Rak płuca

Klinika Gruźlicy, Chorób i Nowotworów Płuc

Uniwersytet Medyczny w Łodzi

2008/2009

Rak płuca

Najczęstszy nowotwór złośliwy na świecie

W Polsce:

- najczęstszy nowotwór złośliwy u mężczyzn
- u kobiet pojawia się rzadziej niż rak piersi, ale

częstość występowania rośnie

- rocznie notuje się ok. 20 000 zachorowań (M:K

– 5:1) i prawie tyle samo zgonów

- mniej niż 10% chorych przeżywa 5 lat (Stany

Zjednoczone – ok. 14%)

(wg U. Wojciechowska, J. Didkowska, W. Tarkowski, W. Zatoński: „Nowotwory złośliwe w Polsce w

2003 roku")

Zgony na najczęstsze nowotwory złośliwe

mężczyźni, Polska 1963 – 2002

Zgony na najczęstsze nowotwory złośliwe

kobiety, Polska 1963 – 2002

(wg U. Wojciechowska, J. Didkowska, W. Tarkowski, W. Zatoński: „Nowotwory złośliwe w Polsce w

2003 roku")

 palenie tytoniu

(przyczyna ok. 90% zachorowań)

palenie czynne zwiększa 20-30-krotnie ryzyko

zachorowania na raka płuca

palenie bierne – kilkakrotny wzrost ryzyka

 narażenie zawodowe na radon, azbest, nikiel, chrom,
nieorganiczme związki arsenu (pracownicy przemysłu
metalowego, chemicznego, górnicy, dokerzy, drogowcy)
 przemysłowe zanieczyszczenia środowiska (radon,
spaliny

silników Diesla)

 uwarunkowania genetyczne

Rak płuca

Azbest

Grupa minerałów krzemianowych tworzących
włókna.

Największe zagrożenie u osób pracujących w
budownictwie, stolarce, przy naprawie hamulców,
układaniu rur, płyt podłogowych czy konstrukcji
statków.

Najbardziej niebezpieczne są włókna długie (>5μm),
ale cienkie (<3 μm), przenikają one do dolnych dróg
oddechowych, wbijają się w śluzówkę, gdzie
pozostają i w wyniku wieloletniego drażnienia
komórek wywołują nowotwory. Takie włókna
powstają głównie podczas ścierania wykładzin
hamulcowych i sprzęgłowych samochodów starszego
typu.

W grupie osób eksponowanych ryzyko zachorowania
na raka płuca jest dwukrotnie większe w porównaniu
z osobami bez takiego narażenia.

Azbest

Azbest

Radon

- gaz naturalny, jedyny promieniotwórczy pierwiastek w postaci
gazowej

- powstaje wskutek rozpadu radu, który jest produktem rozpadu
uranu i toru

- znanych jest 27 izotopów radonu, najczęstszy

222

Rn

(80%

izotopów)

- uszkadza strukturę DNA poprzez emitowanie cząstek α (mała
przenikliwość, duża zdolność jonizująca)

- obszary największego narażenia w Polsce: Sudety, Przedgórze
Sudeckie (Dolnośląskie Zagłębie Węglowe – GÓRNICY)

Klasyfikacja

Rak płuca

Rak

drobnokomórkowy

(SCLC)

20 %

Rak

niedrobnokomórkow

y

(NSCLC)

80 %

• płaskonabłonkowy

40%

• gruczołowy 30 %

• wielkokomórkowy 10

%

Drobnokomórkowy rak płuca

różni się od

pozostałych typów histologicznych cechami
biologicznymi i klinicznymi, takimi jak:


duża szybkość proliferacji



krótki czas podwojenia masy guza



wysoka skłonność do tworzenia

wczesnego

rozsiewu krwiopochodnego



wrażliwość na działanie leków

cytostatycznych i promieniowania
jonizującego


złe wyniki leczenia chirurgicznego

Rak płuca

Rak płuca

Rak płaskonabłonkowy

Znacznie częściej u mężczyzn niż u kobiet

Najczęściej w dużych oskrzelach (radiologicznie:
guz przywnękowy)

Razem z SCLC najsilniejsza korelacja z narażeniem
na dym tytoniowy

Komórki raka złuszczają się do światła dróg
oddechowych (badanie cytologiczne plwociny!)

Stosunkowo wolny rozwój

Często współwystępują zmiany zapalne, niedodma

Gruczolakorak

Stosunkowo często występuje u kobiet
Najczęściej w drobnych drogach oddechowych (guz
obwodowej części płuca)
W mniejszym stopniu niż rak płaskonabłonkowy
związany z narażeniem na dym tytoniowy

Rak płuca

Rak wielkokomórkowy

Częściej w dużych i średnich oskrzelach, ale także
w obwodowych częściach płuc

Objawy kliniczne - podmiotowe:

Objawy związane z miejscowym wzrostem:

kaszel, zmiana charakteru kaszlu
duszność
dyskomfort, ucisk, ból w klatce piersiowej
krwioplucie
nawracające zapalenia płuc
dysfagia (późny objaw)

Zajmowanie sąsiednich narządów w klatce
piersiowej może wywołać:

zespół żyły głównej górnej, ból barku i zespół Hornera, zaburzenia
rytmu serca, chrypkę (porażenie nerwu krtaniowego wstecznego) i
inne

Rak płuca

Rak płuca

Objawy związane z przerzutami odległymi:

 Ból kości, złamania patologiczne, objawy
uciskowe
 Ból głowy, objawy ogniskowe, napady
drgawek, zaburzenia równowagi, zmiany
zachowania i zaburzenia kontaktu
 Ból w nadbrzuszu, nudności, żółtaczka,
utrata masy ciała

Rak płuca

Badanie przedmiotowe:

Cechy nacieku (nowotworowego/zapalnego),
niedodmy lub płynu w jamie opłucnej

Powiększenie węzłów chłonnych
nadobojczykowych, szyjnych lub pachowych

Zespół żyły głównej górnej, zespół Hornera

Powiększenie wątroby

Objawy ogniskowe ze strony OUN

Neuropatie obwodowe

Bolesność uciskowa kości

Rak płuca

Zespoły paranowotworowe

Zespoły paranowotworowe (paraneoplastyczne) to

objawy towarzyszące nowotworom, niezależne
od miejscowego wzrostu lub rozsiewu
nowotworu. W części przypadków ustępują po
usunięciu nowotworu.

