytoniu jest 30%
większe niż u kobiet nie narażonych.

Schottenfield D, Lung Cancer 1996.

W Niemczech 24% niepalących kobiet jest
narażonych na dym tytoniowy przez palących
mężów.

Lienert T et al. ERJ 2000; 16: 986 – 990.

Rak płuca, a POChP

Rak płuca, a POChP

Chorzy na POChP chorują na RP 7-krotnie
częściej niż populacja zdrowa

Program SPORE (Specialized Programs of
Research Excellence trial) przeprowadzony na
byłych palaczach z POChP wykazał obecność RP
u 103/ 2441 tj 4,2%.

Hirsch Fr et al. University of Colorado

High risk cohort study http//:www.asco.org

Rak płuca, a czynnik

Rak płuca, a czynnik

genetyczny

genetyczny

kobiety niepalące

6 razy

(dodatni wywiad rodzinny)

kobiety palące

15 razy

(ujemny wywiad rodzinny)

kobiety palące

30 razy

(dodatni wywiad rodzinny)

Horwitz R et al. Arch Intern Med, 1988; 148:2609-12.

Względne ryzyko zachorowania na RP wśród kobiet

wzrost ryzyka

Rak płuca – etiopatogeneza

Rak płuca – etiopatogeneza

Rozwój raka płuca jest procesem długotrwałym

i wieloetapowym

• Inicjacja - powstawanie mutacji w

genetycznym materiale komórki pod

wpływem karcynogenu

• Promocja - powolny proces, w trakcie

którego komórka nabywa cech złośliwości

• Konwersja - etap, w którym komórka staje

się zdolna do inwazyjnego wzrostu

• Progresja - okres stałej replikacji i

tworzenia przerzutów

Rak płuca – etiopatogeneza

Rak płuca – etiopatogeneza

Czynniki etiologiczne

•

palenie tytoniu (85-90% przypadków)

•

ekspozycja na azbest i rad w środowisku pracy

•

ekspozycja na promieniowanie jonizujące

•

zanieczyszczenia środowiska (spaliny silników
Diesle’a)

•

skłonność genetyczna

•

czynnik hormonalny

•

niedobór jakościowy żywienia

•

przewlekły stan zapalny

Zagrożenia kancerogenne

Zagrożenia kancerogenne

I. Palenie tytoniu
II. Procesy produkcyjne
1. Produkcja koksu
2. Kopalnie hematytów
3. Huty miedzi ( arsen )
4. Kopalnie uranu
5. Akumulatory ( ołów )
6. Przetwórstwo berylu ,
chromu i niklu
7. Gazyfikacja węgla

III. Narażenia

chemiczne

1. Azbest ( włókna )
2. Benzydyna
3. Etyl metylowy i bis -
chlorometylowy
4. Smoła pogazowa
6. Sadze, chlorek winylu
7. Węglowodory

aromatyczne

IV. Radon

Rak płuca – etiopatogeneza

Rak płuca – etiopatogeneza

Palenie papierosów stanowi w 80 - 90 % przyczynę RP.
Udział pozostałych czynników określa się na 10 - 20

%.

Najważniejszym czynnikiem rakotwórczym w dymie
tytoniowym są policykliczne węglowodory

aromatyczne (benzopiren, dwubenzopiren,
benzoantracen, metylochryzen) będące produktami
niecałkowitego spalania tytoniu.

Właściwości karcynogenne wzrastają po przejściu w
krótkotrwałą postać elektrofilną po wpływem
metabolizmu tkankowego.

Rak płuca – etiopatogeneza

Rak płuca – etiopatogeneza

E

nzymem odpowiedzialnym za „ uaktywnienie ”

karcynogenu jest hydroksylaza arylowa

węglowodorów. Zdolność do indukcji tego

enzymu jest uwarunkowana genetycznie.

Ryzyko zachorowania wzrasta wraz z liczbą

wypalonych papierosów - zależność ta jest

najwyraźniejsza dla raka płaskonabłonkowego

i drobnokomórkowego.

Zaprzestanie palenia najsilniej wpływa na raka
płaskonabłonkowego ( minimum 5 - 10 lat przerwy )
słabiej na rozwój raka gruczołowego

Jedynie u 10 - 20 % palaczy rozwija się rak płuca.

Rak płuca – etiopatogeneza

Rak płuca – etiopatogeneza

DIETA

• ochronny wpływ karotenoidów
• dieta bogatotłuszczowa z dużą

zawartością cholesterolu zwiększa ryzyko

zachorowania

PRZEWLEKŁE ZAPALENIE

• zmiany bliznowate
• przebyte choroby
( POChP, tbc, astma, zapalenia płuc, IFP )

Rak płuca – epidemiologia

Rak płuca – epidemiologia

Średnia umieralność z powodu RP w 15
krajach Unii Europejskiej wśród kobiet i
mężczyzn w wieku 35-64

Murray CJL, Lopez AD Lancet 1997, 349, 1498-1504

mężczyź

ni

kobiety

74,3

68,3

7,7

14,3

1980-1984

1990-1994

1955-1959

1990-1994

Średnia umieralność z powodu RP w 15
krajach Unii Europejskiej wśród kobiet i
mężczyzn

Rak płuca – epidemiologia

Rak płuca – epidemiologia

Levi F et al. Lancet 1997, 349, 508-509

mężczyź

ni

kobiety

52,4

49,8

8,9

9,6

1985-1989

1990-1994

1985-1989

1990-1994

Średnia umieralność z powodu RP w
15 krajach Unii Europejskiej w latach
1955-94

Rak płuca – epidemiologia

Rak płuca – epidemiologia

Levi F et al. Lancet 1997, 349, 508-509

0

10

20

30

40

50

60

1955

1965

1975

1985

1994

mm

kk

d

e

a

th

s

p

e

r

1

0

0

0

0

0