Dwa najczęstsze mechanizmy powstawania

zespołów paranowotworowych:

1. Wydzielanie hormonów lub czynników

wzrostu/cytokin przez komórki nowotworu lub
przez organizm w wyniku obecności nowotworu

2. Autoimmunizacja będąca wynikiem reakcji

krążących przeciwciał przeciwnowotworowych z
prawidłowymi tkankami

Rak płuca

Zespoły paranowotowrowe

Rak płuca

Badania diagnostyczne

Obrazowe:
•RTG klatki piersiowej
•TK klatki piersiowej (sporadycznie RM)
•USG (jam opłucnowych, jamy brzusznej)
•Badania z zakresu medycyny nuklearnej
Morfologiczne:
•badanie cytologiczne plwociny
•badanie płynu z jamy opłucnej
•bronchoskopia + badanie materiału pobranego

podczas zabiegu BF
•biopsja przezskórna
Badania laboratoryjne

Rak płuca

Rozpoznanie

Podstawą rozpoznania
jest badanie
histologiczne lub
cytologiczne materiału
uzyskanego z guza.

wg prof. dr hab. med. J.
Jassem

Rak płuca

Ocena zaawansowania choroby

NSCLC

Ocena stopnia zaawansowania za pomocą

klasyfikacji TNM

SCLC

Ocena obecności ognisk choroby poza klatką

piersiową.

Na tej podstawie 2 postaci choroby:
1) ograniczona (limited disease – LD);

ograniczona do połowy klatki piersiowej (30-

40% chorych z SCLC)

2) rozsiana (extensive disease – ED) (60-70%

chorych z SCLC)

Rak płuca

Ocena stanu sprawności pacjenta

(performance status - PS)

W Polsce najczęściej stosowana skala sprawności wg

Zubroda

Rak płuca

Zasady leczenia

NSCLC

pochodne platyny
(cisplatyna,
karboplatyna)

taksoidy
(docetaksel,
paklitaksel)

gemcytabina

winorelbina

Rak płuca

Zasady

leczeni

a SCLC

cisplatyna

etopozyd

PE

cyklofosfamid

doksorubicyna

winkrystyna

CAV

55-60
Gy

25-30
Gy

Rak płuca

1.

Erlotynib (TARCEVA)

– inhibitor kinazy tyrozynowej

receptora dla naskórkowego czynnika wzrostu
(epithelial growth factor receptor – EGFR); powoduje
przerwanie kaskady przekazywania sygnału
wzmagającego proliferację i hamującego apoptozę w
komórkach nowotworu.

Wskazany u chorych z miejscowo zaawansowanym
niedrobnokomórkowym rakiem płuca lub
niedrobnokomórkowym rakiem płuca z przerzutami
(IIIB i IV), u których doszło do niepowodzenia leczenia
po uprzednim zastosowaniu co najmniej jednego
schematu chemioterapii

Terapie celowane – leki ukierunkowane

molekularnie:

Rak płuca

2. Bewacizumab (AVASTIN)

– humanizowane przeciwciało

monoklonalne przeciw naczyniowo-śródbłonkowemu
czynnikowu wzrostu (vascular endothelial growth
factor –VEGF); hamuje odpowiedź komórek śródbłonka
na angiogenną proteinę VEGF;

wskazanie

: leczenie

pierwszego rzutu nieoperacyjnego, zaawansowanego z
przerzutami raka płuca w skojarzeniu z chemioterapią
opartą na pochodnych platyny, lub raka nawrotowego
o histologii innej niż w przeważającym stopniu
płaskonabłonkowa

Ponadto stosowany w raku okrężnicy, odbytnicy,

rozsianym raku piersi

Rak płuca

Wytyczne dotyczące leczenia systemowego:

1. Systemowe leczenie niedrobnokomórkowego raka

płuca i złośliwego międzybłoniaka opłucnej:
uaktualnione zalecenia oparte na wynikach
wiarygodnych badań klinicznych.

J. Jassem, K. Drosik,

R. Dziadziuszko, R. Kordek, J. Kozielski, D. Kowalski, M.
Krzakowski, J. Nikliński, W. Olszewski, T. Orłowski, R.
Ramlau, K. Roszkowski-Śliż; NOWOTWORY Journal of
Oncology 2007; 57: 711-718

2. Drobnokomórkowy rak płuca – zalecenia

doagnostyczno-terapeutyczne Polskiej Grupy Raka
Płuca.

M. Krzakowski, T. Orłowski, K. Roszkowski-Śliż,

M. Reinfuss, W. Olszewski, R. Ramlau, D. Kowalski, K.
Konopa, J. Jassem, R. Jankowska, J. Kozielski, M.
Wojtukiewicz, K. Drosik, P. Kowalewski; Pneumol.
Alergol. Pol. 2007; 75: 88-94